UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 grudnia 2009 r. powódka E. H. wniosła o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania postanowienia zawartego w stosowanym przez pozwanego Bank (...) wzorcu umowy o nazwie ,,Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków terminowych lokat oszczędnościowych ” o treści: ,,Sądem właściwym dla rozstrzygania sporów wynikłych z umowy rachunku jest sąd właściwy dla miejsca siedziby Oddziału prowadzącego rachunek ” (§ 61 ust.2) oraz o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu , w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz kosztów związanych z udzieleniem pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że pozwany prowadzi bank. W ramach swojej działalności gospodarczej pozwany posługuje się wzorcem umowy ,,Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków terminowych lokat oszczędnościowych ”, zawierającym m. in. zakwestionowane postanowienie. Postanowienie to- zdaniem powódki - stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art.385¹ k.c., jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszające interesy konsumentów. Sporny zapis narusza przy tym art.385³ pkt 23 k.c. Intencją tego przepisu jest ochrona prawa konsumenta do wyboru sądu, w przypadku sporu, który będzie dla niego najdogodniejszy, a który to wybór umożliwiają mu przepisy k.p.c. Pozwany w rażący sposób zawęził wybór konsumenta tylko do jednego sądu, tj. sądu właściwego dla miejsca siedziby Oddziału prowadzącego rachunek. Takie rozwiązanie jest niekorzystne dla konsumenta w sytuacji , gdy jego miejsce zamieszkania znajduje się w innym mieście niż siedziba Oddziału pozwanego. Ponadto godzi ono w równowagę kontraktową stron umowy.

Dodatkowo powódka zaznaczyła, iż klauzule tożsame w swej treści do brzmienia kwestionowanego postanowienia były już wcześniej uznawane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone i zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. W świetle orzeczenia Sadu Najwyższego w sprawie IIICZP80/08 nie ma jednak przeszkód , żeby kwestionować w niniejszym postępowaniu postanowienie, które jest tożsame z postanowieniem wpisanym do rejestru klauzul zakazanych. ( pozew k. 2-4, pismo k.48-50).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Motywując swoje stanowisko strona pozwana podniosła, że roszczenie powódki jest bezzasadne.

Powódka nie wykazała bowiem, że przysługuje jej legitymacja czynna w niniejszej sprawie stosownie do art. 479³⁸§ k.p.c.

W pozwie nie podano miejsca zamieszkania powódki , jej wieku, jak również tego czy powódka posiada zdolność do czynności prawnych. Powódka nie wykazała zatem, iż jest osobą, która według oferty pozwanego mogłaby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda.

Zdaniem pozwanego krytyczna klauzula nie ma charakteru niedozwolonego w rozumieniu art.385¹ k.c. , gdyż nie kształtuje ona praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Pozwany wskazał, iż trudno wyobrazić sobie sytuacje, w której posiadacz rachunku otwiera go w miejscowości oddalonej od miejsca swojego zamieszkania, mając świadomość, iż wszelkie dyspozycje dotyczące zgromadzonych na nim środków wymagają jego obecności w oddziale.

W ocenie pozwanego treść kwestionowanego postanowienia nie jest sprzeczna z art.385³ pkt 23k.c., bowiem nie narzuca rozpoznania sprawy przez sąd, który wedle przepisów ustawy nie jest miejscowo właściwy, przewiduje wszak właściwość miejscową siedziby oddziału oraz miejsca wykonania umowy.

art.385³ pkt 23 k.c.

Pozwany podkreślił, iż stosowanie przez niego spornego postanowienia nie stanowi praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w myśl art.24 ust.2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Wykorzystywana przez niego klauzula nie odpowiada w swej treści żadnej z klauzul wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone.

( odpowiedź na pozew k.15-17, pismo k. 55-56).

Rozpoznając sprawę Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Bank (...) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej posługuje się wzorcem umowy - o nazwie ,,Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków terminowych lokat oszczędnościowych ” o treści: ,,Sądem właściwym dla rozstrzygania sporów wynikłych z umowy rachunku jest sąd właściwy dla miejsca siedziby Oddziału prowadzącego rachunek” (§ 61 ust.2) /okoliczności bezsporne/

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd rozważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo uznać należy za zasadne.

Sąd nie podziela stanowiska pozwanego, iż powódka nie wykazała aby miała legitymację czynna do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art.479³⁸§ k.p.c. powództwo w sprawach o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone może wytoczyć m.in. każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Zgodnie z § 4 zakwestionowanego wzorca, umowę rachunku terminowych lokat oszczędnościowych w oparciu o ten wzorzec może zawrzeć rezydent lub nierezydent, posiadający pełną zdolność do czynności prawnych oraz małoletni rezydent. Stosownie do § 2 pkt 6 i 17 wzorca ,,rezydentem” jest osobę fizyczną mającą miejsce zamieszkania w kraju, zaś ,, nierezydentem” osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania za granicą.

Powódka E. H. urodzona (...), ma miejsce zamieszkania w W. ( vide: kopia dowodu osobistego powódki k.16) Jako rezydentka i osoba pełnoletnia- mająca stosownie do art. 11 k.c.- pełną zdolność do czynności prawnych, spełnia wskazane kryteria pozwalające jej na zawarcie umowy z pozwanym na podstawie wzorca zawierającego sporny zapis. Powódka posiada zatem legitymacją do wystąpienia z powództwem w tejże sprawie.

W myśl art. 385¹§ 1 k.c. niedozwolonymi są takie postanowienia umowy, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, o ile nie zostały uzgodnione indywidualnie i nie są postanowieniami określającymi główne świadczenia stron w sposób jednoznaczny.

Uznanie postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z obrotu wymaga zatem łącznego spełnienia następujących przesłanek:

- postanowienie umowy zawieranej z konsumentem nie zostało uzgodnione indywidualnie, tj. konsument nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść, nie podlegało negocjacjom, lecz zostało ono narzucone konsumentowi,

- prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy,

- postanowienie umowne nie odnosi się do określonych jednoznacznie głównych świadczeń stron.

W niniejszej sprawie bezsporny jest zarówno fakt stosowania przez stronę pozwaną wzorca umownego zawierającego sporną klauzulę, jak i okoliczność , iż klauzula ta była narzucana konsumentowi i nie podlegała indywidualnym uzgodnieniom. Postanowienie to nie dotyczy przy tym jednoznacznie określonych głównych świadczeń stron w ramach umowy zawieranej w oparciu o krytyczny wzorzec .

Powyższe oznacza, że przesądzenia wymaga jedynie kwestia czy zakwestionowany zapis o treści: ,,Sądem właściwym dla rozstrzygania sporów wynikłych z umowy rachunku jest sąd właściwy dla miejsca siedziby Oddziału prowadzącego rachunek” kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c. oraz narzuca rozpoznania sprawy przez sąd, który wedle przepisów ustawy nie jest miejscowo właściwy w ujęciu art.385³ pkt 23k.c.

Należy wskazać, że ,, dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami.

Ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami w zakresie treści stosunku obligacyjnego, wyraża się w tworzeniu klauzul godzących w równowagę kontraktową stron (vide: wyrok SN z 13 lipca 2005r.I CK832/04, Lex nr 159111). Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznać trzeba działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub braku doświadczenia, a więc działania traktowane powszechnie za nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych reguł, standardów postępowania.

Zaznaczyć należy, że przyjęcie, iż postanowienie wzorca umowy narusza dobre obyczaje , nie wymaga wskazania jaki „dobry obyczaj ” został in casu naruszony, wystarczające jest uzasadnienie takiej oceny poprzez odwołanie się do reguł etycznych, uczciwego i lojalnego postępowania w obrocie (vide: wyrok SN z 3 lutego 2006 r. I CK 297/2005 . Lex Polonica 393979 ).

Rażące naruszenie interesów konsumenta polega zaś na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na jego niekorzyść (vide: wyrok SN z 13 lipca 2005 r. I CK 832/04 Lex nr 159111). Za rażące naruszanie interesów konsumenta traktować należy znaczące naruszenie jego interesów ekonomicznych , spowodowanie jego dyskomfortu poprzez naruszenie prywatności, doznanie zawodu, niedogodności organizacyjnych , wprowadzenie w błąd i.t.p.

W umowach z konsumentami zasada swobody umów ulega ograniczeniu ze względu na treść art. 385¹ § 1 k.c. Dopuszczalne jest więc zawarcie we wzorcu umownym klauzuli prorogacyjnej, ale tylko takiej, która nie narzuca sądu, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Sąd podziela stanowiska powoda , iż zakwestionowane przez niego postanowienie o treści: ,,Sądem właściwym dla rozstrzygania sporów wynikłych z umowy rachunku jest sąd właściwy dla miejsca siedziby Oddziału prowadzącego rachunek” stanowi klauzulę abuzywną określoną w art. 385³pkt 23 k.c.

Zgodnie z treścią art. 385³pkt 23 k.c. w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Stosownie do treści art. 27 § 1 i art. 30 k.p.c. powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.( właściwość ogólna)

Zgodnie zaś z art.33 k.p.c. powództwo o roszczenie majątkowe wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu znajduje się jednostka organizacyjna pozwanego lub jej zakład mający za zadanie prowadzenie działalności gospodarczej , jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tej jednostki. W myśl art.34 k.p.c. natomiast powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie , jak też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć też przed sądem miejsca wykonania umowy ( właściwość przemienna).

Uwzględniając powyższe przyjąć należy – wbrew twierdzeniom pozwanego-iż w sytuacjach, gdy miejsce zamieszkania konsumenta i miejsce wykonania umowy będzie położone poza okręgiem sądu właściwego dla siedziby Oddziału pozwanego, w którym prowadzony jest rachunek, sporny zapis będzie narzucał rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

To, iż sporny zapis odpowiada co do zasady właściwości określonej w art.33 k.p.c. nie ma wpływu na przedstawioną uprzednio ocenę. Podkreślić trzeba bowiem, że właściwość przemienna określona we wskazanym dotyczy jedynie roszczeń majątkowych skierowanych przeciwko jednostkom organizacyjnym pozwanego prowadzącego działalność gospodarcza .

Jeśli pozwanym będzie nie podmiot gospodarczy ale konsument ten rodzaj właściwości przemiennej nie będzie miał zastosowania. Potwierdza to zatem dokonaną ocenę, iż kwestionowane postanowienie odpowiada klauzuli niedozwolonej przewidzianej w art. 385³pkt 23 k.c.

Nie są trafione wywody pozwanego odnośnie tego, iż sąd właściwy dla siedziby oddziału prowadzącego rachunek , jest zawsze także właściwy jako sąd miejsca wykonania zobowiązania z umowy rachunku bankowego, zawieranej w oparciu o krytyczny wzorzec. Jeśli bowiem posiadacz rachunku- klient pozwanego zgodnie z § 29 ust 3 tego wzorca wyda dyspozycje przekazania odsetek od środków zgromadzonych na lokacie na inny rachunek bankowy np. w innym banku, to miejscem wykonania umowy-spełnienia świadczenia w tym zakresie przez pozwanego - w rozumieniu art.454k.c, wcale nie będzie siedziba oddziału, w którym prowadzony jest rachunek.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem powódki, że omawiane postanowienie§ 61 ust.2 Regulaminu kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c. Pozwany w rażący sposób zawęził wybór konsumenta tylko do jednego sądu, tj. sądu właściwego dla miejsca siedziby Oddziału prowadzącego rachunek. Takie rozwiązanie jest niekorzystne dla konsumenta w sytuacji , gdy jego miejsce zamieszkania znajduje się w innym mieście niż siedziba Oddziału pozwanego, powodować może dla niego szereg utrudnień i dodatkowych kosztów. Godzi ono w równowagę kontraktową stron umowy. Jest przejawem wykorzystania przez pozwanego pozycji profesjonalisty.

Wskazania pozwany , iż trudno wyobrazić sobie sytuacje , w której posiadacz rachunku otwiera go w miejscowości oddalonej od miejsca swojego zamieszkania, mając świadomość , iż wszelkie dyspozycje dotyczące zgromadzonych na nim środków wymagają jego obecności w oddziale, uznać należy za chybione. Umowa rachunku terminowych lokat oszczędnościowych, której dotyczy sporny Regulamin, może trwać długi okres czasu ( lokaty wieloletnie ), nie jest więc wykluczone, iż posiadacz takiego rachunku, może zmienić miejsce zamieszkania po jego otwarciu .

Wywody pozwanego dotyczące kwestii tożsamości spornej klauzuli z klauzulami umownymi wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych nie mają wpływ na wynik niniejszej sprawy.

Przedmiotem tej sprawy jest uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone , a nie stwierdzenie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów , poprzez stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ k.p.c. ( art. 24 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Dz.U nr 50 poz. 331 ze zm.).

Sąd oddalił wniosek pozwanego dotyczący przeprowadzenia dowodu z treści uchwały Zarządu pozwanego Banku z dnia 5 czerwca 2008 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu Organizacyjnego (...) na okoliczność prowadzenia ksiąg rachunkowych przez oddziały oraz wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu z wyciągu z rejestru klauzul niedozwolonych na okoliczność treści klauzuli nr 445 i 1747.

Okoliczności mające zostać stwierdzone tymi dowodami nie mają bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 385¹§1 k.c. w zw. z art. 385³ pkt.10 i 19 k.c. uznał postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, zaś na podstawie art. 479⁴²k.p.c. zakazał jego wykorzystywania w obrocie.

O wysokości opłaty sądowej od pozwu i obciążeniu nią pozwanego na rzecz Skarbu Państwa orzeczono na podstawie art. 26 ust 1pkt 6 w zw. z art..113 ust.1 oraz art.96 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.)

O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto, stosownie do wyniku sporu, na zasadzie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z § 14 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.)

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanej zarządzono na podstawie art.479⁴⁴k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE