Sygn. akt VIII U 1711/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.02.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zobowiązał B. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia –emerytury przysługującej I. S. za okres od 01.07.2013 r. do 31.07.2013 r. w kwocie 1444,33 zł. W uzasadnieniu wskazał, iż ubezpieczoną obciąża obowiązek zwrotu na podstawie art. 138 ust 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS , gdyż nie była ona wskazana w decyzji organu rentowego jako uprawniona do pobierania świadczeń. Na mocy art. 101 pkt 2 w/wym. ustawy prawo do świadczeń ustaje ze śmiercią osoby uprawnionej.

W odwołaniu od powyższej decyzji B. G. wniosła o jej zmianę i orzeczenie o braku obowiązku zwrotu . W uzasadnieniu zarzuciła decyzji organu rentowego naruszenie przepisów postępowania administracyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo pozwany wskazał, że I. S. zmarła w dniu 02.07.2013 r. , emerytura została przekazana na jej konto po jej śmierci , a przed terminem płatności emerytury wyznaczonym decyzją na każdy 5 dzień miesiąca. Wobec powyższego , przekazane świadczenie emerytalne miało charakter niezrealizowanego w rozumieniu art. 136 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Roszczenie o wypłatę dla ubezpieczonej nierealizowanego świadczenia uległo przedawnieniu na podstawie art. 136 ust 3 w/wym. ustawy, bo ubezpieczona nie zgłosiła wniosku o wypłatę tegoż świadczenia w terminie przewidzianym na podstawie art. 136 ust 3 w/wym. ustawy.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 24.09.1992 r. przyznał I. S. prawo do emerytury, z terminem płatności świadczenia do 5 dnia każdego miesiąca.

Świadczenie zgodnie z wnioskiem uprawnionej było wpłacane na podany rachunek bankowy .

Pełnomocnikiem do konta ustanowiona była córka - B. G.. B. G. dokonywała wypłat z konta w placówce banku lub - najczęściej - dysponowała środkami znajdującymi się na koncie matki opłacając jej rachunki za pośrednictwem internetu, posługując się komórką matki i jej hasłem.

I. S. zmarła w dniu 02.07.2013 r.

Wypłata emerytury została przekazana na konto emeryta w dniu 04.07.2013 r.

W dniu 12.07.2013 r. wpłynął do Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego po zmarłej.

Pismem z dnia 16.07.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zwrócił się do Banku (...) S.A. w W. o zwrot świadczenia emerytalnego za lipiec 2013 r. wypłaconego na rachunek oszczędnościowy I. S. w kwocie 1507,31 zł, wskazując, iż z dniem śmierci I. S., tj.: 02.07.2013r. ustało prawo do świadczenia.

W odpowiedzi Bank (...) S.A. w W. poinformował, że w dniu 15.10.2013 r. dokonał zwrotu na rzecz ZUS części nienależnie wypłaconego świadczenia za miesiąc lipiec 2013 r. zmarłej I. S. w kwocie 62.98 zł . Bank wskazał, iż pozostałe środki zostały wypłacone z rachunku bankowego zmarłej przez jej córkę B. G. .

Pismem z dnia 03.12.2013 r. pozwany wezwał skarżącą B. G. o zwrot nienależnie pobranego świadczenia emerytalnego z konta zmarłej w wysokości 1444,33 zł w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Jednocześnie pozwany poinformował skarżącą, że po otrzymaniu zwrotu w/wym. kwoty, pozwany dokona wypłaty świadczenia w formie niezrealizowanego świadczenia na ewentualny wniosek złożony przez skarżącą ( wzór wniosku załączony został do pisma).

B. G. nie dokonała zwrotu pobranego z konta zmarłej świadczenia emerytalnego. Nie złożyła również wniosku o wypłatę świadczenia w formie niezrealizowanego świadczenia w przepisanym terminie wynikającym z przepisu art. 136 ust 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 24.02.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zobowiązał B. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia – emerytury przysługującej I. S. - za okres od 01.07.2013 r. do 31.07.2013 r. w kwocie 1444,33 zł.

/ Niesporne a nadto vide akta ubezpieczonego organu rentowego w tym decyzja z dnia 24.09.1992 r. - 35, pismo–k.38 , odpis aktu zgonu, wniosek o zasiłek pogrzebowy- k. 85-86, pismo ZUS z dnia 16.07.2013 r. –k. 89, pismo banku –k. 96, ponaglenie –k. 97 , decyzja z dn. 24.02.2014 r. –k. 99, odwołanie –k. 2-3 akt sprawy, wyjaśnienia odwołującej się k. 24 akt sądowych/

Okoliczności bezsporne Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego organu rentowego, których prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania. W związku z czym Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, odwołanie skarżącej od decyzji pozwanego nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia zobowiązania B. G. do zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia przekazanego na rachunek właściciela rachunku I. S. w związku z wypłatą świadczenia emerytalnego za okres od 01.07.2013 r. do 31.07.2013 r. po śmierci I. S. w dniu 02.07.2013 r. Podkreślania wymaga, iż spór w sprawie dotyczył części tego świadczenia kwoty 1444,33 zł. Natomiast bezsporna kwota 62.98 zł została zwrócona na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G..

Należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 130 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2013.1440 j.t. ), świadczenia wypłaca się za miesiące kalendarzowe w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń. Według art. 130 ust 2 pkt 2a ustawy - świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym na ich wniosek - na rachunek płatniczy lub rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, inny niż rachunek płatniczy.

Powyższe oznacza, iż wypłata świadczenia następuje w odstępach miesięcznych, w dniu ustalonym w decyzji jako dzień wypłaty świadczenia, do rąk osoby uprawnionej albo na rachunek wskazany przez świadczeniobiorcę.

Wobec takiego brzmienia przepisów należy uznać, iż wpłata przez pozwanego emerytury na rachunek bankowy wskazany przez I. S. było wpłatą świadczenia na rzecz osoby uprawnionej, będącej posiadaczem rachunku.

Śmierć osoby uprawnionej - posiadacza rachunku powoduje przewidziane prawem konsekwencje.

W myśl przepisu art. 101 pkt 2 tejże ustawy, prawo do świadczeń ustaje ze śmiercią osoby uprawnionej. Zgodnie z art. 136a. ust 2 - w razie śmierci emeryta lub rencisty wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł emeryt lub rencista. Przepis art. 138a ustawy stanowi, że podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy.

Zestawienie treści przepisu art. 138a, art. 101 pkt 2 i art. 136a ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, jak słusznie zauważa Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 25.02.2014r. (IIIAUa 1077/13), pozwala na wyprowadzenie następujących wniosków: według przepisu art. 101 pkt 2 prawo do świadczenia ustaje ze śmiercią osoby uprawnionej, mimo to, przepis art. 136a ust. 2 deklaruje, że wstrzymanie wypłaty emerytury następuje dopiero od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł emeryt. Oznacza to, że ustawodawca przyznaje prawo do świadczenia również osobie zmarłej (na okres po dniu śmierci). Stwierdzenie to ma znaczenie, gdy uwzględni się, że bank prowadzący rachunek ubezpieczonego jest zobowiązany zwrócić organowi rentowemu świadczenie przekazane za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy (art. 138a ustawy). Zestawienie powyższych przepisów upoważnia zatem do postawienia tezy, że emerytura za miesiąc, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, jest świadczeniem należnym, a jego przelew na rachunek w banku, nawet po dacie śmierci ubezpieczonego, stanowi prawidłową wypłatę.

Powyższe stanowisko znajduje poparcie także w sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 maja 2013 r. (III AUa 1707/12), w którym wyrażono stanowisko, iż śmierć osoby uprawnionej do emerytury powoduje ustanie prawa do świadczenia (art. 101 pkt 2 u.e.r.f.u.s.), ale zgodnie z art. 138a tej ustawy jedynie świadczenia wypłacone przez organ rentowy za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, mają charakter wypłaconych nienależnie.

Sąd w niniejszym składzie podziela powyższe wnioskowanie.

Takie rozumienie cytowanych wyżej przepisów powoduje, iż należy uznać, że I. S., zmarła 2 lipca 2013r. miała prawo do świadczenia za lipiec 2013r - było to świadczenie należne, jednakże wobec wpłacenia go na rachunek bankowy po śmierci posiadacza rachunku , niezrealizowane.

Osoby uprawnione do wypłaty nierealizowanego świadczenia na gruncie przepisów ustawy o emeryturach i rentach wymienia art. 136. Zgodnie z art. 136 ust. 1 w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Zgodnie z ust. 2 osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła, w myśl natomiast ust. 3 roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

W myśl art. 138 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy emerytalnej, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania. W myśl ust. 3 za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

Jak wskazano wyżej, wynik przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego daje podstawy do twierdzenia, iż świadczenie z tytułu emerytury przysługującej I. S. za miesiąc lipiec 2013 r. było świadczeniem należnym, jednakże niezrealizowanym. Zatem skarżącej, jako córce zmarłej, przysługiwało prawo do świadczenia w formie niezrealizowanego świadczenia , jednakże jedynie na jej wniosek złożony w przepisanym terminie wynikającym z przepisu art. 136 ust 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Bezspornie skarżąca nie złożyła wniosku o wypłatę niezrealizowanego świadczenia i pozwany nie uznał decyzją jej prawa do niezrealizowanego świadczenia. Konsekwencją powyższego ustalenia jest wniosek, iż skarżąca dokonując operacji bankowych po śmierci posiadacza rachunku bankowego ( osoby wymienionej w decyzji), tj. w sytuacji gdy wszelkie pełnomocnictwa do rachunku udzielone uprzednio przez osobę wymienioną w decyzji wygasły, była osobą nieuprawnioną do dysponowania wkładem pieniężnym znajdującym się na koncie.

Powyższe prowadzi do uznania, iż w ten sposób doszło do pobrania świadczenia przez osobę nieuprawnioną - osobę inną niż wymieniona w decyzji.

Pogląd Sądu zaprezentowany powyżej znajduje poparcie w analizie cyt. wyżej przepisów zaprezentowanej w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 maja 2013 r. w sprawie o sygn. III AUa 1707/12 przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku , w którym, na tle zbliżonej sytuacji faktycznej, wskazał, że zważywszy na przyczynę ustania prawa do świadczenia (przyp.: śmierć świadczeniobiorcy ) wypłata emerytury może nastąpić na rachunek bankowy - w warunkach uniemożliwiających przypisanie takiej wypłaty jakiejkolwiek osobie. Mając na uwadze normę wynikającą z art. 130 ust. 2 u.e.r.f.u.s., dokonania wpłaty na rachunek indywidualny w banku osoby uprawnionej po jej śmierci nie można potraktować jako wypłacenia - z przyczyn niezależnych od organu rentowego - świadczenia innej osobie, niż wskazana w decyzji organu rentowego. Wypłacając nienależne świadczenia w sposób, jaki przewiduje ustawa, poprzez ich wpłatę na rachunek w banku świadczeniobiorcy, organ rentowy nie wypłacił ich bowiem osobie innej niż wskazana w jego decyzji. Świadczenia za nienależnie pobrane w rozumieniu art. 138 ust. 1 w związku z ust. 3 ze skutkiem obowiązku jego zwrotu można uznać jedynie w sytuacji, gdy organ wypłacił je osobie innej.

W stanie faktycznym ustalonym w niniejszej sprawie doszło do wypłacenia świadczenia przez osobę inną niż wymieniona w decyzji.

Jak podniesiono wyżej - osoba wypłacająca świadczenie za lipiec 2013r. została zidentyfikowana i wskazana przez bank. Osoba ta nie miała uprawnień do dysponowania środkami zgromadzonymi na koncie, bowiem jej pełnomocnictwo wygasło z chwilą śmierci posiadacza konta. Wskazana przez bank osoba potwierdziła przed Sądem, iż dysponowała świadczeniem matki wpłaconym przez ZUS za lipiec 2013r., po śmierci matki, dokonując opłat z jej rachunku bankowego. Nie ma przy tym znaczenia, iż opłaty te były dokonane z tytułu zobowiązań spoczywających uprzednio na zmarłej. Istotne jest, iż osoba ta nie została uznana za uprawnioną do niezrealizowanego świadczenia, bowiem nie złożyła wniosku o takie świadczenie w zawitym terminie dwunastu miesięcy od dnia śmierci osoby uprawnionej.

Wobec kategorycznego brzmienia art. 136 ust. 3 ustawy emerytalnej w zakresie terminu wygaśnięcia roszczeń objętych jego dyspozycją i konieczności złożenia wniosku o wypłatę niezrealizowanych świadczeń, brak jest jakichkolwiek ustawowych przesłanek do uznania prawa do wypłaty przez odwołująca się świadczenia należnego jej zmarłej matce w sytuacji, gdy nie złożyła organowi rentowemu wniosku o jego wypłatę. ( tak : wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2013-04-25 , sygn akt III AUa 257/13 ).

Bezspornym w sprawie jest, że skarżąca nie złożyła wniosku o wypłatę świadczeń na podstawie art. 136 ust. 3 ustawy emerytalnej w terminie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby uprawnionej do świadczenia , stąd roszczenie o wypłatę wygasło.

Należy także zauważyć, iż pozwany w piśmie z dnia 03.12.2013 r. zatytułowanym „ponaglenie” poinformował skarżącą, że po otrzymaniu zwrotu w/wym. kwoty , pozwany dokona wypłaty świadczenia w formie niezrealizowanego świadczenia na ewentualny wniosek złożony przez nią ( wzór wniosku załączony został do pisma).

Biorąc zatem pod uwagę powyższy stan faktyczny i prawny Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 14 § 1 k.p.c. oraz cytowanych wyżej przepisów, oddalił odwołanie, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Magdalena Graul