UZASADNIENIE

Dnia 11 sierpnia 2014 r. Zakład (...) z siedzibą w W. oddział w B. złożył wniosek o dokonanie wpisu hipoteki przymusowej w kwocie 88.433,18 zł w dziale IV księgi wieczystej KW nr (...). Do wniosku dołączono dwie decyzje Zakładu (...):

-: z dnia 7 maja 2014 r. stwierdzającą, że M. N. jest dłużnikiem wnioskodawcy i określającą stan należności z tytułu zaległych składek,

-: z dnia 17 czerwca 2014 r. wskazującą w części wstępnej A. N., stwierdzającą, że płatnik składek M. N. jest dłużnikiem wnioskodawcy i określającą stan należności z tytułu zaległych składek.

Do wniosku dołączono kserokopię dowodów doręczenia decyzji.

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2014 r., Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek Zakładu (...) w W. – Oddziału w B. o dokonanie wpisu hipoteki przymusowej.

Sąd Rejonowy wskazał, iż z treści księgi wieczystej Kw Nr (...) wynika, że jest ona prowadzona dla nieruchomości gruntowej oddanej w użytkowanie wieczyste. W dziale II tej księgi wieczystej jako współużytkownicy wieczyści ujawnieni są M. N. i A. N. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej do udziału wynoszącego ½ części oraz I. M. i A. M. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej do udziału wynoszącego ½ części.

Z dołączonych do wniosku decyzji, wynika, że zobowiązanym wobec wnioskodawcy z tytułu zaległych składek jest tylko uczestnik M. N., a wpis hipoteki dotyczy udziału w prawie wieczystego użytkowania nieruchomości należącym do M. N. i A. N..

Część orzekająca decyzji z dnia 17 czerwca 2011 r. nie zawiera żadnego rozstrzygnięcia odnoszącego się do uczestniczki. Jedynie w uzasadnieniu decyzji powołano się na odpowiedzialność osób pozostających w związku małżeńskim z majątku osobistego płatnika oraz z majątku wspólnego płatnika i jego małżonka.

Sąd Rejonowy następnie wskazał, że podstawę do uzyskania przez Zakład (...) hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego na podstawie doręczonej decyzji stanowi art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585, ze zm., dalej: u.s.u.s.).

Odwołując się do treści art. 26 ust. 3a pkt 2 ust. 3c i 4 u.s.u.s. Sąd Rejonowy wskazał, iż podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 9.01.2013 r., III CSK 69/12, że decyzja Zakładu (...), ustalająca wysokość należności z tytułu składek, doręczona dłużnikowi po zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 131, poz. 1075), nie stanowi podstawy wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka ( OSNC 2013/7-8/93). Sąd I instancji podzielił stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu postanowienia z dnia 9.01.2013 r., że podstawę wpisu hipoteki przymusowej na rzecz Zakładu (...)na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej zobowiązanego i jego małżonka może stanowić tylko tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko obojgu małżonkom, co wynika z treści art. 27 c ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1015, ze zm., dalej: u.p.e.a.).

Sąd Rejonowy przywołał postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2014 r. I CSK 289/13, podkreślając że podstawę wpisu hipoteki przymusowej może stanowić tylko decyzja która została doręczona w sposób niewątpliwy. Sąd wskazał, że uczestniczce doręczono decyzję poprzez podwójne awizo, także nie mogła zostać uznana za doręczoną prawidłowo. Ponadto rozważył czy doręczenie odrębnej decyzji określającej stan należności dłużnika z tytułu składek małżonkowi dłużnika jest podstawą do wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości objętej majątkiem wspólnym dłużnika i jego małżonka.

Sąd Rejonowy powołując treść art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 707, ze zm., dalej: u.k.w.h.) wskazał, że wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa). Z mocy art. 110 u.k.w.h. podstawą wpisu hipoteki przymusowej może być również decyzja administracyjna, chociażby decyzja nie była ostateczna. W doktrynie i orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że aby uzyskać wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej (bezudziałowej), wierzyciel musi dysponować tytułem wykonawczym, lub innym dokumentem określonym w art. 110 u.k.w.h., wystawionym przeciwko wszystkim współwłaścicielom nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał, że małżonek płatnika nie jest zobowiązany do uiszczenia należnych wnioskodawcy składek. Małżonek zobowiązanego, z mocy art. 29 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa w zw. z art. 31 u.s.u.s., odpowiada z majątku wspólnego za zobowiązania małżonka. Odpowiedzialność ta polega na znoszeniu egzekucji z majątku wspólnego, a nie na obowiązku spłaty należności obciążających zobowiązanego. Nie można zatem uznać, że decyzja z dnia 17.06.2014 r. jest wystawiona przeciwko uczestniczce.

W konsekwencji powyższego Sąd Rejonowy uznał, że w aktualnym stanie prawnym tylko administracyjny tytuł wykonawczy wydany na oboje małżonków może stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej na rzecz Zakładu (...)w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości objętej wspólnością majątkową małżeńską dłużnika i jego małżonka i z tego powodu na podstawie art. 626 ⁹ k.p.c. Na marginesie powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10.10.2014r. III CZP 28/14. Podając, że decyzje nie zostały doręczone w sposób prawidłowy. Sąd Rejonowy wniosek oddalił.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości, domagając się dokonania wpisu hipoteki w kwocie 88.433,18 zł zgodnie z żądaniem zawartym we wniosku oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego art. 110 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2013r. poz. 707) i art. 26 ust. 3 i 3a pkt 2 , art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2009r., Nr 205, poz. 1585) poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że dokumenty załączone do wniosku o wpis nie dają podstaw do ujawnienia hipoteki przymusowej, a także naruszenie art. 626⁹ k.p.c. poprzez jego zastosowanie i oddalenie wniosku, pomimo braku przesłanek oraz naruszenie przepisów art. 44 § 4 k.p.a. poprzez jego błędne niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że uczestniczce nie została doręczona decyzja z 17.06.2014 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie podlegała uwzględnieniu.

Sąd Rejonowy słusznie wskazał, że zgodnie z treścią art. 626⁸§ 2 k.p.c. przy rozpoznawaniu wniosku o wpis, badaniu sądu podlega jedynie treść wniosku, treść i forma dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis ten określa przy tym zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego pierwszej instancji, jak i drugiej instancji.

Co do zasady wpis w księdze wieczystej zgodnie z art. 626⁸ § 1 k.p.c. jest dokonywany wyłącznie na wniosek i w jego granicach, chyba, że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu (art. 626¹³ k.p.c.).

Sąd pierwszej instancji rozpoznając przedmiotową sprawę dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, jak i następnie wyciągnął na ich podstawie prawidłowe wnioski natury prawnej, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Z treści odpisu zupełnego działu drugiego księgi wieczystej Kw Nr (...) wynika bezspornie, jak niewadliwie ustalił sąd pierwszej instancji, że jako współużytkownicy wieczyści ujawnieni są M. N. i A. N. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej do udziału wynoszącego ½ części oraz I. M. i A. M. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej do udziału wynoszącego ½ części.

Do wniosku o wpis w księdze wieczystej hipoteki przymusowej w kwocie 88.433,18zł wnioskodawca dołączył decyzję z dnia 07 maja 2014 r. dotyczącą zadłużenia uczestnika M. N. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz (...) i Fundusz (...) oraz decyzję z dnia 17 czerwca 2014 r., adresowaną na małżonka płatnika – uczestniczkę A. N.. Kopię decyzji doręczono uczestniczce przez podwójne awizo. Należy jednak podkreślić, że decyzja adresowana do A. N. nie zawiera w sentencji odniesienia do odpowiedzialności uczestniczki, co powoduje, że nie można jej uznać za decyzję wydaną w stosunku do niej.

Hipoteka przymusowa może zaś zostać wpisana tylko na podstawie dokumentu, który jest wystawiony przeciwko wszystkim osobom będącym współwłaścicielami nieruchomości. Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2013r. w sprawie I CSK 433/12 ( lex 1341645). Sąd Najwyższy zaznaczył także, że „odnosi się to do każdego dokumentu, a zatem nie tylko do tytułu wykonawczego, ale także do nieostatecznej decyzji Zakładu (...) określającej wysokość zobowiązania dłużnika z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne”.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że Sąd Okręgowy podziela argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, dotyczącą tego, że załączone przez wnioskodawcę decyzje odnoszące się de facto do uczestnika jako zobowiązanego do płatności z tytułu składek nie mogły skutkować uwzględnieniem wniosku. Prawidłowo Sąd pierwszej instancji wskazał, że decyzja zaadresowana na uczestniczkę nie zawiera żadnego orzeczenia względem niej. Jedynie w jej uzasadnieniu stwierdzono, że jako małżonka płatnika ponosi odpowiedzialność z majątku wspólnego. Tak sformułowana decyzja nie jest decyzją wydaną przeciwko uczestniczce.

Reasumując możliwość uzyskania hipoteki przymusowej m.in. na podstawie decyzji administracyjnej, o ile przepisy szczególne tak stanowią, chociażby decyzja nie była ostateczna, nie oznacza jednak, że można ją uzyskać na podstawie takiej decyzji jaką za podstawę podaje skarżący, a mianowicie – dotyczącej jedynie dłużnika, a doręczonej również jego małżonkowi.

W sytuacji, gdy dłużnikiem wnioskodawcy jest tylko jeden z małżonków, zaś wierzyciel zamierza uzyskać wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości wchodzącej w skład majątkowej wspólności ustawowej małżeńskiej dłużnika i jego małżonka, winien on dysponować tytułem wykonawczym wystawionym na oboje małżonków. Zgodnie bowiem z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem hipoteka przymusowa pełni rolę szczególnego środka egzekucyjnego, w szerokim znaczeniu, skoro zmierza do ułatwienia przyszłego postępowania egzekucyjnego poprzez zabezpieczenie interesów fiskalnych. Zatem do jej ustanowienia wierzyciel powinien dysponować tytułem prawnym wymaganym do wszczęcia i prowadzenia egzekucji (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 09.01.2013 r., III CSK 69/12, OSNC 2013, nr 7-8, poz. 93; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.01.2005 r. II CK 416/04, LEX nr 277087).

Skoro ustanowienie hipoteki przymusowej ma na celu ułatwienie przyszłego postępowania egzekucyjnego, to skutek ten może być osiągnięty tylko wtedy, gdy wierzyciel dysponuje tytułem prawnym wymaganym do wszczęcia egzekucji, co przemawia za przyjęciem, że podstawę wpisu hipoteki przymusowej powinien stanowić taki sam tytuł, jaki uprawnia do prowadzenia egzekucji. Wzgląd na ochronę interesów fiskalnych wnioskodawcy w ramach postępowania o wpis hipoteki przymusowej nie może uzasadniać wpisu hipoteki bez tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika.

Powyższe stanowisko znalazło wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym prowadzenie egzekucji administracyjnej z majątku osobistego zobowiązanego oraz z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka wymaga wystawienia administracyjnego tytułu wykonawczego przeciwko zobowiązanemu i jego małżonkowi zgodnie z art. 27c ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity - Dz. U. 2012 r., poz. 1015 ze zm.; dalej „u.p.e.a.”) (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27.05.2010 r., III CZP 27/10, LEX nr 590606, por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2004 r., III CZP 33/04, OSNC 2005, nr 3, poz. 43, uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2002 r., III CZP 49/02, OSNC 2003, nr 9, poz. 115 i z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 3/05, OSNC 2006, nr 2, poz. 27 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2004 r., II CK 274/04, "Izba Cywilna" 2005, nr 11, s. 57 i z dnia 27 maja 2010 r., III CZP 27/10).

Pogląd ten wywodzi się z analizy art. 27c u.p.e.a. w powiązaniu z art. 29 § 1, art. 26 i art. 1a pkt 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jedn. tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. ).

Owszem z treści art. 29 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity – Dz. U. 2012 r., poz. 749 ze zm.) w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity – Dz. U. 2013 r., po. 1442 ze zm.; dalej: „u.s.u.s.”) wynika, że zobowiązany ponosi odpowiedzialność nie tylko majątkiem osobistym, ale także majątkiem wspólnym, jednak sposób realizacji tego obowiązku statuuje art. 27c u.p.e.a.. Przepis ten określa sposób włączenia do postępowania egzekucyjnego małżonka nie będącego zobowiązanym, którego prawa zostają jednak dotknięte tym postępowaniem i który jednak powinien mieć zapewnione warunki do należytej ochrony swoich interesów.

W konsekwencji, nie można podzielić stanowiska, że art. 26 ust. 3, 3a pkt 2 u.s.u.s pozwala na ustalenie odpowiedzialności majątkiem wspólnym małżonków za należności składkowe, w sytuacji gdy dłużnikiem jest tylko jeden z nich.

Przepisy te w żadnym razie nie zwalniają wierzyciela od uzyskania administracyjnego tytułu wykonawczego przeciwko obojgu małżonkom dla uzyskania wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości objęte wspólnością majątkową małżeńską.

Wobec przedłożenia przez wnioskodawcę jako dokumentu stanowiącego podstawę wpisu - decyzji określającej stan zaległości jedynie dłużnika M. N. i braku decyzji wystawionej również przeciwko A. N., a zatem przeciwko obojgu małżonkom wpisanym w księdze wieczystej jako właściciele ½ części nieruchomości Sąd pierwszej instancji słusznie oddalił wniosek. Brak było bowiem podstaw do dokonania wpisu wnioskowanej hipoteki przymusowej.

Na marginesie wskazać należy, że zarzut naruszenia art. 44 § 4 k.p.a., w oparciu o przestawioną wyżej argumentację, jest całkowicie chybiony, a rozważania czy uczestniczce została prawidłowo doręczona decyzja, nie ma istotnego znaczenia dla sprawy. Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska wyrażonego w uchwale z dnia 10 października 2014 r. III CZP 28/14.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art.. 385 k.p.c. w związku z 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

Na oryginale właściwe podpisy

Za zgodność z oryginałem

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE