UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 kwietnia 2015 roku powód J. M. wniósł o ustalenie, iż wygasł obowiązek alimentacyjny wobec jego byłej żony A. M. orzeczony wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie III RC 250/12 w kwocie 230 zł (dwieście trzydzieści złotych) miesięcznie.

Pozwana A. M. wniosła o oddalenie powództwa w całości. Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Wyrokiem z dnia 12 czerwca 2015r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim oddalił powództwo.

Sąd I instancji oprał się na następujących ustaleniach faktycznych:

Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2010 roku w sprawie I C 194/10 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rozwiązał przez rozwód związek małżeński J. M. i A. M. z domu M. zawarty w dniu 5 sierpnia 1978 roku przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w (...) i wpisany do księgi małżeństw za numerem (...) z winy powoda J. M..

W dniu 19 czerwca 2012 roku A. M. i J. M. zawarli ugodę przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowiecki, mocą której J. M. zobowiązał się do płacenia na rzecz A. M. tytułem alimentów kwotę 230 złotych (dwieście trzydzieści złotych).

J. M. wyprowadził się z mieszkania, należącego do Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w N. na osiedlu (...). Jest emerytowanym żołnierzem zawodowym. A. M. była więc zmuszona zawrzeć z Wojskową Agencją Mieszkaniową umowę najmu, bowiem nie dysponowała żadnym innym lokalem mieszkalnym. Czynsz najmu został ustalony na wysokim poziomie, ze względu na bezumownego korzystanie z lokalu. Czynsz za zajmowane mieszkanie ustalono w wysokości 908,83 złote (dziewięćset osiem złotych 83/100). Poprzednio opłaty za mieszkanie były o 400 złotych (czterysta złotych) niższe, wynosiły 508,28 złotych. A. M. zamieszkuje wraz z synem, który jest technikiem mechanikiem. A. M. była pielęgniarką, obecnie nie pracuje, jest na emeryturze, z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 1483,06 złotych (tysiąc czterysta osiemdziesiąt trzy złote 06/100). Pokrywa wszelkie opłaty związane z utrzymaniem mieszkania, przekraczają 1300 złotych. Jest osobą schorowaną, jednak nie chodzi do lekarzy, bo nie stać jej na zakup leków. Jej syn nie pracuje, do dnia 8 sierpnia 2015 roku będzie pobierał zasiek dla bezrobotnych w wysokości 652,60 zł (sześćset pięćdziesiąt dwa złote 60/100 złote), podejmuje prace dorywcze. A. M. została zaliczona do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na okres do dnia 3 marca 2014 roku, wymagała opieki osoby drugiej.

J. M. otrzymuje emeryturę w wysokości 2001,06 zł (dwa tysiące jeden złotych 06/100), pracuje na umowę zlecenie w redakcji (...) Informatora Tygodniowego, opłaca kredyt w wysokości 480 złotych (czterysta osiemdziesiąt złotych) za mieszkanie własnościowe o powierzchni 38 metrów kwadratowych. Choruje na cukrzycę, ponosi koszty leczenia. Został zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności, na okres do dnia 26 maja 2015 roku. Od 5 łat żyje w nieformalnym związku z inną kobietą. Nie kontaktuje się z A. M., bliższe relacje ma z wnuczką i mężem córki. Decyzją z dnia 8 lipca 2011 roku otrzymał odprawę mieszkaniową w wysokości 80 678,66 zł (osiemdziesiąt tysięcy sześćset siedemdziesiąt osiem 66/100 złotych).

Sąd Rejonowy zważył, iż w niniejszej sprawie zastosowanie ma art. 60 § 2 kro i art. 138 kro. Przepis art. 60 § 2 kro stanowi, że jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Istotą powołanej wyżej regulacji jest zapobieżenie sytuacji, w której rozwód miałby spowodować pogorszenie w istotny sposób sytuacji materialnej małżonka niewinnego w porównaniu z sytuacją, w której znajdowałby się w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie. Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie sięga tak daleko, aby miał on zapewnić byłemu małżonkowi równą stopę życiową, jednakże nie jest przy tym ograniczony do zaspokajania tylko usprawiedliwionych potrzeb. Dla oceny, czy warunek przewidziany w art. 60 § 2 k.r.o. został spełniony, nie są istotne ewentualne zmiany, jakie nastąpiły w położeniu materialnym małżonka niewinnego w czasie między faktycznym rozejściem się małżonków a orzeczeniem rozwodu, natomiast istotne jest porównanie każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie. W przedmiotowej sprawie na skutek rozwodu nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej pozwanej. Nie nastąpiła również taka zmiana stosunków, która uzasadniałaby ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego po stronie powoda. Art. 138 kro stanowi bowiem, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia łub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego może oznaczać zmianę wysokości świadczenia alimentacyjnego lub czasu trwania tego obowiązku. W sytuacji, która miała miejsce w przedmiotowej sprawie, w której podstawą pierwotnego ustalenia zakresu obowiązku alimentacyjnego była ugoda sądowa, konieczne jest odniesienie się do okoliczności faktycznych, jakie miały miejsce w dacie pierwotnego ustalenia wysokości świadczeń. Wynika z niej porozumienie, iż określona kwota jest wystarczająca na pokrycie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionej, oraz przyznanie zobowiązanego, że powyższa kwota odpowiada jego możliwościom zarobkowym i majątkowym. Zmiana stosunków może oznaczać zmniejszenie się lub zwiększenie się możliwości finansowych zobowiązanego lub wzrost lub zmniejszenie się potrzeb uprawnionego. Chodzi tu o zmianę wszelkich czynników mających wpływ na potrzeby i możliwości zarobkowe i majątkowe stron. Dla stwierdzenia czy nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 krio należy wziąć pod uwagę czy istniejące warunki mają charakter trwały, czy dotycząc okoliczności zasadniczych, znacznych ilościowo i czy wyczerpują przesłanki istotne ze względu na istnienie czy zakres obowiązku alimentacyjnego.

Pozwana jest zobowiązana do ponoszenia dużo wyższych opłat z tytułu zamieszkiwania w mieszkaniu należącym do Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w stosunku do tych, które były ustalone kiedy zamieszkiwał w nim powód - emerytowany żołnierz zawodowy. Pozwana osiąga znacznie niższe uposażenie z tytułu emerytury niż powód. Od czasu zawarcia ugody w przedmiocie alimentów dla pozwanej, emerytura powoda była kilka razy waloryzowana, co doprowadziło do zwiększenia jej wymiaru. Należy zwrócić uwagę, iż powód otrzymał również ekwiwalent mieszkaniowy ze względu na opuszczenie lokalu mieszkalnego ściśle związanego z wykonywanym wcześniej zawodem, dlatego powołana przez niego okoliczność, iż płaci ratę kredytu za zakupione przez siebie mieszkanie nie zasługuje na uwzględnienie. Powód miał możliwość pokrycia zakupu swojego mieszkania ze środków, które otrzymał od Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Sytuacja materialna pozwanej jest dużo gorsza i trudniejsza od warunków materialnych powoda. Ma on możliwość kontynuowania dodatkowej pracy w postaci zleceń pisania artykułów do (...) InformatoraTygodniowego. Jego dochody nie ograniczają się jedynie do emerytury, która i tak jest wyższa niż przeciętna emerytura występująca lokalnie. Wykonuje on dodatkową pracę zarobkową. W sytuacji materialnej stron nie zaszły okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu. Istniejący stan materialny powoda i pozwanej ma miejsce od momentu zawarcia ugody w przedmiocie alimentów, niewielkie wahania wynikają jedynie z waloryzacji świadczeń otrzymywanych przez nich. Dysproporcja sytuacji materialnej stron jest znaczna, powód osiąga dużo większe dochody od pozwanej, dorabia sobie dodatkowo, a jego schorzenia nie wpływają w sposób istotny na jego stan majątkowy, który jest stały i stabilny. Pozwana jest w gorszej sytuacji materialnej. Wysokość alimentów do których zobowiązał się powód w zawartej ugodzie jest niewielka w porównaniu z osiąganymi przez niego dochodami, dlatego też akceptowalnym społecznie jest utrzymanie istniejącego stanu rzeczy. Sytuacja w jakiej powód pozostawił swoją pierwotną rodzinę jest gorsza i cięższa od jego możliwości zarobkowych oraz warunków mieszkaniowych. Powód nie zatroszczył się o los swojej pierwotnej rodziny, czy będą mogli nadal zajmować mieszkanie, które zostało przyznane w związku z wykonywanym przez niego w przeszłości zawodem, żołnierza zawodowego. Nie sposób odmówić racji pozwanej, że powód zostawił ich „bez dachu nad głową". Powód powinien zatem nadal dostarczać pozwanej środków w celu zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb, zważywszy że obowiązek alimentacyjny został ustalony na minimalnym poziomie.

Natomiast przepis § 3 nie może mieć zastosowania w przedmiotowej sprawie, bowiem zawiera ograniczenia w dostarczaniu byłemu małżonkowi środków utrzymania. Są nimi: zawarcie związku małżeńskiego przez uprawnionego oraz dostarczanie ich na podstawie art. 60 § 1 i tylko takiej sytuacji, gdy alimentów dostarcza małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia. Dotyczy to więc sytuacji, gdy na zgodny wniosek stron sąd zaniechał orzekania o winie rozkładu pożycia oraz gdy rozwód został orzeczony z ustaleniem, że żadna ze stron nie ponosi winy rozkładu pożycia. Powód nie może zatem powoływać się na upływ pięcioletniego okresu od orzeczenia rozwodu, bowiem został on w orzeczeniu rozwiązującym związek małżeński powoda z pozwaną uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Dodatkowo warto zaznaczyć, że skutek wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego następuje z mocy samego prawa i nie jest do tego konieczne orzeczenie sądu. Taka sytuacja w przedmiotowej spawie nie istnieje.

Mając na uwadze okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwany jako wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego nie może powoływać się na upływ pięcioletniego okresu dostarczania swojej byłej żonie środków utrzymania, bowiem do zastosowania dyspozycji przepisu art. 60 § 3 kro koniecznym byłby brak orzeczenia o winie któregokolwiek z małżonków, a w niniejszej spawie taka sytuacja nie zaistniała. Natomiast, przepis § 2 nie zawiera cezury czasowej dostarczania środków utrzymania małżonkowi niewinnemu rozkładowi pożycia. Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie ulega wątpliwości również fakt, iż rozwód pociągnął istotne pogorszenie sytuacji materialnej pozwanej, nie nastąpiła też istotna zmiana stosunków o charakterze trwałym, zatem obowiązkiem powoda jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb pozwanej, mimo że nie znajduje się ona w niedostatku.

Z powyższych względów bezzasadne jest żądanie ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego byłego małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, gdyż w stosunkach majątkowych stron nie zaszły zmiany o charakterze trwałym i na tyle istotne, by orzec wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego. Nie doszło do zmniejszenia się możliwości finansowych zobowiązanego powoda. Jego możliwości zarobkowe są takie same a nawet wyższe, bo wykonuje pracę dodatkową. Stan majątkowy powoda nie uległ zatem pogorszeniu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając orzeczenie w całości. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie jego żądania ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Powód zarzucił naruszenie przez Sąd I instancji normy art. 60 § 3 k.r.io. poprzez nie uwzględnienie okoliczności, iż od daty orzeczenia rozwodu upłynęło okres pięciu lat.

Jak wynika z uzasadnienia apelacji, skarżący zarzucił także naruszenia art. 138 k.r.io. oraz dokonanie przez Sąd ustaleń faktycznych niezgodnych z zebranym w sprawie materiałem dowodnym, w szczególności nie uwzględnienie pogorszenia sytuacji materialnej i zdrowotnej powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja i podniesione w niej zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela w pełni ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji.

Dokonując oceny zasadności podniesionych przez skarżącego zarzutów należy uznać, iż w żadnej mierze nie znajdują one uzasadnienia i nie mogą prowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

W niniejszej sprawie, wbrew zarzutom powoda, nie doszło do naruszenia przez Sąd I instancji art. 138 k.r.io. Powyższy przepis stanowi, iż w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Jak słusznie zauważa i stwierdza Sąd Rejonowy od czasu ostatniego ustalenia alimentów upłynęły przeszło 3 lata. Faktem jest, że sam upływ czasu nie jest czynnikiem decydującym o możliwości zmiany zakresu i wysokości alimentów. Przy ocenie, czy zachodzą przesłanki dotyczące zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego, należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków. W niniejszej sprawie zasadnie Sąd Rejonowy przyjął, iż od czasu ostatniego ustalenia zakresu obowiązku alimentacyjnego obciążającego powoda, nie doszło do zmiany stosunków, która rodziłaby konieczność ingerencji w wysokość alimentów ustalonych ugodą zawartą przez strony przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim 19 czerwca 2012r., a tym bardziej uzasadniających ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Jedyną okolicznością, która uległa zmianie jest wysokość świadczeń emerytalnych pobieranych przez strony. Po ostatniej, dokonanej w 2015r. waloryzacji, wysokość świadczenia emerytalnego pozwanej wynosi netto kwotę 1.243,58 zł (k. 41 akt sprawy) – poprzednio na dzień ustalenia alimentów 1.150,00 zł, zaś świadczenie emerytalne pobierane przez powoda wynosi aktualnie 2.001,06 zł netto miesięcznie – poprzednio na dzień ustalania alimentów – 1.868,96 zł.

Powód nie udowodnił także w toku procesu, aby jego stan zdrowia uległ na tyle znaczącemu pogorszeniu, aby mogło to mieć wpływ na zakres obciążającego go obowiązku alimentacyjnego. Schorzenia, na które cierpi powód, były już u niego zdiagnozowane w 2012r. Już także w dacie zawierania ugody w 2012r. powód w ograniczonym zakresie podejmował prace dodatkowe, obecnie jak twierdzi z uwagi na stan zdrowia nie pracuje dodatkowo, zrezygnował z pracy korespondenta lokalnej gazety.

Zasadnie jednakże Sąd Rejonowy uznał, iż powyższa okoliczność nie może rzutować na zmianę wysokości alimentów.

Zatem wobec nie wykazania przez powoda zmiany stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.io. Sąd I instancji, dokonując prawidłowych ustaleń faktycznych oraz zgodnej z dyrektywą art. 233 § 1 k.p.c. oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zasadnie oddalił żądanie powoda ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Jak zasadnie wskazał Sąd Rejonowy na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie ulega wątpliwości fakt, iż rozwód pociągnął istotne pogorszenie sytuacji materialnej pozwanej, nie nastąpiła też istotna zmiana stosunków o charakterze trwałym, zatem obowiązkiem powoda jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb pozwanej, mimo że nie znajduje się ona w niedostatku.

Bez prawnego znaczenia dla zasadności apelacji pozostaje przywołanie przez powoda normy art. 60 § 3 k.r.io. Przepis ten w zdaniu drugim stanowi, iż w przypadku, gdy zobowiązanym do alimentacji przez małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

W niniejszej sprawie powyższy przepis nie ma w ogóle zastosowania z uwagi na to, iż w wyroku orzekającym rozwód sąd uznał powoda za wyłącznie winnego rozkładu pożyci małżeńskiego. W takiej sytuacji przepisy prawa nie ograniczają czasu trwania obowiązku alimentacyjnego. Jedyną okolicznością powodującą wygaśnięcie obowiązku dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu jest zawarcie przez tegoż małżonka nowego małżeństwa (art. 60 § 3 zd. 1 k.r.io.). W niniejszej sprawie nie mamy jednakże do czynienia z powyższą okolicznością.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

SSO Renata Lech SSO Dariusz Mizera SSO Stanisław Łęgosz

Na oryginale właściwe podpisy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE