UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną przez R. S. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 7 lutego 2012 r. i przyznał mu emeryturę od dnia 14 stycznia 2012 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca R. S., ur. (...), od dnia 13 stycznia 2012 r. nie pozostaje w stosunku pracy, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i w dniu 9 stycznia 2012 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał mu na dzień 1 stycznia 1999 r. okres zatrudnienia w wymiarze 26 lat, 2 miesięcy i 25 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Ustalił też Sąd Okręgowy, że w okresie od dnia 1 września 1980 r. do 12 maja 2003 r. wnioskodawca był zatrudniony w Odlewniach (...) Sp. z o.o. w O. na stanowisku kierowcy suwnicy rozlewniczej. Pracę na tym stanowisku wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W dniu 5 maja 2013 r. były pracodawca wydał mu świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 32 w zw. z art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) wywiódł, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życia ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn (tj. co najmniej 15 lat ) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. co najmniej 25 lat). Wnioskodawca powyższe przesłanki spełnia, a w szczególności legitymuje się ponad 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu Okręgowego, do takiego stażu należało bowiem zaliczyć sporny okres jego zatrudnienia w Odlewniach (...) sp. z o.o. od dnia 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. Jakkolwiek wykonywana przez niego praca nie odpowiada pracą wymienionym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.) w wykazie B, to jednak sporne stanowisko zostało uszczegółowione w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. z 1985 roku Nr 1-3 poz. 1) jako praca operatora suwnicy rozlewniczej i zalewowej – wykaz B, dział III, poz. 86, pkt 12. W ocenie Sądu pierwszej instancji istotna jest faktycznie wykonywana przez wnioskodawcę praca, a nie sama nazwa zajmowanego stanowiska. Zatem wnioskodawca spełnił również warunek posiadania stażu co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymagany do nabycia prawa do emerytury w trybie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie, bowiem wnioskodawca spełnił przesłanki do nabycia prawa do emerytury.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.. Zaskarżając go w całości zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art. 184 w zw. z art. 32 oraz art. 100 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227, ze zm.) w zw. z regulacjami prawnymi zawartymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.) i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelujący zakwestionował uznanie przez Sąd pierwszej instancji, iż w spornym okresie zatrudnienia w Odlewniach (...) Sp. z o.o. w O. na stanowisku kierowcy suwnicy rozlewniczej wnioskodawca pracował na stanowisku wymienionym w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Stanowisko operatora suwnicy rozlewniczej i zalewowej wymienione jest jedynie w wykazie A dział III poz. 86 pkt 12 zarządzenia resortowego (zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego – Dz. Urz. MHiPM z 1985 r. Nr 1-3, poz. 1). Nie jest ono jednak ujęte w wykazie B stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., które uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Zdaniem apelującego, Sąd pierwszej instancji w sposób dowolny przekwalifikował stanowisko pracy wnioskodawcy i uznał, że uprawnia ono do wcześniejszej emerytury w obniżonym wieku. Uznanie spornego zatrudnienia wnioskodawcy jako pracy w szczególnym charakterze ujętej w wykazie A dział III poz.86 pkt 12 zarządzenia resortowego, uprawniałoby go do emerytury dopiero po ukończeniu 60 roku życia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego błędnie są ustalenia i wywody prawne Sądu pierwszej instancji, iż w ramach spornego zatrudnienia wnioskodawca od dnia 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku pracy wymienionym w wykazie B prac w szczególnych warunkach.

Jak wynika z dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy ( nadesłanej w toku postępowania apelacyjnego ), a w szczególności z kart zaszeregowania, był on zatrudniony w Hucie (...) początkowo jako formierz i oczyszczacz ceramiczny, zaś od 1980 r. jako kierowca suwnicy magnesowej oraz operator suwnicy manipulacyjno-transportowej, a dopiero od 2000 r. jako kierowca suwnicy lejniczej. Zatem nie odpowiadają prawdzie dane poświadczone w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym R. S. przez syndyka w dniu 5 maja 2003 r., iż od dnia 1 września 1980 r. do 12 maja 2003 r. wykonywał on pracę na stanowisku kierowcy suwnicy lejniczej, które to stanowisko miało być wymienione w wykazie B dział I poz. 14 załącznika do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MHiPM z 1985 r. Nr 1-3, poz. 1).

Zwrócić uwagę należy, iż świadectwo pracy ( wykonywania pracy w szczególnych warunkach ), nie jest dokumentem urzędowym, lecz dokumentem prywatnym, wystawionym przez pracodawcę (a w niniejszej sprawie nawet przez syndyka działającego w imieniu pracodawcy), a zatem wyłącznie oświadczeniem wiedzy tego pracodawcy, które może być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy czy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (tylko dokumenty wystawione przez organy państwowe albo organy wykonujące zadania z zakresu administracji państwowej stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone; por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067 oraz z dnia 23 listopada 2005 r., I UK 15/04, OSNAP 2005 nr 11, poz. 161). Zatem nawet wtedy, gdy pracodawca uznał pracę na danym stanowisku za pracę w szczególnych warunkach, to dany pracownik może nie otrzymać emerytury w wieku obniżonym, jeżeli praca ta nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wymienionym wykazie takich prac (§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze). Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach na danych stanowiskach pracy uważa się jedynie pracowników zatrudnionych przy konkretnych pracach objętych wykazem stanowisk pracy w szczególnych warunkach, którzy taką pracę rzeczywiście świadczą stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. O uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w cytowanych wyżej przepisach decyduje zatem obiektywne wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, czyli na enumeratywnie wymienionych stanowiskach pracy, a nie przekonanie pracownika lub oświadczenie pracodawcy, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach.

Skoro zaś nie było podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku kierowcy suwnicy lejniczej od dnia 1 września 1980 r. do 12 maja 2003 r. (pracę na tym stanowisku świadczył dopiero od 2000 r., a więc po 1 stycznia 1999 r.), to nieuprawnione było stwierdzenie, że posiada on staż ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach na stanowisku wymienionym w wykazie B załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. lub wykazie B zarządzenia resortowego. Aż do 2000 r. wykonywał on pracę na stanowisku kierowcy suwnicy magnesowej oraz operatora suwnicy manipulacyjno-transportowej, a te stanowiska ujęte są w wykazie A Dział III poz. 86 oraz w wykazie A będącym załącznikiem do wyżej powołanego zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. – Dział III poz. 86 pkt 10 i 11. Nawe jeśliby w tym zarządzeniu resortowym było wymienione w wykazie B stanowisko kierowcy suwnicy, co sugerował wnioskodawca, to i tak nie uprawniałoby to uznania pracy wykonywanej na tym stanowisku jako pracy w szczególnych warunkach uprawniającej do emerytury w obniżonym wieku 55 lat. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego jest możliwość zakwalifikowania jej pod którąś z pozycji zamieszczonych wykazie będącym załącznikiem do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Bez znaczenia jest przy więc, czy omawiane stanowisko pracy mogłoby być zakwalifikowane pod którąś z pozycji zamieszczonych wykazie będącym załącznikiem do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 r. (III ZP 30/01, OSNP 2002 nr 10, poz. 243) zawarta w § 1 ust. 2-3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. regulacja zobowiązującą właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze do ustalenia w podległych i nadzorowanych przez nich zakładach pracy wykazów stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, jak też zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS odesłanie do tychże przepisów nie upoważnia do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wspomniane upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralnych związków spółdzielczych nie stwarzało ani podstawy prawnej do wydawania aktów nie pozostających w zgodności z powszechnie obowiązującym prawem, ani nie przewidywało możliwości wykraczania poza wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienionych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r. (II UK 21/10,LEX nr 619638), dodatkowo podkreślając, że wykazy resortowe muszą być dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w którym zawarty jest kompletny wykaz stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Gdy zatem określają one tego rodzaju stanowiska pracy niezgodnie z załącznikiem do powołanego rozporządzenia, nie wywołują skutków przewidzianych w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny uznał, że dokonując niewłaściwej kwalifikacji wykonywanej przez R. S. pracy w spornym okresie, Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i załącznika do tego rozporządzenia, a w konsekwencji naruszył także art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odsyłający do rozporządzenia przy ustalaniu szczegółowych przesłanek nabycia prawa do emerytury z obniżonego wieku, o jakim stanowi ust. 1 tego artykułu. W ramach spornych okresów zatrudnienia wnioskodawca nie świadczył bowiem pracy w szczególnych warunkach na stanowiskach wymienionych w wykazie B stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia. W konsekwencji nie nabył prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach na stanowisku wymienionym w wykazie B. A skoro nie osiągnął on wieku 60 lat, to nie jest również uprawniony do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach na stanowiskach wymienionych w wykazie A. Przedwczesne było więc przyznania mu prawa do świadczenia emerytalnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznając zarzuty apelacji za uzasadnione, ponieważ zaskarżony wyrok narusza w istocie prawo materialne, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE