UZASADNIENIE

G. W. w odwołaniu z 2 maja 2012r. zakwestionowała decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. z 3 kwietnia 2012r. (znak (...)), odmawiającą jej prawa do emerytury. Odwołująca się podniosła, że organ rentowy dopuścił się rażącego naruszenia prawa tj. art. 36¹ § 2 k.p. poprzez niezaliczenie jej do stażu pracy w szczególnych warunkach, odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z 30 lipca 2012r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie G. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z 3 kwietnia 2012r. (znak: (...)) odmawiającej prawa do wcześniejszej emerytury.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne:

G. W. urodzona (...) złożyła w dniu 28 października 2011r. wniosek o przyznanie emerytury. Do wniosku dołączyła dokumenty wykazujące jej zatrudnienie oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w tym świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione 14 października 2012r. przez(...) (...), poświadczające, że wnioskodawczym była zatrudniona od 18 grudnia 1979r. do 31 marca 1992r. oraz, że w okresie od 18 grudnia 1979r. do 1 stycznia 1992r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudniona była na stanowiskach technolog oraz specjalista technolog wiodący i wykonywała prace w szczególnych warunkach. (wymienione w dziale XIV poz. 24 pkt 1 wykazu A Załącznika nr 1 do Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego wydanego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. (Dz. U. nr 8 poz. 43). Do wniosku załączono również świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione 30 marca 2012r. przez Instytut (...) poświadczające, że wnioskodawczym była zatrudniona od 1 marca 1992r. do 30 listopada 1994r. na stanowisku specjalisty, gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wymienione w dziale III poz. 46 pkt 1 i 2 wykazu A Załącznika nr 1 do Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego wydanego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. (Dz. U. nr 8 poz. 43). Ponadto wnioskodawczyni przedłożyła świadectwo pracy z Instytutu (...) z 30 listopada 1994r., w którym zakład pracy potwierdził, że ubezpieczona otrzymała za okres od 1 grudnia 1994r. do 31 stycznia 1995r. odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. decyzją z 3 kwietnia 2012r. odmówił G. W. prawa do emerytury. Organ rentowy podniósł w uzasadnieniu swojej decyzji, że wnioskodawczyni nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.) oraz przepisów ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 153, poz 1227 ze zm.). Organ rentowy stwierdził, że wnioskodawczyni nie osiągnęła okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanego stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, wynoszącego co najmniej 15 lat. Organ rentowy uwzględnił ogólny staż pracy wnioskodawczyni w wymiarze 21 lat 7 miesięcy 20 dni (okresów składkowych i nieskładkowych) oraz staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat 9 miesięcy 4 dni. Do okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu, za który wnioskodawczyni otrzymała odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia.

Sąd Okręgowy dokonując ustaleń stanu faktycznego w sprawie oparł się na dokumentach zgromadzonych w toku postępowania oraz na aktach organu rentowego, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia uznał odwołanie za bezzasadne i wskazał, że uprawnienie do wcześniejszej emerytury reguluje przepis art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 1999r., osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet oraz mają okres składkowy i nieskładkowy (o którym mowa w art. 27 w/w ustawy), czyli co najmniej 20 lat dla kobiet.

Przepisy dotychczasowe, które regulują tę kwestię, to rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Zgodnie z dyspozycją §3 ust. 1 w/w rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet, natomiast §4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wskazuje, że zatrudnienie w wymiarze co najmniej 15 lat na stanowiskach ściśle ustalonych w wykazie A i B, załącznikach do rozporządzenia, przy równoczesnym osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet, uzasadniają przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury.

Uwzględniając powyższe Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni G. W. nie spełnia warunków do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Ma wprawdzie ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, ale nie posiada ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Sąd wskazał, że organ rentowy słusznie uznał, że brak było podstaw do zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu, za który ubezpieczona otrzymała odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia w obu zakładach.

Sąd powołał się na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011r. ( I UK 393/2010), w którym wyjaśniono charakter wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stwierdzając, że praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki, a więc taką pracę pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę na to, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. m.in. wyroki z 22 lutego 2007 r. I UK 258/2006 OSNP 2008/5-6 poz. 81; z 17 września 2007r. II UK 51/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 328; z 6 grudnia 2007r. III UK 62/2007 LexPolonica nr 1762480; z 6 grudnia 2007 r. III UK 66/2007 LexPolonica nr 2375445; z 13 listopada 2008r. II UK 88/2008 niepublikowany; z 5 maja 2009r. I UK 4/2009 LexPolonica nr 2133261).

Sąd, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego, zwrócił uwagę na znaczenie dookreślenia pracy w szczególnych warunkach jako pracy „wykonywanej” (vide § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.; Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.). Sąd wskazał nadto, że tożsame stanowisko wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 listopada 2010r. (III AUa 642/2010), również w kontekście podniesionych przez odwołującą się argumentów „nielogiczności stale wykonywanej pracy". Zgodnie z art. 32 ust. 1 a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, co jest logiczną konsekwencją uregulowania zawartego w art. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., zgodnie z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiary czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, a oczywistym jest, że w okresie niezdolności do pracy praca wykonywana nie jest wcale, podobnie jak w okresie urlopu bezpłatnego czy wychowawczego.

Okresy, za które ubezpieczona otrzymała odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia, nie spełniają przewidzianych prawem przesłanek, gdyż wnioskodawczyni w tym czasie w ogóle nie wykonywała pracy, a tym bardziej nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach czy szczególnym charakterze. W konsekwencji, zdaniem Sądu nie może zostać zakwalifikowany taki okres do okresów pracy w szczególnych warunkach, co powoduje, że odwołująca się nie posiada wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a wobec tego nie przysługuje jej prawo do wcześniejszej emerytury. Wobec powyższego Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa i na podstawie art. 477¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożyła wnioskodawczyni zaskarżając wyrok w całości zarzuciła naruszenie prawa materialnego tj.:

- art. 36¹ § 2 k .p. poprzez niezaliczenie do stażu pracy okresu, za który przyznano odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia,

- art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) poprzez przyjęcie, że ubezpieczona nie spełnia warunków do otrzymania emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym z powodu nie osiągnięcia wymaganego stażu pracy 15 lat wykonywania pracy w warunkach szczególnych w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia na podstawie art. 36¹ k.p.,

- § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, że przepis ten wyklucza zaliczenie do stażu pracy ubezpieczonej okresu, za jaki przyznano odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia. Apelująca zarzuciła ponadto naruszenie art. 5 k.c.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołania i przyznanie ubezpieczonej prawa do emerytury od dnia złożenia wniosku.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wskazała, że nie zgadza się z zastosowaną przez Sąd Okręgowy argumentacją zawartą w uzasadnieniu wyroku i stwierdziła, że zapisu § 2 ust. 1 rozporządzenia nie można interpretować w sposób dosłowny. Rozporządzenie Rady Ministrów jest aktem niższego rzędu w stosunku do ustawy, jakim jest kodeks pracy, który w art. 36^{(
1)} §2 k.p. jednoznacznie odniósł się do instytucji skrócenia okresu wypowiedzenia, uznając, ,,że okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia. Jest on traktowany na równych prawach z okresami różnego rodzaju aktywności zawodowej ." (Wyrok NSA w Warszawie z 6 kwietnia 2001r.; sygn. akt II SA 3308/00).

Apelująca powołała się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 1 grudnia 1992. (sygn. akt III AUa 561/92), w którym Sąd uznał, że „za okres zatrudnienia wymaganego do dnia rozwiązania stosunku pracy, w myśl § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 stycznia 1990r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27) należy również uznać okres zatrudnienia wraz z okresem, o który skrócono wypowiedzenie umowy o pracę na podstawie art. 36¹ § 1 kodeksu pracy". W uzasadnieniu tego wyroku Sąd wskazał, że „gdy zawodzi wykładnia literalna należy sięgać do wykładni logicznej i systemowej i stwierdził, że celem tego przepisu jest zabezpieczenie pracowników, którzy bez swej winy, utracili pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy, a którzy w chwili zaistnienia tej sytuacji legitymowali się określonym długoletnim stażem pracy”. Przepis ten stanowi, że zakład pracy wypowiadając umowę o pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy może skrócić okres wypowiedzenia z 3-ech do 1-go miesiąca, a pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres, za który przysługuje odszkodowanie wlicza się do okresu zatrudniania dla celów emerytalnych oznacza to zaliczenie powyższego okresu do okresu zatrudnienia w zakładzie, który rozwiązał stosunek pracy."

Apelująca podniosła, że kierując się literalną wykładnią § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i argumentacją Sądu Okręgowego należałoby wyłączyć z okresu zatrudnienia okresy przebywania przez pracownika na urlopie wypoczynkowym, ponieważ nie ulega wątpliwości, że w czasie urlopu wypoczynkowego pracownik nie wykonuje żadnej pracy.

Nie zasługuje na uwzględnienie argumentacja Sądu Okręgowego, że niezaliczenie do stażu pracy okresu za który wypłacono odszkodowanie jest zasadne, gdyż zgodnie z przepisem art. 32 ust. la pkt 1 ustawy o FUS, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Sąd Okręgowy pomija, zdaniem skarżącej, fakt, że przepis art. 32 ust. la w pkt. 2 stanowił do 1 listopada 2005 r., że przy ustaleniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów, w których na mocy szczególnych przepisów pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy. Skoro ustawodawca uznał, że przepis ten należy uchylić (art. 1 pkt 7 ustawy z 1 lipca 2005r. Dz. U. 2005r., Nr 169, poz. 1412), to tym samym odpadła przesłanka uniemożliwiająca zaliczenie do stażu pracy, okresu nieświadczenia pracy z powodu skrócenia okresu wypowiedzenia.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni, jako bezzasadna podlega oddaleniu w całości na podstawie art.385 k.p.c.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy, wydając zaskarżony wyrok, dokonał prawidłowej wykładni norm zawartych w art. 184 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania wyroku, które wymagają jednakże uzupełnienia. Sąd oparł się przy tym na niespornych ustaleniach faktycznych, które Sąd Apelacyjny przyjmuje także jako podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 wymienionej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. (ubezpieczona(...) (...).) przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy spełnili łącznie następujące warunki: legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat (dla kobiet) oraz posiadają okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 20 lat dla kobiet).

Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych .

Wykładni pojęcia "przepisy dotychczasowe" dokonał Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 13 lutego 2002r. (III ZP 30/01; OSNAPiUS 2002 Nr10, poz.243), wskazując, że "przepisy dotychczasowe", o których mowa w odesłaniu, to § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy; § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz § 9-15 dotyczące wieku emerytalnego i warunków przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze. Jednocześnie "przepisy dotychczasowe" w rozumieniu art. 32 ust. 4 to wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Z kolei definicję ustawową "pracy w szczególnych warunkach" zawiera art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki.

Praca taka musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.), aby ubezpieczony mógł nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do dyspozycji §3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet, natomiast §4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wskazuje, że zatrudnienie w wymiarze co najmniej 15 lat na stanowiskach ściśle ustalonych w wykazie A i B - załącznikach do rozporządzenia, przy równoczesnym osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet, uzasadniają przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury.

Wymienione przepisy zostały zastosowane przez Sąd pierwszej instancji właściwie, co znalazło odbicie w sentencji rozstrzygnięcia. Nie ulega bowiem wątpliwości, że uzyskanie określonego prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego warunkowało jedynie łączne spełnienie wszystkich wskazanych przez ustawodawcę przesłanek, zatem niespełnienie choćby jednej z przesłanek koniecznych skutkować musiało w konsekwencji uznaniem roszczenia wnioskodawczyni za bezzasadne. Zgodnie bowiem z art. 100 ust. 1 w/w ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Sąd Okręgowy trafnie uznał, że wnioskodawczyni nie spełnia warunku koniecznego, minimalnego okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego 15 lat, skoro okres zatrudnienia wnioskodawczyni w tym charakterze wynosi zaledwie 14 lat 9 miesięcy, 4 dni. Stwierdzenie zaś, że okres dwóch miesięcy, za który odwołująca się otrzymała odszkodowanie w trybie art.36¹ § 1 Kodeksu pracy za skrócenie okresu wypowiedzenia, nie może być uznany jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jest ze wszech miar słuszne. Na marginesie jedynie wskazać należy, że jego uwzględnienie także nie doprowadziłoby do uzyskania przez wnioskodawczynię wymaganego minimalnego piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Podkreślenia wymaga, że w przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia na podstawie art. 36¹ k.p. umowa o pracę rozwiązuje się z upływem skróconego okresu wypowiedzenia, zaś za późniejszy okres pracownik otrzymuje wprawdzie odszkodowanie, ale nie jest już pracownikiem. Poza odszkodowaniem za skrócenie okresu wypowiedzenia nie nabywa on prawa do świadczeń związanych ze stosunkiem pracy. W okresie, za który pracodawca ma obowiązek wypłaty odszkodowania pracownik nie podlega wszakże obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu pracowników. Stosownie bowiem do uregulowania zawartego w § 2 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998r. Nr 161 poz.1106), podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowi odszkodowanie wypłacane pracownikowi z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia. Nie pozostając w stosunku pracy w okresie, za który wypłacono odszkodowanie, pracownik nie nabywa także jakichkolwiek uprawnień zależnych od bycia stroną tego stosunku. Nie może w tym okresie nabyć prawa do urlopu wypoczynkowego, czy nagrody jubileuszowej, do której nabyłby prawo, gdyby w okresie, za który przyznano odszkodowanie, pozostawał w stosunku pracy.

Wbrew twierdzeniom apelującej, ustawodawca nie zdecydował się na przyjęcie fikcji, że okres ten jest traktowany jako równorzędny z okresem pozostawania w stosunku pracy. Okres ten natomiast, zgodnie z art. 36¹ § 2 k.p., jest jedynie wliczany pracownikowi do stażu pracy (np. do okresu, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, czy np. okresu, od którego zależy wysokość odprawy pieniężnej wypłacanej na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników). Nie ma natomiast żadnych uzasadnionych podstaw do stwierdzenia, że przepis art. 36¹ § 2 k.p. należy interpretować rozszerzająco, jak chce tego skarżąca.

Poza powyższym należy podkreślić, że stosownie do uregulowania zawartego w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr8 poz.43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu, są wyłącznie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Oczywistą jest rzeczą, że w okresie, za który pracownikowi przyznano odszkodowanie, skracając ustawowy okres wypowiedzenia, ubezpieczony nie spełnia powyższego warunku, gdyż w ogóle nie wykonuje już pracy na dotychczasowym stanowisku, nie jest już wszakże pracownikiem. Stosunek pracy uległ rozwiązaniu z upływem skróconego okresu wypowiedzenia. Nie można zatem w żadnym razie uznać, że ubezpieczony wykonuje pracę w szczególnych warunkach, skoro nie wykonuje już żadnej pracy.

Wykładnia powyższego przepisu nie budzi wątpliwości w orzecznictwie co do tego, że chodzi o pracę nie tylko wykonywaną, ale nadto stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednym z wielu przykładów orzeczeń wydanych w tej materii przez Sąd Najwyższy jest wyrok z 30 stycznia 2013r. (II UK 170/12; LEX nr 1300781), w którego tezie stwierdzono, że sąd, oceniając prawo do emerytury, musi ustalić, czy osoba zatrudniona w szczególnych warunkach faktycznie była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy przypomniał, że motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Pamiętać wszakże należy, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Z tego zatem względu niezwykle istotne jest aby czynności związane z danym stanowiskiem pracy, uznanym za pracę w szczególnych warunkach, wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych, a zatem w takich, w których pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki (na stanowisku wymienionym w odpowiednim dziale wykazu A albo B załącznika do w/w rozporządzenia). Rzeczywiste zatem niewykonywanie takiej pracy nie spełnia powyższych wymagań.

Przykładem jednym z wielu orzeczeń sądów powszechnych, wydanych w przedmiocie ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku jest także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12 lutego 2013r. (III AUa 1002/12; LEX nr 1312027), w którego uzasadnieniu trafnie wskazano, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub okresowe, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia.

Wobec powyższego niewykonywanie pracy (jak w przedmiotowej sprawie) w okresie, za który wypłacono jedynie odszkodowanie, a w którym odwołująca się nie wykonywała (co niesporne) pracy na dotychczasowym stanowisku, w żadnym razie nie może być uznane za wykonywanie pracy w szczególnych, szkodliwych dla zdrowia, warunkach.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacji z całym naciskiem stwierdzić nadto należy, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co powoduje, że określona w ustawie z 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych instytucja emerytury w obniżonym wieku emerytalnym musi podlegać ścisłej wykładni (por.m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 6 marca 2007r., I UK 287/06, LEX nr 936837, nadto wyrok SA w Katowicach z 19 marca 2013r., III AUa 1375/12, LEX nr 1305950). Nie ma zatem możliwości odwołania się do klauzul generalnych, w tym zasad współżycia społecznego zapisanych w przepisie art.5 k.c., którego naruszenie apelująca zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi. Art.5 k.c. w żadnym razie nie ma i nie może mieć zastosowania dla oceny prawidłowości wydanej w niniejszej sprawie decyzji, a także wyroku Sądu pierwszej instancji. Prawidłowość i zasadność decyzji organu rentowego w przedmiocie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie podlega bowiem ocenie przy zastosowaniu zasad współżycia społecznego.

Mając na uwadze poczynione ustalenia faktyczne oraz przedstawione argumenty prawne Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. uznał apelację wnioskodawczyni jako bezzasadną, a zatem podlegającą oddaleniu w całości.

Sędziowie: PRZEWODNICZĄCY

M. G. G.

E. S.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE