UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 30.11.2012r. wydaną na podstawie art. 1 i art. 4 ustawy z dnia 16.11.2006r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz.U. Nr 249, poz. 1824), po rozpoznaniu wniosku z dnia 5.11.2012r., odmówił J. G. prawa do świadczenia pieniężnego należnego cywilnej niewidomej ofierze działań wojennych ze względu na rozbieżności w zakresie okoliczności i daty urazu, jakiego doznał wnioskodawca ponieważ z zeznań świadków wynikało, że J. G. doznał urazu oczu po wybuchu niewypału we wrześniu 1944r., zaś z dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach wynika, iż do urazu oczu doszło po „manipulacji niewypałem” w 1945r. i w 1948r. (k.19 akt emerytalnych).

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. G. podnosząc, iż w dniu 27 lipca 1944r., po wyzwoleniu B., jako dziecko poszedł na polecenie rodziców kopać ziemniaki na pole, aby nakarmić żołnierzy radzieckich. Kiedy zaczął kopać ziemniaki natrafił na minę przeciwpiechotną, która eksplodowała pod wpływem uderzenia motyką. W wyniku wybuchu tej miny został okaleczony na twarzy i zaszła konieczność usunięcia lewej gałki ocznej, natomiast prawą gałkę oczną należało leczyć. W tym celu został umieszczony w (...) Szpitalu (...) prowadzonym przez Rosjan przy ul. (...), w obecnym budynku (...) (...)w B.. Po wojnie leczył się u okulisty I. A. (k. 13).

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje;

Odwołanie było uzasadnione, dlatego podlegało oddaleniu.

J. G. urodził się (...). w B.. Otrzymuje emeryturę od 1.01.2006r. (decyzja z 1.01.2006r.). Otrzymywał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 30.04.1973r. do 31.12.2005r. Od 30.04.1973r. jest uprawniony do dodatku pielęgnacyjnego z tytułu orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Orzeczeniem Obwodowej Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w B. z 4.07.1973r. został zaliczony do II grupy inwalidów na trwałe natomiast orzeczeniem z 9.07.1974r. został zaliczony do I grupy inwalidów na trwałe ze względu na wzrok.

Z dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach emerytalnych, to jest wywiadu lekarskiego z 22.06.1973r. wynika, iż wnioskodawca doznał urazu oczu po manipulacji z niewypałem w 1945r. i w 1948r. (k.19, tom I). wówczas był leczony szpitalnie, a potem ambulatoryjnie. Lewe oko usunięto w 1945r. (k.19 akt E).

Podczas rozprawy w dniu 12.02.2013r. wnioskodawca wyjaśnił, iż do urazu obu oczu doszło w lipcu 1944r., kiedy poszedł na pole jako 10 letni chłopiec kopać ziemniaki na obiad. Wybuchła mina i został umieszczony w radzieckim szpitalu polowym, gdzie usunięto jemu lewą gałkę oczną, a prawą też uszkodzoną leczono. Nieprawda jest, że manipulował niewypałem, gdyby tak było, wówczas uszkodzeniu uległyby ręce i nogi. Dlatego przypuszcza, że kiedy uderzył motyką w minę przeciwpiechotną ukrytą na polu doszło do wybuchu (k. 3 i k. 81, zeznanie strony). Okoliczność zranienia w wyniku wybuchu miny w 1944r. potwierdziła sąsiadka wnioskodawcy H. G., J. O. (k.34 e-protokół) i T. G. 9K. 83 e-protokół).

Tak ustalone okoliczności potwierdza zaświadczenie dr I. A. z 14.04.1973r., w którym zostało zapisane, iż wnioskodawca uległ wypadkowi w 1945r. i w 1948r. po wybuchu zapalnika, wówczas utracił oko lewe, zaś oko prawe uległo zranieniu (k. 13 akt emerytalnych).

Aktualnie wnioskodawca ma 79 lat.

Z opinii biegłego okulisty wynika, iż odwołujący doznał naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do pracy (k. 51 akt sądowych), ale w wyniku urazu w 1948r., a nie w 1945r. Biegły potwierdził związek całkowitej niezdolności do pracy z naruszeniem sprawności organizmu doznany w wyniku wypadku z wybuchem miny.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, iż wnioskodawca jesienią 1945r. został zraniony w wyniku eksplozji miny przeciwpiechotnej B., w wyniku czego doznał naruszenia sprawności organizmu polegającego na obrażeniach oka lewego i prawego. Okoliczność powyższa wynika z zeznań ubezpieczonego oraz świadków.

Konsekwencją powyższego zdarzenia była utrata wzroku przez wnioskodawcę w lewym oku oraz uraz oka prawego. Było to naruszenie sprawności organizmu, o którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006r.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego doprowadziła Sąd Okręgowy do przekonania, iż uraz oczu skutkował całkowitą niezdolnością do pracy, choć niezdolność ta wystąpiła znacznie później, niż powodujące ją upośledzenie narządu wzroku.

Należy zauważyć, że orzeczeniem z dnia 4 lipca 1973r. Obwodowa Komisja Lekarska ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia w B. zaliczyła odwołującego do II grupy inwalidów uznając, że inwalidztwo jest spowodowane stanem narządu wzroku.

W orzeczeniu z dnia 9 lipca 1974r. zaliczono natomiast ubezpieczonego do I grupy inwalidów w związku ze stanem narządu wzroku na trwałe.

Na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 lipca 1973r. wnioskodawca otrzymywał rentę inwalidzką drugiej grupy inwalidów przyznaną na stałe.

Całkowitą niezdolność do pracy pozostająca w związku ze stanem narządu wzroku stwierdził biegły sądowy, wskazując w opinii, iż całkowita niezdolność do pracy trwale pozostaje w związku z działaniami wojennymi. Sporny jest tylko rok, którym doszło do urazu.

Za całkowicie niezdolnego do pracy w związku ze stanem narządu wzroku odwołujący został uznany przez Komisję Lekarską. Tezę o całkowitej niezdolności do pracy spowodowanej ślepotą oka lewego potwierdził biegły okulista w opinii.

Sporządzona na potrzeby niniejszego postępowania opinia biegłego okulisty nie kwestionuje całkowitej trwałej niezdolności do pracy odwołującego pozostającej w związku z narządem wzroku.

Opinia biegłego sądowego jest wnikliwa, bowiem uraz oczu nastąpił w wyniku niewypałów powstałych po wojnie (art. 1 ust. 2).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym omówionych powyżej orzeczeń komisji lekarskich ds. inwalidztwa wydanych na podstawie badań wnioskodawcy i jego dokumentacji medycznej, wynika jednoznacznie, iż wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu utraty wzroku będącej skutkiem eksplozji niewybuchów pozostałych po wojnie. Całkowita, trwała niezdolność ubezpieczonego do pracy z powodu stanu narządu wzroku nie jest kwestionowana przez organ rentowy, co najmniej od 1974r. Organ rentowy kwestionował jedynie związek niezdolności do pracy z działaniami wojennymi w 1945r. Zdaniem sądu nie zostało udowodnione, aby w niniejszej sprawie wystąpiły okoliczności do zastosowania art. 4 ustawy, zgodnie z którym:

1. Prawo do świadczenia powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych przez ustawę do uzyskania tego prawa.

2. Prawa do świadczenia nie nabywa, a nabyte traci osoba, jeżeli:

1) okoliczności uzasadniające powstanie prawa do świadczenia lub jego zwiększenia zostały wywołane przez tę osobę przestępstwem umyślnym,

2) wyłączna przyczyną okoliczności uzasadniających powstanie prawa do świadczenia lub jego zwiększenia było udowodnione umyślne lub rażąco niedbałe działalnie tej osoby.

Z zeznań wnioskodawcy i świadków wynika, iż odwołujący miał uraz w 1945r. i w 1948r., w wyniku którego usunięto lewa gałkę, zaś prawą leczono. Przyczyną urazu obu oczu był wybuch zapalnika. Są to więc okoliczności objęte uregulowaniem wynikającym z działań wojennych w okresie wojny 1939-1945 (art. 1 ust. 2 pkt 1) i eksplozji niewybuchów lub niewypałów pozostałych po wojnie 1939-1945 (odnośnie eksplozji z 1948r. – art. 1 ust. 2 pkt 2).

Jeżeli wnioskodawca kopał kartofle motyką na polu i doszło w wyniku uderzenia do eksplozji miny, to tego typu czynności 10 letniego dziecka nie można określić jako udowodnionego umyślnego lub rażąco niedbałego działania tej osoby.

Dlatego Sąd nie podzielił konkluzji opinii biegłego okulisty.

Należy zauważyć, iż pojęcia całkowita niezdolność do pracy i naruszenie sprawności organizmu nie są tożsame, co oznacza, że całkowita niezdolność do pracy i naruszenie sprawności organizmu mogą powstać w różnych momentach (por. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011r., I UK 240/10, M.P.Pr. 2011/6/321 - 322). Możliwe jest więc, że całkowita niezdolność do pracy powstanie później, niż naruszenie sprawności organizmu. Może się zdarzyć, że zmiany chorobowe u osoby, u której doszło do naruszenia sprawności organizmu nasilą się do tego stopnia, że uniemożliwią ubezpieczonemu, który był zdolny do pracy zarobkowej nawet przez wiele lat po doznaniu urazu, wykonywanie jakiejkolwiek pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2007 r., II UK 259/06, niepubl.). Tak więc zasadnicze znaczenie ma to, że naruszenie sprawności organizmu, z powodu którego doszło do całkowitej niezdolności do pracy musi powstać w okolicznościach wymienionych w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych. Całkowita niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku musi zaś pozostawać w związku przyczynowym z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w tychże okolicznościach. Fakt, iż pomiędzy naruszeniem sprawności organizmu a powstaniem w jego efekcie całkowitej niezdolności do pracy minął znaczny okres czasu, kiedy to ubezpieczony wykonywał zatrudnienie, nie stoi na przeszkodzie uznaniu za spełnioną omawianej przesłanki przyznania świadczenia.

W ocenie Sądu taki właśnie przypadek zachodzi w niniejszej sprawie. Nie ulega wątpliwości, że naruszenie sprawności organizmu wnioskodawcy - uraz oka lewego - było następstwem wybuchu miny w 1945r. i w 1948r. Bezsporne jest również, że stopniowe nasilanie się zmian chorobowych skutkowało całkowitą niezdolnością odwołującego do pracy. Wnioskodawca spełnił zatem wszystkie przesłanki określone w art. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. warunkujące możliwość przyznania mu świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych.

Sąd podkreśla, że ubezpieczony spełnił także wszystkie wymagania formalne, o których mowa w art. 2 ustawy, regulującym tryb przyznawania przedmiotowego świadczenia, w szczególności przedłożył orzeczenie o uznaniu go za całkowicie niezdolnego do pracy w związku z utratą wzroku oraz zaświadczenie o utracie wzroku z powodu urazu wystawione przez lekarza okulistę. Jeśli zaś chodzi o dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, za wystarczające należało uznać oświadczenie wnioskodawcy, potwierdzone zeznaniami świadków. Zasady doświadczenia życiowego przeczą możliwości uzyskania przez wnioskodawcę dokumentacji medycznej sporządzonej w wojskowym szpitalu podczas prowadzonych działań wojennych. Traktowanie powyższego wymogu w sposób bezwzględny uniemożliwiałoby w istocie większości ofiar działań wojennych uzyskanie świadczenia z ustawy z dnia 16 listopada 2006r., czyniąc jej regulacje fikcyjnymi. Nie bez znaczenia dla oceny tego warunku pozostaje również fakt, że przedmiotowa ustawa obowiązuje od dnia 1 stycznia 2007r., a zatem trudno byłoby wymagać, aby osoba uprawniona, nawet jeśli dysponowała kiedykolwiek źródłową dokumentacją medyczną, zachowała ją przez tak znaczny okres czasu.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 477¹⁴§ 2 kpc należało zmienić zaskarżoną decyzję i przyznać wnioskodawcy prawo do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych od 1 listopada 2012r., to jest od miesiąca złożenia wniosku.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy świadczenie pieniężne dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych przysługuje wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym na zasadach określonych w art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z tym że dodatek pielęgnacyjny z tytułu orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji przysługuje w wysokości zwiększonej o 50%. Należy jednak podkreślić, iż w razie zbiegu prawa do dodatku pielęgnacyjnego określonego ustawą z prawem do dodatku pielęgnacyjnego ustalonym na podstawie odrębnych przepisów przysługuje tylko jeden dodatek (art. 5 ust. 3). Skoro zaś wnioskodawcy decyzją z dnia 1 stycznia 2006r. przyznano dodatek pielęgnacyjny do pobieranego świadczenia emerytalnego (k.316 akt ZUS), brak było podstaw do przyznania takiego dodatku na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2006r.

W pkt II sentencji Sąd stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przez wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005r., sygn. akt I UK 159/04, OSNP nr 19/2005, poz. 308). Wydanie decyzji w sytuacji, gdy organ rentowy nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie prawa wnioskodawcy do żądanego świadczenia, nie skutkuje obciążeniem organu odpowiedzialnością z tego tytułu. Skoro zatem w niniejszej sprawie do ustalenia prawa wnioskodawcy do świadczenia doszło na podstawie materiału dowodowego, którym organ rentowy nie dysponował w postępowaniu administracyjnym, Sąd uzupełnił postępowanie dowodowe, przesłuchiwał świadków uznał, iż nie zachodzi podstawa do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W pkt III wyroku Sąd zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz adwokat M. A. kwotę 120 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej w podwójnej wysokości na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE