UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu sprawy (pod sygn. akt VI U 347/15) z odwołania O. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 grudnia 2014r., znak: (...)- (...) dotyczącej prawa do zasiłku macierzyńskiego - w dniu 18 listopada 2015r. wydał wyrok, którym oddalił odwołanie.

W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji przedstawił szczegółowe argumenty leżące u podstaw wydanego orzeczenia, w tym między innymi dokonał wnikliwej wykładni art. 11 ust.1 i 2 art. 13 pkt.4, art.14 ust.1a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (k.75-80 as.).

W dniu 16 grudnia 2015r. apelację, od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 18 listopada 2015r. złożyła strona odwołująca zaskarżając orzeczenie w całości. Strona apelująca wniosła o zmianę wyroku Sądu I instancji poprzez: a) określenie właściwej podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego w następstwie ustalenia, że wnosząca odwołanie jako osoba, która formalnie i faktycznie rozpoczęła pozarolniczą działalność gospodarczą w dniu 30 kwietnia 2014r., dokonując w tym dniu stosownego zintegrowanego zgłoszenia do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej, również z dniem 30 czerwca 2014r. – z mocy art.13 pkt.4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych odczytywanego łącznie z art.231 i art.234 k.p.c. została objęta także obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym w sytuacji, gdy zdaniem strony apelującej, udowodnione jest, że faktycznie od tego dnia prowadziła działalność gospodarczą osiągając rzeczywiste dochody odpowiadające wysokości właściwie zadeklarowanych i w terminie opłacanych składek; b) w konsekwencji powyższego – określenie stosownych świadczeń w ramach zasiłku macierzyńskiego w terminach wskazanych w decyzji organu rentowego; c) przedstawienie przez Sąd II instancji Sądowi Najwyższemu – w trybie art.390 § 1 k.p.c. w zw. z art.13 § 2 k.p.c. do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne – Czy Sąd, kierując się zasadą zaufania obywateli do Państwa i stosowanego prawa (art.2 Konstytucji RP), a także ochroną rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa (art.18 Konstytucji RP) oraz regułami prawa do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy (art.67 ust.1 Konstytucji RP), może dokonać wyboru, na niekorzyść faktycznego lub potencjalnego ubezpieczonego, między wzajemnie wykluczającymi się przepisami regulującymi kwestie objęcia ubezpieczeniem chorobowym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, przez stwierdzenie, że takie osoby, z mocy art.11 ust.2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych mogą być objęte jedynie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, z wszelkimi tego ustalenia konsekwencjami, a nie, że z mocy art.13 pkt. 4 ustawy podlegają obowiązkowi ubezpieczenia chorobowego poza okresami zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej, a w konsekwencji, że nie są zobowiązane do złożenia odrębnego wniosku (zgłoszenia) o objecie ich samych, także ubezpieczeniem chorobowym; d) zasądzenie na rzecz strony apelującej kosztów postępowania.

Strona skarżąca w treści apelacji zarzuciła wyrokowi Sądu I instancji:

1) naruszenie prawa materialnego: a) poprzez brak zastosowania art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, mimo ustalenia, że wnosząca odwołanie w dniu 30 kwietnia 2014r. odpowiednio zgłosiła rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej i faktycznie – z tym dniem – rozpoczęła taką działalność osiągając deklarowane przez siebie dochody, które rzutowały na wysokość rzeczywiście opłacanych przez nią w terminie składek, w tym za ubezpieczenie chorobowe, przy czym pierwszym pełnym miesiącem prowadzenia takiej działalności i opłacania wymaganych (będących pochodną deklarowanych i osiąganych dochodów) składek na ubezpieczenia społeczne był maj 2014r.; b) poprzez naruszenie art.2, art.18 i art.67 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, oraz poprzez dowolne zastosowanie art.11 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art.6 ust.1 pkt.5 tej ustawy oraz art.14 ust.1 i art.36 ust.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; c) poprzez brak zastosowania art.48 ust.1 i ust.2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych w czasie choroby i macierzyństwa; d) poprzez uznanie za prawidłowe zastosowanie przez organ rentowy art.49 ustawy zasiłkowej;

2) naruszenie prawa procesowego: a) poprzez brak zastosowania art.231 i art.234 k.p.c. w związku z art.13 § 2 k.p.c., w wyniku braku ustalenia, że kwestią obojętną dla rozpoznania sprawy, jest okoliczność, kiedy wnosząca odwołanie zgłosiła się do organu rentowego po rejestracji działalności gospodarczej z dniem 30 kwietnia 2014r., lecz kiedy faktycznie rozpoczęła skutecznie zgłoszoną działalność gospodarczą, jako że z mocy art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, począwszy od tego dnia, podlegała obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w pełnym zakresie, to jest także w zakresie ubezpieczenia chorobowego, a tym samym była zwolniona od powinności dokonywania odrębnego zgłoszenia w celu objęcia jej ubezpieczeniem chorobowym; b) tj. art.233 § 1 k.p.c. w związku z art.13 § 2 k.p.c. w wyniku dowolnej oceny materiału dowodowego w następstwie ustalenia, że okolicznością rozstrzygająca o wyniku sprawy jest to, kiedy wnosząca odwołanie zjawiła się w siedzibie organu rentowego po złożeniu w dniu 30 kwietnia 2014r. zintegrowanego wniosku w ramach czynności rejestracji działalności gospodarczej, a nie sam fakt złożenia takiego zintegrowanego wniosku, a zatem również w zakresie obejmującym zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego w granicach określonych w art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – w zakresie ubezpieczenia chorobowego – w sytuacji gdy udowodnione i niesporne było, że wnosząca odwołanie faktycznie z dniem 30 kwietnia 2014r. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej, osiągając deklarowane przez siebie (stosunkowo wysokie) dochody oraz opłacając w terminach powiązane z tymi dochodami składki – przy czym pierwszym pełnym miesiącem kalendarzowym prowadzenia takiej działalności i opłacania prawidłowo obliczonych składek (w tym na ubezpieczenie chorobowe) był maj 2014r. c) tj. art.328 § 2 k.p.c. w związku z art.13 § 2 k.p.c. w związku z art.2, art.18 i art.67 ust.1 Konstytucji RP, w następstwie dokonania wyboru przepisów prawa materialnego mogących mieć zastosowanie w sprawie w sposób prowadzący do oczywistego naruszenia w/w unormowań Ustawy Zasadniczej, a zatem wobec niczym nie umotywowanego (gołosłownego) nawiązania do reguł wykładni systemowej i celowościowej, ze stwierdzeniem, że w sprawie niniejszej powinien znaleźć zastosowanie art.11 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a nie art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W rozbudowanym uzasadnieniu apelacji strona skarżąca przedstawiła argumenty na poparcie swojego stanowiska (vide: k.86-96 as.).

Zaakcentowania wymaga, iż strona apelująca w dniu 25 lutego 2016r. złożyła kolejne pismo procesowe, które w swojej treści nie wnosiło nowych okoliczności i stanowiło jedynie powielenie dotychczas zgłaszanego stanowiska w sprawie. Z tych przyczyn Sąd II instancji na rozprawie w dniu 26 lutego 2016r. postanowił zwrócić przedmiotowe pismo pełnomocnikowi odwołującej, który nie zgłaszał w tym aspekcie zastrzeżeń pozostawiając decyzję uznaniu Sądu (vide: k.124 as. oraz zapis rozprawy od znacznika 00:01:00 do znacznika 00:01:50). Nadto strona apelująca do zamknięcia rozprawy w dniu 26 lutego 2016r., nie modyfikowała zgłoszonego stanowiska i wywodziła jak dotychczas, w tym konsekwentnie wskazywała, że ubezpieczenie chorobowe w ramach prowadzenia działalności gospodarczej ma charakter obowiązkowy.

Dodatkowo pełnomocnik strony apelującej podtrzymał wniosek o zwrócenie się przez Sąd II instancji z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego. Sąd Okręgowy po rozpoznaniu wniosku pełnomocnika odwołującej zdecydował o jego oddaleniu.

Zaznaczenia wymaga też, że organ rentowy nie zajął w sprawie żadnego stanowiska, jak też pełnomocnik ZUS, pomimo prawidłowego zawiadomienia go o terminie rozprawy, nie stawił się na terminie rozprawy apelacyjnej (vide: 124 as.).

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zważył, co następuje:

Apelacja strony odwołującej jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Apelacja nie zawiera zarzutów skutkujących zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku. W sprawie nie zachodzą nadto okoliczności, które Sąd odwoławczy winien wziąć pod uwagę z urzędu. Usytuowanie Sądu II instancji jako Sądu ad meritii oznacza – w granicach wniesionej apelacji – powinność Sądu rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonania jego własnej samodzielnej oceny prawnej. Stosownie do powyższych uwag stwierdzić należy, iż stanowisko Sądu Okręgowego w zakresie ustaleń faktycznych w sprawie oraz w zakresie ich oceny prawnej co do zasady pokrywa się z argumentacją zaprezentowaną przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, co wyklucza konieczność przytaczania zarówno ustaleń faktycznych, jak i argumentacji prawnej przez Sąd Okręgowy, który w całości podzielił ustalenia i rozważania Sądu I instancji, przyjmując je za własne.

Niezależnie od powyższego Sąd II instancji uznał za celowe odnieść się do zarzutów zgłoszonych w apelacji i w tym zakresie zauważył, że w złożonej apelacji strona skarżąca wywiodła liczne zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji prawa procesowego oraz prawa materialnego. Przy czym dokładna lektura zgłoszonych zarzutów prowadzi do wniosku, że zgłoszone zarzuty co do naruszenia prawa procesowego tj. naruszenie art.13 § 2, art.231, 233 i 234 k.p.c., były ściśle związane z rzekomym naruszeniem prawa materialnego tj. art.11 ust.2 i art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy jest również zdania, iż zgłoszone naruszenia prawa procesowego w zakresie art.13 § 2, art.231 i 234 k.p.c. stanowią de facto przejaw dążenia strony apelującej do wykazania wystąpienia naruszenia art.233 k.p.c. Z tych przyczyn Sąd w pierwszej kolejności zbadał czy w sprawie wystąpiło naruszenie tej właśnie normy.

Sąd II instancji zauważył, że zgodnie z przepisem art.233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W orzecznictwie, jak również w doktrynie prawa, wielokrotnie podkreślano, iż swobodna ocena dowodów nie może być równoznaczna z ich dowolną oceną, tj. taką, która nie znajduje oparcia w materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy lub jest nielogiczna albo też sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego (vide: np. wyroki Sądu Najwyższego z 5 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 76/99 - OSNAPiUS z 2000 r., z. 19, poz. 732; 10 listopada 1999 r., sygn. akt I PKN 361/99 - OSNAPiUS z 2001 r., z. 7, poz. 216 czy 19 czerwca 2001 r., sygn. akt II UKN 423/00 - OSNP z 2003 r., z. 5, poz. 137).

Nadto zauważyć należy, iż naruszenie art.233 § 1 k.p.c. nierozerwalnie związane jest z wystąpieniem w sprawie błędu w ustaleniach faktycznych, które to strona apelująca musi wykazać. Przy tym prawidłowe zgłoszenie zarzutu naruszenia w/w artykułu wymaga wykazania, że ocena dowodów dokonana przez Sąd I instancji była sprzeczna z określonymi regułami logiki lub też zasadami doświadczenia życiowego, względnie, iż Sąd Rejonowy niedostatecznie wyjaśnił sprzeczności, jakie zaistniały np. w zeznaniach świadków czy opiniach biegłych. Przy czym do stwierdzenia naruszenia art.233 § 1 k.p.c. nie może prowadzić samo przekonanie strony o innej niż to przyjął Sąd – wadze (znaczeniu) poszczególnych dowodów przeprowadzonych w danej sprawie, ani też odmienna ocena dowodów przez stronę od tej przyjętej przez Sąd (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z: 21 marca 2006r., sygn. akt I ACa 1116/05, LEX nr 194518; 27 kwietnia 2006 r., sygn. akt I ACa 1303/05, LEX nr 214251; 7 czerwca 2000 r., sygn. akt I ACa 1407/05, LEX nr 278415). Przyjęcie odmiennego stanowiska byłoby nieracjonalne, gdyż prowadziłoby de facto do sytuacji, w której Sądowi niższej instancji można byłoby skutecznie postawić zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów oraz błędu w ustaleniach faktycznych w każdym przypadku, kiedy tylko strona prezentowałaby odmienne przekonanie co do znaczenia zgromadzonych dowodów niż Sąd, który orzekał w sprawie (co w praktyce ma miejsce prawie zawsze, gdy dana strona wyraża niezadowolenie z wydanego orzeczenia).

Reasumując powyższe rozważania Sąd II instancji jest zdania, iż naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów nie można upatrywać w takiej ocenie materiału dowodowego, która jest logiczna, zgodna z wskazaniami doświadczenia życiowego oraz dokonana w sposób wszechstronny, ale niezgodnie z wolą powoda. W ocenie Sądu II instancji jeśli strona apelująca chciałaby skutecznie podważyć sędziowską ocenę dowodów, nie może ograniczyć się do przedstawienia jedynie jej własnej koncepcji rozstrzygnięcia sprawy, która zakłada przyjęcie wyłącznie subiektywnego stanowiska jednej ze stron postępowania. Nie wystarczy również postawienie gołosłownie tezy, że ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego są wadliwe. Taki sposób podważania sędziowskiej oceny stanowi zwykłą polemikę, która nie może odnieść zamierzonego skutku, tj. podważenia zasadności rozstrzygnięcia Sądu I instancji, a za taką polemikę jedynie należy uznać zarzuty apelacji w tym zakresie.

Sąd Okręgowy jest zdania, że Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny w zakresie niezbędnym do wydania prawidłowego rozstrzygnięcia, jak też dokonał właściwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, nie uchybiając przy tym zasadzie swobodnej oceny dowodów. W ocenie Sądu Okręgowego konstrukcja uzasadnienia zaskarżonego wyroku pozwala w pełni zweryfikować trafność ustaleń Sądu Rejonowego co do spójności stanu faktycznego oraz stwierdzić, że dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonych dowodów nastąpiła w zgodzie z obowiązującym prawem.

W konsekwencji powyższego Sąd II instancji zauważył, że strona odwołująca w uzasadnieniu apelacji niesłusznie implikowała wystąpienie naruszenia art.13 § 2, art.231 i art.234 k.p.c. opierając swoje wywody wyłącznie na rzekomym uchybieniu przez Sąd I instancji dyspozycji art.233 § 1 k.p.c. Skoro jednak naruszenie art.233 k.p.c., w niniejszej sprawie nie miało miejsca, to tym bardziej nie ma podstaw do uznania za zasadne zarzuty pochodne, a związane z rzekomym naruszeniem art.231 i 234 k.p.c., czy wreszcie z art.13 § 2 k.p.c.

Jednocześnie Sąd II instancji jest zdania, że pozostałe zarzuty apelacji w zakresie rzekomego naruszenia art.233 § 1 k.p.c. sprowadzają się jedynie do powtórzenia stanowiska oraz argumentacji prezentowanej w toku sprawy i stanowią wyłącznie polemikę z trafnym rozstrzygnięciem Sądu I instancji. Tym samym co do zasady są one chybione.

Reasumując powyższe Sąd Okręgowy jest zdania, że strona powodowa nie wykazała naruszenia prawa procesowego w zakresie art. 233 k.p.c. oraz w zakresie art.231 i art.234 k.p.c. oraz art.13 § 2 k.p.c.

Przechodząc do pozostałych zarzutów apelacji, tj. naruszenia prawa materialnego w zakresie art.11 ust.2 i art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Sąd Okręgowy miał na uwadze przede wszystkim to, iż w swojej istocie zmierzały one do wykazania okoliczności, że odwołująca się O. K. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podlegała ubezpieczeniu chorobowemu od dnia jej zgłoszenia tj. od 30 kwietnia 2014r., albowiem zdaniem strony apelującej ubezpieczenie chorobowe w stosunku do niej miało charakter obowiązkowy.

Sąd II instancji wskazuje, że przedmiotowe stanowisko strony skarżącej jest w całości chybione. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10. Jak natomiast stanowi art.6 ust. 1 pkt. 5 ustawy - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Jak natomiast wynika to z art.13 pkt. 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Opierając się na powyższych przepisach Sąd II instancji zauważył, iż pełnomocnik odwołującej mylnie postrzega zakres obowiązywania powyższych norm. Wskazania bowiem wymaga, iż art.11 ust.2 ustawy przewiduje tryb w jakim osoba prowadząca działalność inicjuje objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym tj. od chwili złożenia wniosku w tym przedmiocie. Natomiast art.13 ust.4 ustawy określa w jakich ramach czasowych określona osoba podlega wymienionym w tym przepisie ubezpieczeniom. Przy czym art.13 ust.4 ustawy nie stanowi, jak chciałby tego pełnomocnik strony odwołującej, samoistnej normy do objęcia ubezpieczeniem chorobowym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Przepis ten (art.13 ust.4 ustawy) należy bowiem odczytywać w ten sposób, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej - przy czym osoby wskazane powyżej muszą dopełnić obowiązku wynikającego z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych – zgodnie z którym - dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10.

Dochodzi tu zatem do kumulacji przesłanek, w oparciu o które następuje ustalenie czy dana osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Po pierwsze osoba taka musi złożyć wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, a następnie po dokonaniu tej czynności podlega ubezpieczeniu chorobowemu wyłącznie w okresie faktycznego wykonywania tej działalności.

Reasumując powyższe Sąd II instancji zauważył, że strona apelująca błędnie wywiodła, iż art.13 pkt.4 ustawy nakłada na osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą obligatoryjny obowiązek przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego. Sąd Okręgowy w tym zakresie za własne przyjął stanowisko Sądu I instancji, który trafnie wskazał, iż celem ustawodawcy stającym za wprowadzeniem unormowania z art.13 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie było wprowadzenie obowiązkowego objęcia osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczeniem chorobowym. W świetle powyższego w całości niezasadne okazały się zgłoszone zarzuty co do naruszenia prawa materialnego.

Sąd II instancji nie stwierdził też, aby w sprawie wystąpiło naruszenie którejkolwiek z norm Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz.U.1997.78.483). Na marginesie Sąd Okręgowy wskazuje również, iż w sprawie nie wystąpiły przesłanki do wystąpienia do Sądu Najwyższego w trybie art.390 § 1 k.p.c., albowiem problem prawny podniesiony przez pełnomocnika strony odwołującej w treści apelacji, nie stanowi zagadnienia prawnego, które budzi poważne wątpliwości.

Z tych właśnie przyczyn Sąd Okręgowy, na podstawie art.385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

SSO Anna Kozłowska-Czabańska SSO Marcin Graczyk SSO Włodzimierz Czechowicz

WYROK

UZASADNIENIE