UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 lipca 2015 r.

Sąd Rejonowy w Dębicy wyrokiem z dnia 19 listopada 2014 r. w sprawie o sygn. akt II K 268/14, uznał oskarżonego M. D. za winnego popełnienia występku z art. 286 § 1 kk, polegającego na tym, że oskarżony w dniu 12 marca 2013 r. w miejscowości P., woj. (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, po uprzednim wprowadzeniu w błąd, co do zamiaru uregulowania należności, zawarł z M. S. ustną umowę kupna – sprzedaży ziemniaków w ilości 23 ton, a następnie ziemniaki te od w/wymienionego pokrzywdzonego zabrał, a należnej zbywającemu tytułem zapłaty za pobrane płody rolne kwoty nie przekazał, przez co doprowadził M. S. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 10.350,00 zł. Za tak przypisany czyn na podstawie art. 286 § 1 kk Sąd wymierzył oskarżonemu M. D. karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 kk, art. 70 § 1 pkt 1 kk warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat.

Tym samym wyrokiem na mocy art. 627 kpk, Sąd zasądził od oskarżonego M. D. na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. S. kwotę 1.500,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Nadto na mocy art. 627 kpk, Sąd zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 889,82 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych i opłaty.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł obrońca oskarżonego, który zarzucił obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie:

1) art. 413 § 2 pkt 1 kpk w zw. z art. 286 § 1 kk polegającą na niedokładnym określeniu przypisanego oskarżonemu czynu, poprzez niewskazanie w treści sentencji wyroku na czym polegało rzekome wprowadzenie M. S. przez oskarżonego w błąd co do zamiaru uregulowania należności i czy to wprowadzenie w błąd miało charakter umyślny z zamiarem bezpośrednim,

2) art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 167 kpk, art. 170 § 1 pkt 2 kpk i art. 193 § 1 kpk poprzez oddalenie wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego z opinii biegłego w przedmiocie możliwości prawidłowego przechowywania i składowania ziemniaków w gospodarstwie (...) oraz ustalenia możliwej ilości przechowywania w nim ziemniaków, jak również poprzez nieprzeprowadzenie przedmiotowego dowodu przez Sąd z urzędu, tymczasem przeprowadzenie ww dowodu ma kluczowe znaczenie dla ustalenia wszystkich istotnych okoliczności sprawy i pojawiających się dla każdego wątpliwości co do prawidłowości składowania przez M. S. ziemniaków, w konsekwencji jakości ziemniaków sprzedanych oskarżonemu, nie tylko w kontekście zeznań oskarżonego, że pan M. S. przechowywał ziemniaki „w takiej przerobionej stodole”, ale także dowodów świadczących m.in., że:

a) w dniu 12 marca 2013 r. M. S. sprzedał oskarżonemu ziemniaki po około 30% niższej cenie za 1 kg od ceny, za którą sprzedał w tym samym dniu ziemniaki swojemu stałemu wieloletniemu kontrahentowi P. P. (1), których jakość była dobra,

b) M. S. sprzedawał ziemniaki oskarżonemu po 67 gr za 1 kg, za które oskarżony płacił,

c) załadunek odbywał się po ciemku, a ziemniaki były zapakowane na paletach, co uniemożliwiało ich sprawdzenie, natomiast przed załadunkiem nie były przez oskarżonego sprawdzane,

d) ziemniaki zakupione w dniu 12 marca 2013 r. u M. S. zostały sprzedane przez oskarżonego rumuńskiemu kontrahentowi S.C. (...) za cenę odpowiadającą ich faktycznej wartości, tj. 1075 EURO (4.457,49zł – około 21 gr za 1 kg - jako niespełniające warunków ziemniaków pierwszej klasy),

2) art. 4 kpk, art. 7 kpk oraz art. 410 kpk, 424 § 1 pkt 1 kpk – poprzez ustalenie okoliczności faktycznych sprawy na podstawie niekompletnego materiału dowodowego, tj. z pominięciem dowodu ujawnionego tuż przed zamknięciem rozprawy i ogłoszeniem wyroku w dniu 19 listopada 2014 r. czyli faktury VAT (...) nr (...) z 12 marca 2013 r. świadczącej że rzekomy pokrzywdzony M. S. w dniu 12 marca 2013 r. sprzedał ziemniaki pozbawione wad za cenę około 59 gr za 1 kg – co w związku z faktem, iż w tym samym dniu M. S. sprzedał oskarżonemu ziemniaki rzekomo I klasy, jak wynika z faktury podpisanej przez M. S. po 45 gr za 1 kg – jednoznacznie dowodzi, iż pod pozorem dobrego interesu M. S. wprowadził oskarżonego w błąd, że sprzedawane mu ziemniaki są I klasy (nieprzemrożone),

3) art. 424 kpk poprzez brak odniesienia się sądu w uzasadnieniu wyroku do istotnych kwestii mogących mieć wpływ na rozstrzygniecie sprawy, tj. przyczyn oddalenia wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego z opinii biegłego oraz przyczyn pominięcia dowodu z faktury VAT (...) nr (...) z dnia 12 marca 2013 r. – co uniemożliwia oskarżonemu kontrole przesłanek rozstrzygnięcia sądu pozbawiając go tym samym prawa do obrony,

4) art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk, art. 7 kpk oraz art. 410 kpk poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów polegającej na uznaniu, że:

a) skoro P. P. (1) zeznał, że nie miał zastrzeżeń co do jakości zakupionych ziemniaków od M. S., to oznacza, że inni kontrahenci nie mieli takich zastrzeżeń, tymczasem P. P. (1) był wieloletnim stałym odbiorcą ziemniaków od M. S., który ze względu na lokalny obszar działalności mógł z łatwością sprawdzić i zwrócić zakupione ziemniaki wobec czego sprzedawanie mu jakichkolwiek przemrożonych ziemniaków byłoby ze strony M. S. „strzałem w stopę” tym samym wysuwanie jedynie na podstawie zeznań świadka P. P. (2) wniosku, iż inni kontrahenci nie mieli zastrzeżeń co do sprzedawanych przez niego ziemniaków w szczególności w kontekście innych dowodów ujawnionych w sprawie – należy ocenić za nadużycie,

b) M. S. sprzedał oskarżonemu 12 marca 2013 r. 23 tony pierwszej klasy jakości ziemniaki pomimo jednoczesnego ustalenia sądu, że sprzedane ziemniaki nie były ważone w gospodarstwie (...), lecz były ważone dopiero u rumuńskiego kontrahenta, gdzie stwierdzono że ziemniaków jest 21,5 tony, czego Sąd nie kwestionuje dając wiarę w pełni zeznaniom D. W. B., co potwierdza także treść faktury (...).03. (...) z 19 marca 2013 r. – wobec czego należy uznać, że M. S. sprzedał oskarżonemu 21,5 tony ziemniaków – co ma znaczenie nie tylko na wymiar rzekomej szkody, ale także na wiarygodność zeznań M. i K. S., w konsekwencji na wyrok,

c) jest wiarygodne przedłożone przez M. S. sporządzone przez niego zestawienie treści sms-ów które rzekomo M. S. i jego brat wymieniali z oskarżonym, jak również uznania, że przedłożone w zestawieniu treści sms-ów wskazują na zobowiązywanie się oskarżonego do zapłaty należności żądanej przez M. S. – tymczasem z faktu niekwestionowania przez oskarżonego faktu wymiany kilku sms-ów nie można wysuwać tak daleko idących wniosków na niekorzyść oskarżonego, w szczególności że w toku postępowania powinna być ustalona prawda materialna, a przeprowadzenie stosownego dowodu z bilingów na okoliczność rzekomych sms-ów było możliwe, lecz z jakiś nieznanych powodów zaniechano go. Nadto oskarżony nie potwierdził treści sms-ów wskazanych w zestawieniu M. S., nie wspominając o tym, że sama ich treść nie wskazuje na zobowiązanie się oskarżonego do zapłaty należności żądanej przez marka S.,

d) zeznania świadka D. W. B. uzyskane w ramach pomocy prawnej dowodzą, że oskarżony sprzedał mu uprzednio zakupione u M. S. ziemniaki I klasy, tymczasem z zeznań D. W. B. wynika, że spełniały warunki jakościowe, czyli nie były pierwszej klasy, co potwierdza zalegająca w aktach sprawy faktura nr (...) (...) (...) z dnia 19 marca 2013 r. której treść wskazuje, że nie zostały dostarczone ziemniaki I klasy których to ceny były znacznie wyższe, czego dowodzi faktura nr (...) (...) (...) z 12 lutego 2013 r. – tym samym należy uznać, że Sąd przekroczył granicę swobodnej oceny dowodów,

5) § 2 ust. 1 i § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zw. z art. 627 kpk poprzez ich niezastosowanie, bowiem zważywszy na fakt, że w toku postępowania przed Sądem I instancji występował prokurator oraz fakt, że nakład pracy pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego był znikomy, gdyż przystąpił on do sprawy dopiero po wniesieniu przez oskarżonego sprzeciwu od wyroku nakazowego, nadto za znikomym nakładem pracy pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego przemawia również treść uzasadnienia wyroku, który nie ujawnia żadnego zaangażowania ww pełnomocnika uzasadniającego zasądzenia wyższego wynagrodzenia – tym samym koszt zastępstwa procesowego wskazany przez oskarżyciela posiłkowego w spisie kosztów na kwotę 1.500 zł (kilkukrotnie więcej niż w wyżej wymienionym rozporządzeniu) należy uznać za wygórowany,

6) art. 623 kpk poprzez obciążenie oskarżonego kwotą 1.500 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz kwota 889,82 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych i opłaty pomimo okoliczności świadczących, że oskarżony ma na utrzymaniu 3 małych dzieci i przy jego niskich dochodach nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

W konsekwencji Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego M. D. i zwolnienie go z ponoszenia kosztów postepowania karnego przed Sądem I i II instancji w całości, gdyż oskarżony posiadając trójkę małoletnich dzieci nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutów apelacji z pkt 1-5, stwierdzić należy, że niezależnie od podstawy ich sformułowania de facto sprowadzają się one do zakwestionowania sądowej oceny dowodów oraz poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych i przedstawienia własnego odmiennego zapatrywania zarówno na dowody, jak i stan faktyczny, a jako takie nie zasługują na aprobatę, bowiem możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu, nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez Sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Analiza odwoławcza dowodów zgromadzonych w sprawie nie pozwala za obrońcą oskarżonego uznać, że Sąd I instancji dopuścił się wskazywanych naruszeń przepisów określających reguły rzetelnego procesu (zarzut naruszenia art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk, art. 7 kpk, art. 410 kpk, art. 424 kpk). Ocena dowodów i ustalenia poczynione przez Sąd I instancji, zdaniem Sądu Okręgowego, nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodność z treścią dowodu, pominięcie pewnych dowodów) lub logicznej (błędów rozumowania i wnioskowania) oraz nie jest sprzeczne z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. Powyższe okoliczności zwalniają Sąd odwoławczy od odnoszenia się w szerszym zakresie do wskazanych w apelacji zarzutów, gdyż byłoby to zbędnym powtórzeniem poglądów przedstawionych przez Sąd I instancji (wyrok SN z 7 lipca 2003 r., III KK 108/02). Odnosząc się poszczególnych zarzutów obrazy przepisów postępowania, należy stwierdzić, że w toku prowadzonego procesu, wbrew twierdzeniom autora apelacji, Sąd Rejonowy nie dopuścił się obrazy przepisów postępowania wskazanych w skardze odwoławczej, które mogłyby mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Przepis art. 413 § 2 pkt 1 kpk, którego obrazę zarzuca Skarżący, ma charakter instrukcyjny, stwierdzający co każdy wyrok powinien zawierać, a nie charakter obligatoryjny stwierdzający co każdy wyrok musi zawierać (wyrok SA w Łodzi z 3 marca 2014 r. II AKa 160/14). Wprawdzie określony w art. 286 § 1 kk występek oszustwa jest przestępstwem umyślnym i kierunkowym, co oznacza, że można je popełnić wyłącznie "w celu osiągnięcia korzyści majątkowej", to jednak w jego opisie w wyroku skazującym nie jest niezbędne powołanie in extenso przytoczonego wyżej ustawowego zwrotu. Wprowadzenie w błąd jako znamię czynności wykonawczej przestępstwa oszustwa cechuje się doprowadzeniem do rozbieżności między obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej lub jej odbiorem w świadomości pokrzywdzonego, to jednak w przyjętym w polskim prawie karnym kształcie znamion klasycznego oszustwa nie zawarto żadnych dodatkowych elementów dotyczących sposobu wprowadzenia w błąd, czy też określających charakter i rodzaje błędu. W konsekwencji w grę wchodzi tu każdy błąd dotyczący istotnych okoliczności zewnętrznych lub wewnętrznych (psychicznych), o ile oczywiście będą one pozostawać w związku z dyspozycją majątkową. Wprowadzenie w błąd nie zawsze musi się wiązać z użyciem szczególnego podstępu lub być przejawem szczególnego sprytu ze strony sprawcy (często rodzaj zabiegów zmierzających do osiągnięcia takiego skutku warunkowany jest charakterem oszustwa oraz czujnością ofiary). Za wprowadzenie w błąd może być uznane każde działanie sprawcy, które może powodować błędną ocenę rzeczywistości przez adresata jego zabiegów i w konsekwencji doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. W tym kontekście dla bytu przestępstwa oszustwa jest obojętne, czy pokrzywdzony mógł lub powinien był sprawdzić prawdziwość twierdzeń sprawcy, nie jest nawet istotne, że pokrzywdzony mógł wykryć błąd przy dołożeniu znikomej nawet staranności; podobnie bezkrytyczność i łatwowierność pokrzywdzonego nie wyłącza karygodności wprowadzenia w błąd.

Obrońca oskarżonego prawidłowo dekoduje znamiona charakteryzujące stronę przedmiotową i podmiotową oszustwa. Trafnie wywodzi, że przestępstwo to mające charakter umyślny można popełnić wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, dodatkowo zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Ustawa wymaga bowiem, aby działanie sprawcy było nakierowane na określony cel, którym jest osiągnięcie korzyści majątkowej oraz aby sprawca obejmował swoim zamiarem kierunkowym okoliczność, że osoba rozporządzająca mieniem czyni to z niekorzyścią dla siebie. Te istotne elementy znalazły się w opisie czynu zarzucanego, a następnie przypisanego oskarżonemu M. D. zaskarżonym wyrokiem.

Wskazując, że czynności sprawcze (w tym wprowadzenie w błąd) muszą być objęte tym samym zamiarem, skarżący błędnie konstatuje, że Sąd I instancji nie wskazał w wyroku, aby każdy etap działania oskarżonego cechował opisany zamiar bezpośredni, a w szczególności by w opisie czynu znalazło się stwierdzenie, że wprowadzenie w błąd miało charakter umyślny z zamiarem bezpośrednim. Przepis art. 413 § 2 pkt 1 kpk nie wprowadza wszak wymogu, aby w opisie czynu używać słów ustawy. W judykaturze podkreśla się, że polski proces karny nie jest procesem formułkowym, w którym wymagane byłoby posługiwanie się określonymi formułami prawnymi, lecz procesem, w którym przepisy określają jedynie sposób postępowania organów procesowych, w tym przy redagowaniu opisu czynu zarzuconego i przypisanego tak, aby odzwierciedlał on zdarzenie przestępne ze wskazaniem znamion. Niedociągnięcia w tym zakresie, gdy jednak ustalenia faktyczne jednoznacznie wykazują, że zdarzenie odpowiadające zachowaniu przestępnemu miało rzeczywiście miejsce, i to przy stronie podmiotowej wymaganej w danej sytuacji przez prawo karne, nie mogą prowadzić do uwolnienia oskarżonego od odpowiedzialności karnej. W realiach niniejszej sprawy nie doszło do obrazy przepisów art. 413 § 2 pkt 1 kpk w zw. z art. 286 § 1 kk (wskazywanych powyżej w punkcie 1). Sąd Rejonowy przyjmując, że oskarżony działał z zamiarem oszukańczym omówił jego zachowanie dokładnie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, odnosząc się do dowodów, na których oparł swoje ustalenia także odnośnie strony podmiotowej przypisanego mu przestępstwa. Wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego wywody Sądu Rejonowego nie są obarczone błędem ani też sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Na akceptację zasługują, prawidłowo umotywowane rozważania Sądu a quo poświęcone także prawnej analizie czynu oskarżonego, które doprowadziły ten Sąd do konkluzji, że oskarżony swoim zachowaniem zrealizował wszystkie znamiona przestępstwa oszustwa.

Analiza kolejnego zarzutu obejmującego obrazę przepisów postępowania, w tym art. 170 § 1 pkt 2 kpk wskazuje, iż Skarżący odwołując się wprost do podstawy prawnej, na jakiej Sąd Rejonowy oddalił złożony przez niego w toku rozprawy wniosek o przeprowadzenie opinii biegłego z zakresu przechowywania i składowania ziemniaków, tj. okoliczność, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia (k. 127v), przesądza, że zamiarem skarżącego jest w istocie zakwestionowanie prawidłowości decyzji Sądu Rejonowego, w zakresie wskazanego wniosku dowodowego. Oddalając ten wniosek dowodowy, Sąd Rejonowy nie dokonał „przedsądu” dowodowego, jak zdaje się zarzucać skarżący, ale realnie ocenił przydatność dowodu do wyjaśnienia sprawy. Sąd orzekający oddalając wniosek dowodowy dokonał oceny tez dowodowych (okoliczności, które miały być tym dowodem wykazane), co - zgodnie z brzmieniem art. 170 kpk - było jego obowiązkiem. Stosownie do omawianego przepisu dowody dopuszcza się w celu udowodnienia konkretnych okoliczności, a nie w celu sprawdzenia hipotezy wnioskodawcy, czy ewentualnie nie okażą się przydatne w postępowaniu. Prawidłowo Sąd Rejonowy ocenił, zarówno wyjaśnienia oskarżonego, jak i pozostały materiał dowodowy, gdy chodzi o ocenę jakości sprzedanych przez pokrzywdzonego ziemniaków. Nie podważają tej oceny powoływane przez Skarżącego okoliczności związane ze sprzedażą ziemniaków przez M. S. różnym podmiotom po różnych cenach (bo sprzedaż dotyczy diametralnie różnych wielkości w dokonywanych transakcjach z uwagi na ilość sprzedawanych ziemniaków), różnych cen w różnym czasie i różnych wpisów na fakturach (zapis o I klasie i brak takiego zapisu), a tym bardziej ceny przy zakupie tych ziemniaków przez kontrahenta rumuńskiego, gdy M. S. nie miał wpływu na określenie ceny za 1 kg sprzedawanego ziemniaka. Badanie zaś prawidłowości przechowywania i składowania ziemniaków po upływie ponad roku od zdarzenia sprawia, że ustalana okoliczność byłaby pozbawiona znaczenia dla rozstrzygnięcia, które dotyczy prawnokarnych konsekwencji zachowań z marca 2013 r. (wniosek zaś jest z września 2014 r. k. 122), jak to prawidłowo ocenił Sąd Rejonowy. Stąd też bazujące na założeniu sprzedaży wadliwych ziemniaków zarzuty Skarżącego (pkt 2, 3 i 4), nie są zasadne. Zauważyć należy, odnośnie zarzutu z punktu 4, iż Sąd Rejonowy nie odnosząc się w uzasadnieniu do przyczyn oddalenia wniosku dowodowego nie naruszył dyspozycji art. 424 kpk, co według twierdzeń Skarżącego miało pozbawić oskarżonego prawa do obrony. Czasem, gdy Sąd orzekający dopuszcza bądź oddala wnioski dowodowe, jest czas trwającego postępowania sądowego, najczęściej rozprawa, a miejscem gdzie wskazuje on na przyczyny swoich decyzji w tym przedmiocie jest protokół rozprawy. Tak też postąpił Sąd Rejonowy. W uzasadnieniu wyroku, wbrew oczekiwaniom obrońcy oskarżonego, nie powinno się motywować stanowiska w zakresie oddalenia wniosków dowodowych. Artykuł 424 kpk wskazuje elementy, które uzasadnienie wyroku winno zawierać i nie ma wśród nich przyczyn nieprzeprowadzenia wnioskowanych przez stronę dowodów.

W żadnym razie nie jest właściwe opieranie apelacji o normę art. 4 kpk (postanowienia SN z 13 maja 2002 r. V KKN 90/01 oraz z 21 listopada 2012 r., IV K 244/12). Zasada obiektywizmu nie polega przecież na interpretacji materiału dowodowego jedynie na korzyść oskarżonego. Dyrektywa ta, powiązana ściśle z zasadą prawdy materialnej (art. 2 § 2 kpk), nakazuje organom prowadzącym postępowanie zachowanie obiektywnego stosunku do stron i innych uczestników postępowania, a także do sprawy będącej przedmiotem rozpoznania.

Trudno też dopatrzeć się, podnoszonej przez obrońcę, obrazy art. 7 kpk w zw. z art. 410 kpk i art. 424 kpk. Nie przemawia za tym w szczególności fakt, że ustalenia poczyniono głównie w oparciu o zeznania M. S. i jego brata, odrzucając w części wyjaśnienia oskarżonego M. D., nieprzyznającego się do popełnienia zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu. To, że ustalenia faktyczne były czynione przez Sąd w oparciu o dowody niekorzystne z punktu widzenia odpowiedzialności oskarżonego nie oznacza, że Sąd dopuścił się obrazy przepisów postępowania, w szczególności zaś obiektywnej i swobodnej oceny zgromadzonych dowodów. Oczywistym jest, że ustalenia faktyczne winny być konstruowane na podstawie dowodów, którym przyznano przymiot wiarygodności. Skoro dowodom niekorzystnym z punktu widzenia odpowiedzialności oskarżonego Sąd przyznał tą cechę, to nie sposób skutecznie czynić zarzutu, że doszło do złamania zasady obiektywizmu, a ocena dowodów była dowolna.

Nietrafny jest zarzut obrazy art. 410 kpk, gdy skarżącemu nie chodzi o posłużenie się przez Sąd dowodami, których nie ujawniono w trakcie rozprawy, a analiza postępowania wskazuje że Sąd zapoznał się ze wszystkimi dowodami, które mu strony przedstawiły, rozważył je wszystkie w ich całokształcie i we wzajemnym powiązaniu oraz rozstrzygnął, którym daje wiarę, a którym wiary odmawia i z jakiego powodu. W tym kontekście stawiany zarzut naruszenia art. 410 kpk jest bezzasadny. Omawiany przepis nakazuje, aby podstawę faktyczną orzeczenia stanowił wyłącznie materiał dowodowy utrwalony w postępowaniu w przewidzianych formach oraz aby orzekając uwzględniono zgromadzony materiał dotyczący rozstrzyganej kwestii a nie jedynie jego część. Wobec kompleksowej oceny całości zgromadzonego w przewidzianych prawem formach procesowych materiału dowodowego nie można skutecznie postawić obrazy tego przepisu.

Pamiętać należy, że ocena dowodów zarezerwowana jest dla sądu orzekającego. Pozostaje ona zaś pod ochroną art. 7 kpk, gdy jest poprzedzona ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy – art. 410 kpk, stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 kpk), jest wyczerpująco i logicznie, z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego umotywowana w uzasadnieniu wyroku (art. 424 kpk). W realiach niniejszej sprawy przebieg rozprawy przed sądem orzekającym i treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku przekonują, że Sąd ten swoje ustalenia oparł na dowodach, które zostały przeprowadzone na rozprawie i dowody te ocenił w sposób wszechstronny, uwzględniając wszystkie okoliczności zdarzenia. Dał temu wyraz w pisemnych motywach wyroku, które wskazują, jakie fakty Sąd uznał za udowodnione, a jakie za nieudowodnione i na jakich oparł się dowodach czyniąc ustalenia oraz dlaczego odmówił wiary dowodom przeciwnym. Ocena ta jako prawidłowa zasługuje na aprobatę. Przeciwnie, to stanowisko obrońcy oskarżonego opiera się na subiektywnym przekonaniu, że to wyłącznie wersja prezentowana przez oskarżonego jest miarodajna i prawdziwa. Bezpodstawne są twierdzenia autora apelacji, że ustalenia Sądu I instancji odnośnie wydania oskarżonemu przez pokrzywdzonego ziemniaków nieprzemrożonych nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonych w sprawie dowodach. Lektura uzasadnienia wyroku wskazuje, że Sąd Rejonowy bardzo wnikliwie analizował kwestię winy i zamiaru oskarżonego. Analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ustalenia w tym zakresie są w pełni prawidłowe, a w konsekwencji podniesione w apelacji obrońcy zarzuty obrazy przepisów postępowania są całkowicie bezpodstawne.

Swoje stanowisko Sąd I instancji w sposób wyczerpujący i zgodny z wymogami art. 424 kpk przedstawił w pisemnym uzasadnieniu wydanego wyroku, gdzie dokonał oceny całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie zgodnie z dyspozycją art. 410 kpk, ze wskazaniem dowodów, które przyjął za podstawę swoich ustaleń. Zawarta tam argumentacja jest logiczna, przekonująca, pozbawiona błędu i nie wykracza poza granice swobodnej oceny dowodów określone w art. 7 kpk.

Niezasadny jest także zarzut obrazy art. 5 § 2 kpk. Trzeba przypomnieć, że ewentualne naruszenie tegoż przepisu może być oceniane jedynie w kontekście całokształtu materiału dowodowego, natomiast reguła ta nie może stwarzać pretekstu do uproszczonego traktowania wszelkich wątpliwości, co stara się czynić skarżący. Nie można zatem zasadnie stawiać zarzutu obrazy art. 5 § 2 kpk podnosząc wątpliwości strony, co do treści ustaleń faktycznych lub co do sposobu interpretacji albo oceny, czy nie została naruszona zasada in dubio pro reo, nie są miarodajne tego rodzaju wątpliwości, które zgłasza strona, a jedynie to, czy orzekający w sprawie Sąd Rejonowy rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych (w zakresie sprawstwa oskarżonego), czy udało się je przezwyciężyć w sposób dopuszczalny przez prawo procesowe i czy wobec braku możliwości ich usunięcia – istotnie rozstrzygnięto je na niekorzyść oskarżonego względnie to, czy w świetle realiów konkretnej sprawy wątpliwości takie Sąd w ogóle powinien był powziąć. Zatem, gdy pewne ustalenia faktyczne zależne są od dania wiary tej lub innej grupie dowodów, nie można mówić o naruszeniu dyrektywy in dubio pro reo, zaś ewentualne zastrzeżenia co do oceny wiarygodności konkretnego dowodu lub grupy dowodów rozstrzygane mogą być jedynie na płaszczyźnie utrzymania się przez Sąd w granicach sędziowskiej swobody oceny, wynikającej z treści art. 7 kpk. W realiach rozpoznawanej sprawy Sąd Rejonowy nie ujawnił, aby zrodziły się u niego nie dające się usunąć wątpliwości, co do sprawstwa oskarżonego a swoje przekonanie w tym zakresie logicznie, rzeczowo i wnikliwie uzasadniał w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Podobnie, gdy chodzi o zgłaszane przez apelującego wątpliwości, co do prawidłowości składowania i przechowywania ziemniaków oraz sprzedania przez M. S. ziemniaków przemrożonych. Stanowią one element wyjaśnień oskarżonego i przyjętej przez niego linii obrony, którą Sąd Rejonowy, wobec kategorycznej wymowy pozostałych dowodów, odrzucił.

Nie sposób także podzielić stanowiska apelującego, że Sąd I instancji ignorując kardynalną regułę procedowania - zasadę swobodnej oceny dowodów z art. 7 kpk - dokonał dowolnej ich oceny, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego przypisania oskarżonemu odpowiedzialności za przypisany mu występek z art. 286 § 1 kk. W szczególności do trafnego wysunięcia naruszenie dyrektywy art. 7 kpk dalece niewystarczające jest to, że przyjęte przez Sąd Rejonowy założenia dowodowe nie odpowiadają preferencjom skarżącego obrońcy, który zebrany w sprawie materiał dowodowy potraktował w sposób wybiórczy i dowolny, przytaczając oraz powołując się na te tylko fragmenty, które w jego mniemaniu miałyby wspierać zarzuty wniesionej apelacji. Naturalnie odmienna ocena dowodów - korzystna w tym wypadku dla oskarżonego - jest prawem obrońcy, jednakże nie wynika z niej samo przez się, by ocena dokonana w niniejszej sprawie przez Sąd orzekający charakteryzowała się dowolnością. W szczególności należy zwrócić uwagę na analizę wyjaśnień oskarżonego, w części w której Sąd nie dał im wiary i przyczyn, dlaczego oparł się na materiale dowodowym pozostającym w sprzeczności z prezentowaną przez oskarżonego linią obrony. Faktem jest, że Sąd Rejonowy oparł się na przedłożonych przez pokrzywdzonego (potwierdzanych przez niego i przez jego brata zeznaniach) zapisach treści sms-ów, jednakże w żadnym momencie oskarżony nie kwestionował ich prawdziwości, co najwyżej wskazał, że nie ma w tych wiadomościach jego twierdzeń, że zapłaci całą kwotę za zakupione ziemniaki (na marginesie należy wskazać, iż zarzut braku inicjatywy dowodowej po stronie Sądu odnośnie przeprowadzenia dowodu sprawdzającego prawdziwość zestawienia sms-ów w formie bilingu, jest chybiony, zważywszy na niemożność przeprowadzenia takiego dowodu podczas przewodu sądowego. Skarżący zdaje się zapominać, iż dane typu bilingi są przechowywane przez podmioty związane z telekomunikacją jedynie przez rok). Dopiero w toku rozprawy oskarżony podniósł zarzut sprzedania mu przemrożonych ziemniaków. Wcześniej w żadnym momencie nie zgłaszał M. S., ani jego bratu pretensji, że przykładowo został przez nich narażony na straty, że nadużyli jego zaufania sprzedając mu przemrożone ziemniaki. Doświadczenie uczy, że w takich sytuacjach osoba czująca się „oszukaną” artykułuje swoje niezadowolenie i w sposób wyraźny odmawia zapłaty, żąda obniżenia ciążącego na niej zobowiązania, a nie usprawiedliwia – opóźnienie w zapłacie i obiecuje zapłatę w kolejnych terminach. Potwierdza istnienie po stronie oskarżonego zobowiązania (przy przyjęciu niewadliwości zakupionego towaru) zawarcie ugody w sprawie Sądu Rejonowego w Dębicy o sygn. akt I C 933/14 i zobowiązanie się do zapłacenia kwoty 12.000 zł.

Sąd orzekający po prawidłowym przeprowadzeniu postępowania dowodowego, poddał zgromadzony materiał dowodowy wszechstronnej analizie, a tok rozumowania zaprezentował w jasnym, szczegółowym i przekonującym uzasadnieniu. Ocena materiału dowodowego zaprezentowana w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku dokonana została przez Sąd pierwszej instancji z uwzględnieniem reguł sformułowanych w art. 7 kpk, zgodna jest z zasadami wiedzy, doświadczenia życiowego oraz nie zawiera błędów logicznych lub faktycznych.

Stanowisko Sądu Rejonowego oparte zostało na prawidłowych ustaleniach faktycznych, a wywód prawny jest zgodny z zasadami wykładni prawa oraz utrwalonym orzecznictwem sądowym, odnoszącym się do rozważanej kwestii. W konsekwencji tej uwagi, jedynie stwierdzić należy, że poglądy obrońcy oskarżonego, wyrażone w uzasadnieniu apelacji, sprowadzają się w istocie do bezpodstawnej polemiki i nie mogą wpłynąć na zmianę orzeczenia w kierunku wynikającym z jego wniosków końcowych. Obrońca oskarżonego prawidłowe ustalenia Sądu a quo, w sposób jednostronny kwestionuje, nie przedstawiając przy tym żadnych przekonujących argumentów, które mogłyby skutecznie je podważyć. Sam zaś fakt, iż przyjęte przez Sąd I instancji założenia dowodowe nie odpowiadają preferencjom oskarżonego czy też jego obrońcy, nie jest wystarczający do skutecznego wysuwania zarzutów dotyczących oceny zeznań M. S., K. S., P. P. (1), D. W. B. oraz czynionych na ich podstawie ustaleń faktycznych i wyciąganych wniosków, mających następnie wpływ na treść wyroku. Wyjaśnienia oskarżonego i zeznania świadków, podobnie jak każdy inny dowód przeprowadzony w sprawie podlega swobodnej ocenie Sądu orzekającego. Miało to miejsce w rozpatrywanej sprawie, w której Sąd Rejonowy dokonał oceny wiarygodności całości wyjaśnień oskarżonego w odniesieniu do innych dowodów zgromadzonych w sprawie, a nadto zgodnie ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, jak stanowi o tym przepis art. 7 kpk. Sąd I instancji następnie wyprowadził z dokonanych ustaleń prawidłowe wnioski w zakresie sprawstwa oskarżonego, przyjętej kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu, jak również orzeczonej za przestępstwo z art. 286 § 1 kk wobec M. D. kary.

Sąd odwoławczy w pełni podziela argumenty Sądu Rejonowego, które legły u podstaw przyjęcia zrealizowania przez oskarżonego znamion przestępstwa z art. 286 § 1 kk oraz rodzaju i rozmiaru wymierzonej kary oraz zastosowanych środków probacyjnych.

Odnosząc się do zarzutów obrazy § 2 ust. 1 i § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zw. z art. 627 kpk oraz art. 623 kpk (pkt 6 i 7) zauważyć należy, iż z przepisów kodeksu postępowania karnego wynika, że regułą winno być obciążanie skazanych kosztami procesu, zaś czymś wyjątkowym zwolnienie od ponoszenia tych kosztów. Zwolnienie takie może nastąpić jedynie przy zaistnieniu przesłanek wskazanych w art. 624 § 1 kpk (nie zaś błędnie przywoływanego przez Skarżącego art. 623 kpk), gdy istnieją podstawy do uznania, że uiszczenie tych kosztów byłoby zbyt uciążliwe ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów, jak również wtedy, gdy przemawiają za tym względy słuszności (wyrok SA we Wrocławiu z 28 czerwca 2012 r. II AKa 98/12, LEX 12178/13). Skoro odstąpienie od ogólnej reguły zasądzania kosztów sądowych uzależnione jest od warunków określonych w art. 624 § 1 kpk przeto wymaga ono zawsze oceny sądu oraz uzasadnienia, czym się kierował odstępując od ogólnej zasady zasądzenia kosztów sądowych (wyrok SN z 21 września 2010, A 26/10, LEX nr 656929). Zwolnienie oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych uzasadnione zbytnią uciążliwością tego obowiązku wymaga porównania sumy kosztów i dochodów oskarżonego. Gdy nie ustala się, ile wynoszą, zwolnienie nie jest zasadne (wyrok SA w Krakowie z 11 marca 2003 r., II AKa 43/03).

Zważywszy na realia niniejszej sprawy Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż nie zachodzi wyjątkowa szczególna okoliczność, która uzasadniałaby odstąpienie od reguły ogólnej z art. 627 kpk, tym bardziej że oskarżony nie podjął żadnych starań w kierunku wykazania i udokumentowania okoliczności, które uzasadniałyby skorzystanie z dyspozycji art. 624 § 1 kpk. W tym stanie rzeczy uznać należy za właściwe obciążenie oskarżonego zapłatą kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa. Również do apelacji nie dołączono żadnych dokumentów, które potwierdzałyby wystąpienie po stronie oskarżonego okoliczności sprawiających, że poniesienie przez niego kosztów sądowych byłoby dla niego zbyt uciążliwe. Zestawienie twierdzeń apelującego z treścią oświadczenia oskarżonego odnośnie jego sytuacji rodzinnej i majątkowej zawartego w protokole jego wyjaśnień (k.40), sprawia iż zarzuty Skarżącego obrazy przez Sąd Rejonowy przepisów, na podstawie których obciążył oskarżonego kosztami a nie skorzystał ze zwolnienia oskarżonego z tego obowiązku, nie zasługują na uwzględnienie.

Możliwość zwolnienia oskarżonego w całości lub w części od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych nie odnosi się do kosztów procesu wymienionych w art. 616 § 1 pkt 2 kpk (wyrok SN z 11 kwietnia 2013, II KK 245/12, OSNKW 2013, z. 7, poz. 59; postanowienie SA w Krakowie z 30 listopada 2010 r., II AKz 457/10, KZS 2010, z. 12, poz. 49; postanowienie SA w Katowicach z 30 września 2009 r., II AKz 646/09, LEX nr 553825). Skoro art. 627 kpk stanowi, że od skazanego w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego, to należy przyjąć, że chodzi o wydatki rzeczywiście poniesione, jeżeli mieszczą się w granicy przewidzianej w stawkach dla takich wydatków, a więc w przypadku zwrotu poniesionych kosztów zastępstwa procesowego między stawką minimalną a maksymalną określoną przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Sąd ocenia nakład pracy adwokata ustalając wysokość przyznawanego wynagrodzenia w wypadku gdy reprezentant procesowy został ustanowiony dla strony z urzędu.

Oczywiste jest, że pełnomocnika działającego z wyboru łączy z klientem umowa określająca jego wynagrodzenie w granicach dopuszczalnej szerokiej autonomii i Sąd nie powinien ingerować w sferę uprawnień stron tej umowy. Oskarżyciel posiłkowy winien wysokość tych kosztów udokumentować, a jeśli tego nie chce lub nie jest w stanie uczynić, to dopiero wówczas wysokość kosztów ustala się w oparciu o zasadę § 2 ust. 2 rozporządzenia (postanowienie SA w Katowicach II AKz 393/11, KZS 2011, z. 9, poz. 117). Wysokość kosztów procesu zasądzanych w sprawie karnej od przeciwnika procesowego na rzecz strony, której racje zostały uwzględnione jest limitowana wysokością rzeczywiście poniesionych kosztów, przy czym nie może przekroczyć sześciokrotności stawki minimalnej, gdy pełnomocnik działa z wyboru. Zasądzona przez Sąd Rejonowy kwota 1.500 zł, a kwestionowana przez Skarżącego, nie wykracza poza górną granicę dopuszczalnego wynagrodzenia dla adwokata reprezentującego stronę w sprawie karnej i wynika z umowy łączącej oskarżyciela posiłkowego z jego pełnomocnikiem, której kopia została dołączona do akt sprawy (k. 135). Zarzut obrazy wskazywanych przez apelującego przepisów jest chybiony.

Mając na względzie powyższe okoliczności, nie znajdując podstaw do uwzględnienia zarzutów apelacyjnych obrońcy oskarżonego M. D., na podstawie art. 437 § 1 kpk, art. 449 kpk i art. 456 kpk, orzeczono o utrzymaniu w mocy zaskarżonego wyroku.

Jednocześnie zgodnie z dyspozycją art. 627 kpk w zw. z art. 636 § 1 kpk orzeczono o kosztach postępowania odwoławczego, które obciążają oskarżonego, albowiem nie została uwzględniona apelacja wniesiona wyłącznie w jego interesie. Na zasądzone od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za postepowanie odwoławcze składa się opłata w wysokości 120 zł (art. 2 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. – Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm. – o opłatach w sprawach karnych) oraz ryczałt za doręczenia – 20 zł (§ 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym – Dz. U. z 2013 r. poz. 663).

O zwrocie wydatków związanych z udziałem w postępowaniu odwoławczym pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego orzeczono zgodnie z dyspozycją art. 627 kpk w zw. z art. 636 § 1 kpk, a wysokość zasądzonej od oskarżonego M. D. na rzecz M. S. kwoty wynika z postanowienia umowy, o której była mowa powyżej, zastrzegającego wysokość wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi za udział w postępowaniu odwoławczym w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej (stawka minimalna 420 zł - § 14 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu).

SSO Anna Romańska SSO Marzena Ossolińska-Plęs SSO Grażyna Artymiak

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE