Sygn. akt VI C 1442/16
Pozwem z dnia 29 marca 2016 r. (data prezentaty, k. 1) powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanej B. W. kwoty 1.253,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami: od kwoty 99 zł od dnia 15 października 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 15 października 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 06 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 06 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 06 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 100 zł od dnia 11 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 598 zł od dnia 01 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 60 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu powód wskazał, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł z pozwaną dnia 14 października 2014 r. umowę ramową o świadczenie usług edukacyjnych. Pozwana zapisując się do placówki skorzystała z oferty promocyjnej „Wpisowe i czesne 0 zł” na zasadach określonych w umowie, która polegała na udzieleniu upustu poprzez przyjęcie jej w poczet słuchaczy bez pobierania opłaty wpisowego oraz dwóch pierwszych rat czesnego. Łączna wysokość udzielonej ulgi wynosiła 598,00 zł. Wskazano, że w przypadku jednostronnego rozwiązania, bądź wypowiedzenia umowy zawartej na warunkach promocyjnych przez pozwaną lub nieuzyskania promocji na semestr wyższy pozwana była zobowiązana do zwrotu przyznanej ulgi. W związku ze złożoną przez pozwaną rezygnacją dnia 08 grudnia 2014 r. rozpoczęciu uległ bieg 3-miesięcznego terminu wypowiedzenia, który upłynął dnia 31 marca 2015 r. Z tą datą wygasła umowa wiążąca strony i zobowiązania pozwanej względem powoda. Przez okres wypowiedzenia pozwana winna była uiszczać powodowi opłaty wynikające z umowy a także zobowiązana jest zwrócić powodowi ulgę przyznaną w ramach promocji. Mimo prób polubownego rozwiązania sporu, pozwana nie uiściła należności na rzecz powoda. ( pozew, k. 1-4).
Dnia 08 kwietnia 2016 r. Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie wydał nakaz zapłaty zgodny z żądaniem pozwu. (nakaz zapłaty, k. 20)
W dniu 04 maja 2016 r. (data nadania, k. 43) pozwana B. W. wniosła sprzeciw od ww. nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości oraz zażądała zasądzenia na jej rzecz od powoda kosztów postępowania, a nadto o zasądzenie od powoda wpłaty 1.000 zł na cel społeczny wskazany przez nią w sprzeciwie. W uzasadnieniu przyznała fakt zawarcia z powodem umowy o świadczenie usług edukacyjnych na kierunku asystent nauczyciela przedszkola. Pozwana wskazała, że powód nie wywiązywał się ze swoich zobowiązań, przez notoryczne odwoływanie zajęć i nieinformowanie jej o tym fakcie naraził ją na ponoszenie kosztów (koszty opieki nad synem), nie odpowiedział w terminie na reklamację. Już wcześniej powód nie wywiązywał się z umowy o świadczenie usług edukacyjnych na kierunku florysta zawartej z nią dnia 03 lipca 2014 r. Pozwana wskazała, że umowę z dnia 14 października 2014 r. potraktowała jako zawartą w ramach reklamacji poprzedniej umowy. Ponadto, złożyła oświadczenie o obniżeniu ceny w związku z jakością świadczonych przez powoda usług w trybie przepisów o rękojmi przy sprzedaży rzeczy, lecz powód nie ustosunkował się do niego we wskazanym terminie, co pozwana uznała za uznanie żądania pozwanej za uzasadnione. Pozwana uznała też, że przyznanie zapłaty powodowi za niewykonaną usługę jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. (sprzeciw, k. 26-33)
W odpowiedzi na sprzeciw pozwanej, powód pismem z dnia 22 czerwca 2016 r. (data nadania, k. 51) wskazał m.in., że pozwana przyjęła na siebie obowiązek ponoszenia opłat za uczestnictwo w zajęciach niezależnie od tego, czy następnie brała w nich faktycznie udział. Powód nie zgodził się z zarzutami co do niskiej jakości świadczonych usług, czego jego zdaniem pozwana nie udowodniła. Powód zakwestionował nadto tryb składania przez pozwaną reklamacji jako niezasadny w sytuacji, gdy strony nie były związane umową dotyczącą sprzedaży rzeczy. (pismo powoda, k. 49-50)
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.
Dnia 03 lipca 2014 r. B. W. zawarła z (...) Sp. z o.o. umowę o świadczenie usług edukacyjnych nr (...)/K. na kierunku florysta. Nauka miała trwać 12 miesięcy w trybie zaocznym i kończyć się wydaniem dokumentu potwierdzającego ukończenie szkoły po zaliczeniu wszystkich przedmiotów obowiązujących w poszczególnych semestrach. W części „Prawa i obowiązki stron” ust. 3 strony ustaliły, że jeśli liczba słuchaczy na danym kierunku jest niższa niż 20, (...) może zaproponować Słuchaczowi inne warunki odpłatności za kształcenie lub zmianę trybu, kierunku bądź placówki. W takiej sytuacji w razie niezaakceptowania nowych warunków świadczenia słuchaczowi przysługuje prawo nieodpłatnego odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od uzyskania informacji o zmianie warunków.
Dowód: okoliczność bezsporna; umowa – k. 34-36.
B. W. złożyła w (...) Sp. z o.o. podanie o przyjęcie na pierwszy semestr zajęć na kierunku asystent nauczyciela przedszkola. Dnia 14 października 2014 r. strony zawarły umowę o świadczenie usług edukacyjnych nr (...)/K. na kierunku asystent nauczyciela przedszkola. Nauka miała trwać 12 miesięcy w trybie zaocznym i kończyć się wydaniem dokumentu potwierdzającego ukończenie szkoły po zaliczeniu wszystkich przedmiotów obowiązujących w poszczególnych semestrach.
Na mocy zawartej pomiędzy stronami umowy, powód zobowiązał się do organizacji zajęć edukacyjnych, egzaminów i zaliczeń i umożliwienia pozwanej uczestniczenia w zajęciach oraz przystąpienia do egzaminów i zaliczeń, zaś pozwana jako słuchacz była zobowiązana do dołożenia wszelkich starań do systematycznego i aktywnego zdobywania wiedzy, systematycznego i aktywnego uczestniczenia w zajęciach dydaktycznych oraz organizacyjnych zgodnie z ustalonym harmonogramem zajęć, a także do składania egzaminów, zaliczeń i przestrzegania obowiązującego Statutu. B. W. zobowiązana została do terminowego uiszczenia czesnego według harmonogramu wskazanego w rozdziale „Opłaty” ust. 1 pkt 1, tj. w I semestrze raty nr 3 (wpisowe i rata 1-2 wynosiły 0 zł i objęte były promocją „Wpisowe i czesne 0%) (400 zł wpisowe oraz po 99 zł raty) w dniu zapisu (99 zł), raty nr 4 (99 zł) do 05 października 2014 r., raty nr 5 (99 zł) do 05 listopada 2014 r., raty nr 6 (99 zł) do 05 grudnia 2014 r., raty nr 7 (99 zł) do 05 stycznia 2015 r. co stanowiło łącznie kwotę 1.093,00 zł. Oprócz ww. opłat B. W. zobowiązana została do wnoszenia opłat dodatkowych, tj. w szczególności opłaty za sesję egzaminacyjną (100 zł) płatną do 10 grudnia za semestr zimowy i do 10 maja za semestr letni. Wysokość czesnego miała być stała i niezależna od liczby godzin zajęć w danym miesiącu. W ust. 7 wskazano, że za wystawienie wezwania do zapłaty w razie nieterminowej wpłaty przekraczającej 30 dni B. W. będzie zobowiązana zapłacić opłatę manipulacyjną w wysokości 20 zł. W ust. 6 zastrzeżono odsetki ustawowe od nieterminowych wpłat.
W ramach promocji „Wpisowe i czesne 0 zł” B. W. nie płaciła wpisowego i dwóch pierwszych rat czesnego i otrzymała łączną ulgę w wysokości 598,00 zł.
W rozdziale „Promocja Wpisowe i czesne 0 zł” ust. 5 umowy wymieniono przypadki, w których słuchaczka została zobowiązana do zwrotu ulgi, a mianowicie: 1) nieuzyskanie promocji na kolejny semestr nauki bądź brak ukończenia szkoły w przypadku najwyższych semestrów; 2) jednostronnego rozwiązania umowy przez słuchacza, 3) skreślenia z listy słuchaczy za wykroczenie dyscyplinarne. Każda ze stron umowy mogła wypowiedzieć umowę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, dokonanego w formie pisemnej (część „Wygaśnięcie umowy” ust. 1). (...) Sp. z o.o. zastrzegła sobie prawo rozwiązania umowy z 1-miesięcznym terminem wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego, jeżeli słuchaczka naruszy ustalony harmonogram płatności i będzie pozostawała w zwłoce o 30 dni, po uprzednim wezwaniu jej do zapłaty w dodatkowym terminie ze stosownym pouczeniem (ust. 2). (...) Sp. z o.o. zastrzegła sobie też prawo odstąpienia od wypowiedzenia umowy mimo zalegania przez słuchaczkę z płatnościami, gdy naruszenie harmonogramu było spowodowane trudną sytuacją materialną/finansową słuchaczki, pod warunkiem udokumentowania tych okoliczności przez słuchaczkę (ust. 3).
Dowód: okoliczność bezsporna; podanie, k. 10;umowa – k. 11-13.
W ramach zawartej umowy B. W. skorzystała z oferty promocyjnej „Wpisowe i czesne 0 zł”.
Dowód: okoliczność bezsporna.
Dnia 08 grudnia 2014 r. B. W. złożyła (...) Sp. z o.o. oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia i odmowie dokonania jakichkolwiek płatności na jego rzecz z powodu rażącego i uporczywego niewywiązywania się z umowy, tj. nieświadczenia usług.
Dowód: okoliczność bezsporna; oświadczenie k. 14.
(...) Sp. z o.o. wezwał B. W. wezwaniami do zapłaty następujących kwot: z dnia 06 marca 2015 r. kwoty 1.338,34 zł, z dnia 23 lipca 2015 r. kwoty 1.408,74 zł i z dnia 05 maja 2015 r. kwoty 1.371,46 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwań.
Dowód: wezwania do zapłaty – 15-17.
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów i kserokopii dokumentów, których żadna ze stron nie kwestionowała, Sąd zaś nie znalazł żadnych podstaw do zakwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej tych dokumentów z urzędu.
Sąd Rejonowy zważył, co następuje.
Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.
Bezspornym w niniejszej sprawie był fakt, że w dniu 14 października 2014 r. strony zawarły pisemną umowę o świadczenie usług edukacyjnych, pozwana skorzystała z promocji „Wpisowe i czesne 0 zł” uzyskując ulgę w wysokości 598,00 zł oraz, że strony już wcześniej wiązała umowa o świadczenie usług edukacyjnych zawarta dnia 3 lipca 2014 r. Żadna ze stron nie kwestionowała w niniejszej sprawie faktu złożenia przez pozwaną w dniu 08 grudnia 2014 r. oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia oraz faktu nieuczestniczenia przez pozwaną w zajęciach u powoda. Pozwana podkreślała, że nie uczestniczyła w zajęciach, gdyż faktycznie nie były one organizowane przez powoda, co stanowiło zresztą przyczynę rozwiązania przez nią umowy.
Między stronami istniał spór co do zobowiązania pozwanej do uiszczenia opłat dochodzonych pozwem w niniejszej sprawie a także dopuszczalności złożenia przez pozwaną oświadczenia w trybie przewidzianym przepisami o rękojmi przy sprzedaży.
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż z treści podpisanej przez Strony umowy z dnia 14 października 2014 r. wynika, że mamy do czynienia z umową w rozumieniu art. 750 k.c., do której odpowiednie zastosowanie mają przepisy o umowie zlecenia – art. 734 i następne k.c. Wobec powyższego zasadne były twierdzenia powoda, iż pozwana nie była uprawniona do składania oświadczenia w trybie art. 561 k.c., który dotyczy rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.
Łącząca strony umowa określała, w ramach zasady swobody umów (art. 353 1 k.c.), tryb wygaśnięcia umowy. W ust. 1 części „Wygaśnięcie umowy” strony postanowiły, iż każda z nich mogła wypowiedzieć umowę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, dokonanego w formie pisemnej. Powód zatem zasadnie uznał oświadczenie pozwanej złożone dnia 08 grudnia 2014 r. za wypowiedzenie umowy w trybie ust. 1 części „Wygaśnięcie umowy”. Tym samym umowa łącząca strony wygasła z dniem 31 marca 2015 r., tak jak wskazywał powód.
Jak ustalono w stanie faktycznym, strony umowy z dnia 14 października 2014 r. ukształtowały łączący je stosunek prawny w ramach swobody kontraktowej jako stosunek odpłatny. Pozwana zobowiązała się, w zamian za usługi świadczone przez powoda w postaci organizacji i umożliwienia pozwanej uczestniczenia w zajęciach oraz przystąpienia do egzaminów i zaliczeń, do ponoszenia opłat tytułem czesnego według harmonogramu wskazanego w rozdziale „Opłaty” ust. 1 pkt 1, tj. w I semestrze raty nr 3 (wpisowe i rata 1-2 wynosiły 0 zł i objęte były promocją „Wpisowe i czesne 0%) (400 zł wpisowe oraz po 99 zł raty) w dniu zapisu (99 zł), raty nr 4 (99 zł) do 05 października 2014 r., raty nr 5 (99 zł) do 05 listopada 2014 r., raty nr 6 (99 zł) do 05 grudnia 2014 r., raty nr 7 (99 zł) do 05 stycznia 2015 r. co stanowiło łącznie kwotę 1.093,00 zł. Oprócz ww. opłat B. W. zobowiązana została do wnoszenia opłat dodatkowych, tj. w szczególności: opłaty za sesję egzaminacyjną (100 zł) płatną do 10 grudnia za semestr zimowy i do 10 maja za semestr letni. W ramach odpłatności za usługi powód udzielił pozwanej w ramach promocji „Wpisowe i czesne 0 zł” ulgi w wysokości 598,00 zł stanowiącej równowartość wpisowego oraz dwóch pierwszych rat czesnego. Pozwana wyraziła zgodę na wskazane warunki i zobowiązała się także do dołożenia wszelkich starań do systematycznego i aktywnego zdobywania wiedzy, systematycznego i aktywnego uczestniczenia w zajęciach dydaktycznych oraz organizacyjnych zgodnie z ustalonym harmonogramem zajęć, a także do składania egzaminów, zaliczeń i przestrzegania obowiązującego Statutu. Co więcej, pozwana zgodziła się również na zwrot przyznanej przez powoda ulgi w razie zaistnienia przypadków określonych w rozdziale umowy „Promocja Wpisowe i czesne 0 zł”, w ust. 5.
Wskazane postanowienia umowy stanowiły zatem podstawę zgłoszonego powództwa o zwrot ulgi udzielonej pozwanej, nieuiszczonych opłat tytułem czesnego, opłaty za sesję egzaminacyjną oraz zsumowanej opłaty za trzy wezwania do zapłaty.
Sąd uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w zakresie żądania kwoty 495,00 zł, tj. tytułem rat czesnego za pięć miesięcy (3-7 rata).
Istotę stosunku zobowiązaniowego – a takim jest umowa łącząca strony niniejszego sporu – wskazuje przepis art. 353 k.c., który, przewiduje, że jest to stosunek prawny między podmiotem uprawnionym, wierzycielem a podmiotem zobowiązanym, dłużnikiem, natomiast treścią tego stosunku są uprawnienia wierzyciela i skorelowane z nimi obowiązki dłużnika. Uprawnienia wierzyciela sprowadzają się do możliwości żądania od dłużnika świadczenia, a obowiązki dłużnika polegają na spełnieniu tego świadczenia i tym samym zaspokojeniu interesu wierzyciela. W przypadku stosunku umownego - a zatem dwustronnego - jeden podmiot stosunku wobec innego podmiotu jest zarazem wierzycielem i dłużnikiem.
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że strony łączył stosunek umowny, w którym każda ze stron była względem drugiej dłużnikiem i wierzycielem. Powód mógł zatem domagać się od pozwanej wypełniania przyjętych przez nią obowiązków, w tym do ponoszeniach stosownych opłat za świadczone usługi edukacyjne, ale jednocześnie był zobowiązany względem pozwanej do wypełniania obowiązków, m.in. organizowania zajęć i egzaminów. Pozwana z kolei miała obowiązek m.in. uczestniczyć w zajęciach, składać egzaminy i ponosić ustalone zgodnie z umową opłaty, ale jednocześnie miała prawo domagać się od powoda m.in. organizowania zajęć i egzaminów. Pozwana wyraziła zgodę na taką treść umowy. Tym samym, w ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że w okresie związania stron przedmiotową umową, w tym w okresie wypowiedzenia, tj. do dnia 31 marca 2015 r. pozwana była zobowiązana regulować na rzecz powoda opłaty z tytułu rat czesnego (raty 3-7 w wysokości po 99 zł). Pozwana zawarła stosunek umowny z powodem, dlatego, pomimo że następnie nie uczestniczyła w zajęciach organizowanych przez niego stosownie do przyjętego na siebie zobowiązania, co w sprzeciwie wprost przyznała, powinna była uiszczać opłaty za czesne. W umowie nie przewidziano bowiem żadnego odstępstwa od obowiązku ponoszenia tychże opłat. Wprawdzie pozwana podnosiła w sprzeciwie od nakazu zapłaty, że w związku z niewywiązywaniem się przez powoda z jego zobowiązań nie powinna być obciążona opłatami na jego rzecz, lecz w tym zakresie nie przedłożyła jakichkolwiek dowodów. Ograniczyła się zaledwie do niepopartych materiałem dowodowym twierdzeń. W tym zakresie podkreślić należy, że dowodem takim nie może być wcześniej zawarta z powodem umowa z dnia 03 lipca 2014 r., która wskazuje raczej, że skoro pozwana zawarła kolejną umowę z powodem, nie miała zastrzeżeń odnośnie świadczonych przez niego usług.
W ocenie Sądu powód zatem zasadnie dochodził od pozwanej zapłaty kwot po 99 zł za 3-7 raty czesnego. Zatem w tym zakresie, tj. co do kwoty 495 zł powództwo zasługiwało na uwzględnienie.
W ocenie Sądu nie zasługiwało natomiast na uwzględnienie żądanie powoda co do zapłaty kwoty 598 zł tytułem zwrotu udzielonej pozwanej ulgi w ramach promocji „Wpisowe i czesne 0 zł”, kwoty 100 zł tytułem opłaty za sesję egzaminacyjną oraz kwoty 60 zł tytułem opłaty za trzy wezwania do zapłaty skierowane do pozwanej.
W zakresie opłaty za sesję egzaminacyjną wskazać należy, że z treści przedmiotowej umowy wprost wynika, że powyższa opłata należna jest powodowi. Nie ulega jednak wątpliwości, że wskazane postanowienie umowy przewiduje, że pozwana byłaby zobowiązana uiścić opłatę za sesję egzaminacyjną tylko w przypadku uczestniczenia w tejże sesji, albowiem postanowienie ust. 1 pkt 2 lit. a rozdziału „Opłaty” umowy z dnia 14 października 2014 r. wprost wskazuje, iż opłata ta należy się powodowi „za sesję egzaminacyjną”. Tymczasem z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, że pozwana uczestniczyła w jakiejkolwiek sesji egzaminacyjnej w (...) Sp. z o.o. Podkreślenia wymaga także i to, że powód, który powoływał się na fakt umożliwienia pozwanej składania egzaminów i zaliczeń nie udowodnił tych okoliczności. Powód w szczególności nie wykazał, że pozwana podeszła do sesji egzaminacyjnej. Podnieść należy, że w tym wypadku to na powodzie zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu z art. 6 k.c. spoczywał taki obowiązek. Powód temu obowiązkowi nie podołał, w szczególności nie złożył żadnych dokumentów potwierdzających obecność pozwanej na jakimkolwiek etapie sesji egzaminacyjnej. Wobec braku dowodów przeciwnych, należało uznać okoliczność związaną z nieprzystąpieniem pozwanej do sesji egzaminacyjnej, za fakt niezaprzeczalny. Mając zatem powyższe na uwadze Sąd oddalił powództwo w zakresie kwoty 100 zł tytułem opłaty za sesję egzaminacyjną.
W odniesieniu do żądania zasądzenia kwoty 598 zł tytułem zwrotu udzielonej pozwanej ulgi w ramach promocji „Wpisowe i czesne 0 zł” oraz kwoty 60 zł, która stanowiła opłatę manipulacyjną od sformułowania i przesłania trzech wezwań do zapłaty skierowanych do pozwanej: z dnia 06 marca 2015 r. co do kwoty 1.338,34 zł, z dnia 23 lipca 2015 r. co do kwoty 1.408,74 zł i z dnia 05 maja 2015 r. co do kwoty 1.371,46 zł, to w ocenie Sądu żądanie to również nie zasługuje na uwzględnienie.
Zdaniem Sądu zapis umowy przewidujący obowiązek zwrotu udzielonej pozwanej ulgi oraz opłaty manipulacyjnej za wezwania do zapłaty, tj. zapłaty swoistego ryczałtu, stanowi niedozwoloną klauzulę umowną. Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy (lub wzorca umownego) zawartej z konsumentem, które spełnia łącznie wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 1 k.c., tj. 1) nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie; 2) nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron; 3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
Nie ulega wątpliwości, że pozwana zawierała przedmiotową umowę jako konsument w rozumieniu art. 22 1 k.c., z powodem jako przedsiębiorcą (art. 43 1 k.c.). W związku z tym pozwana korzysta z ochrony przewidzianej w art. 385 1 i nast. k.c. Umowa została zawarta na wzorcu przedłożonym przez powoda i nie zostało w żaden sposób wykazane przez powoda, że postanowienia powyższe zostały z pozwaną uzgodnione indywidualnie.
Przechodząc zaś do treści postanowień umowy części „Promocja Wpisowe i czesne 0 zł” wskazać trzeba, że powyższy zapis, zdaniem Sądu, należy traktować jako karę umowną zastrzeżoną na wypadek przedterminowego rozwiązania umowy o świadczenie usług edukacyjnych wskutek okoliczności dotyczących pozwanej. Strony bowiem umówiły się, iż w przypadku niewypełnienia przez pozwaną obowiązków umownych, których skutkiem jest rozwiązanie umowy, zobowiązana ona jest zapłacić konkretną kwotę pieniężną. Zapis ten odpowiada definicji kary umownej wyrażonej w przepisie art. 483 § 1 k.c. Zarówno w orzecznictwie jak i doktrynie utrwalony jest pogląd, że kara umowna może dotyczyć tylko niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Judykatura stoi przy tym na stanowisku, że przy kwalifikowaniu zobowiązania niepieniężnego w rozumieniu art. 483 § 1 k.c. bierze się pod uwagę charakter prawny tych zobowiązań, które należą do essentialia negotii, a nie obowiązki pochodne, dodatkowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r., V CKN 171/00, LEX nr 52662).
Zasadnicze zobowiązanie strony powodowej polegało na świadczeniu na rzecz pozwanej usług edukacyjnych, za które świadczeniobiorca był zobowiązany uiścić wynagrodzenie w formie wpisowego i czesnego płatnego według harmonogramu. W ocenie Sądu udzielenie pozwanej ulgi przewidzianej ofertą handlową o nazwie „Wpisowe i czesne 0 zł”, nie zmienia charakteru jej zobowiązania, które ze swej istoty miało charakter pieniężny. Jako dłużnik pozwana miała zapłacić sumę pieniężną, co determinowało fakt, że całe zobowiązanie miało charakter pieniężny. Świadczenie pieniężne miało dominujący charakter, powódka zaś w ramach prowadzonej działalności gospodarczej świadczyła usługi edukacyjne odpłatnie. Nie ma przy tym znaczenia, że pozwana zobowiązywała się także do dołożenia wszelkich starań i aktywnego uczestniczenia w zajęciach.
Przepis art. 483 k.c. ma charakter przepisu iuris cogentis, to zastrzeżenie kary umownej w związku z zobowiązaniem pieniężnym jest - jako sprzeczne z przepisami prawa - nieważne co do zasady (tak też Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 lipca 2005 r./I ACa 368/05, OSAB 2005, nr 3, poz. 3).
W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości Sądu, że strona powodowa zastrzegła sobie karę umowną, co miało stanowić zryczałtowane odszkodowanie w sytuacji, gdy słuchaczka odstąpi od umowy lub z przyczyn leżących po jej stronie zostanie ona rozwiązana, uzyskując ulgę, której następnie nie spłaciła. Jest to uniezależnione od rzeczywistej szkody jaką ewentualnie poniósł powód.
Ponieważ dochodzona kwota 598 zł stanowiła karę umowną zastrzeżoną na wypadek niewykonania świadczenia pieniężnego, więc zapis ten należy uznać za nieważny zgodnie z art. 58 § 1 k.c. jako sprzeczny z ustawą. Jednocześnie zgodnie z art. 58 § 3 k.c. jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Zgodnie z przepisem z art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta, przy czym ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. (§ 3 i 4) Przepisy art. 385 3 pkt 16 i 17 k.c. dodatkowo precyzują, iż w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy lub nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego. Wskazać należy, że o ile umowa regulowała wzajemne obowiązki stron, to w zakresie skutków wypowiedzenia umowy (czy wygaśnięcia umowy) nakładała dodatkowe obowiązki jedynie na słuchaczkę. Umowa przewidywała, że w wypadku jednostronnego rozwiązania umowy przez pozwaną, a także rozwiązania umowy z przyczyn leżących po jej stronie, pozwana będzie zobligowana do zwrotu ulgi czyli zapłaty na rzecz powoda kwoty 598,00 zł. Zdaniem Sądu, w sprawie zachodzą wszystkie warunki pozwalające na uznanie, że postanowienia rozdziału „Promocja wpisowe i czesne 0 zł” stanowiły klauzulę abuzywną w zakresie przewidującym obciążenie słuchaczki kwotą przyznanej ulgi (niezależnie od uznania tych zapisów jako kary umownej). Przedmiotowa umowa została zawarta pomiędzy powodem jako przedsiębiorcą zawodowo trudniącym się świadczeniem usług edukacyjnych, a pozwaną jako konsumentem (zawierającym umowę w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą lub zawodową). Umowa została zawarta według wzorca umownego stosowanego przez powoda, co implikuje stwierdzenie, że jej treść nie została uzgodniona indywidualnie z pozwanym. Ustawodawca, poprzez zapis art. 385 1 § 4 k.c., wprowadza ułatwienie dla konsumenta – jest nim domniemanie, że nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta (art. 385 1 § 3 zdanie drugie k.c.). Postanowienia umowy kształtowały prawa i obowiązki stron w sposób nierównomierny rażąco naruszając tym samym interesy pozwanej. Łączący strony stosunek prawny został ułożony w ten sposób, że w razie rozwiązania umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanej, tudzież złożenia przez pozwaną oświadczenia o wypowiedzeniu lub odstąpieniu od umowy w sposób jednostronny pozwana była zobligowana do uiszczenia na rzecz powoda oznaczonej kwoty pieniężnej, lecz w sytuacji odwrotnej – rozwiązania umowy z przyczyn obciążających powoda – umowa nie przewidywała spełnienia na rzecz pozwanej przez powoda żadnego świadczenia. Rozwiązania takie są wprost sklasyfikowane przez przepis art. 385 3 pkt 16 i 17 k.c. jako klauzule abuzywne.
Odnośnie z kolei do treści postanowienia ust. 7 rozdziału „Opłaty” umowy wskazać trzeba, że opłata manipulacyjna za wystawienie wezwania do zapłaty w razie nieterminowej wpłaty przekraczającej 30 dni w wysokości 20 zł, ma dotyczyć jedynie jednej strony, tj. konsumenta. Nie zostały wprowadzone zapisy o opłatach manipulacyjnych w sytuacji, gdy to konsument będzie musiał kierować pisma do powoda w sprawie np. zakresu programu kształcenia, czy pisma dotyczące rozwiązania umowy z przyczyn leżących po stronie powoda. Wprowadzenie takiej opłaty odrywa sprawę ewentualnej szkody od rzeczywiście poniesionych kosztów. Nie został podany w umowie sposób ustalenia wysokości tej opłaty, a nie jest to opłata urzędowa, czy też opłata na zasadzie równości dotycząca obu stron umowy na wypadek niewykonywania przez nich należycie swoich zobowiązań. Nie jest, zdaniem Sądu, wystarczające wskazanie, że na opłatę składają się koszty korespondencji oraz koszty przygotowania wezwania do zapłaty, albowiem powód niejako arbitralnie przyjmuje podane koszty w oderwaniu od jakichkolwiek kryteriów. Opłata taka staje się de facto karą umowną z naruszeniem zasad z art. 483 k.c. (art. 58 k.c.) za nieterminowe spełnienie świadczenia pieniężnego. Wskazać też trzeba, że przedmiotowy zapis rażąco narusza interes ekonomiczny pozwanego konsumenta, który może na tej podstawie zostać obciążany opłatami nie mającymi odzwierciedlenia w świadczeniu wzajemnym – w niniejszym wypadku w wydatkach towarzyszących czynności, za które jest pobierana opłata (por. orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o syg. akt XVII AmC 5380/11). Zważywszy, iż zapis ten znalazł się we wzorcu umownym, spełniona została przy tym przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia. W konsekwencji zapis stanowiący podstawę dochodzenia zwrotu opłaty manipulacyjnej uznać należy za niewiążący strony z mocy art. 385 1 § 1 k.c., a tym samym żądanie zapłaty na nim oparte nie jest zasadne.
O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. Powód domagał się w pozwie zasądzenia odsetek od kwoty 99 zł od dnia 15 października 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 15 października 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 06 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 06 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 99 zł od dnia 06 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 100 zł od dnia 11 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 598 zł od dnia 01 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 60 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Sąd podzielił, w zakresie zasądzonej w wyroku kwoty, stanowisko powoda.
Podnieść należy, że strony przewidziały w umowie, że za nieterminowe wpłaty pobierane są odsetki ustawowe. Regulacja ta jest zgodna z treścią art. 481 § 1 k.c., który wskazuje, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Prawo wierzyciela do żądania od dłużnika zapłaty odsetek za czas opóźnienia w wykonaniu świadczenia pieniężnego nie jest uzależnione ani od wykazywania po stronie wierzyciela szkody wynikłej z opóźnienia, ani przyczynami zależnymi od dłużnika zachowania noszącego znamiona winy (wyrok SA w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r., I ACa 2087/05, LEX nr 307279). Pozwana zobowiązała się w umowie do terminowego uiszczania opłat wskazanych w umowie (w tym tytułem czesnego). Przy tym terminy płatności poszczególnych rat zostały wprost wskazane w umowie.
W ocenie Sądu wobec ustalonego stanu faktycznego powód zasadnie dochodził zapłaty odsetek od nieterminowego świadczenia przez pozwaną. A zatem należały mu się odsetki ustawowe za opóźnienie liczone: od kwoty 99,00 złotych od dnia 15 października 2014 roku do dnia zapłaty, od kwoty 99,00 złotych od dnia 15 października 2014 roku do dnia zapłaty, od kwoty 99,00 złotych od dnia 06 listopada 2014 roku do dnia zapłaty, od kwoty 99,00 złotych od dnia 06 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 99,00 złotych od dnia 06 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.
Wobec niezasadności zgłoszonych roszczeń co do kwoty 598 zł tytułem zwrotu udzielonej ulgi, kwoty 100 zł tytułem opłaty za sesję egzaminacyjną oraz kwoty 60 zł tytułem opłaty manipulacyjnej nie było również zasadne roszczenie powoda o zapłatę odsetek od tych kwot. Roszczenie to jest bowiem akcesoryjne w stosunku do roszczenia głównego - art. 481 i 359 k.c.
O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. Ponieważ powód wygrał proces w 39%, to zasądzono na jego rzecz od pozwanej część kosztów procesu w wysokości 158,73 zł. Na koszty powoda w niniejszej sprawie złożyły się: 360 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego według stawki minimalnej z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 j.t.), 17 zł w oparciu o przepisy ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz.U.2015.783 ze zm.) oraz 30 zł tytułem opłaty od pozwu.
W pkt 4 wyroku Sąd oddalił wniosek pozwanej o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, albowiem w toku postępowania pozwana nie wykazała, aby poniosła jakiekolwiek koszty.
Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w wyroku.
(...).