UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 kwietnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił przyznania J. K. prawa do wcześniejszej emerytury.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. K., domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do emerytury, albowiem spełnia wszelkie przesłanki do uzyskania świadczenia.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 20 listopada 2012r. w sprawie IV U 1519/12 oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę w dniu 2 marca 2012r. Do wniosku dołączył świadectwo pracy z Państwowego Ośrodka (...) w S. Zakład w W. wystawione w dniu 28.II.2000r. W świadectwie wpisano, że odwołujący zajmował stanowiska pracy takie, jak tokarz, wiertacz, frezer, ślusarz maszynowy. Jednocześnie umieszczono adnotację, iż od dnia 4.II.1971r. do 31.VIII.1991r. wykonywał pracę w żeliwie – wybijanie, wykańczanie, wiercenie, oczyszczanie odlewów żeliwnych Wykaz A dział III poz. 23.

Na podstawie świadectw pracy pozwany ustalił wnioskodawcy ogólny staż pracy na dzień 1.I.1999 r. w wymiarze 25 lat 6 miesięcy 9 dni, i nie uznał żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca jako uczeń szkoły zawodowej w dniu 4.II.1971 r. został zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w W. jako stażysta do 4.II.1972r. W dniu 6 lipca 1972r. został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej na 2 lata. Zarówno przed wojskiem, jak i po powrocie z wojska wnioskodawca pracował jako wiertacz. Od dnia 1 kwietnia 1981r. wnioskodawca pracował na stanowisku tokarza, a od dnia 1 sierpnia 1985r. w aktach zostało wpisane stanowisko „wiertacz”.

Państwowy Ośrodek (...) w W. (od 1.IX.1989r. Kombinat (...)) zajmował się produkcją zestawów kołowych do maszyn rolniczych. Zakład otrzymywał elementy żeliwne o wadze ok. 15-20 kg i pracownicy warsztatu dokonywali obróbki zestawu na tokarce, frezarce i wiertarce. Wykonywali wszystkie elementy zestawu, aż do produktu finalnego. Na hali stało ok. 10 tokarek, były również wiertarki i frezarki.

Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat, oraz okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27, czyli 25 lat.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 43, poz.8) mężczyzna który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki – osiągnął wiek 60 lat i ma wymagany okres zatrudnienia 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach (§ 3 i 4 rozporządzenia).

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zebrany materiał dowodowy nie pozwala przyjąć, że wnioskodawca spełnia warunki do przyznania emerytury. Przede wszystkim należy wskazać, że Państwowy Ośrodek (...) do 1989 r. był jednostką resortu rolnictwa i w zakresie wykazu stanowisk w warunkach szczególnych obowiązywały przepisy dotyczące tego działu gospodarki. Ani rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r., ani wydane na podstawie delegacji zarządzenie Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.III.1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (uchylające zarządzenie Nr 55 z 14.VII.1983 r.), nie zaliczają stanowisk tokarza, frezera, ślusarza do pracy wykonywanych w szczególnych warunkach uprawniających do wcześniejszej emerytury.

W świetle dokumentów z akt osobowych wnioskodawcy, nie ulega wątpliwości, że do 1978 r. pracował jako wiertacz, bo sam to potwierdził w piśmie kierowanym do pracodawcy z wnioskiem o podwyżkę. W kolejnych latach był tokarzem, frezerem, czasami wiertaczem.

Dalej Sąd stwierdził, że sam wnioskodawca, jak też świadkowie zeznali, że obróbka zestawów żeliwnych obejmowała wszelkie fazy produkcji. Jak stwierdzono wyżej, żadne z tych stanowisk nie widnieje w wykazie A resortu rolnictwa. Natomiast zakład pracy wnioskodawcy nie prowadził produkcji hutniczej i stalowej, bo przecież nie można zaliczyć do tych prac obróbki zestawu kołowego.

Sąd I instancji zwrócił też uwagę na treść świadectw pracy, jakie organowi rentowemu przedłożył odwołujący. Pierwsze świadectwo pracy wskazywało, iż odwołujący pracował na stanowisku tokarza. Wtenczas pracodawca nie zaliczył żadnego okresu pracy do warunków szczególnych. Ponowne świadectwo pracy wydane w 2000r. ma zupełnie inną treść niż pierwotne, i trudno zgodzić się z wnioskodawcą, że jego zmiana miała na celu uzupełnienie tylko danych osobowych ubezpieczanego.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne i oddalił je na mocy art. 477¹⁴ § 1 kpc.

Od powyższego orzeczenia apelację złożył wnioskodawca, zaskarżając w całości wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie i zarzucając rozstrzygnięciu:

1.błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, że praca w charakterze ślusarza w Kombinacie (...) – zakład nr 9 w latach 1971-1991 nie jest pracą w szczególnych warunkach w sytuacji wydania wnioskodawcy świadectwa pracy w szczególnych warunkach.

2. naruszenie prawa materialnego art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z wykazem A dział III poz.23 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, że praca ślusarza oraz tokarza w okresie od dnia 4.02.1971r. do 31.08.1991r. nie była pracą w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury oraz zasądzenie kosztów procesu na rzecz apelującego za obie instancje. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu swego stanowiska skarżący wskazał, że wadliwie Sąd I instancji ustalił, iż zakład pracy odwołującego podlegał pod Ministerstwo Rolnictwa. Dana kwestia nie może być ustalana na podstawie zeznań świadków, lecz na podstawie właściwych przepisów prawa. Po wtóre wnioskodawca pracował przy obróbce żeliwa, a tym samym wykonywał pracę w szczególnych warunkach, gdyż jako tokarz, ślusarz, wiertacz wykonywał wszystkie czynności w cyklu produkcyjnym. Stąd też oddalenie odwołania jest nieuzasadnione, a tym samym apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za podstawę swojego rozstrzygnięcia, jak również podziela wywód prawny tego Sądu.

Zasadniczym problemem sprawy było ustalenie przesłanek koniecznych do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury określonych w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sprawie niespornym pozostawał fakt posiadania wymaganego ogólnego stażu pracy, rozwiązania stosunku pracy i nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Natomiast spór obejmował kwestię, czy wnioskodawca w okresie zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w W. w okresie od dnia d dnia 4.II.1971r. do 31.VIII.1991r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Z konstrukcji apelacji wynika, że pierwszoplanowe znaczenie w sprawie skarżący przypisuje wadliwości ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy. Stąd też w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na zarzucane Sądowi I instancji uchybienia procesowe, gdyż wnioski w tym zakresie determinują kierunek dalszych rozważań. Przecież zarzuty naruszenia prawa materialnego mogą być wyłącznie odnoszone do niekwestionowanych ustaleń faktycznych.

Skarżący formułując naruszenie przez Sąd Okręgowy norm prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 kpc, dąży do podważenia dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych odnośnie zakresu wykonywanych obowiązków w okresie zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w W..

W kontekście zarzutów prawa procesowego poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, stwierdzić należy, że w myśl wyrażonej w art. 233 § 1 kpc zasady swobodnej oceny dowodów, Sąd ocenia ich wiarygodność stosownie do własnego przekonania. Jednocześnie powinien dokonać wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego. Przy tej ostatniej czynności Sąd jest zobligowany uwzględnić wszystkie dowody przeprowadzone w postępowaniu, jak też uwzględnić wszelkie okoliczności towarzyszące ich przeprowadzaniu [vide wyrok SN z dnia 11.07.2002r. w sprawie IV CKN 1218/00]. Granice swobodnej oceny dowodów winny być wyznaczone wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. W myśl powyższych dyrektyw Sąd I instancji rozważa w sposób racjonalny i wszechstronny materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych, a wiążąc ich moc i wiarygodność odnosi do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie [zob. wyrok SN z dnia 10.06.1999r. w sprawie II UK 685/98]

W związku z powyższym o naruszeniu art. 233 § 1 kpc można mówić w sytuacji wykazania Sądowi I instancji uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego rozumowania, zasadom doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

W świetle powyższych uwag nie można podzielić zarzutu skarżącego odnośnie naruszenia przez Sąd I instancji prawa procesowego.

Przede wszystkim sam fakt, iż skarżący powołuje się na treść świadectwa pracy z dnia 28 lutego 2000r., w którym zamieszczono adnotację o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, nie oznacza automatycznie obowiązku podzielenia zamieszczonych tam informacji. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem treść świadectwa pracy oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach może podlegać weryfikacji. Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy w szczególnych warunkach ocena charakteru zatrudnienia pracownika nie jest dla sądu wiążąca, dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Świadectwo pracy jako dowód z dokumentu prywatnego nie ma natomiast silniejszej mocy dowodowej niż dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron (por. w tym zakresie wyrok SN z dnia 5 października 2011 r. II UK 43/11 LEX nr 1108484) np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2005 r., II UK 15/05, LEX nr 603168 oraz wyroki tego Sądu z dnia 3 października 2000 r., I CKN 804/98, LEX nr 50890; z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03, OSNC 2005 nr 6, poz. 113; z dnia 9 kwietnia 2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858; z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 117/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 167; z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10, LEX nr 603161).

Stąd też w niniejszej sprawie Sąd I instancji zasadnie przeprowadził dowód z akt osobnych wnioskodawcy oraz zeznań świadków w celu faktycznej weryfikacji obowiązków pracowniczych wykonywanych przez odwołującego. Dokonanie tych ustaleń należy rozpocząć od wyjaśnienia w jakim resorcie pracował skarżący. Jego zdaniem, był to resort związany z hutnictwem i przemysłem metalowym. Jest to jednak pogląd błędny. O ile można zgodzić się z apelującym, iż o przynależności do określonego resortu nie decyduje wypowiedź jednego ze świadków, to trzeba mieć na uwadze następujące okoliczności. Po pierwsze Państwowy Ośrodek (...) zajmował się naprawami sprzętu rolniczego, o czym wspomina sam odwołujący. Jest to logiczne stwierdzenie, gdyż tego rodzaju zakłady pracy tworzone były przez Ministerstwo Rolnictwa na potrzeby związane z mechanizacją rolnictwa. Miały za zadanie zapewnić park maszynowy oraz usuwanie awarii w maszynach rolniczych. Były praktycznie tworzone w każdej gminie i dopiero transformacja ustrojowa przyczyniła się do ich upadku, czy też zmiany profilu działalności. Tak też to należy odczytywać w kontekście tej okoliczności, iż (...) w W. od 1989r. podlegał Kombinatowi (...).

Po wtóre w umowie o pracę wnioskodawcy jest zamieszczona adnotacja, iż będzie otrzymywał wynagrodzenie według zarządzenia nr 123 Ministra Rolnictwa z dnia 5 sierpnia 1963r. Po trzecie w aktach osobowych jest kolejna adnotacja, że pracownicy Państwowego Ośrodka (...) w W. byli objęcie UZP dla pracowników przedsiębiorstw mechanizacji rolnictwa. Zatem już powyższe okoliczności wskazują na zaszeregowanie zakładu pracy wnioskodawcy. Oceny tej nie zmienia argument związany z profilem produkcji. Przygotowywanie zestawów kołowych do maszyn rolniczych nie oznacza przynależności do resortu hutnictwa, czy też przemysłu metalowego. Wnioskodawca w podaniu o pracę wnosił o przyjęcie na stanowisko ślusarz-mechanik, co potwierdza wyżej omówiony profil zakładu pracy.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, co też podkreślał Sąd I instancji, że zakład pracy wnioskodawcy dopiero od roku 1989 podlegał Kombinatowi (...). Natomiast w W. nie była prowadzona produkcja hutnicza, czy też stalowa. Stąd też słusznie Sąd I instancji kwalifikuje zaszeregowanie pracodawcy wnioskodawcy do resortu rolnictwa. Taki stan rzeczy ma wpływ na wybór aktu prawnego określającego warunki do wcześniejszej emerytury.

Z drugiej strony należy także wskazać, że postępowanie dowodowe zostało prawidłowo przeprowadzone przez Sąd I instancji. W szczególności Sąd przeprowadził dowód z osobowych źródeł dowodowych. W ten sposób zmierzał do faktycznego ustalenia zakresu zadań wnioskodawcy, jakie wykonywał na przestrzeni lat 1974-1991r. W tej mierze prawidłowo ustalił, że po odbyciu stażu wnioskodawca wykonywał pracę wiertacza. Za zgodny z zasadami doświadczenia życiowego należy uznać argument, iż skoro w aktach osobowych wnioskodawcy jest jego pismo do pracodawcy, w którym podaje, że pracuje na tym stanowisku i prosi o zaszeregowanie do wyższej grupy, to przedmiotowe ustalenie Sądu I instancji nie może być wadliwe. Opiera się przecież na oświadczeniu osoby zainteresowanej, która w uzupełnieniu do znajdujących się w aktach angaży dookreśla wykonywane obowiązki. Zeznania przesłuchanych świadków podają szereg czynności wykonywanych przez wnioskodawcę. Jest to zrozumiałe, gdyż w toku wykonywanych czynności pracował przy różnych maszynach, wykonując pracę frezera, tokarza. Wykonywana praca nie tylko z racji przynależności zakładu pracy do resortu rolnictwa nie pozwala na przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury. Wymienione w załączniku A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. prace w dziale III pod poz. 23, czyli wykonywanie pracy w żeliwie, wybijanie, wykańczanie, wiercenie i oczyszczanie odlewów żeliwnych nie jest tożsame z zakresem zadań odwołującego. Zakres jego pracy, co wynika z zeznań świadków był szerszy. Zatem w tej mierze rozważania Sądu Okręgowego należy uznać za zasadne.

W aktach osobowych wnioskodawcy znajdują się także protokoły komisji kwalifikacyjnej, z których wynika że pracownik na określonym stanowisku przechodził określoną weryfikację umiejętności. Pierwszy taki protokół jest z roku 1972r. i dotyczy obowiązków wiertacza, następny z 1974r. dotyczy ślusarza mechanicznej obróbki ręcznej i następnie kolejny z dnia 17.07.1976r., ponownie wiertacza. Ten zapis również podkreśla szeroki zakres obowiązków wnioskodawcy.

Nie można też podzielić zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego. W rozpoznawanej sprawie wspomniane przepisy to art. 184 ustawy emerytalnej oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 2 ust.1 okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązujący na danym stanowisku pracy. Z kolei zgodnie z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy dokonał poprawnej wykładni wyżej wskazanych przepisów. Jest to oczywiście konsekwencja właściwego ustalenia faktów niezbędnych do wykładni wyżej wymienionych norm prawa materialnego. Z omówionego wyżej materiału dowodowego wynika, że praca wnioskodawcy nie kwalifikuje się pod pojęcie określone w wykazie A dział III poz.23, gdyż nie pracował on w hutnictwie i przemyśle metalowym. Natomiast właściwe przepisy resortowe wskazane w uzasadnieniu Sądu Okręgowego nie wymaniają stanowisk zajmowanych przez odwołującego. W pracy wnioskodawcy występowały przemiennie czynności tokarza, frezera, wiertacza. W konsekwencji nie ma przesłanek do ustalenia, że wnioskodawca legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Zatem nie spełnia koniecznej przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wymiarze wieku emerytalnego, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W tym stanie rzeczy apelacja podlega oddaleniu na mocy art. 385 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE