UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 września 2014 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił S. B. (1) prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), z uwagi na to, że na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem zakładu, na dochody budżetu państwa. Organ rentowy nie uznał za pracę w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 2 maja 1972 roku do dnia 31 marca 1977 roku z wyłączeniem służby wojskowej od dnia 24 kwietnia 1974 roku do dnia 15 kwietnia 1976 roku, tj. 2 lat, 10 miesięcy i 23 dni, od dnia 1 sierpnia 1978 roku do dnia 9 października 1983 roku, tj. 5 lat, 2 miesięcy i 9 dni oraz od dnia 1 lipca 1985 roku do dnia 31 lipca 1987 roku, tj. 2 lat i 13 dni, ponieważ wymienione w świadectwa pracy w szczególnych warunkach, wystawionych przez(...) Zakłady (...) w L., nie są zgodne ze stanowiskami pracy wykazanymi w przepisach resortowych na które powołał się pracodawca. Ponadto organ rentowy wskazał, że pracodawca powołując się na przepisy resortowe podał dział i punkt, lecz nie wpisał wykazu i pozycji o którego dane stanowiska się odnoszą (decyzja – k. 9 akt rentowych).

W odwołaniu S. B. (2) nie zgodził się z zaskarżoną decyzją wskazując, że w nieuwzględnionych przez organ rentowy okresach pracował w warunkach szczególnych, a braki na które zwrócił uwagę zakład nie są możliwe do sprostowania z uwagi na to, że zakład pracy nie istnieje od kilkunastu lat (odwołanie – k. 2 akt sądowych).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie podnosząc argumenty, które legły u podstaw zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie – k. 5 – 5v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

S. B. (2), urodzony (...), w dniu 11 sierpnia 2014 roku złożył wniosek o emeryturę. Na dzień złożenia wniosku i wydania zaskarżonej decyzji posiadał status członka otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem zakładu, na dochody budżetu państwa. Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy uznał za udowodniony na dzień 1 stycznia 1999 roku łączny okres podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 25 lat, 7 miesięcy i 25 dni, w tym 25 lat i 18 dni okresów składkowych oraz 7 miesięcy i 7 dni okresów nieskładkowych. Organ rentowy nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach żadnego okresu zatrudnienia ubezpieczonego (okoliczności bezsporne).

Do aktach organu rentowego złożone zostały 3 świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez (...) Zakłady(...) w L. Zakład Nr (...) w L., z których treści wynikał, że w okresie od dnia 2 sierpnia 1971 roku do dnia 15 grudnia 1988 roku ubezpieczony był zatrudniony we wskazanym podmiocie i w okresie od dnia 2 maja 1972 roku do dnia 31 marca 1977 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace lakierowania ręcznego na stanowisku malarza wymienionym w dziale XIII, pkt 16 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Uchwały nr 64/83 ZG CZSR z dnia 25 lipca 1983 roku oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, od dnia 1 sierpnia 1978 roku do dnia 9 października 1983 roku prace śrutowania wewnątrz komór na stanowisku ślusarza – czyszczacza wymienionym w dziale III, pkt 80 powołanych wyżej aktów oraz od dnia 1 lipca 1985 roku do dnia 13 lipca 1987 roku prace obsługi pras na stanowisku ślusarza prasera wymienionym w dziale III, pkt 14 powołanych aktów (świadectwa – k. 8 – 10 akt dot. renty z tytułu niezdolności do pracy).

W okresie od dnia 2 sierpnia 1971 roku do dnia 30 kwietnia 1972 roku ubezpieczony odbył 6 miesięczne praktyczne i teoretyczne przyuczenie do pracy w zawodzie malarza konstrukcji stalowych oraz wstępny staż pracy w(...) Zakładach (...) w L. w ramach Ochotniczych Hufców Pracy.

Po ukończeniu przyuczenia do zawodu z dniem 2 maja 1972 roku powierzono ubezpieczonemu obowiązki malarza ręcznego na malarni, tj. sporych rozmiarów hali produkcyjnej, na której ubezpieczony zajmował się malowaniem elementów takich jak dźwigarów słupów metalowych, konstrukcji stalowych do wiat. Malowano pędzlem ręcznie farbami podkładowymi oraz nieraz nawierzchniowymi przy wykorzystaniu pistoletu. Praca była świadczona na dwóch zmianach w ramach 8 – godzinnej normy czasu pracy. Po zakończeniu malowania i wyschnięciu danego elementu pracownicy malarni wywozili go wózkami do magazynu a następnie ze spawalni zabierali kolejny element przeznaczony do malowania. Do obowiązków malarzy nie należało czyszczenie konstrukcji metalowych przeznaczonych do malowania. Czynności z tym związane wykonywane były na innych wydziale i były wykonywane na czyszczarce lub przez inna grupę ślusarzy. Jednakże w sytuacji gdy nie było zapotrzebowania na prace malarskie ubezpieczony wykonywał czynności ślusarskie polegające na czyszczeniu pilnikiem, szczotką i obijakiem spawów elementów konstrukcji metalowych, które następnie podlegały malowaniu.

W okresie od dnia 24 kwietnia 1974 roku do dnia 15 kwietnia 1976 roku ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Do pracy powrócił w dniu 3 maja 1976 roku na uprzednio zajmowane stanowisko i wykonywał na nim obowiązki do dnia 31 marca 1977 roku.

Z dniem 1 kwietnia 1977 roku powierzono ubezpieczonemu stanowisko ślusarza konstrukcji – czyszczacza na ślusarni. Praca na zajmowanym stanowisku polegała na czyszczeniu zardzewiałych elementów konstrukcji metalowych przy wykorzystaniu maszyny, która działając pod ciśnieniem i użyciu śrutu umożliwiała oczyszczenie tych elementów z rdzy i spawów. Maszyna, tj. czyszczarka komorowa była obsługiwana przez dwóch pracowników, z których jedne znajdował się w kabinie i czyścił a drugi ubezpieczał, tj. pilnował aby wąż doprowadzający powietrze do maski pracownika przebywającego w kabinie z kompresorów nie pękł. W zakładzie pracy znajdował się jedno stanowisko z jedną maszyną czyszczącą. Czyszczenie odbywało się w ślusarni. W kabinie panowało zapylenie a ubezpieczony pracował w hełmie i ubraniu ochronnym. Czyszczarka pracowała przy pomocy ciśnienia przemysłowego o wartości około 6 atmosfer. W sytuacji braku zapotrzebowania na opisaną pracę bądź naprawy czyszczarki ubezpieczony pomagał na ślusarni spawaczom przytrzymując detale przy spawaniu i czyszcząc po spawaniu pilnikiem oraz szczotką sprawy i łaty z elementów metalowych. Pomagał również spawaczom przytrzymując elementy podczas spawania. W okresie od dnia 1 lipca 1985 roku do dnia 13 lipca 1987 roku wykonywał również obowiązki ślusarza prasera, zajmując się obsługą prasy produkującej kapsle do butelek oraz wykorzystywanej do wyginania budowlanych kwot.

Stosunek pracy ubezpieczonego ustały w wyniku porzucenia pracy z dniem 15 grudnia 1988 roku. W dniu 15 kwietnia 2015 roku S. B. (1) złożył w organie rentowym wniosek o wykreślenie z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych oraz o przekazanie do budżetu państwa.

(umowa o przyuczenie do zawodu – k. 5, pismo ws. powierzenia obowiązków malarza – k. 8, odpis zaświadczenia – k. 11, zaświadczenie z przeszkolenia – k. 14, pismo ws. powierzenia obowiązków ślusarza konstrukcji stalowych – k. 16, 35, pismo ws. powierzenia obowiązków prasera – k. 38, świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 47 – 49, świadectwo pracy – k. 50 akt osobowych – k. 26 a.s.; kopia książeczki wojskowej – k. 4 – 6 akt dot. renty; pismo organu rentowego – k. 44 a.s.; wyjaśnienia i zeznania S. B. (1) – k. 21v. – 22, 60v. – 61, 62 – 62v. a.s.; zeznania świadka Z. W. – k. 60 a.s.; zeznania świadka S. T. – k. 60 – 61 a.s.; zeznania świadka S. W. – k. 61 – 61v. a.s.; zeznania świadka W. D. – k. 61v. – 62 a.s.)

Przystępując do oceny dowodów osobowych należy stwierdzić, że przesłuchani w sprawie świadkowie to osoby obce dla ubezpieczonego. Świadek Z. W. pracował w (...) w L. w okresie od dnia 16 lutego 1974 roku do 1992 roku jako lakiernik. Zeznał, że zdarzało się, że pracowali na jednej zmianie i świadczyli pracę w tej samej hali na której odbywało się tylko malowanie. Świadek S. W. pracował w (...) w L. jako malarz na malarni w okresie od 1973 roku do 1988 roku. Świadek S. T. pracował w podmiocie zatrudniającym ubezpieczonego w okresie od 1953 roku do 1993 roku, najpierw jako ślusarz, następnie jako starszy technolog, a od 1976 roku do 1993 rok jako starszy mistrz w Wydziale ślusarsko -spawalniczym i miał zastępstwo na malarni. Świadek W. D. pracował w (...) w L. w okresie od kwietnia 1977 roku do 31 czerwca 1993 roku jako ślusarz i jako ślusarz narzędziowy na Wydziale E, który zajmował się narzędziami i oprzyrządowaniem. Wykonywałem przyrządy, na których pracowali ludzie. Zeznał, że miał dosyć częsty kontakt z ubezpieczonym, gdyż przemieszczał się po wszystkich wydziałach. Wskazane okoliczności pozwalają w ocenie Sądu na przyjęcie, że świadkowie posiadają niezbędne wiadomości dotyczące okoliczności zatrudnienia ubezpieczonego w zakresie jego obowiązków oraz warunków w jakich były wykonywane co do okresu objętego sporem. Zeznania świadków są logiczne oraz wzajemnie się uzupełniają, wobec czego Sąd uznał je za wiarygodne. Należy wskazać, że organ rentowy nie podniósł okoliczności, które mogłyby godzić w wiarygodność ich zeznań.

Świadek S. T. jako bezpośredni przełożony ubezpieczonego w okresie jego pracy na stanowisku ślusarza czyszczacza zeznał, że gdy skarżący rozpoczął świadczenie pracy pod jego dozorem to dotyczyło to czyszczarki mechanicznej i że nie pracował jako ślusarz konstrukcji stalowych. Równocześnie zeznał, że mogło się zdarzyć, że jakiś czas pracował jako czyszczacz ręczny, czyszcząc szczotką stalową i innymi przyrządami konstrukcje stalowe po spawaniu i że taki stan mógł wynikać z remontu czyszczarki oraz że nie było przerw w pracy przy oczyszczaniu przy wykorzystaniu czyszczarki trwających dwa lata, mogły to być przerwy miesięczne. A obowiązki na stanowisku czyszczacza jako zasadnicze wykonywał do dnia zakończenia zatrudnienia. Świadek W. D. zeznał, że ubezpieczony dopiero w czasie przeprowadzanych przez niego remontów czyszczarki pracował przy pracach zastępczych, wykonując wtedy czyszczenia odprysków pilnikiem specjalnym i młotkiem. Zeznał, że gdy podjął zatrudnienie czyszczarka już była wykorzystywana w zakładzie pracy.

Sąd co do zasady uznał za wiarygodne wyjaśnienia i zeznania ubezpieczonego jako zasadniczo zgodne z zeznaniami świadków.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił również w oparciu o powołane dowody z dokumentów. Ich autentyczność w toku procesu nie była kwestionowana przez strony. Ich forma oraz treść nie wzbudziła ponadto wątpliwości co do ich autentyczności z urzędu, wobec czego zostały one uznane za wiarygodne w całości i jako takie stanowiły pełnowartościowe źródło informacji o okolicznościach faktycznych w sprawie. Z tym jednakże zastrzeżeniem, że nie zasługiwało na wiarę świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach złożone do akt organu rentowego w zakresie w jakim nie uwzględniało wykonywania przez ubezpieczonego obowiązków pracowniczych związanych z czyszczeniem zardzewiałych elementów konstrukcji metalowych przy wykorzystaniu maszyny, która działając pod ciśnieniem i użyciu śrutu umożliwiała oczyszczenie tych elementów z rdzy i spawów już od dnia 1 kwietnia 1977 roku oraz po dniu 9 października 1983 roku. W tym zakresie pozostaje w sprzeczności z wiarygodnymi zeznaniami świadków, tj. bezpośredniego przełożonego ubezpieczonego S. T. oraz W. D.. Nadto zostało sporządzone w oparciu o dokumenty zawarte w aktach osobowych, które w sposób precyzyjny i nie budzący wątpliwości nie dają podstaw do przyjęcie wskazanego w świadectwie okresu zatrudnienia na stanowisku ślusarza czyszczacza.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie S. B. (1) jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Do okoliczności spornych w rozpoznawanej sprawie, biorąc pod uwagę treść zaskarżonej decyzji oraz odwołania i składanych przez ubezpieczonego zeznań należy możliwość zakwalifikowania okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Zakładach (...)w L. Zakładzie Nr (...) w L. od dnia 2 maja 1972 roku do dnia 15 grudnia 1988 roku, w wymiarze 16 lat, 7 miesięcy i 14 dni, jako pracy w szczególnych warunkach, celem ustalenia, w związku z nieuznaniem przez organ rentowy żadnego okresu zatrudnienia ubezpieczonego jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, czy legitymuje się on 15 – letnim okresem tak kwalifikowanej pracy.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 b pkt 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz. 748) – zwanej dalej ustawą emerytalną, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego dla mężczyzn urodzonych po dniu 30 września 1953 roku co najmniej 67. Ubezpieczony nie ukończył wyżej wymienionego wieku, zatem nie spełnia warunków niezbędnych do ustalenia mu prawa do emerytury w oparciu o powołany przepis.

Natomiast w myśl art. 46 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż wskazany, jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego i warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008 roku. Przy czym wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których wymienionym osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Według § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) – zwanego w dalszej części rozporządzeniem Rady Ministrów, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. S. B. (1) do dnia (...) roku nie osiągnął wymaganego przez cytowany przepis wieku emerytalnego – 60 lat.

Jednakże zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przepis art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej stanowi, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 ustawy).

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 rozporządzenia Rady Ministrów okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Jednocześnie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Sumując powyższe, aby nabyć prawo do emerytury S. B. (1) musiał spełnić łącznie następujące przesłanki:

1) osiągnąć obniżony do 60 lat wiek emerytalny;

2) nie przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego;

3) na dzień i stycznia 1999 r. udowodnić:

a) co najmniej 15 - letni okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze oraz

b) staż pracy w wymiarze co najmniej 25 lat.

Bezspornym jest, że ubezpieczony w dniu wydania zaskarżonej decyzji ukończył wymagane (...)lat i na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się 25 - letnim stażem pracy.

W toku postępowania, tj. w dniu 15 kwietnia 2015 roku S. B. (1) złożył w organie rentowym wniosek o wykreślenie z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych oraz o przekazanie do budżetu państwa. Tym samym spełnił warunek złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przechodząc do oceny, czy ubezpieczony spełnia warunek legitymowania się co najmniej 15 – letnim stażem pracy w warunkach szczególnych należy wskazać, że skarżący występując do organu rentowego o przyznanie świadczenia emerytalnego przedłożył na okoliczność wykonywania prac w szczególnych warunkach w okresach od dnia 2 maja 1972 roku do dnia 31 marca 1977 roku, od dnia 1 sierpnia 1978 roku do dnia 9 października 1983 roku oraz od dnia 1 lipca 1985 roku do dnia 31 lipca 1987 roku dokumenty wymagane przez prawo, tj. świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w stosunku do których organ rentowy podniósł zarzuty natury formalnej. Natomiast co do pozostałego okresu objętego sporem skarżący takiego dokumentu nie przedłożył, podnosząc w zeznaniach, że nie wie dlaczego zakład pracy sporządzając świadectwa pracy nie uwzględnił jego pracy w tych pozostałych okresach jako pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu wskazane okoliczności nie mogą dyskwalifikować możliwości ubezpieczonego ubiegania się o przedmiotowe świadczenie. Należy mieć bowiem na uwadze, że wadliwe wystawienie jak i brak wystawienia wskazanego dokumentu nie jest wystarczającą podstawą do przyjęcia, że pracownik nie wykonywał pracy w takich warunkach. Obowiązek sporządzenia dokumentacji w tym zakresie obciąża pracodawcę, w związku z czym wyciąganie wobec pracownika jakichkolwiek negatywnych konsekwencji braku jej sporządzenia bądź wadliwości, byłoby dla niego nazbyt krzywdzące.

Należy mieć na uwadze fakt, że w postępowaniu sądowym nie znajdują zastosowania ograniczenia w zakresie dopuszczalnych źródeł dowodowych, ustanowione na potrzeby postępowania przed ZUS, a wynikających z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz. U. z 2011 roku, Nr 237, poz. 1412). Zasadniczym bowiem celem postępowania sądowego jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Ułatwia to art. 473 k.p.c., który wprost stanowi, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron.

Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., sygn. III UZP 6/84; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., sygn. III UZP 48/84wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r., sygn. II UKN 186/97; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2013 r., sygn. III AUa 808/12). Z przedstawionym poglądem i wynikającymi z niego wnioskami Sąd Okręgowy w pełni się zgadza.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe, w którym Sąd oparł się na dokumentach znajdujących się w aktach osobowych i aktach ZUS, jego zeznaniach złożonych w trybie art. 299 k.p.c. oraz zeznaniach świadków, pozwoliło ustalić w sposób pewny, że ubezpieczony wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia od dnia 2 maja 1972 roku do dnia 23 kwietnia 1974 roku oraz od dnia 3 maja 1976 roku do dnia 31 marca 1977 roku, w łącznym wymiarze 2 lat, 10 miesięcy i 21 dni. Z poczynionych ustaleń wynika, że we wskazanych okresach ubezpieczony na stanowisku malarza ręcznego na malarni zajmował się malowaniem elementów metalowych takich jak dźwigarów słupów metalowych, konstrukcji stalowych do wiat, pędzlem ręcznie farbami podkładowymi oraz nieraz nawierzchniowymi przy wykorzystaniu pistoletu. Wskazane czynności odpowiadają rodzajowi pracy opisanemu w wykazie A, Dział XIV „Prace różne”, poz. 17 „Lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane”, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów. Dokonując wskazanej oceny charakteru prawnego powyższych okresów pracy ubezpieczonego Sąd miał na uwadze okoliczność, że w sytuacji gdy nie było zapotrzebowania na prace malarskie skarżący wykonywał czynności ślusarskie polegające na czyszczeniu pilnikiem, szczotką i obijakiem spawów elementów konstrukcji metalowych, które następnie podlegały malowaniu. W ocenie Sądu okoliczność ta nie mogła pociągać za sobą wyłączenia możliwości zaliczenia okresów objętych sporem jako okresów pracy w szczególnych warunkach z uwagi na nie ziszczenie się warunku wykonywania prac malarskich w sposób stały i pełnowymiarowy. Jak bowiem ustalono częstotliwość wykonywania prac ślusarskich miała charakter nie zasadniczy i zależny od zapotrzebowania na prace podstawowe – malarskie, które jako jedyne były wykonywane na malarni. Przyjętą przez Sąd ocenę zależności występowania obok prac zakwalifikowanych jako wykonywanych w szczególnych warunkach prac za takie nie uznanych dla możliwości przyjęcia świadczenia tych pierwszych w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy w pełni usprawiedliwia wypracowany w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym przy dokonywaniu oceny charakteru prawnego okresu pracy uwzględnienie takiego okresu powinno nastąpić po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania "aptekarskiej" miary lub "stopera w ręku" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 1769/12).

Mając na uwadze powyższą ocenę charakteru prawnego okresów zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 2 maja 1972 roku do dnia 23 kwietnia 1974 roku oraz od dnia 3 maja 1976 roku do dnia 31 marca 1977 roku Sąd Okręgowy znalazł podstawy do uwzględnienia przy ustalaniu stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pełnienia przez ubezpieczonego służby wojskowej od dnia 24 kwietnia 1974 roku do dnia 15 kwietnia 1976roku, w wymiarze 1 roku, 11 miesięcy i 23 dni. Zgodnie bowiem z wypracowanym w orzecznictwie poglądem, który Sąd Okręgowy w pełni podziela, zachowanie statusu pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w okresie pełnienia służby wojskowej, co skutkuje dopuszczalnością zaliczenia czasu tej służby do stażu uprawniającego do wcześniejszej emerytury, następuje wyłącznie w sytuacji gdy pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach przed jej rozpoczęciem, po zakończeniu czynnej służby wojskowej powraca do tego zatrudnienia w przepisanym terminie (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 grudnia 2013 roku, II UK 217/13; z dnia 25 lutego 2010 roku, II UK 215/09; z dnia 9 marca 2010 roku, I UK 333/09; z dnia 17 maja 2012 roku, I UK 399/11; z dnia 24 maja 2012 roku, II UK 265/11 oraz wyroki Sądów Apelacyjnych w Krakowie z dnia 23 kwietnia 2013 roku, III AUa 1412/12 i w Gdańsku z dnia 15 października 2013 roku, III AUa 213/13). Jak wynika z poczynionych ustaleń ubezpieczony przed dniem 24 kwietnia 1974 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku malarza. Po zakończeniu służby wojskowej z dniem 15 kwietnia 1976 roku powrócił do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku w warunkach szczególnych z dniem 3 maja 1976 tj. w terminie przewidzianym przez prawo. Mając powyższe poglądy i poczynione ustalenia na uwadze wskazane zaliczenie było w pełni uzasadnione. Nie podlega natomiast zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych okres od dnia 16 kwietnia 1976 roku od dnia 2 maja 1976 roku, tj. po dniu zakończenia służby w wojsku do dnia poprzedzającego dzień podjęcia przez ubezpieczonego pracy po tym zakończeniu.

Jednocześnie Sąd uznał za zasadne zwrócić uwagę na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lutego 2014 roku, sygn. II UK 293/13, wydanym po dacie wydania uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 roku, w sprawie o sygn. II UZP 6/13. Zgodnie z wyrażonym poglądem prima facie na podstawie powołanej uchwały mogłoby się wydawać, że datą graniczną zaliczania zasadniczej służby wojskowej, jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach jest 31 grudnia 1974 rok. Jednak jak wskazano taki wniosek nie wynika z uzasadnienia tej uchwały. Analiza uzasadnienia uchwały uprawnia jedynie stwierdzenie, że temporalnie decydował stan prawny, w którym zasadnicza służba wojskowa została odbyta. Skład powiększony poprzestał w istocie na stwierdzeniu, że skoro służba wojskowa była pełniona od 23 kwietnia 1971 roku do 1 maja 1973 roku, to wówczas jasna była regulacja prawna wynikająca z art. 106 i art. 108 ustawy z 1967 roku, która wraz z rozporządzeniem wykonawczym nakazywała wliczenie okresu służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli pracownik po odbyciu tej służby podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. W uchwale składu powiększonego nie powiedziano, że po 31 grudnia 1974 roku zasadnicza służba wojskowa nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Z uchwały nie wynika, że ma to być data graniczna w zaliczaniu zasadniczej służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach. Poprzestano na analizie, że w odniesieniu do stan faktycznego w sprawie, w której zadano pytanie prawne, czyli do okresu służby wojskowej w latach 1971-73, regulacja prawna nakazuje wliczenie jej do pracy w szczególnych warunkach.

Jak wskazano w uzasadnieniu cytowanego wyroku takie rozstrzygnięcie uchwały oznacza, że inne składy Sądu Najwyższego powinny samodzielnie wypowiedzieć się, co do okresu późniejszego, jeżeli zasadnicza służba wojskowa była odbywana jeszcze po 31 grudnia 1974 roku lub w całości później. W ocenie składu Sądu Najwyższego cytowanego wyroku nadal znaczenie ma art. 108 ustawy z 1967 roku, który uległ wprawdzie zmianie od 1 stycznia 1975 roku, jednak nie tak istotnej, aby powiedzieć, że nastąpiło przełamanie i ustawodawca chciał z tą datą znieść uprawnienie żołnierzy zasadniczej służby wojskowej do zaliczenia jej do okresu zatrudnienia uprawniającego do wcześniejszej emerytury, jako okres pracy w szczególnych warunkach.

Zmiana art. 108 ustawy z 1967 roku z dniem 1 stycznia 1975 roku wynikała z wejścia w życie Kodeku pracy (została dokonana na podstawie art. X ust. 2 pkt c ustawy z 26 czerwca 1974 roku Przepisy wprowadzające Kodeks pracy - Dz. U. Nr 24, poz. 142 z późn. zm.). Zmiana art. 108 ustawy z 1967 roku nie wprowadziła wówczas w nim radykalnie nowej treści, która uzasadniałaby stwierdzenie, że zasadnicza służba wojskowa nie podlega już zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach. Przepis art. 108 ust. 1 dalej stanowił, że "Czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby". Nadal więc ustawodawca potwierdzał wliczanie pracownikowi okresu służby wojskowej do zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem.

Kolejna zmiana w ustawie z 1967 roku nastąpiła dopiero na podstawie ustawy z 28 czerwca 1979 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 15, poz. 97). Przepisy art. 106-108 ustawy z 1967 roku otrzymały wówczas nowe brzmienie. W art. 107 ust. 1 stwierdzono, że "Pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych". W tekście jednolitym z 1967 roku (Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111) regulację tę ujęto w art. 120. Sąd Okręgowy z przytoczonymi poglądami w pełni się zgadza. W rozpoznawanej sprawie znaczenie ma regulacja z art. 108 w wersji odpowiadającej zakończeniu pełnienia służby wojskowej przez ubezpieczonego w 1978 roku, która nie daje podstaw do wyłączenia wliczania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, w tym do uwzględnienia jej okresu jako okresu pracy w warunkach szczególnych.

Z poczynionych ustaleń wynika, że we wskazanych okresach ubezpieczony na stanowisku ślusarza – czyszczacz wykonywał pracę polegającą na czyszczeniu zardzewiałych elementów konstrukcji metalowych przy wykorzystaniu maszyny, która działając pod ciśnieniem i użyciu śrutu umożliwiała oczyszczenie tych elementów z rdzy i spawów. Maszyna, tj. czyszczarka komorowa była obsługiwana przez dwóch pracowników, z których jedne, j. ubezpieczony znajdował się w kabinie i czyścił a drugi ubezpieczał, tj. pilnował aby wąż doprowadzający powietrze do maski pracownika przebywającego w kabinie z kompresorów nie pękł. Wskazane czynności odpowiadają rodzajowi pracy opisanemu w wykazie A, Dział III „W hutnictwie i przemyśle metalowym”, poz. 80 „Piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór”, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów. Dokonując wskazanej oceny charakteru prawnego powyższych okresów pracy ubezpieczonego Sąd miał na uwadze okoliczność, że w sytuacji gdy nie było zapotrzebowania na opisane wyżej prace oraz w czasie remontu czyszczarki. skarżący pomagał na ślusarni spawaczom przytrzymując detale przy spawaniu oraz czyszcząc po spawaniu pilnikiem sprawy z elementów metalowych. W ocenie Sądu okoliczność ta nie mogła pociągać za sobą wyłączenia możliwości zaliczenia okresów objętych sporem jako okresów pracy w szczególnych warunkach z uwagi na nie ziszczenie się warunku wykonywania prac malarskich w sposób stały i pełnowymiarowy. Jak bowiem ustalono częstotliwość wykonywania prac ślusarskich miała charakter nie zasadniczy i zależny od zapotrzebowania na prace podstawowe – oczyszczania w komorze. Przyjętą przez Sąd ocenę zależności występowania obok prac zakwalifikowanych jako wykonywanych w szczególnych warunkach prac za takie nie uznanych dla możliwości przyjęcia świadczenia tych pierwszych w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy w pełni usprawiedliwia wypracowany w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym przy dokonywaniu oceny charakteru prawnego okresu pracy uwzględnienie takiego okresu powinno nastąpić po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania "aptekarskiej" miary lub "stopera w ręku" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 1769/12).

W tym miejscu należy wskazać, że na przyjęty w orzecznictwie pogląd zgodnie z którym wykonywanie u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) różnych rodzajów pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie pozbawia pracownika uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1, 2 i 4 u.e.r.f.u.s. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 roku, sygn. II UK 103/11). Sąd powołany pogląd w pełni aprobuje i przyjmuje, że wykonywanie przez ubezpieczonego równocześnie obowiązków czyszczacza oraz prasera, było wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach.

Jak wynika z poczynionych ustaleń S. B. (1) legitymuje się ogólnym stażem pracy wynoszącym ponad 25 lat, ukończył 60 lat życia, jako członek otwartego funduszu emerytalnego złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz pracował w warunkach szczególnych ponad wymagany co najmniej 15 – letni okres, tj. 16 lat, 6 miesięcy i 19 dni. Tym samym ubezpieczony spełnia wszystkie warunki do ustalenia mu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia (...) roku, tj. od dnia złożenia w toku postępowania w organie rentowym wniosku o wykreślenie z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych oraz o przekazanie środków do budżetu państwa, stosownie do art. 129 ust. 1 w związku z art. 100 ustawy emerytalnej. W tym bowiem dniu spełnił wszystkie warunki do ustalenia prawa do emerytury.

Z tych względów Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i na mocy wyżej wskazanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE