Sygn. akt II Ca 441/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2013 roku

  Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Protokolant sekretarz sądowy Katarzyna Gustaw

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2013 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Miasta S. W.

przeciwko K. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z dnia 22 stycznia 2013 roku, sygn. akt VIII C 4123/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od K. K. na rzecz Miasta S. W. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 441/13

UZASADNIENIE

Powód Miasto S. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej K. K. kwoty 152,80 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lutego 2011 roku do dnia zapłaty.

*

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie:

I.  zasądził od K. K. na rzecz Miasta S. W. kwotę 152,80 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lutego 2011 roku do dnia zapłaty,

II.  zasądził od K. K. na rzecz Miasta S. W. kwotę 90 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 stycznia 2011 roku w W., na trasie metra (...), K. K. podróżowała bez odpowiedniego lub ważnego dokumentu przewozu lub odpowiedniego lub ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu.

Podczas kontroli przeprowadzonej przez kontrolera (...) Miejskiego G. W. została nałożona na K. K. opłata z tytułu przejazdu środkami komunikacji miejskiej bez ważnego biletu na łączną kwotę 152,80 zł, na którą składała się należność przewozowa w kwocie 2,80 zł oraz opłata dodatkowa w wysokości 150 zł.

Okoliczności te zostały potwierdzone wystawionym tego dnia wezwaniem do zapłaty, przy czym dane pozwanej zostały ustalone na podstawie okazanego dowodu osobistego.

Zarząd (...) jest jednostką budżetową Miasta S. W., przy pomocy której wykonuje ono zadania związane z transportem zbiorowym, do których należy również dokonywanie kontroli dokumentów przewozu, jak również wystawianie wezwań do zapłaty opłaty dodatkowej za przejazd bez ważnego biletu, na zasadach określonych w art. 33a ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 15 lipca 1984 roku Prawo przewozowe (t. j. Dz. U. z 2000 roku, Nr 50, poz. 601, ze zm.).

Pozwana nie uregulowała przedmiotowej należności.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie wezwania do zapłaty serii (...), numer (...), wystawionego w dniu 20 stycznia 2011 roku, zawierającego dane pozwanej i jej dowodu osobistego, jak również jej podpis. Dokument ten jest dokumentem ścisłego zarachowania, nie zawiera śladów przerobienia ani podrobienia. Jest on w pełni wiarygodny,

Strona pozwana w żaden sposób nie udowodniła, aby dane w tym dokumencie były nieprawdziwe. Pełnomocnik pozwanej negując jej podpis nie zgłosił żadnego dowodu w celu wykazania, że podpis ten nie został złożony przez pozwaną.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z ustawą z dnia 15 listopada 1984 roku Prawo przewozowe bilet stanowi dokument przewozu.

W oparciu o art. 34a ust. 2 Prawa przewozowego została wydana uchwała nr XXVI/858/2008 Rady Miasta Stołecznego W., określająca m. in. sposób ustalenia opłat dodatkowych pobieranych w razie braku odpowiedniego dokumentu przewozu.

Zgodnie z art. 33a ust. 3 Prawa przewozowego w razie stwierdzenia braku odpowiedniego dokumentu przewozu przewoźnik lub osoba przez niego upoważniona pobierają właściwą należność za przewóz i opłatę dodatkową albo wystawiają wezwanie do zapłaty. Art. 16 ust. 1 i ust. 2 cyt. ustawy wskazują, że zawarcie umowy przewozu następuje m. in. przez nabycie biletu na przejazd.

Uprawnienie Zarządu (...) do naliczania opłat dodatkowych wynika ze Statutu Zarządu (...) stanowiącego załącznik do uchwały nr LII/1391/2005 Rady Miasta Stołecznego W. z dnia 19 maja 2005 roku.

Zgodnie z § 3 Tytuł II., Dział II., Rozdział I. Załącznika do uchwały nr XXVI/858/2008 Rady Miasta Stołecznego W. z dnia 13 marca 2008 roku w sprawie opłat za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego w Mieście S. W., zmiany uchwały w sprawie ustalenia ulg za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego w Mieście S. W. oraz zmiany uchwały w sprawie regulaminu przewozu osób i bagaży środkami lokalnego transportu zbiorowego w Mieście S. W. bilet po jego skasowaniu lub aktywowaniu stanowi dowód uiszczenia opłaty i uprawnia do korzystania ze środków lokalnego transportu zbiorowego. W myśl taryfy przewozowej stanowiącej część tego załącznika cena biletu jednorazowego normalnego wynosi 2,80 zł, zaś opłata dodatkowa za przejazd bez odpowiedniego dokumentu przewozu wynosi 150 zł.

W myśl § 22 ust. 1, § 19 ust. 1 i § 21 Załącznika do uchwały nr XXX/596/2004 Rady Miasta Stołecznego W. z dnia 13 maja 2004 roku Regulamin przewozu osób i bagaży środkami lokalnego transportu zbiorowego w Mieście S. W. podczas przejazdu lub przebywania w strefie biletowej metra pasażer obowiązany jest posiadać ważny bilet lub dokument uprawniający do bezpłatnych przejazdów i przedstawić go do kontroli na każde żądanie kontrolera biletów.

Pozwana powinna spełnić świadczenie na rzecz powoda w terminie 14 dni od wystawienia a zarazem otrzymania wezwania do zapłaty, tj. do dnia 3 lutego 2011 roku. Na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. od dnia następnego powodowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

Sąd Rejonowy orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., wskazując, że powód, który wygrał sprawę, poniósł koszty celowego dochodzenia swych praw w postaci opłaty od pozwu i wynagrodzenia pełnomocnika.

*

Od tego wyroku apelację wniosła pozwana K. K., zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości.

Pozwana zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy – art. 232 zdanie drugie k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. poprzez podejmowanie w niniejszej sprawie przez Sąd czynności z urzędu jedynie na korzyść powoda i to pomimo tego, że był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy – art. 236 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., art. 217 § 1 k.p.c. i art. 316 § 1 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na dowodach z dokumentów w sytuacji, w której dowody te nie zostały formalnie przez Sąd dopuszczone,

3.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy – art. 230 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wymagał dowodu fakt, iż podpis na wezwaniu do zapłaty nie pochodził od pozwanej w sytuacji, gdy powód nie zajął żadnego stanowiska odnośnie negowania podpisu przez pozwaną.

Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do wniosku ewentualnego apelacji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji podlegałby uchyleniu i przekazaniu sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, nierozpoznania istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 2 i § 4 k.p.c.). W sprawie nie zachodziły tego rodzaju okoliczności.

Z zarzutów i z uzasadnienia apelacji wynika, że strona pozwana uważa, że Sąd Rejonowy uchybił przepisom o postępowaniu dowodowym przeprowadzając dowód z dokumentu wezwania pozwanej do zapłaty, przy twierdzi, że kopia tego wezwania dołączona do pozwu nie była „żadnym dokumentem”.

Przepisy art. 129 k.p.c. stanowią, że:

a)  strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest na żądanie przeciwnika złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą,

b)  zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność będzie poświadczona z oryginałem przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, a poświadczenie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa ma charakter dokumentu urzędowego (§ 2 i § 3),

c)  jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, sąd, na wniosek strony albo z urzędu, pomimo złożenia odpisu dokumentu poświadczonego zgodnie z zasadami opisanymi w pkt b), może zażądać przedłożenia oryginału tego dokumentu (§ 4).

Z przepisów tych w żadnym wypadku nie wynika, aby dokument będący kopią poświadczoną za zgodność z oryginałem przez inną osobę nie był w ogóle dokumentem, czy też nie miał żadnej mocy dowodowej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażane jest jedynie stanowisko, że niepoświadczona podpisem strony kserokopia nie jest dokumentem (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1994 roku, sygn. III CZP 37/94, OSNC 1994/11/206), a przypomnieć należy, że przedmiotowy dokument zostać poświadczony za zgodność z oryginałem przez pracownika powoda (k. 4). Dokument poświadczony przez określoną z imienia i nazwiska osobę fizyczną jest dokumentem prywatnym, świadczącym o tym, że istnieje dokument oryginalny o treści odwzorowanej w kopii oraz o faktach wynikających z tego źródła (por. np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2007 roku, sygn. II CSK 401/06, Lex nr 453727). Wiarygodność tego dowodu podlega ocenie Sądu na ogólnych zasadach (art. 233 § 1 k.p.c. i art. 245 k.p.c.).

Pozwana wnosząc sprzeciw od nakazu zapłaty nie zażądała przedłożenia przez stronę powodową oryginału dokumentu przed rozprawą (art. 129 § 1 k.p.c.), a zatem dokumentu złożonego przez stronę powodową nie można oceniać pod kątem spełnienia przez odpis wymagań określonych w art. 129 § 2 k.p.c. Przepisy te powinny bowiem być rozumiane w ten sposób, że jeżeli strona przeciwna zażąda złożenia oryginału dokumentu, wystarczające jest złożenie przez drugą stronę odpisu poświadczonego zgodnie z art. 129 § 2 k.p.c. Oczywiście, w uzasadnionych okolicznościach (np. w przypadku podejrzenia fałszu dokumentu), Sąd może mimo to zażądać oryginału dokumentu (art. 129 § 4 k.p.c.).

W sytuacji, gdy pozwana ograniczyła się w sprzeciwie do twierdzenia, że strona powodowa nie wykazała w żaden sposób zasadności roszczenia, nie było żadnych przesłanek do przyjęcia, że wiarygodność dokumentu prywatnego z k. 4 jest wątpliwa.

Trafnie pozwana podnosi, że odpowiedź powoda na sprzeciw, która istotnie nie została doręczona przez pełnomocnika powoda będącego adwokatem bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanej będącemu radcą prawnym, powinna zostać zwrócona (art. 132 § 1 k.p.c.). Odpowiedź ta zawierała jednak jedynie powtórzenie stanowiska strony powodowej i nie dołączono do niej żadnych dowodów, a zatem nie mogła ona mieć żadnego wpływu na zakres ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego i treść wyroku.

Sąd Rejonowy zażądał od powoda złożenia oryginału dokumentu wezwania do zapłaty, mimo, iż pozwana tego nie żądała (k. 31v) i w odpowiedzi na to wezwanie oryginał dokumentu został złożony (k. 37). W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, że zarządzenie to było równoznaczne z przeprowadzeniem z urzędu dowodu na korzyść jednej ze stron (art. 232 k.p.c.) i naruszało zasadę kontradyktoryjności, skoro – jak to już wyżej wskazano – dokument z k. 4 złożony wraz z pozwem miał określoną moc dowodową, jego wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie została zakwestionowana przez stronę przeciwną (poprzez zażądanie oryginału dokumentu i ewentualne podniesienie zarzutów co do jego treści). Gdyby bowiem Sąd Rejonowy nie wydał tego zarządzenia i powód nie złożył oryginału dokumentu, na podstawie dokumentu z k. 4 również należałoby uwzględnić powództwo.

Jeśli chodzi o kwestię podpisu pozwanej, należy podnieść, że zgodnie z art. 505 5 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3 maja 2012 roku, gdyż pozew został wniesiony przed tym dniem (z mocy art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2011 roku, Nr 233, poz. 1381, należy stosować przepisy dotychczasowe) okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe nie zgłoszone w pozwie, odpowiedzi na pozew, na pierwszym posiedzeniu przeznaczonym na rozprawę lub w sprzeciwie od wyroku zaocznego mogą być rozpoznawane tylko wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła ich powołać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później.

Jak już wyżej wskazano, pozwana w sprzeciwie nie podniosła żadnych okoliczności faktycznych ani nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych. Ograniczyła się do podniesienia ogólnikowego zarzutu, że powództwo nie jest udowodnione. Pełnomocnik pozwanej nie stawił się na pierwszej rozprawie w dniu 20 listopada 2012 roku (k. 42 – 43).

Tym samym nie było żadnych podstaw do przyjęcia, że pozwana kwestionuje autentyczność swojego podpisu na wezwaniu do zapłaty. Gdyby nawet pozwana skutecznie taki zarzut podniosła, zgodnie z art. 253 k.p.c. na niej spoczywał ciężar dowodu, że podpis na wezwaniu do zapłaty nie pochodzi od niej, gdyż było to jej oświadczenie zawarte w tym dokumencie o tym, że zapoznała się z treścią wezwania. Z dokumentu tego wynika również, że pozwana nie zgłosiła żadnych uwag co do jego treści.

Pełnomocnik pozwanej dopiero na wyraźne zarządzenie Przewodniczącego (k. 43), już po terminie określonym w art. 505 5 § 1 k.p.c., oświadczył lakonicznie, że neguje ten podpis, nie składając przy tym żadnych wniosków dowodowych (k. 59).

Błędny jest też wywód pozwanej, że skoro strona powodowa nie zajęła żadnego stanowiska co do tego zaprzeczenia, pozwana nie miała obowiązku tej okoliczności udowadniać. Z treści pozwu jednoznacznie wynika, że powód powoływał się na wezwanie do zapłaty, będące wynikiem kontroli biletów, odebrane przez pozwaną. Przepis art. 230 k.p.c. stanowi jedynie, że gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Mając na uwadze wyniki całej rozprawy nie było żadnych podstaw do przyjęcia, że brak wypowiedzenia się przez powoda co do tego twierdzenia pozwanej jest równoznaczny z przyznaniem tego faktu. Gdyby tak było, to dochodzenie przez powoda roszczenia jawiłoby się jako czynność całkowicie nieracjonalna. Powtórzyć należy, że sama okoliczność faktyczna została podniesiona przez pozwaną po upływie przewidzianego w art. 505 5 § 1 k.p.c. terminu i w odpowiedzi na inicjatywę Sądu Rejonowego.

Przyznać należy skarżącej, że Sąd Rejonowy nie dopuścił dowodu z dokumentu wezwania do zapłaty w sposób odpowiadający wymaganiom art. 236 k.p.c. Zauważyć jedynie należy, że w praktyce sądowej – niezależnie od oceny jej poprawności – nie są wydawane postanowienia dowodowe o dopuszczeniu dowodu z dokumentów dołączonych do pozwu. Nie można jednak przyjąć, aby tego rodzaju uchybienie w sposobie przeprowadzenia dowodu miało wpływ na wynik procesu (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2009 roku, sygn. akt II CSK 417/08, Lex nr 518078). Dla obu stron jasne było bowiem, na jaki dokument powołuje się powód (jedyny dowód w sprawie), a pozwana miała świadomość, że Sąd traktuje ten dokument jako dowód chociażby z tego względu, że jej pełnomocnik został wezwany do wypowiedzenia się, czy kwestionuje autentyczność podpisu pozwanej na tym dokumencie.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy nie stwierdza, aby Sąd Rejonowy podejmował z urzędu czynności w sprawie na korzyść powoda, mające wpływ na wynik procesu i naruszające zasadę kontradyktoryjności, albo aby naruszył przepisy o prowadzeniu postępowania dowodowego i ocenie dowodów w stopniu mającym wpływ na wynik procesu.

Na marginesie sporu Sąd Okręgowy krytycznie ocenia taktykę procesową pozwanej, ograniczającą się do sformułowania ogólnikowego twierdzenia, że powództwo nie jest udowodnione, bez konkretnego wypowiedzenia się co do okoliczności faktycznych i stanu prawnego sprawy, w sytuacji gdy pozwana była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika. Strona pozwana nie wypowiedziała się w ogóle co do tego, czy istotnie w dniu 20 stycznia 2011 roku korzystała z metra w W. bez odpowiedniego lub ważnego dokumentu przewozu, a jeżeli tak nie było, czy podane w wezwaniu do zapłaty dane ją identyfikujące, w tym numer PESEL i numer dowodu osobistego, są prawidłowe i w jaki sposób mogły zostać pozyskane przez kontrolera Zarządu (...). Strona pozwana poszukiwała korzystnego dla siebie wyniku procesu wyłącznie bazując na ewentualnych uchybieniach proceduralnych strony powodowej bądź Sądu, podczas gdy jedną z podstawowych zasad procesu cywilnego wyrażoną w art. 3 k.p.c. jest obowiązek obu stron dawania wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiania dowodów.

Mając na względzie powyższe rozważania należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i słusznie uznał dowód w postaci wezwania do zapłaty (k. 37, 4) za wiarygodny. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne.

Strona pozwana w apelacji nie sformułowała żadnych zarzutów w zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego i zbędne jest powtarzanie przez Sąd Odwoławczy prawidłowych wywodów Sądu Rejonowego.

Dodać tylko należy, że pozwana korzystając ze środka publicznego transportu zbiorowego zawarła w ten sposób umowę przewozu (art. 16 ust. 1 Prawa przewozowego, poprzez dorozumiane przyjęcie oferty – por. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1996, s. 258 – 259). Zgodnie z art. 33a ust. 3 Prawa przewozowego wobec braku odpowiedniego dokumentu przewozu jest ona zobowiązana do zapłaty należności za przewóz i opłaty dodatkowej.

Z uwagi na powyższe apelacja pozwanej podlegała oddaleniu, a na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. należało zasądzić od pozwanej na rzecz powoda zwrot kosztów postępowania odwoławczego obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego w stawce minimalnej.

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.