UZASADNIENIE

J. J. w pozwie skierowanym przeciwko I. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 90 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda oraz obciążenie pozwanego kosztami postępowania. Jako podstawę faktyczną wytoczonego powództwa wskazał, iż pozwany został wyznaczony jego pełnomocnikiem ustanowionym z urzędu do wniesienia w imieniu powoda skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie wydanego w sprawie, sygn. akt I ACa 1019/12, czego nie uczynił, nie powiadamiając powoda o braku podstaw do wniesienia skargi, jak również pomimo jego prośby nie skontaktował się z nim celem omówienia skargi. Zdaniem J. J. zachowanie I. K. stanowiło naruszenie zasad etyki radcowskiej, przepisów powszechnie obowiązującego prawa oraz naruszyło jego dobra osobiste.

I. K. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu, podnosząc, że zachował się zgodnie z prawem, także kodeksem etyki zawodowej i zasadami współżycia społecznego, należycie wypełnił swoje obowiązki jako pełnomocnik powoda i w żaden sposób nie naruszył dóbr osobistych reprezentowanego.

Wyrokiem z dnia 18 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i wnioski.

I. K. wykonuje zawód radcy prawnego. Pozwany został ustanowiony pełnomocnikiem z urzędu powoda w celu zbadania zasadności wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie wydanego w sprawie, sygn. akt I ACa 1019/12. Po zapoznaniu się z aktami sprawy I. K. sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia skargi. Pozwany nie spotkała się osobiście z powodem w tej sprawie.

Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny nie był między stronami sporny. Na rozprawie w dniu 18 marca 2015 r. oddalone zostały wnioski dowodowe stron, gdyż powód jasno i wyraźnie wskazał w uzasadnieniu swojego żądania, z jakich zdarzeń wywodzi twierdzenie o naruszeniu dóbr osobistych, a wszelkie istotne dla sprawy okoliczności zostały dostatecznie wyjaśnione.

Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód nie wykazał bowiem, aby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. Rozpoznając sprawę, której przedmiotem jest ochrona dóbr osobistych, sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, a w przypadku pozytywnej odpowiedzi ustalić, czy działanie pozwanego było bezprawne, przy czym bezprawność należy rozumieć jako zachowanie (działanie bądź zaniechanie) sprzeczne z porządkiem prawnym lub zasadami współżycia społecznego. Ciężar dowodzenia okoliczności, że dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone, ciąży na osobie poszukującej ochrony prawnej na podstawie art. 24 k.c. Sąd Okręgowy ustalił, iż podnoszony przez J. J. zarzut braku nawiązania z nim przez pełnomocnika kontaktu, w celu omówienia skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, nie był wyrazem instrumentalnego potraktowania przez pozwanego powoda jako osoby pozbawionej wolności. Powód nie wykazał, aby jakakolwiek czynność I. K., w szczególności sporządzenie opinii prawnej o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, mogła stanowić naruszenie dóbr osobistych J. J.. W ogóle nie przytoczył jakiejkolwiek okoliczności czy zachowania pozwanego, mogących rodzić podejrzenie lub domniemanie, iż było ono ukierunkowane na wyrządzenie powodowi przykrości, poczucia instrumentalnego traktowania czy krzywdy. J. J. nie tylko nie wykazał, aby pozwany naruszył jego dobra osobiste, ale nawet nie sprecyzował, które z dóbr osobistych miało zostać naruszone. Zgodnie z art. 118 § 5 k.p.c. adwokat lub radca prawny ustanowiony z urzędu ma prawo odmówić sporządzenia skargi kasacyjnej jeżeli byłaby ona niedopuszczalna lub oczywiście bezzasadna. Przewidziane w powyższym przepisie rozwiązanie w założeniu ma utrudniać wnoszenie oczywiście niezasadnych skarg kasacyjnych lub skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Pozwany po merytorycznej ocenie akt postępowania wydał opinię o odmowie wniesienia skargi kasacyjnej, a swoje stanowisko w sposób należyty uzasadnił. Osobisty kontakt pozwanego z powodem nie był konieczny. Sprawa, w której pozwany został ustanowiona pełnomocnikiem z urzęd, nie wymagała bowiem osobistej narady z klientem. W postępowaniu pozwanego jako pełnomocnika z urzędu Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia dóbr osobistych powoda, dlatego oddalił w całości powództwo na podstawie art. 23 k.c., art.24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w całości na podstawie następujących zarzutów:

1. naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego poprzez:

- uniemożliwienie mu brania udziału w procesie i nieustanowienie pełnomocnika z urzędu, co skutkowało nieważnością postępowania,

- nieuwzględnienie części materiału dowodowego, a w szczególności zeznań powoda, opinii biegłych i dokumentacji medycznej,

-obciążenie powoda kosztami postępowania na skutek nierozważenia przesłanek z art. 102 k.p.c.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie orzeczenia Sądu Okręgowego i przekazanie spraw Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Nietrafny jest przede wszystkim zarzut nieważności postępowania. Nie doszło bowiem do pozbawienia powoda możności obrony jego praw na skutek zaniechania doprowadzenia go na rozprawę, na której zapadł zaskarżony wyrok oraz nieuwzględnienia jego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Pozbawienie strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. ma miejsce wtedy, gdy z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975/3/66; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 5, poz. 41; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517). Sytuacja taka nie zaistniała jednak w rozpoznawanej sprawie. Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje obowiązku doprowadzania pozbawionych wolności stron na poszczególne rozprawy, na co wskazuje chociażby art. 327 § 2 k.p.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 września 2009 r., I ACa 573/09, Lex nr 756668). Powód miał możliwość przedstawienia swojego stanowiska procesowego w sprawie w formie pisemnej, z czego korzystał, składając w toku postępowania pisma procesowe. Także odmowa uwzględnienia przez sądy obu instancji wniosku strony o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego, zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem w judykaturze Sądu Najwyższego, nie może być oceniana, jako powodująca nieważność postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony swych praw (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1999 r., II UKN 418/98, OSNP 2000/9/359, z dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 787/00, Lex nr 1170494 i z dnia 12 września 2007 r., I CSK 199/07, Lex 461625 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2009 r., IV CZ 106/08, Lex nr 784207 i z dnia 3 sierpnia 2012 r., I CSK 106/12, Lex nr 1228766).

Oczywiście nietrafny jest zarzut pominięcia przez Sąd Okręgowy części materiału dowodowego w postaci zeznań powoda, opinii biegłych i dokumentacji medycznej, ponieważ takie środki dowodowe nie zostały w sprawie zgromadzone. Co do zasady za przedmiot dowodu uznaje się fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Istotność faktów, jako przedmiot dowodu, powinna być oceniana w kontekście wskazanych w pozwie okoliczności uzasadniających powództwo (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) oraz ich znaczenia prawnego. Nie każde fakty przedstawione przez strony powinny być przedmiotem dowodu, ponieważ Kodeks postępowania cywilnego przewiduje możliwość czynienia ustaleń na podstawie faktów niewymagających dowodu (art. 228-231 k.p.c.). Podkreślić należy, iż sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową, którą zgodnie z art. 217 § 3 k.p.c. wyznacza dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1998 r., II CKN 554/97, OSNP 1999/5/180).

Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, iż fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie miały spornego charakteru, zatem prowadzenie co do nich postępowania dowodowego nie było celowe. Argumentacja przedstawiona przez powoda w apelacji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie podważa tej oceny.

Sąd II instancji podziela także stanowisko Sądu I instancji o braku podstaw do stwierdzenia, iż sam fakt nienawiązania przez pełnomocnika z urzędu osobistego kontaktu z powodem, przed opracowaniem opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku wydanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie, sygn. akt I ACa 1019/12, mógłby zostać uznany za postępowanie pozwanego niezgodne z prawem oraz zasadami etyki radcy prawnego. Rację ma bowiem Sąd Okręgowy, że w sytuacji, gdy pełnomocnik z urzędu ustanowiony został celem wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, osobisty kontakt pełnomocnika z klientem, nie jest konieczny. Zadaniem profesjonalnego pełnomocnika jest analiza toku postępowania zakończonego wydaniem konkretnego orzeczenia oraz rozważenie zasadności dokonania czynności procesowych żądanych przez stronę. Pełnomocnik ma prawo odmówić dokonania czynności (sporządzenia skargi kasacyjnej), gdy w jego ocenie brak jest ku temu podstaw. Subiektywne przekonanie strony, że orzeczenie jest wadliwe, nie wiąże profesjonalnego pełnomocnika a fakt odmowy dokonania danej czynności procesowej sam przez się nie oznacza, że pogwałcony został interes strony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 maja 2013 r., I ACa 1480/12, niepubl.). Pomoc prawna, udzielana stronie z urzędu przez ustanowionego dla niej adwokata albo radcę prawnego, po wydaniu w sprawie orzeczenia przez sąd drugiej instancji, nie oznacza bezwzględnego obowiązku sporządzenia skargi kasacyjnej, jeśli tylko strona wyrazi takie żądanie (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2000 r., III CZP 14/00, OSNC 2001/2/21). Także odmowa wniesienia skargi kasacyjnej przez wyznaczonego przez sąd z urzędu pełnomocnika jest równoznaczna ze spełnieniem obowiązku udzielenia stronie pomocy prawnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2014 r., I CZ 64/14, LEX nr 1532730).

Opinia o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej została opracowana właściwie, ponieważ skonstruowano ją w formie pisemnej w sposób niepozostawiający strony w niepewności co do podstaw prawnych odmowy. Apelujący nie przedstawił w apelacji żadnych zarzutów podważających merytoryczną poprawność tej opinii, jak również twierdzeń o ewentualnym niewłaściwym (z punktu widzenia interesów reprezentowanej strony) czasie jej opracowania lub użyciu naruszających dobra osobiste sformułowań. Zatem w powyższych okolicznościach trafnie Sąd Okręgowy uznał, iż nie było podstaw do stwierdzenia, że pozwany naruszył dobra osobiste powoda.

Natomiast zupełnie niezrozumiały jest zarzut, jakoby Sąd Okręgowy, z naruszeniem art. 102 k.p.c., obciążył powoda obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu, gdyż sentencja zaskarżonego wyroku w ogóle nie zawiera takiego rozstrzygnięcia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, uznając apelację za bezzasadną, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

Marta Szerel Edyta Jefimko Paulina Asłanowicz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE