UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie umorzył postępowania w niniejszej sprawie (pkt 1. sentencji) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 227 zł tytułem kosztów postępowania (pkt 2.).

W uzasadnieniu Sąd wyjaśnił, że powódka wniosła w dniu 10 marca 2015 roku pozew o zapłatę należności z tytułu najmu pozwanemu powierzchni reklamowych za dwie faktury Vat nr (...) i nr (...) w łącznej kwocie 885,60 zł.

Nakazem zapłaty z dnia 26 maja 2015 roku Sąd zasądził dochodzoną należność wraz z kosztami postępowa niania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wskazał na fakt podwójnej zapłaty za faktury nr : (...), (...), (...), (...) i (...). Zdaniem pozwanego dwie z nadpłat dokonane na poczet faktur (...), w kwocie 885,60 zł powinny być zaliczone na poczet zaległości dochodzonych z tytuły faktur nr (...) i nr (...).

W piśmie z dnia 27 października 2015 roku powódka cofnęła pozew uznając, że dokonane nadpłaty stanowią zapłatę za zaległe faktury. Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia aż do wydania wyroku . (art. 203 § 1 k.p.c.), powyższa czynność skutkuje umorzeniem postępowania na posiedzeniu niejawnym (art. 355 § 1 i § 2 k.p.c.).

Postanowienie o umorzeniu postępowania jest orzeczeniem kończącym postępowanie w instancji. Zgodnie z przepisem art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym takim orzeczeniu. Przepis art. 98 § 1 k.p.c. określa, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw.

W zakresie ustalania pojęcia strony „przegrywającej sprawę” Sąd wskazał, że przyczyną cofnięcia pozwu był fakt zaliczenia przez pozwaną dokonanej nadpłaty na poczet faktur (...), w kwocie 885,60 zł na faktury VAT nr (...) i nr (...) za które zapłaty w kwocie 885,60 zł powód dochodził niniejszym pozwem. Po raz drugi pozwany dokonał zapłaty w dniu 16 kwietnia 2015 roku, a więc już po wniesieniu pozwu Przyjmuje się, że powód, który cofa pozew uważany jest za przegrywającego sprawę chyba, że cofnięcie pozwu uzasadnione jest uiszczeniem przez pozwanego dochodzonej należności już po wniesieniu pozwu. W ocenie Sądu zaliczenie dokonanej w dniu 16 kwietnia 2015 roku nadpłaty w kwocie 885,60 zł skutkowało umorzeniem zaległości z faktur VAT nr (...) i nr (...).

Mając powyższe na uwadze Sąd nie miał wątpliwości, że za przegrywającego sprawę uznać należało pozwanego. W chwili wniesienia pozwu roszczenie powoda było bowiem zasadne, a dopiero deklaracja pozwanego o zaliczeniu wpłaty z 16 kwietnia 2015 roku spowodowała zaspokojenie dochodzonych przez powoda w tym procesie należności.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 oraz art. 348 k,p.c., § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.). Na koszty procesu niezbędne do celowego dochodzenia roszczenia złożyło się wynagrodzenie adwokackiego w wysokości 180 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Pozwany zaskarżył powyższe orzeczenie w części dotyczącej zasądzenia w od niego na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego. (pkt 2. sentencji). Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy stan faktyczny niniejszej sprawy, uzasadnia nieobciążanie pozwanego kosztami procesu.

W oparciu o powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez nieobciążanie kosztami procesu oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem II instancji - według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zażalenia pozwany wskazał, że powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie, iż do kręgu „ wypadków szczególnie uzasadnionych” przewidzianych w art. 102 k.p.c. należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. W kontekście powyższego, pozwany podkreślił, że dokonał podwójnej zapłaty należności za wymienione w zażaleniu faktury, w sprzeciwie od nakazu zapłaty wskazał zaś, iż dwie z wymienionych nadpłat winny zostać zaliczone na poczet zaległych wierzytelności dochodzonych pozwem. W tej sytuacji zdaniem pozwanego roszczenie powódki już w chwili wytoczenia powództwa nosiło znamię nieistniejącego, zaś po stronie pozwanego istniała oraz wciąż istnieje nadpłata.

Powyższe prowadzi z kolei do konkluzji, że w sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek o którym stanowi art. 102 k.p.c., doszło bowiem do sytuacji, w której powódka bezzasadnie zainicjowała postępowanie zmierzające do uzyskania - dokonanej uprzednio, tj. przed wszczęciem postępowania - zapłaty na jej rzecz.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się bezzasadne.

Na wstępie stwierdzić należy, że Sąd I instancji, na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i trafnie określił ich konsekwencje prawne.

Kwestia zwrotu kosztów niezbędnych do celowego prowadzenia postępowania została uregulowana w przepisach art. 98 i następnych k.p.c. Zgodnie z brzmieniem art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie tego pełnomocnika, określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego pełnomocnika, koszty sądowe oraz koszt nakazania przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Fakt zaspokojenia przez stronę pozwaną dochodzonego roszczenia już po wniesieniu pozwu - w świetle powszechnie przyjętego w orzecznictwie poglądu - zasadniczo wskazuje, że to pozwany winien być uznana za stronę przegrywającą spór.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że pozwany zaspokoił dochodzone pozwem roszczenie już po wniesieniu pozwu. Dokonał bowiem „podwójnej zapłaty”, która jego zdaniem miała świadczyć o niezasadności powództwa- w dniu 16 kwietnia 2015 roku ( vide: potwierdzenia wykonania przelewów k. 42 i 44), pozew zaś został wniesiony w dniu 10 marca 2015 r. ( vide: data prezentaty biura podawczego k. 1). W związku z deklaracją pozwanego zawartą w sprzeciwie od nakazu zapłaty o konieczności zaliczenia nadpłaty za „podwójnie” uregulowane faktury powódka cofnęła pozew. Poczynionych ustaleń skarżący co do zasady nie neguje, upatrując zasadności swoich postulatów w kwestii braku podstaw do wystąpienia z roszczeniem przeciwko niemu na drogę sądową. Wprawdzie w piśmie z dnia 6 listopada 2015 r. pozwany podnosił, że wszelkie płatności na rzecz powódki miały miejsce w 2014 r., z załączonych do sprzeciwu wydruków bezsprzecznie jednak wynika, że kolejne wpłaty dotyczące tych samych faktur nastąpiły 16 kwietnia 2015 roku. Na inne powtórnie dokonane wpłaty - mimo ustalenia daty (tj. 16 kwietnia 2015 r.) ich dokonania przez Sąd Rejonowy - pozwany nie wskazywał, nie załączył też ewentualnych innych potwierdzeń wykonania przelewów. Wbrew twierdzeniom pozwanego zainicjowane przez powódkę postępowanie nie zmierzało więc do uzyskania zapłaty dokonanej przed wszczęciem postępowania. Powyższe oznacza, że co do zasady to pozwany przegrał sprawę.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle okoliczności faktycznych należy przyjąć, że pozwany dał powód do wytoczenia powództwa. Przywołać tutaj można stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku zawarte w postanowieniu z 30.11.1995 r. (sygn. akt I ACz 366/95, OSA 1996/7-8/34), zgodnie z którym jeżeli pozwany, pomimo wcześniejszych wezwań go do spełnienia świadczenia, spełnia je dopiero po wytoczeniu powództwa, to z reguły uznać należy, że dał on w ten sposób powód do wytoczenia sprawy i powinien ponieść jej koszty także w przypadku umorzenia postępowania na skutek cofnięcia pozwu. W niniejszej sprawie wezwanie do zapłaty zostało do pozwanego wystosowane w dniu 4 lutego 2015 r. Do dnia wyznaczonego w wezwaniu pozwany nie dokonał zapłaty, nie dokonał jej także do dnia wniesienia pozwu.

W zakresie wywodów pozwanego dotyczących przesłanek odwołujących się do zasad słuszności, na której to właśnie podstawie należałoby ewentualnie rozpatrywać, czy pozwany, mimo ogólnej powinności zwrotu kosztów procesu, od tego obowiązku mógłby zostać zwolniony Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do rozstrzygnięcia w oparciu o art. 102 k.p.c.

Powołany przepis znajduje zastosowanie w szczególnie uzasadnionych wypadkach, w sytuacji gdy uregulowania zawartego w art. 98 k.p.c. nie można pogodzić z zasadami współżycia społecznego i poczuciem sprawiedliwości. Mając na względzie, że wskazana regulacja, nie konkretyzuje „wypadków szczególnie uzasadnionych”, przy ich kwalifikacji koniecznym jest uwzględnienie całokształtu okoliczności konkretnej sprawy. Szczególne znaczenie dla oceny możliwości zastosowania urzeczywistnionej w art. 102 k.p.c. zasady słuszności ma przy tym ocena zachowania się stron z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. W postanowieniu z dnia 5 sierpnia 1981 r. (II CZ 98/81, OSNC 1982/2-3/36) Sąd Najwyższy stwierdził między innymi, że można nie obciążyć pełnymi kosztami strony przegrywającej sprawę, gdy przeciwnik swym niewłaściwym postępowaniem wywołał koszty połączone z prowadzeniem tego procesu. Przenosząc powyższe wytyczne na grunt niniejszej sprawy w zachowaniu powódki wytaczającej proces trudno doszukać się niewłaściwego działania. Jak zaznaczono powyżej wbrew wywodom skarżącego postępowanie sądowe nie zostało zainicjowane bezzasadnie. Do dnia wytoczenia powództwa roszczenie z tytułu faktur VAT nr (...) i nr (...) nie zostało uregulowane. Pozwany zresztą zgłaszając zarzut nieistnienia roszczenia nie przedstawił żadnych okoliczności zarzut ten uzasadniających, powołując się zaś na spełnienie świadczenia wniósł o zaliczenie nadpłat powstałych w związku „podwójnymi przelewami” dokonanymi jednak już po wniesieniu pozwu. Nie można także pominąć faktu, że powódka w dniu 4 lutego 2015 r. wystosowała do pozwanego wezwanie do zapłaty należności z tytułu faktur VAT nr (...) i nr (...) w nieprzekraczalnym terminie 7 dni. Do dnia wezwania, a także do wyznaczonego w wezwaniu terminie pozwany nie dokonał zapłaty co z kolei zgodnie ze wskazanym w wezwaniu rygorem skutkowało wystąpieniem przez powódkę na drogę sądową. Następnie w dniu 16 kwietnia 2015 r. pozwany dokonał powtórnej zapłaty za faktury wystawione i pierwotnie opłacone w 2014 r. W tych okolicznościach na krytyczną ocenę postępowania powódki nie może wpływać mylne przeświadczenie pozwanego o nieuregulowaniu dotychczas opłaconych należności. Wezwanie załączone do pozwu dotyczyło bowiem faktur objętych powództwem, a nie wcześniej uregulowanych. Ponadto w przypadku wątpliwości pozwany powinien zareagować na wezwanie dążąc do ich wyjaśnienia. Pozwany tymczasem nie ustosunkowując się do wezwania dokonał zapłaty wskazując w tytule przelewów konkrety cel operacji, a mianowicie wymienił numery faktur inne niż objęte wezwaniem.

Zasadnie zatem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki koszty postępowania, które sprowadziły się do kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w łącznej kwocie 227 zł.

W orzecznictwie przyjmuje się nadto, że z uwagi na dynamikę postępowania cywilnego, różnorodność występujących w nim stanów faktycznych, a także rozmaitość stron i nieprzewidywalność ich zachowań nie możliwe jest sformułowanie uniwersalnej definicji normatywnej określającej przewidziane w art. 102 k.p.c. „wypadki szczególnie uzasadnione”. Prawodawca pozostawia ocenę w tym zakresie sądowi, odwołując się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia oraz poczucia sprawiedliwości. Ocena sądu ma zatem charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa. Nadto ingerencja w powyższe uprawnienie jurysdykcyjne, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia, może być usprawiedliwiona jedynie w razie stwierdzenia, że dokonana w zaskarżonym postanowieniu ocena jest dowolna i oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw (por. też post. SN z dnia 15.06.2011 r., V CZ 23/11, lex nr 864028 i post. SN z dnia 16.01.2013 r., II CZ 154/12, lex nr 1293746).

Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Pozwany w toku postępowania nie wnosił zresztą o nieobciążanie go kosztami procesu należnymi powódce, w związku z cofnięciem pozwu w piśmie z dnia 6 listopada wniósł o zasadzenie kosztów procesu na jego rzecz.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie pozwanego jako bezzasadne.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE