UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 7 sierpnia 2013 r. ustalił M. Ż. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. przyjmując do obliczenia jego wysokości okresy składkowe w wymiarze 21 lat 3 miesiące 1 dzień oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 4 miesiące 28 dni. Jednocześnie organ rentowy odmówił wnioskodawcy uwzględnienia okresów zatrudnienia od 18 maja do 27 lipca 1970 r. i od 1 sierpnia 1974 r. do 8 lutego 1977 r. oraz okresu studiów od 1 września 1970 r. do 1 lipca 1974 r. podnosząc, że nie przedłożył decyzji o uznaniu za repatrianta.

Od tej decyzji dowołanie do Sądu Okręgowego w Lublinie wniósł wnioskodawca M. Ż., domagając się zmiany decyzji i uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego okresów zatrudnienia wykonywanego na terytorium byłego ZSRR oraz okresu nauki w szkole wyższej. Podnosił, że jako obywatel Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich przybył do Polski
w 1976 r. z zamiarem stałego pobytu i obywatelstwo polskie otrzymał 23 czerwca 1993 r. na podstawie art. 9 i art. 17 ustawy z 15 lutego 1962r. o obywatelstwie polskim. Wprawdzie nie został formalnie uznany za repatrianta z uwagi na przekroczenie 12 miesięcznego terminu na złożenie stosownego wniosku, jednakże faktycznie jest repatriantem i spełnia wszystkie przesłanki do uzyskania statusu repatrianta. Ponadto domagał się uwzględnienia okresu nauki w szkole wyższej od 1 września 1970r. do 1 lipca 1974r. w Państwowym Instytucie (...) ZSRR powołując się na treść art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz zaświadczenie nr 123 wydane przez Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Wskazywał, że okres nauki w szkole wyższej za granicą podlega uwzględnieniu do okresów nieskładkowych pod warunkiem, że jest to nauka na jednym kierunku i została ukończona w wymiarze określonym w programie studiów.

W toku postępowania sądowego organ rentowy w dniu 4 lipca 2014 r. wydał kolejną decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego uwzględniając do okresów nieskładkowych okres nauki w szkole wyższej od 1 września 1970 r. do 1 lipca 1974 r. oraz ponownie odmówił uwzględnienia do okresów składkowych zatrudnienia w byłym ZSRR od 18 maja 1970r. do 27 lipca 1970r. i od 1 sierpnia 1974r. do 8 lutego 1977r.

Również od tej decyzji odwołanie wniósł wnioskodawca, domagając się jej zmiany.

Sąd Okręgowy w Lublinie postanowieniem z dnia 31 października 2014 r. połączył obie sprawy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia i wyrokiem z dnia 17 listopada 2014 roku umorzył postępowanie w części dotyczącej okresu nauki w szkole wyższej od 1 września 1970 roku do 1 lipca 1974 roku, oddalił odwołania w pozostałej części dotyczącej zatrudnienia od 18 maja 1970 roku do 27 lipca 1970 roku i od 1 sierpnia 1974 roku do 8 lutego 1977 roku oraz zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. Ż. urodził się (...) w S. na terytorium byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Od dnia 1 września 1967 r. do dnia 6 grudnia 1969 r. służył w Armii Radzieckiej, a następnie był zatrudniony na stanowisku technika od 1 maja do 27 lipca 1970r. w Wydziale Radiolokacyjnych Obserwacji Obserwatorium Białoruskiego Ośrodka (...).

Z dniem 1 września 197 0r. podjął studia dzienne w Wydziale Handlowo – Gospodarczym Białoruskiego Instytutu (...) im. W.W. K. na kierunku ekonomika handlu, które ukończył terminowo 1 lipca 1974r. uzyskując tytuł ekonomisty. Po ukończeniu studiów został zatrudniony 1 sierpnia 1974r. w N. Miejskim Handlu Spożywczo – Przemysłowym na stanowisku ekonomisty handlowego. Od dnia 4 maja 1975r. pełnił funkcję kierownika stołówki, a stosunek pracy został rozwiązany 8 lutego 1977 r W dniu 16 listopada 1974 r. zawarł związek małżeński z Polką. We wrześniu 1976 r. przyjechał do Polski, zamieszkał w T. i w dniu 26 stycznia 1977 r. otrzymał kartę stałego pobytu. Od 2 maja 1977 r. podjął zatrudnienie w Gminnej Spółdzielni (...) w T. n/B. na stanowisku kierownika zakładu gastronomicznego.

Decyzją Wojewody (...) z dnia 23 czerwca 1993 r. M. Ż. na podstawie art. 9 i art. 17 ust 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim został uznany za obywatela polskiego.

Decyzją z 4 lipca 2014 r. organ rentowy uwzględnił do wysokości kapitału początkowego okres studiów od 1 września 1970 r. do 1 lipca 1974 r. jako okres nieskładkowy na podstawie art. 7 pkt 9 w związku z art. 174 ust
2 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r. poz. 1440 ze zm.), wobec czego postępowanie w tej części podlegało umorzeniu na podstawie art. 477 ¹³k.p.c.

Do rozstrzygnięcia pozostało, czy do wysokości kapitału początkowego podlega uwzględnieniu zatrudnienie M. Ż. w okresach od 18 maja do 27 lipca 1970 r. i od 1 sierpnia 1974 r. do 8 lutego 1977 r. wykonywanego na terytorium byłego ZSRR.

Sąd Okręgowy powołał się na przepis art. 6 ust 1 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że okresami składkowymi są okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów. M. Ż., obywatel ZSRR przyjechał do Polski we wrześniu 1976 r., uzyskał w styczniu 1977 r. kartę stałego pobytu, a następnie decyzją Wojewody (...) z dnia 23 czerwca 1993r. został uznany na swój wniosek (art. 9 ust 2 i art. 17 ust 1 ustawy z 15 lutego 1962r. o obywatelstwie polskim – Dz. U. z 1962r. nr 10 poz. 49 ze zm.) za obywatela polskiego na podstawie art. 9 ust 1 tej ustawy – jako osoba nieposiadająca żadnego obywatelstwa jeżeli zamieszkuje w Polsce co najmniej pięć lat.

Wnioskodawca, co jest niewątpliwe, nie uzyskał obywatelstwa polskiego na podstawie art. 12 ust 1 i ust 2 powołanej ustawy o obywatelstwie polskim, zgodnie z którym osoby przybywające do Polski jako repatrianci nabywają obywatelstwo polskie z mocy prawa, przy czym w rozumieniu tej ustawy repatriantem był cudzoziemiec narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwego organu polskiego. Również wnioskodawca nie legitymuje się decyzją o uzyskaniu statusu repatrianta na podstawie obowiązującej od dnia 1 stycznia 2001r. ustawy z dnia 9 listopada 2000r. o repatriacji (Dz. U. z 2000r. nr 106, poz. 1118 ze zm.).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z dnia 11 grudnia 2008r., I UZP 6/08 (OSNP 2009/9-10/120) jak też argumenty przytoczone w jej uzasadnieniu, że warunkiem niezbędnym uwzględnienia okresu składkowego wymienionego w art. 6 ust 1 pkt 9 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS jest – po wejściu w życie ustawy z dnia 9 listopada 2000r. o repatriacji – przedstawienie przez wnioskodawcę decyzji o uznaniu go za repatrianta.

Warunki niezbędne dla uznania za repatrianta osoby, która nabyła obywatelstwo polskie na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962r. określa art. 41 ustawy o repatriacji. Jednym z nich było złożenie stosownego wniosku do właściwego organu w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a więc w terminie do dnia 31 grudnia 2001r. Organem właściwym do wydania decyzji o uznaniu za repatrianta osoby, która nabyła obywatelstwo polskie na podstawie ustawy z 15 lutego 1962 r., jest wojewoda właściwy ze względu na zamierzone miejsce osiedlenia się tej osoby (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008, II UK 324/07, Lex nr 496395).

Kwestie uzyskania statusu repatrianta reguluje ustawa z dnia 9 listopada 2000r. o repatriacji, zgodnie z którą organem właściwym do wydania decyzji w tym zakresie jest wojewoda właściwy ze względu na zamierzone miejsce osiedlenia się tej osoby. Oznacza to, że okresy zatrudnienia ubezpieczonego (wnioskodawcy) za granicą mogą być uwzględnione jako okresy składkowe jedynie pod warunkiem, że wnioskodawca w odrębnym postępowaniu został uznany za repatrianta – w niniejszej sprawie na zasadach określonych w art. 41 ustawy o repatriacji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił odwołania w części dotyczącej uwzględnienia okresów zatrudnienia w byłym ZSRR, bowiem wnioskodawca nie przedstawił decyzji o uznaniu go za repatrianta.

Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca M. Ż. zaskarżając wyrok w punkcie II oddającym odwołania. Wyrokowi zarzucał naruszenie przepisów prawa:

- art.5 kc w związku z art.41 pkt 1 ustawy z dnia 9 listopada 2000 roku o repatriacji w związku z art.6 ust.1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych afirmację niezgodnego z zasadami współżycia społecznego nieuwzględnienia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wysokości kapitału początkowego okresów zatrudnienia wykonywanego na terytorium ZSRR ze względu na przekroczenie 12 miesięcznego terminu do złożenia wniosku o przyznanie statusu repatrianta w stacji gdy powód spełnia wszystkie wymagania do otrzymania takiego statusu.

Wnosił o zmianę wyroku przez doliczenie do wysokości kapitału początkowego okresów zatrudnienia wykonywanego na terytorium ZSRR od 18 maja 1970 roku do 27 lipca 1970 roku i od 1 sierpnia 1974 roku do 8 lutego 1977 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę pełnomocnikowi wnioskodawcy wykonującemu zawód adwokata, że powołanie się na zasady współżycia społecznego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych świadczy o nieznajomości prawa materialnego. Przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego. Rygoryzm prawa publicznego nie może być łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c.. Zarzut ten (nadużycia prawa podmiotowego, albo czynienia ze swego prawa podmiotowego użytku niezgodnego z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych musiałby być odniesiony do czynności organu rentowego, który - wydając decyzję - nie korzysta ze swoich praw podmiotowych (regulowanych prawem prywatnym - Kodeksem cywilnym), lecz realizuje ustawowe kompetencje organu władzy publicznej. Z tych przyczyn zarzut naruszenia art. 5 KC jest całkowicie chybiony. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych art. 5 k.c. nie ma zastosowania, zaś materialnoprawną podstawą orzeczeń w tych sprawach mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z 19 czerwca 1986 r., II URN 96/86, Służba Pracownicza 1987 nr 3; wyrok z 29 października 1997 r., II UKN 311/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 465; wyrok z 26 maja 1999 r., II UKN 669/98, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 597 - notka; wyrok z 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNAPiUS 2001 nr 9, poz. 321 - notka, postanowienie z 26 maja 1999 r., II UKN 670/98, niepublikowane). gdyż przepis ten może mieć bowiem zastosowanie w postępowaniu administracyjnym, o ile konkretny przepis prawa materialnego do niego odsyła. Przepisy dotyczące ubezpieczenia społecznego nie przewidują stosowania art. 5 KC.

W tym aspekcie niedopuszczalność oceny stosunków o charakterze publicznoprawnym przez pryzmat art. 5 KC wydaje się dość oczywista; zarzut wnioskodawcy sprowadza się bowiem do żądania uznania, że organ rentowy, będący z mocy art.51 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dysponentem Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powołanego w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych i Sąd Okręgowy rozpoznający odwołanie do zaskarżonej decyzji przy rozstrzyganiu sprawy dopuszczają się nadużycia prawa, nie chcąc zastosować wykładni umożliwiającej wnioskodawcy ustalenia wysokości kapitału początkowego bez spełnienia ustawowych przesłanek.

Zakwestionowany przez skarżącego przepis art. 41 ust. 1 ustawy o repatriacji oraz art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowiący, że okresami składkowymi są okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów - przyznają szczególne uprawnienia osobom, które zostały uznane za repatriantów został prawidłowo zastosowany przez Sąd I instancji.

Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, która obecnie reguluje całościowo kwestie związane z powrotem z zagranicy osób pochodzenia polskiego lub narodowości polskiej, określiła także warunki na których może być uznana za repatrianta "osoba, która przed dniem wejścia w życie ustawy nabyła obywatelstwo polskie na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353)". W tej regulacji zawartej w art. 41 przewidziano możliwość uznania za repatriantów osób polskiego pochodzenia, które jeszcze przed wejściem w życie ustawy uzyskały obywatelstwo polskie, ale poza trybem repatriacji, a więc chodziło o upodobnienie sytuacji prawnej osób niespełniających cech repatrianta do statusu repatrianta i o umożliwienie skorzystania z ochrony przewidzianej tylko dla repatriantów. W tym trybie z uprawnienia do uznania za repatrianta mogła skorzystać osoba, która złożyła w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy wniosek o uznanie za repatrianta do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.

Sąd Najwyższy wielokrotnie (np. w uchwale z dnia 9 maja 2007 r. I UZP 1/07) stwierdzał, że przy ustalaniu prawa do emerytury warunkiem niezbędnym uwzględnienia okresu składkowego wymienionego w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) jest - po wejściu w życie ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2004. Nr 53, poz. 532 z późn. zm.) - przedstawienie przez wnioskodawcę pozytywnej decyzji o uznaniu go za repatrianta w oparciu o art. 16 tej ustawy" (OSNP 2007/21-22/323).

Wymaganie spełnienia warunku uznania za repatrianta na podstawie wniosku zgłoszonego w określonym terminie jest warunkiem (przesłanką) szczególnego przywileju polegającego na zaliczeniu, jako okresu składkowego, okresu zatrudnienia za granicą, chociaż zasadą jest, że zatrudnienie za granicą nie stanowiło przesłanki praw emerytalnych i rentowych. Trzeba mieć na uwadze, że osobie uznanej za repatrianta Rzeczypospolita Polska zapewniła możliwość uzyskania świadczenia ubezpieczeniowego albo jego zwiększenia, ze względu na zatrudnienie za granicą, które nie stanowiło źródła jakichkolwiek przysporzeń na rzecz funduszy ubezpieczeniowych w Polsce. Jest to potraktowanie jako okresów składkowych sytuacji, które z pewnością nie miały "składkowego" znaczenia.

Zaskarżony wyrok odpowiada prawu, przy czym stosowanie powołanych przez Sąd Okręgowy przepisów nie budzi wątpliwości.

Jeżeli ktoś, tak jak wnioskodawca nie jest repatriantem (nie odpowiada definicji repatrianta) i nie został uznany za repatrianta w specjalnym trybie przewidzianym dla osób polskiego pochodzenia, to nie korzysta z ustawowo określonego przywileju, dlatego, że nie spełnia ustawowo ukształtowanych warunków przywileju.

Z tych względów i na mocy powołanych powyżej przepisów oraz na podstawie art.385 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE