UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 grudnia 2009r. powódka E. H. wniosła o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania postanowienia zawartego w stosowanym przez pozwanego Bank (...) wzorcu umowy o nazwie ,,Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków terminowych lokat oszczędnościowych ” o treści: ,,(...) Regulamin uważa się za skutecznie doręczony (...), a w przypadku nieodebrania regulaminu wysłanego na ostatni znany Bankowi adres Posiadacza rachunku – w dniu pierwszego awizowania” (§ 56 ust.2) oraz o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu , w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz kosztów związanych z udzieleniem pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że pozwany prowadzi bank. W ramach swojej działalności gospodarczej pozwany posługuje się wzorcem umowy ,,Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków terminowych lokat oszczędnościowych ”, zawierającym m. in. zakwestionowane postanowienie. Postanowienie to- zdaniem powódki - stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art.385¹ k.c., jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszające interesy konsumentów. Sporny zapis niekorzystnie kształtuje sytuację konsumenta, przenosząc na grunt obrotu z udziałem konsumentów instytucje doręczenia zastępczego , która jest instrumentem prawa procesowego.

Zgodnie z art.61 k.c. oświadczenie woli , które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Instytucja doręczenia zastępczego nie jest gwarantem dojścia do konsumenta oświadczenia woli pozwanego o zmianie Regulaminu. Tym samym konsument może zostać pozbawiony możliwości rzeczywistego zapoznania się z oświadczeniem woli pozwanego i narażony będzie na skutki prawne z tym związane. Każde zmiana Regulaminu zmienia sytuację prawną konsumenta względem Banku. Jeśli konsument z tą zmianą się nie zgadza, ma prawo do odstąpienia od umowy (§ 56 ust.3),. Jednak aby mógł zrealizować to prawo, musi mieć wiedzę o zmianie Regulaminu.

Powódka podkreśliła, że wskazane uprawnienie dotyczące uznania skuteczności doręczenia, zastrzeżone jest tylko na rzecz pozwanego, z wykluczeniem jego klientów. Zakłóca to zasadę równouprawnienia stron umowy.

Dodatkowo powódka zaznaczyła, iż klauzule podobne w swej treści do brzmienia kwestionowanego postanowienia były już wcześniej uznawane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone i zostały wpisane do Rejestru Klauzul Niedozwolonych.

Powódka podniosła, iż pozwany zawierając umowy z konsumentami nie wymaga od nich niczego poza dowodem osobistym lub innym dokumentem tożsamości, w związku z tym nie jest zasadne jego żądanie przedstawienia innych dokumentów dla wykazania jej legitymacji do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie. Bezwzględna nieważność postanowienia wzorca umowy nie wyklucza jego badania w ramach postępowania przed SOKiK. ( pozew k. 2-4, pismo k.27-29).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Motywując swoje stanowisko strona pozwana podniosła, że roszczenie powódki jest bezzasadne.

Powódka nie wykazała bowiem, że przysługuje jej legitymacja czynna w niniejszej sprawie- stosownie do art. 479³⁸§ k.p.c.

W pozwie nie wskazano miejsca zamieszkania powódki , jej wieku, jak również tego czy powódka posiada zdolność do czynności prawnych. Powódka nie wykazała zatem , iż jest osobą, która według oferty pozwanego mogłaby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda.

Zdaniem pozwanego krytyczna klauzula nie ma charakteru niedozwolonego w rozumieniu art.385¹ k.c., gdyż nie kształtuje ona praw i obowiązków konsumenta, a ma jedynie charakter informacyjny. Akceptacja proponowanej przez powódkę interpretacji charakteru zapisu (§ 56 ust.2) –implementacja instytucji doręczenia zastępczego na grunt materialnych stosunków cywilnoprawnych- musiałaby skutkować bezwzględną nieważnością tego zapisu. Oznaczałoby to bowiem wprowadzenie pozaustawowych domniemań , zmieniających zasady rozkładu ciężaru dowodu ( art.6 k.c.).

Przedmiotowe postanowienie nie narusza przy tym zasady równowagi stron. Zarzut powódki, iż krytyczne uprawnienie zastrzeżone jest tylko na rzecz pozwanego z wyłączeniem jego klientów, a pozwany może dowolnie zmieniać swój adres, bez ryzyka , że korespondencje jego klientów wysłana na jego poprzedni adres, będzie traktowana za skutecznie doręczoną, jest niezasadny i nieżyciowy , nie uwzględnia specyfiki stosunku , którym regulowany jest Regulaminem. Informacje adresowe dotyczące pozwanego są publicznie dostępne i potencjalny konsument nie powinien mieć żadnych problemów z ich uzyskaniem. Konsument o ewentualnej zmianie adresu pozwanego może dowiedzieć się np. z przesyłanych mu co miesiąc- stosownie do art. 728 k.c. i

§ 50 ust 1 Regulaminu- wyciągów z prowadzonego rachunku bankowego.

Skarżone postanowienie nie wyłącza żadnych uprawnień konsumenta wynikających z ustawy. W razie zaistnienia sporu może on powoływać się na to, iż mimo przesłania korespondencji na podany przez niego adres , nie mógł jej odebrać. Jeśli tego nie wykaże będzie można uznać, że miał on możliwość zapoznania się z nią (art.61 k.c).

Pozwany podkreślił, iż stosowanie przez niego spornego postanowienia nie stanowi praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w myśl art.24 ust.2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów . Wykorzystywana przez niego klauzula nie odpowiada w swej treści żadnej z klauzul wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone.

( odpowiedź na pozew k.18-20, pismo k. 34-36).

Rozpoznając sprawę Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Bank (...) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej posługuje się wzorcem umowy - o nazwie ,,Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków terminowych lokat oszczędnościowych ” o treści: ,,(...) Regulamin uważa się za skutecznie doręczony (...), a w przypadku nieodebrania regulaminu wysłanego na ostatni znany Bankowi adres Posiadacza rachunku – w dniu pierwszego awizowania” (§ 56 ust.2)

/okoliczności bezsporne/

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd rozważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo uznać należy za zasadne.

Sąd nie podziela stanowiska pozwanego, iż powódka nie wykazała aby miała legitymację czynna do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art.479³⁸§ k.p.c. powództwo w sprawach o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone może wytoczyć m.in. każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Zgodnie z § 4 zakwestionowanego wzorca, umowę rachunku terminowych lokat oszczędnościowych w oparciu o ten wzorzec może zawrzeć rezydent lub nierezydent ,posiadający pełną zdolność do czynności prawnych oraz małoletni rezydent. Stosownie do § 2 pkt 6 i 17 wzorca ,,rezydentem” jest osobę fizyczną mającą miejsce zamieszkania w kraju, zaś ,, nierezydentem” osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania za granicą.

Powódka E. H. urodzona (...), ma miejsce zamieszkania w W. ( vide: kopia dowodu osobistego powódki k.16) Jako rezydentka i osoba pełnoletnia- mająca stosownie do art. 11 k.c. - pełną zdolność do czynności prawnych , spełnia wskazane kryteria pozwalające jej na zawarcie umowy z pozwanym na podstawie wzorca zawierającego sporny zapis. Powódka posiada zatem legitymacją do wystąpienia z powództwem w tejże sprawie.

W myśl art. 385¹§ 1 k.c. niedozwolonymi są takie postanowienia umowy, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, o ile nie zostały uzgodnione indywidualnie i nie są postanowieniami określającymi główne świadczenia stron w sposób jednoznaczny.

Uznanie postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z obrotu wymaga zatem łącznego spełnienia następujących przesłanek:

- postanowienie umowy zawieranej z konsumentem nie zostało uzgodnione indywidualnie, tj. konsument nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść, nie podlegało negocjacjom, lecz zostało ono narzucone konsumentowi,

- prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy,

- postanowienie umowne nie odnosi się do określonych jednoznacznie głównych świadczeń stron.

W niniejszej sprawie bezsporny jest zarówno fakt stosowania przez stronę pozwaną wzorca umownego zawierającego sporną klauzulę, jak i okoliczność , iż klauzula ta była narzucana konsumentowi i nie podlegała indywidualnym uzgodnieniom. Postanowienie to nie dotyczy przy tym jednoznacznie określonych głównych świadczeń stron w ramach umowy zawieranej w oparciu o krytyczny wzorzec .

Powyższe oznacza, że przesądzenia wymaga jedynie kwestia czy zakwestionowany zapis o treści: ,,(...) Regulamin uważa się za skutecznie doręczony (...), a w przypadku nieodebrania regulaminu wysłanego na ostatni znany Bankowi adres Posiadacza rachunku – w dniu pierwszego awizowania” kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c.

Należy wskazać, że ,, dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami.

Ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami w zakresie treści stosunku obligacyjnego, wyraża się w tworzeniu klauzul godzących w równowagę kontraktową stron (vide: wyrok SN z 13 lipca 2005r.I CK832/04, Lex nr 159111). Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznać trzeba działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub braku doświadczenia, a więc działania traktowane powszechnie za nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych reguł, standardów postępowania.

Zaznaczyć należy, że przyjęcie, iż postanowienie wzorca umowy narusza dobre obyczaje , nie wymaga wskazania jaki „dobry obyczaj ” został in casu naruszony, wystarczające jest uzasadnienie takiej oceny poprzez odwołanie się do reguł etycznych, uczciwego i lojalnego postępowania w obrocie (vide: wyrok SN z 3 lutego 2006 r. I CK 297/2005 . Lex Polonica 393979 ).

Rażące naruszenie interesów konsumenta polega zaś na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na jego niekorzyść (vide: wyrok SN z 13 lipca 2005 r. I CK 832/04 Lex nr 159111). Za rażące naruszanie interesów konsumenta traktować należy znaczące naruszenie jego interesów ekonomicznych , spowodowanie jego dyskomfortu poprzez naruszenie prywatności, doznanie zawodu, niedogodności organizacyjnych , wprowadzenie w błąd i.t.p.

Mając powyższe na względzie, Sad podziela stanowiska powoda, iż sporne postanowienie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów. Postanowienie to - w ocenie Sadu - stanowi zatem niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c.

Przedmiotowe postanowienie stwarza pozwanemu uprawnienie do samodzielnej, jednostronnej oceny kwestii skuteczności doręczania konsumentom kierowanej do nich korespondencji obejmującej zmiany Regulaminu. Pozostaje to w sprzeczności do przepisu art. 61 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem oświadczenie woli , które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Ocena skuteczności , prawidłowości oświadczeń woli złożonych we wskazany sposób stanowi wyłączne uprawnienie sądu. W ramach spornej klauzuli takie uprawnienie przypisuje sobie sam pozwany, co jest rażąco sprzeczne z obowiązującymi przepisami i nieuczciwe w stosunku do konsumenta, gdyż opiera się na jego niewiedzy , niskiej znajomości przez niego przepisów prawa. Omawiana postanowienie mogłoby bowiem prowadzić do sytuacji, że konsument z powodu czasowej nieobecności w miejscu swojego zamieszkania -wskazanym przez niego jako adres do korespondencji-, gdzie przesłane zostało przez przedsiębiorcę oświadczenie o zmianie Regulaminu, a zatem zmianie warunków umowy , nie miałby rzeczywistej wiedzy o treści takiego oświadczenia i nie byłby świadomy skutków z tym związanych. Podkreślić należy, iż w myśl § 56 ust 3 Regulaminu konsumentowi przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy w terminie 14 dni od doręczenia nowego, zmienionego Regulaminu. Aby jednak mógł skorzystać z tego uprawnienia, musi mieć rzeczywistą wiedzę o zmianie Regulaminu. Przyjęte w spornym postanowieniu rozwiązanie może uniemożliwić konsumentowi realizacją przysługujących mu praw.

Wbrew stanowisku pozwanego , za zasadne Sąd uznał twierdzenia powódki, że przedmiotowy zapis prowadzi do naruszenia równowagi kontraktowej w ramach krytycznej umowy, na niekorzyść konsumenta. Pozwany nawet w razie zmiany swojego adresu bez powiadomienia o tym konsumenta, nie musi obawiać się, że korespondencja wysłana przez jego klientów na poprzedni jego adres, będzie uważana za skutecznie doręczoną. Oceny tej nie mogą zmienić argumenty podniesione przez pozwanego odnośnie łatwiejszego dostępu konsumenta do informacji o zmianie adresu pozwanego, w stosunku możliwości pozwanego uzyskania informacji o nowym adresie klienta .

Wobec powyższe nie sposób uznać za słuszne twierdzeń pozwanego, że krytyczne postanowienie ma wyłącznie charakter informacyjny i nie ma wpływu na zakres praw i obowiązków konsumenta.

Reasumując stwierdzić należy, że kwestionowana klauzula poprzez wprowadzenie w błąd co przysługujących konsumentom uprawnień, wywołanie u nich błędnego przekonania , wykorzystanie niewiedzy, narusza dobre obyczaje i sposób sprzeczny z nimi kształtuje prawa i obowiązki konsumentów. Jednocześnie godzi w równowagę kontraktową stron na niekorzyść konsumentów, czym rażąco narusza ich interesy.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie mają znaczenia twierdzenia pozwanego co do bezwzględnej nieważności postanowienia umownego implementującego instytucję doręczenia zastępczego.

Zgodzić należy się przy tym z poglądem powódki, iż bezwzględna nieważność postanowienia wzorca umowy, nie wyklucza jego badania w ramach postępowania o uznanie wzorca postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Wywody pozwanego dotyczące braku lub istnienia tożsamości spornej klauzuli z klauzulami umownymi wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych nie mają wpływ na wynik tejże sprawy, dlatego też Sąd oddalił wniosek dowodowy powódki dotyczący przeprowadzenia dowodu z wyciągu z Rejestru Klauzul Niedozwolonych na okoliczność treści klauzul 1207 i 1681.

Przedmiotem tej sprawy jest uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone , a nie stwierdzenie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów , poprzez stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ k.p.c. ( art. 24 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Dz.U nr 50 poz. 331 ze zm.).

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 385¹§1 k.c. uznał kwestionowane postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, zaś na podstawie art. 479⁴²k.p.c. zakazał jego wykorzystywania w obrocie.

O wysokości opłaty sądowej od pozwu i obciążeniu nią pozwanego na rzecz Skarbu Państwa orzeczono na podstawie art. 26 ust 1pkt 6 w zw. z art..113 ust.1 oraz art.96 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.)

O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto, stosownie do wyniku sporu, na zasadzie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z § 14 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.)

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanej zarządzono na podstawie art.479⁴⁴k.p.c.

/-/ SSR (del) Ewa Maciejewska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE