UZASADNIENIE

W pozwie z 4 listopada 2014 r. powód D. M. (1) wniósł o zasądzenie alimentów w wysokości 350 zł miesięcznie od swej (...), pozwanej P. M.. W uzasadnieniu pozwu wyjaśnił, że jego dochody nie pozwalają na zaspokajanie jego podstawowych potrzeb, takich jak zakup odzieży, środków higienicznych, a przede wszystkim lekarstw, które powód musi kupować w związku ze swoimi schorzeniami. Powód przebywa w (...) w C., 70% jego dochodów równych kwocie 542 zł, jest pobierane jako opłata za wyżywienie i opiekę pielęgniarską, powodowi pozostaje 162,60 zł miesięcznie.

Wyrokiem zaocznym z 12 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy wC. zasądził tytułem alimentów od pozwanej na rzecz powoda kwotę 350 zł miesięcznie, poczynając od dnia 4 listopada 2014 r.

W datowanym na dzień 23 grudnia 2014 r. sprzeciwie pozwana wniosła o uchylenie wyroku zaocznego i oddalenie powództwa w całości, argumentując m.in., że powód jest uzależniony od alkoholu, co było przyczyną pozbawienia go władzy rodzicielskiej. W okresie, gdy pozwana była małoletnia, powód mieszkając z rodziną swym zachowaniem pozbawiał pozwaną możliwości normalnej egzystencji, był agresywny, wywoływał w pozwanej lęk i panikę, pozwana nie miała przez to normalnego dzieciństwa. Podniosła ponadto, iż nie pracuje, stąd nie ma możliwości płacenia alimentów.

W piśmie procesowym z 20 maja 2015 r. powód zaprzeczył twierdzeniom zawartym w sprzeciwie, wyjaśnił, iż robił wszystko by dzieciom niczego nie brakowało, nie był nigdy uzależniony od alkoholu. Zdaniem powoda, pozwana jako osoba zdrowa może podjąć zatrudnienie.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, iż powód D. M. (1) ur. (...) jest (...) pozwanej P. M. ur. (...).

Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 22 listopada 2006 r. w sprawie II C 4208/05 rozwiązał przez rozwód małżeństwo D. M. (1) z G. M. (1), (...) pozwanej uznając, że winę za rozkład pożycia małżeńskiego ponosi D. M. (1), jednocześnie sąd pozbawił D. M. (2) władzy rodzicielskiej nad małoletnią wówczas P. M. i zasądził od powoda na rzecz (...) P. alimenty w kwocie po 200 zł miesięcznie.

W sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w S. pod sygn. III RC 150/14 z powództwa D. M. (1) o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec P. M., pozwana na rozprawie w dniu 12 marca 2015 r. uznała powództwo z dniem 1 października 2014 r.

Decyzją(...) S. z 26 lutego 2013 r. powód został skierowany na stałe do (...) w C., który jest placówką przeznaczoną dla osób przewlekle(...) chorych. Kolejną decyzją administracyjną, wydaną przez S. (...) w dniu 28 lutego 2013 r. powód został umieszczony na stałe w (...) w C., na podstawie tej decyzji została też ustalona odpłatność za pobyt w (...) w C.. Powód za swój pobyt w placówce płaci kwotę równą 70% swojego dochodu, pozostałą część, stanowiąca różnicę między średnim kosztem utrzymania, a opłatą ponoszoną przez osobę skierowaną, ponosi (...) S.. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w (...) w C. w 2013 wyniósł 3176 zł.

Orzeczeniem lekarza orzecznika(...)z 7 czerwca 2010 r. powód uznany jest za (...), a zgodnie z orzeczeniem o niepełnosprawności z 6 maja 2011 r. powód posiada (...)i nie może podjąć zatrudnienia.

Jedynym dochodem powoda jest renta wypłacana (...)i zasiłek stały przyznany przez (...) S.. Wysokość renty w 2014 r. wynosiła 901,11 zł brutto miesięcznie, a w 2015 r. 928,11 zł brutto.

W roku 2014 powód otrzymywał z opieki społecznej kwotę 235,31 zł zasiłku stałego, z czego 164,72 zł było przekazywane na konto (...), a 70,59 zł przekazem dla powoda. W 2015 r. do rąk powoda była przekazywana kwota 51,50 zł.

W lipcu, sierpniu i wrześniu 2014 r. powód otrzymywał, po potrąceniach, w tym za odpłatność za pobyt w (...) w C. i z tytułu zaległości alimentacyjnych, rentę w wysokości 143,24 zł, zaś od kwietnia 2015 r. - w wysokości 145,91 zł miesięcznie. Od kwietnia 2015 r. na konto (...) w C. z tytułu odpłatności za pobyt(...)przekazuje część renty w kwocie 191,66 zł miesięcznie.

Łącznie w 2015 r. powód(...) C. otrzymywał co miesiąc 542 zł: 370,33 zł renty po potrąceniach i 171,67 zł zasiłku stałego. Z tej sumy 542 zł powód płaci 70% jako odpłatność za pobyt stały, tj. 379,40 zł. Do własnej dyspozycji powodowi pozostaje kwota 162,60 zł miesięcznie.

Powód choruje na(...), jest leczony z powodu (...), z zaleceniem dalszego leczenia w poradni specjalistycznej(...), cierpi nadto na (...) co wymaga codziennej zmiany opatrunków, poza tym powód dwukrotnie przebył (...). W związku ze swoim schorzeniami powód wymaga leczenia(...)i przyjmowania leków, schorzenia te wymagają również stałego zażywania wielu leków.

Na opatrunki potrzebne do leczenia (...)powód potrzebuje około 180 zł miesięcznie, dodatkowo powód powinien kupować(...), którą zażywa trzy razy dziennie, jest to koszt około 30-40 zł miesięcznie. Powoda nie stać na kupienie leku A. na (...) oraz T. na (...). Powoda nie stać również na zakup odzieży, w tym kurtki zimowej, koszul, spodni oraz obuwia, jak również nie stać na kupowanie środków czystości i higieny oraz podstawowych sprzętów agd.

Pozwana P. M. mieszka razem ze swoją (...) G. M. (1), w mieszkaniu będącym własnością (...). W utrzymaniu pozwanej pomagają jej(...). Pozwana ma wykształcenie średnie. Od 29 grudnia 2014 r. jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku.

W oparciu o tak poczynione ustalenia Sąd Rejonowy w C.powództwo o alimenty D. M. (1) wobec jego (...) P. M. uznał za częściowo uzasadnione i wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2015 roku uchylił wyrok zaoczny z dnia 12 grudnia 2014 roku i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę po 200 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 4 listopada 2014 roku, z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie, w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w C.na rzecz (...). A. M. 738 złotych, w tym 23% VAT, tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w C. 489 złotych tytułem części nieuiszczonych kosztów postępowania. Nie obciążył powoda kosztami postępowania w zakresie oddalonego powództwa.

Sąd Rejonowy podniósł, iż przepisy art. 133 § 1 i 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać, a poza powyższym wypadkiem uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Choć przepisy ustawy nie definiują pojęcia niedostatku, to w orzecznictwie sądowym za niedostatek uważa się taką sytuację materialną, w której osoba uprawniona do alimentów nie tylko nie posiada żadnych środków utrzymania, ale również, gdy nie może ona w pełni swymi siłami, z własnych środków zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Powód od marca 2013 r. przebywa na stale w (...) w C.. Będąc mieszkańcem tej placówki powód ma zapewnione wyżywienie w podstawowym, niezbędnym zakresie trzech posiłków dziennie, reszta sprowadza się do zapewnienia miejsca spoczynku (pokój) i prania odzieży. Po przekazaniu środków pieniężnych na konto (...) w C. z tytułu odpłatności za pobyt, powodowi do własnej dyspozycji pozostaje kwota 162,60 zł miesięcznie. Powód jest osobą z (...)i nie może podjąć żadnego zatrudnienia. Powód jest osobą schorowaną, cierpi nie tylko na zaburzenia (...) ale również na schorzenia (...) Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego kwoty pieniężne, którymi powód dysponuje na własne potrzeby, są niewystarczające na zakupu tak podstawowych dóbr jak ubrania, a przede wszystkim na zakup lekarstw, których brak powoduje realne zagrożenie dla życia i zdrowia powoda. Jak wynika z zeznań powoda, niezakwestionowanych w toku postępowania przez stronę pozwaną, na leki i opatrunki potrzebuje on nie mniej niż 180 zł miesięcznie, do tego dochodzą wydatki związane z zakupem wspomnianej wyżej odzieży, ubrań, a także środków higieny osobistej i podstawowych sprzętów potrzebnych w każdym gospodarstwie domowym. Dysponując kwotą zaledwie 162 zł miesięcznie powód nie jest w stanie kupić wymienionych lekarstw i opatrunków. Powyższe pozwala stwierdzić, że powód znajduje się w sytuacji, która jest niedostatkiem.

W toku procesu strona pozwana podnosiła, że w okresie, gdy powód mieszkał z pozwaną ((...)), zachowanie powoda było niegodne(...)według zeznań pozwanej powód w tamtym czasie był alkoholikiem, były interwencje policji, przez zachowanie(...)pozwana nie zdała matury, miała problemy natury psychicznej ((...)), co wedle strony pozwanej ma potwierdzać, obok zeznań świadka G. M., orzeczenie Sądu rozwodowego pozbawiającego powoda władzy rodzicielskiej nad małoletnią naonczas pozwaną.

W ocenie Sądu tak sformułowany zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego, nie poparty innymi obiektywnymi dowodami, nie mógł zostać uwzględniony, w sytuacji, gdy powód zaprzeczał powyższym zarzutom i przedstawił własną, odmienną wersję swoich relacji z(...)w okresie ich wspólnego zamieszkania. Pozwana była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika będącego adwokatem, na stronie pozwanej ciążył obowiązek wykazania, że powód swoim zachowaniem w trakcie małżeństwa i zamieszkiwania z pozwaną rażąco niewłaściwie postępował wobec (...). Zeznania pozwanej i świadka były w tym zakresie zbyt lakoniczne, lapidarne, by tylko na ich podstawie stwierdzić, że faktycznie doszło do przesłanki wyrażonej w przepisie art. 5 k.c. Również wyrok rozwodowy, na mocy którego powoda pozbawiono władzy rodzicielskiej nad pozwaną, nie może stanowić takiego dowodu, bowiem sama sentencja wyroku nie podaje faktycznych podstaw takiego orzeczenia. Zaś wniosku o przeprowadzenie dowodu z akt sprawy rozwodowej na tę okoliczność, jak i innych wniosków dowodowych, pełnomocnik pozwanej nie składał. Przeprowadzając postępowanie dowodowe Sąd stwierdził, że nie można w sposób bezsporny ustalić okoliczności w jakich doszło do sprzedaży mieszkania należącego wówczas do powoda, a obecnie do jego(...). Z jednej strony Sąd dysponował zeznaniami świadka G. M. (1) twierdzącej, że powód z tytułu sprzedaży mieszkania otrzymał 160.000 złotych, zaś z drugiej – zeznaniami powoda, który zeznał, że otrzymał jedynie 10.000 zł. Zważywszy na wielkość różnicy pomiędzy tymi kwotami, a zarazem brak innych, obiektywnych dowodów pozwalających zweryfikować sprzeczne zeznania świadka i powoda, należy uznać, że kwestia ta nie może znaleźć swego rozwiązania w ustaleniach faktycznych dokonanych w toku tego postępowania.

Ustalając wysokość alimentów Sąd miał na względzie, iż pozwana jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna. P. art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy stanowi, że przez bezrobotnego rozumie się „zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy”. Od dnia 1 stycznia 2015 r. płaca minimalna w Polsce wynosi 1286,16 zł netto miesięcznie. W związku z powyższym Sąd uznał, że pozwana posiada możliwości zarobkowe pozwalające płacić alimenty w wysokości 200 zł miesięcznie, która to kwota pozwoli powodowi na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych w takim zakresie, by powód nie znajdował się w niedostatku.

Zgodnie z art. 333 § 1 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

O pkt(...)wyroku Sąd orzekł w oparciu o przepisy § 6 pkt 3, § 7 ust. 1 pkt 11 i § 7 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej.

Sąd wskazał, iż pozwana, która częściowo proces przegrała, winna zwrócić z tym zakresie koszty, jakie poniósł Skarb Państwa, dlatego orzeczono jak w pkt(...)wyroku.

Z uwagi na charakter sprawy i sytuację osobistą powoda, w oparciu o przepis art. 102 k.p.c, Sąd orzekł jak w pkt(...)wyroku.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła pozwana.

W apelacji zarzuciła naruszenie:

1. przepisów postępowania, to jest art. 217 § 2, 227 i 233 kpc, które miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, polegające na pominięciu wniosków dowodowych z dokumentacji komorniczej na okoliczność nie wywiązywania się powoda z obowiązku alimentacyjnego, przyjęcie, iż w przypadku braku innych źródeł dowodowych Sąd nie może oprzeć się na dowodach ze źródeł osobowych, jeżeli prezentują treści wykluczające się, wybiórczą i niewnikliwą ocenę materiału dowodowego,

2. naruszenie prawa materialnego w postaci przepisu art. 129 § 2 kriop poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nałożenie na pozwaną całości obowiązku alimentacyjnego mimo, iż powód posiada jeszcze (...),

3. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 144¹kriop poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uwzględnienie powództwa, pomimo kolizji żądań pozwu z zasadami współżycia społecznego.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa. Ponadto w apelacji pozwana złożyła wniosek o dopuszczenie dowodu z kserokopii tłumaczenia (...)powoda - na okoliczność postawy powoda w stosunkach rodzinnych, jego wydziedziczenia, opinii(...)karty informacyjnej ze Szpitala (...) na okoliczność sposobu wykonywania przez powoda władzy rodzicielskiej, zdiagnozowania u powoda(...).

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważy, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Zważyć należy, że bacząc na treść art. 382 k.p.c., sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97 - za pośrednictwem Systemu (...) Prawnej Lex). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo. Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie, jak i wnioski wywiedzione z ustalonych okoliczności, prowadzące do wydania zaskarżonego wyroku nie były prawidłowe.

Na wstępie podnieść jednak należy, iż rację ma Sąd I instancji, iż zgodnie z art. 133 § 2 kriop uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych – poza wypadkiem unormowanym w art. 133 § 1 kriop – jest tylko ta osoba, która znajduje się w niedostatku. Jak zasadnie zauważył Sąd Rejonowy Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia niedostatku. Pewne wskazówki w tej materii zawiera art. 135 § 1 kriop. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do tezy III uchwały z 16 grudnia 1987 roku ( III CZP 91/86, OSNCP 1988 ) przyjął, że za znajdujące się w niedostatku należy uważać osoby, które nie mogą własnymi siłami zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb, nie posiadają własnych środków w postaci wynagrodzenia za pracę, emerytury czy renty czy dochodów z własnego majątku.

W pewnych wypadkach posiadanie własnych środków może mimo to usprawiedliwiać znajdowanie się w niedostatku. Niewysoka renta powoda, stan jego zdrowia powodujący zwiększony wzrost kosztów jego utrzymania pozwala, niemożność podjęcia przez niego pracy pozwala na przyjęcie, iż nie jest on w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb własnymi siłami.

Akceptując ustalenia Sądu Rejonowego istnienia niedostatku po stronie powoda, nie można zaakceptować stanowiska Sądu I instancji, iż to obowiązkiem pozwanej, (...) powoda jest jego alimentowanie. Sprzeciwiają się temu zasady współżycia społecznego ( art. 144^{(
1 )}kriop ), a ocena Sądu I instancji, iż pozwana nie wykazała, iż powód rażąco niewłaściwie postępował wobec (...)nie jest prawidłowa.

Zgodzić się należy ze skarżącą, iż Sąd Rejonowy wybiórczo i nieprawidłowo ocenił dowody zebrane w sprawie.

Podkreślić należy, iż normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego ( vide orzeczenie SN z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 685/98 ( (...) i US 2000, nr 17 ). Ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 22 listopada 2006 r. wydanym w sprawie II C 4208/05 z powództwa G. M. (1) przeciwko D. M. (1) o rozwód rozwiązując małżeństwo stron pozbawił D. M. (2) władzy rodzicielskiej nad małoletnią wówczas P. M.. Sąd Rejonowy dopuścił dowód z tego wyroku. Gdy zważy się na podstawy prawne pozbawienia władzy rodzicielskiej wynikające z treści art. 111 kriop, a także treść historii choroby powoda z dnia 4 stycznia 2010 roku ( k. 30- 31 akt ) i z 3 1 maja 2010 roku ( k. 33 akt ), kartę informacyjną leczenia szpitalnego powoda z dnia 9 stycznia 2009 roku ( karta 40 akt ), z których wynika, iż powód od wielu lat był(...), wielokrotnie był hospitalizowany z powodu (...), kserokopię skierowania D. M. (1) do Szpitala (...) z dnia 25 września 2009 roku ( karta 36 akt ), zawierającą informację osoby badanej, iż pacjent jest(...), zeznania matki pozwanej G. M. (1), z których wynika, iż powód nie interesował się dziećmi, ich życiem, nie łożył na utrzymanie pozwanej, (...), na skutek nagannego zachowania D. M. (1) rodzina miała założoną niebieska kartę, nie można zaakceptować wniosku do jakiego doszedł Sąd I instancji, iż pozwana nie wykazała, iż naganne zachowanie powoda wobec niej daje podstawy do uznania, iż zasądzeniu alimentów od pozwanej na rzecz powoda sprzeciwiają się zasady współżycia społecznego. Tego rodzaju ocena nie znajduje potwierdzenia w dowodach zebranych w sprawie, także przedstawionych przez samego powoda.

Wprawdzie zjawiska patologiczne takie jak(...)same w sobie nie powinny usprawiedliwiać odmowy alimentowania osób nimi dotkniętych przez zobowiązanych, to w sytuacji, gdy osoba uprawniona swoim wcześniejszym zachowaniem rażąco zaniedbywała swoje obowiązki wobec zobowiązanego, nie uczestniczyła w jego wychowaniu, wszczynała awantury domowe, nie łożyła na utrzymanie dziecka, a tak postępował powód, co wynika nie tylko z zeznań pozwanej słuchanej w charakterze strony, ale także z zeznań świadka G. M. (1), które to zeznania pozostają w logicznym związku z treścią wyroku rozwodowego, w którym winą za rozkład pożycia małżeńskiego obciążono D. M. (1), pozbawiającego pozwanego władzy rodzicielskiej nad (...) P. M., a także dokumentacją lekarską przedstawioną przez powoda wprawdzie pochodzącą z okresu po rozwiązaniu małżeństwa rodziców pozwanej, potwierdzającej jednak, wbrew temu co twierdzi powód, iż jest on od wielu lat osobą (...) wielokrotnie z tego powodu hospitalizowaną, uznać należy, iż zasady współżycia społecznego sprzeciwiają się uwzględnieniu żądania D. M. (1) zasądzenia alimentów na jego rzecz od (...) P. M. ( art. 144^{(

1 )}kriop ).

Z tych też względów faktycznych i prawnych Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc orzekł jak w wyroku ( punkt (...)).

O kosztach zastępstwa prawnego jak w punkcie (...)wyroku Sąd orzekł w oparciu o § 6 pkt.3, § 7 ust.1 pkt.11, § 7 ust.4 oraz § 13 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. tekst jedn. Z 2013, poz. 461 ).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE