UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) S.A z siedzibą w W. przeciwko M. G. o obniżenie renty wyrównawczej

1. obniżył rentę wyrównawczą od powoda (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz pozwanej M. G., ustaloną ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 13 czerwca 2012 roku, wydanym w sprawie sygn. akt IC 379/1 1 w kwocie 3236,86 zł miesięcznie do kwoty 1320,15zł, poczynając od dnia 19 listopada 2014 roku, płatnej do dnia 15 - go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

2. oddalił powództwo w pozostałej części:

3. nie obciążył pozwanej M. G. obowiązkiem zwrotu kosztów opłaty sądowej i kosztów zastępstwa procesowego;

4. zasądził od pozwanej M. G. na rzecz powoda (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 2484,60 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych na wynagrodzenie biegłego. Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 1 lipca 1982 roku powódka uczestniczyła w wypadku drogowym spowodowanym przez kierowcę ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej w (...). W wyniku zdarzenia pozwana doznała licznych obrażeń ciała. Przed wypadkiem pozwana pracowała w Zakładzie (...) w P. na stanowisku magazyniera w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto uzyskiwała dodatkowo dochody z tytułu umów zlecenia realizowanych na rzecz Spółdzielni Kółek Rolniczych w P.. W dniu 6 sierpnia 1984 roku przyznano pozwanej rentę z tytułu inwalidztwa III grupy. W okresie od 7 września 1987 r. do 30 czerwca 1989 r. pozwana była zatrudniona w Nadleśnictwie P. jako referent administracyjny w wymiarze 0,5 etatu, mając równocześnie przyznaną rentę z tytułu inwalidztwa III grupy. Umowa o pracę została rozwiązana za wypowiedzeniem przez pozwaną, ponieważ stan zdrowia uniemożliwiał jej wyjazdy w teren, z czym wiązała się jej praca oraz brakiem możliwości dojazdu do miejsca pracy oddalonego o 2,5 km od miejsca zamieszkania pozwanej. W dniu 14 marca 1990 r. pozwana została zaliczona do II grupy inwalidzkiej z przeciwwskazaniem do zatrudnienia w jakiejkolwiek pracy, a w dniu 18 marca 1992 r. inwalidztwo II grupy zostało uznane za trwałe.

Wyrokiem z 14 maja 1986 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 83/86 Sąd Rejonowy w Radomsku zasądził od (...)Inspektorat w R. na rzecz pozwanej m. in. rentę wyrównawczą w wysokości 4000 złotych miesięcznie poczynając od dnia 6 sierpnia 1984 roku płatną do dnia 10 każdego miesiąca z 8% od dnia uchybienia terminu płatności na podstawie art. 444 k.c. Podstawą zasądzenia renty były utracone zarobki z tytułu zatrudnienia, pomniejszone o rentę inwalidzką przyznaną pozwanej od 6 sierpnia 1984 roku.

Zasądzona renta był podwyższana kilkoma wyrokami sądowymi. Po raz ostatni renta została podwyższona wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z 13 czerwca 2012 roku (sygn. akt I C 379/11, sprostowanym postanowieniem z 3 lipca 2012 r.), w którym wysokość renty ustalono na kwotę 3236,86 złotych, poczynając od dnia 1 lipca 2012 roku.

Pozwana od 1 kwietnia 2013 r. otrzymuje emeryturę w wysokości 831,15 złotych brutto miesięcznie (netto 717,49 złotych).

Hipotetyczna emerytura, gdyby pozwana nie uległa wypadkowi komunikacyjnemu i mogła dalej pracować na stanowisku specjalisty ds. administracji w Nadleśnictwie P. wynosiłaby 2465,54 złotych brutto miesięcznie (2037.64 złotych netto miesięcznie), biorąc pod uwagę zarobki pracowników porównywalnych.

Pozwana M. G. z wykształcenia jest krawcową.

W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy nie budzi żadnych wątpliwości i jest wystarczający dla potrzeb rozstrzygnięcia. W szczególności należy zauważyć, że żadna ze stron nie kwestionowała wydanej w sprawie przez biegłego z zakresu księgowości M. S. opinii. Zdaniem Sądu, opinia w pełni zasługuje na akceptację, ponieważ została ona sporządzona w sposób fachowy, rzetelny i odpowiadający okolicznościom rozpoznawanej sprawy. Wyliczona przez niego kwota hipotetycznej emerytury, jaką otrzymywałaby pozwana, gdyby dalej pracowała na zajmowanym (lub porównywalnym) stanowisku nie rodzi żadnych kontrowersji.

Nie zasługują natomiast na aprobatę twierdzenia pozwanej M. G., wedle których, gdyby nie uległa wypadkowi, to mogłaby sobie uzyskać dodatkowo zarobki poza pracą na etacie w wyuczonym zawodzie krawcowej, które mogłyby wpłynąć na wysokość świadczenia emerytalnego, a więc od których musiałyby być odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Podnieść bowiem należy, że z jej zeznań złożonych już w trakcie postępowania o ustanowienie renty w 1986 roku wynika, że nie wykonywała jakichkolwiek prac w tym zakresie. W swoich zeznaniach podała ona, że pracowała w Zakładzie (...) w P. na stanowisku magazyniera w magazynie w pełnym wymiarze czasu pracy, a dorabiała jako windykator działający w ramach umów zlecenia realizowanych na rzecz Spółdzielni Kółek Rolniczych w P.. Natomiast później pracowała w Nadleśnictwie P. jako referent administracyjny i do pracy musiała dojeżdżać. W konsekwencji nigdy wcześniej nie twierdziła, że świadczyła przed wypadkiem dodatkowe usługi w wyuczonym zawodzie krawcowej.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo w świetle art. 907 § 2 k.c. jest co do zasady uzasadnione.

Stosownie do treści niniejszego przepisu, jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, to każda ze stron może żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania zostały ustalone w orzeczeniu sądowym lub umowie. Podstawą prawną przyznania pozwanej renty wyrównawczej był art. 444 § 2 k.c., ponieważ w wyniku wypadku komunikacyjnego utraciła ona całkowicie zdolność do pracy zarobkowej. Stąd też wyrokiem z 14 maja 1986 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 83/86 Sąd Rejonowy w Radomsku zasądził od (...)Inspektorat w R. na rzecz pozwanej rentę wyrównawczą, a późniejszymi wyrokami była ona podwyższana. Ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z 13 czerwca 2012 roku (sygn. akt I C 379/11, sprostowanym postanowieniem z 3 lipca 2012 r.) wysokość renty ustalono na kwotę 3236,86 złotych.

Ratio legis art. 907 § 2 k.c. jest zharmonizowanie treści przysługującego poszkodowanemu prawa podmiotowego ze zmianą okoliczności faktycznych, jaka może nastąpić w przyszłości. Przesłanką żądania zmiany wysokości renty jest więc zmiana stosunków, a sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności dotyczące sytuacji osobistej i majątkowej stron oraz okoliczności obiektywne, w tym na przykład istotny spadek siły nabywczej pieniądza (uchwała Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 1994 r., III CZP 58/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 207, uchwała z 28 października 1993 r., III CZP 142/93. OSNC 1994, nr 4, poz. 82). W tym kontekście doniosły jest wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 2007 roku (I UK 350/06), zgodnie z którym renta wyrównawcza uprawnionego, który w wyniku wypadku utracił zdolność do wykonywania pracy w swoim zawodzie, powinna, po osiągnięciu przez ten podmiot wieku emerytalnego, stanowić różnicę między emeryturą, jaką uzyskałby po przepracowaniu wymaganego okresu a rentą wypadkową z ubezpieczenia społecznego. Pogląd ten potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 2 kwietnia 2014 roku (IV CSK 444/13), stwierdzając, że „w wypadku przejścia poszkodowanego na emeryturę lub rentę z ubezpieczenia społecznego, renta odszkodowawcza powinna uwzględniać ewentualną różnicę pomiędzy faktycznie uzyskiwanym z tego tytułu świadczeniem a świadczeniem, które przypadałoby uprawnionemu z uwzględnieniem zarobków osiąganych w braku zdarzenia szkodzącego".

W konsekwencji żądanie obniżenia renty wyrównawczej zasadniczo należy uznać za uzasadnione. Nie budzi bowiem wątpliwości okoliczność, że pozwana uzyskała prawo do emerytury. W świetle ugruntowanego w tym zakresie orzecznictwa wysokość renty wyrównawczej wynosi różnicę między hipotetycznie wyliczoną emeryturą, a więc taką, jaką uzyskałaby pozwana M. G., gdyby nie uległa wypadkowi komunikacyjnemu i mogła dalej pracować na zajmowanym (lub porównywalnym) stanowisku (2465,54 złotych brutto miesięcznie (2037,64 złotych netto miesięcznie)) a faktycznie otrzymywaną emeryturą (831,15 złotych brutto miesięcznie (netto 717,49 złotych)). Tak wyliczona różnica wynosi zasądzoną kwotę 1320,15 złotych (2037,64-717,49 - świadczenia w kwocie netto).

Podkreślić w tym miejscu należy, że zmiana wysokości renty ze skutkiem ex tunc na niekorzyść uprawnionego (pracownika) nie jest możliwa z uwagi na zasadę (materialnoprawną i procesową) ochrony uprawnień pracowniczych. Innymi słowy, niekorzystna zmiana dla uprawnionego renty uzupełniającej nie może być orzekana wstecz (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2011 r., I PK 227/10). W rozpoznawanej sprawie okoliczności faktyczne, w tym w szczególności znacząca wysokość kwoty, jaką miałby zwrócić pozwana stronie powodowej w razie rozstrzygnięcia za okresy wsteczne, sprzeciwiają się rozstrzygnięciu ze skutkiem ex tunc. Ponadto zarówno w judykaturze, jak i w doktrynie uznaje się bowiem, że wyrok wydany na podstawie art. 907 § 2 k.c, gdy wywołuje skutek negatywny dla uprawnionego, ma charakter konstytutywny i stwarza nowy stan prawny odpowiadający treści normy prawnej. W przeciwnym razie rozstrzygnięcie naruszałoby ochronę interesów uprawnionego do renty. W konsekwencji z tych względów Sąd rozstrzygnął ze skutkiem ex nunc o obniżeniu renty należnej M. G. od (...) S.A. w W., a więc dopiero od dnia wyrokowania, to jest 19 listopada 2014 roku, a nie tak jak wnosiła powódka od 1 marca 2013 roku.

W pozostałej części, a więc co do wysokości należnej renty i zasięgu rozstrzygnięcia o wysokości renty Sąd oddalił powództwo.

O kosztach procesu w odniesieniu do pozwanej M. G. Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. oraz art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 r.. Nr 167, poz. 1398) w związku z art. 102 k.p.c., nie obciążając nimi pozwanej z uwagi na jej ciężką sytuację zdrowotną , rodzinną i majątkową. Natomiast w pozostałym zakresie, to jest w części oddalającej powództwo - w zakresie punktu 4 rozstrzygnięto na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych.

Apelacje od powyższego wyroku złożyła pozwana zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła zarówno błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia jak i naruszenie prawa materialnego w postaci błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 907§ 2 k.c.

W uzasadnieniu skargi apelacyjnej podkreśliła, iż w okresie przedwypadkowym była aktywna zawodowo, bez przeszkód mogła pracować także po osiągnięciu wieku emerytalnego. Podniosła dodatkowo, iż osiągnięcie wieku emerytalnego nie może samo w sobie prowadzić do obniżenia renty uzupełniającej. Podkreśliła także, że jej obecna niezdolność do pracy wynika wyłącznie ze stanu zdrowia w związku z wypadkiem komunikacyjnym któremu uległa w dniu 1 lipca 1982 roku.

W odpowiedzi na apelację powód wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego był art. 907§ 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

W przedmiotowej sprawie stroną wnioskującą która powołuje się na zmianę stosunków jest powód, a zatem to on winien wykazać, iż nastąpiła zmiana uzasadniająca obniżenie renty wyrównawczej pozwanej. W przypadku renty uzupełniającej Sąd nie może ograniczyć obowiązku płacenia renty do momentu nabycia przez uprawnioną prawa do emerytury. ( por. uchwała SN z 12 czerwca 1968r. III PZP 27/68 , OSNCP z 1969r. nr 2 poz. 24). Okoliczności te mogą być powodem obniżenia renty tylko wtedy gdy z konkretnego wypadku to wynika. Przy czym należy pamiętać, iż dowód w tym zakresie spoczywa na powodzie. Powód natomiast twierdząc o braku hipotetycznej możliwości dalszego świadczenia pracy przez pozwaną oparł się w zasadzie wyłącznie na fakcie osiągnięcia przez pozwaną wieku emerytalnego. Samo tylko przeliczenie z urzędu renty na emeryturę nie może wywoływać negatywnych skutków w stosunku do powódki jeżeli nie wiąże się z wykazaniem dodatkowych okoliczności które mają świadczyć o tym , iż pozwana z chwilą nabycia prawa do emerytury nawet gdyby szkody nie wyrządzono i tak zaprzestałaby pracy. Okoliczności tych strona powodowa nie dowiodła i nawet nie próbowała dowodzić.

Przyjęcie a priori założenia, iż już samo nabycie prawa do emerytury niweczy skutki renty uzupełniającej tj. prowadzi do jej obniżenia do wysokości hipotetycznej emerytury stawiałoby w zdecydowanie gorszej sytuacji pracownika korzystającego z takiej renty w stosunku do pracownika, który świadczyłby pracę. Inaczej mówiąc sytuacja pozwanej która pobiera rentę wyrównawczą nie może być gorsza od tej w jakiej by się znalazła gdyby jej szkody nie wyrządzono i miałaby zachowaną zdolność do pracy. Powodem takiego nierównego traktowania byłaby potencjalna możliwość pracy przez zwykłego pracownika pomimo uzyskania prawa do emerytury.

Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 21 stycznia 2009r. III PZP 13/08 wyraził wprost stanowisko, iż osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. Stanowisko to zostało podtrzymane także w późniejszych orzeczeniach (por. np. wyrok SN z 18.02.2014r. III PK 63/13, wyrok SN z 3.02.2010r. II PK 196/09).

Powyższe wskazuje, iż nie można automatycznie przyjmować, że samo osiągnięcie wieku emerytalnego prowadzi do ograniczenia wysokość renty uzupełniającej to jest stanowi samo w sobie o „zmianie stosunków” w rozumieniu art. 907§ 2 k.c. . Rzeczą powoda w takiej sytuacji jest wykazanie, że pracownik i tak z uwagi na swoje ograniczenia wynikające z innych przyczyn czy też z uwagi na wymagania pracodawcy w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego byłby zmuszony przejść na emeryturę.

W przedmiotowej sprawie okoliczności tego rodzaju nie zostały wykazane. Z całą stanowczością należy podkreślić, iż ciężar wykazania tych okoliczności spoczywa na powodzie, który z tego faktu chce wywodzić korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.).

Reasumując nie ulega wątpliwości, iż samo osiągnięcie wieku emerytalnego i spełnienie warunków nabycia prawa do emerytury nie prowadzi do utraty zdolności do pracy zarobkowej i w związku z tym podstawy do ograniczenia przez Sąd obowiązku płacenia poszkodowanemu renty uzupełniającej ( por. wyrok SN z 15 listopada 2006r. I UK 950/06, OSNP z 2008r. nr 1-2 poz. 19).

Nie oznacza to oczywiście, iż pozwana będzie mogła pobierać rentę uzupełniającą w dotychczasowej wysokości w sposób całkowicie nieograniczony albowiem jest oczywiste, iż po osiągnięciu pewnego wieku pracownik w istocie traci zdolność do pracy i jest zmuszony przejść na emeryturę wszystko zależy jednak od okoliczności konkretnego przypadku. Często bowiem spadek sił związany z wiekiem i stanem zdrowia wynikającym z innych przyczyn niż te z tytułu których pobiera rentę uzupełniającą w związku z rodzajem wykonywanej pracy przed wypadkiem po osiągnięciu wieku emerytalnego stanąłby na przeszkodzie wypełnianiu przez takiego pracownika obowiązków pracowniczych.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić powództwo oraz wyeliminować rozstrzygnięcie zawarte w pkt 4 sentencji wyroku Sądu Rejonowego.

Pozwana była zwolniona od opłaty od apelacji dlatego też na podstawie art. 113 ust. 3 ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( t.j. Dz. U. z 2010 nr 90 poz. 594 ze zm.) w zw. z art. 98 k.p.c. należało ściągnąć od powoda kwotę nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji.

Na oryginale właściwe podpisy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE