UZASADNIENIE

Decyzją z 30 stycznia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia odmówił M. K. prawa do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ Komisja Lekarska ZUS nie uznała go za niezdolnego do pracy.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony podniósł, że w ostatnich latach jego stan zdrowia uległ pogorszeniu a Komisja Lekarska ZUS nie dołożyła należytej staranności w ocenie jego zdrowia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z 10 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie oraz orzekł o kosztach.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że M. K., urodzony (...) posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe jako ślusarz – mechanik. Dotychczas pracował jako operator podnośnika widłowego, kierowca wózka podnośnikowego, robotnik magazynowy, operator urządzeń dozujących i pakujących, kierowca, maszynista urządzeń gospodarki wodnej, wyładunkowy, aparatowy formułowania włókien, sprzedawca oraz barwiarz. Pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 20 stycznia 2000 r. do 31 października 2011 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że u ubezpieczonego występują zmiany zwyrodnieniowo dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego po dwukrotnej operacji (1998 r. i 2002 r.) z zespołem bólowym na tle zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych bez istotnej dysfunkcji ruchu oraz objawów korzeniowych, przebyta operacja przepukliny pachwinowej jednostronnej, stan po złamaniu nosa, nadciśnienie, zespół bólowy kręgosłupa szyjnego i L-S na tle zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych z zaburzeniami funkcji narządu ruchu oraz przebyte złamanie kości piętowej lewej leczone operacyjnie z ograniczeniem ruchomości stawu skokowo-piętowego z miernym ograniczeniem funkcji stopy. Ubezpieczony po dniu 31 października 2011 r. pozostaje zdolny do pracy, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 57 w zw. z art. 12 i 13 oraz art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., dalej: ustawa rentowa) Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione. Podkreślił, że sporem objęta była okoliczność czy po dniu 31 października 2011 r. ubezpieczony w dalszym ciągu był co najmniej częściowo niezdolny do pracy, czy też nastąpiła poprawa stanu zdrowia eliminująca tę niezdolność.

W celu oceny niezdolności ubezpieczonego do pracy Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych ortopedy, neurologa oraz specjalisty z zakresu medycyny pracy. Przy tym, w sprawie orzekały trzy niezależne zespołów biegłych z zakresu neurologii i ortopedii oraz trzech niezależnych specjalistów z zakresu medycyny pracy.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że pierwszy zespół biegłych z zakresu ortopedii i neurologii rozpoznał u ubezpieczonego zmiany zwyrodnieniowo dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego dwukrotnie operowane w 1998 r. i 2002 r. z zespołem bólowym w wywiadzie, świeżo przebytą operację przepukliny pachwinowej lewostronnej oraz przebyte złamanie kości piętowej lewej leczone operacyjnie z ograniczeniem ruchomości stawu skokowego. W ocenie biegłych ubezpieczony jest zdolny do pracy po dniu 31.10.2011 r. W uzasadnieniu biegli wskazali, iż ubezpieczony pomimo występujących schorzeń jest zdolny do pracy lekkiej np. może być pomocnikiem magazyniera. Powyższą opinię biegli podtrzymali w opinii uzupełniającej. Z kolei drugi zespół biegłych ortopedy i neurologa rozpoznał przewlekły zespół bólowy kręgosłupa na tle zmian zwyrodnieniowych i dyskopatii z ograniczeniem funkcji narządu ruchu, stan po dwukrotnej operacji dyskopatii L4L5, niedowład stopy lewej, stan po złamaniu lewej pięty z zniekształceniem sklepienia podłużnego i ograniczeniem funkcji stawu skokowo-piętowego. W ocenie biegłych ubezpieczony po dniu 31.10.2011 r. jest nadal częściowo niezdolny do pracy na okres do dnia 31.12.2015 r. Biegli podtrzymali swoje stanowisko w opinii uzupełniającej.

Z uwagi na rozbieżności w opiniach, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii trzeciego zespołu biegłych. Biegli rozpoznali u ubezpieczonego obustronny zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego u osoby po dwukrotnej operacji przepukliny L4/L5 z dobrym efektem klinicznym oraz przebyte złamanie kości piętowej lewej leczone operacyjnie bez upośledzenia. Biegli trzeciego zespołu uznali ubezpieczonego za zdolnego do pracy (opinia z 13.04.2015 r. k. 283-285).

Sąd Okręgowy podkreślił, że dwóch biegłych z zakresu medycyny pracy, odnosząc się do kwalifikacji ubezpieczonego, potwierdziło, że nie jest on osobą niezdolną do pracy po 31 października 2011 r. (k. 184-186, 210-211, 287-289). Wyłącznie jeden biegły z zakresu medycyny pracy stwierdził, że ubezpieczony jest nadal częściowo niezdolny do pracy (k. 241-242).

Mając na uwadze, że większość biegłych wydających opinię w niniejszej sprawie stwierdziła, że ubezpieczony pozostaje osobą zdolną do pracy po dniu 31 października 2011 r. Sąd pierwszej instancji przyjął to ustalenie jako podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. W szczególności za rozstrzygające przyjął opinie trzeciego zespołu biegłych z zakresu ortopedii i neurologii oraz trzecią opinię medyka pracy, którzy uznali ubezpieczonego za zdolnego do pracy. Sąd okręgowy zaznaczył, że opinie te sporządzone zostały po zapoznaniu się z całym materiałem dowodowym, w tym z wcześniejszymi, sprzecznymi opiniami biegłych. Powyższe pozwoliło na zwrócenie uwagi na wszelkie czynniki dotyczące zdrowia ubezpieczonego przemawiające za jego zdolnością do pracy i wydanie pełnej opinii.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zastrzeżenia zgłaszane przez ubezpieczonego zmierzały wyłącznie do przedłużenia postępowania i nie wskazywały żadnych istotnych uchybień w opiniach biegłych uznających zdolność do pracy ubezpieczonego. Z uwagi na powyższe Sąd ten oddalił wnioski dowodowe ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z kolejnych biegłych.

Sąd Okręgowy dał w pełni wiarę opiniom biegłych sądowych, ponieważ były pełne, logiczne i wyczerpujące, zostały sporządzone w sposób rzetelny, przez uprawnione do tego osoby, w granicach przyznanych im kompetencji. Argumentacja biegłych była, w ocenie tego sądu, przekonująca. Dodatkowo Sąd Okręgowy zważył, że opinie były obiektywne i miarodajne dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie. Sąd pierwszej instancji również dał również wiarę pozostałym opiniom w zakresie rozpoznanych u ubezpieczonego schorzeń, nie mniej jednak nie podzielił ich wniosków co do niezdolności do pracy ubezpieczonego.

Sąd pierwszej instancji o kosztach orzekł na podstawie § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 poz. 490 ze zm.) oraz zgodnie z § 2 pkt 3 wspomnianego wyżej rozporządzenia. Sąd uznał, iż zawiłość sprawy, nakład pracy pełnomocnika oraz czas trwania sprawy uzasadniały przyjęcie stawki wynikającej z w/w przepisów w podwójnej wysokości.

Z powyższym rozstrzygnięciem w całości nie zgodził się ubezpieczony. W wywiedzionej apelacji zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnoego, tj. art. 57 ustawy rentowej, przez jego niezastosowanie i orzeczenie, że ubezpieczony jest zdolny do pracy, podczas gdy jak wynika z opinii biegłych z 23 września 2013 r. i 28 listopada 2014 r. jest on osobą nadal częściowo niezdolną do pracy okresowo do 31 grudnia 2015 r. Zarzucił również błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść wydanego orzeczenia, polegający, że ubezpieczony jest osobą zdolną do pracy po 31 października 2011 r., zaś posiadane przez niego schorzenia nie uniemożliwiają mu wykonywania pracy. Apelujący zarzucił także naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego zespołu biegłych z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny, mającego istotne znaczenie dla sprawy, albowiem pozwoliłoby na rozwianie wszelkich wątpliwości i sprzeczności.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Ponadto wniósł o rozpoznanie, w oparciu o art. 380 k.p.c. zasadności postanowienia Sądu pierwszej instancji o oddaleniu wniosku dowodowego o dopuszczeniu dowodu z opinii kolejnego zespołu biegłych z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny pracy i dopuszczenie tego dowodu w postępowaniu apelacyjnym, zwolnienie skarżącego od kosztów w postępowaniu apelacyjnym oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie. W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd ten bowiem właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r. IPKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776, z 22 lutego 2010 r. I UK 233/09, Lex nr 585720).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, analiza zarzutów apelacji i dotychczasowego postępowania prowadzi do wniosku, że w przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy ubezpieczony M. K. pozostaje po 31 października 2011 r. osobą częściowo niezdolną do pracy, czy też stan jego zdrowia poprawił się na tyle, że nie skutkuje już długotrwałą niezdolnością do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy rentowej.

Należy przypomnieć, że przy rozpoznawaniu spraw o dalsze prawo do renty, zgodnie z art. 107 ustawy emerytalnej, należy zbadać czy aktualny na dzień wydania decyzji stan zdrowia osoby ubiegającej się o rentę uległ zmianie w stosunku do stanu od ustania prawa do ostatnio pobieranego świadczenia. Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga z reguły wiadomości specjalnych, których podstawowym źródłem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego. Z istoty i celu tego rodzaju dowodu wynika, że jeśli rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, to dowód z opinii jest konieczny. W takim wypadku sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok SN z 27 listopada 1974 r., II CR 748/74). Ponadto nie jest wystarczające udowodnienie, że u ubezpieczonego występują określone schorzenia, lecz należy je powiązać z rzeczywistymi kwalifikacjami i ustalić, czy doszło do znacznej utraty zdolności do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej). Przy tym na pojęcie niezdolności do pracy składają się pozostające w koniunkcji dwa elementy, tj. element biologiczny oraz element ekonomiczny rozumiany, jako obiektywna utrata zdolności do zarobkowania (zgodnie z posiadanymi rzeczywistymi kwalifikacjami). Oceny zdolności do pracy, oznaczającej potencjalną możliwość wykonywania zatrudnienia, dokonuje się przy uwzględnieniu stopnia naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz celowości przekwalifikowania zawodowego z uwagi na rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 r., sygn. II UK 108/11, Lex nr 1130390).

Sąd pierwszej instancji w celu wyjaśnienia okoliczności spornych, tj. czy ubezpieczony może świadczyć pracę zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami przy istniejących u niego schorzeniach, prawidłowo dopuścił dowody z opinii biegłych sądowych specjalistów z zakresu neurologii, ortopedii, oraz pomocniczo specjalisty medycyny pracy. Należy przy tym podkreślić, że ubezpieczonego badały łącznie trzy niezależne zespoły biegłych oraz trzech różnych biegłych z zakresu medycyny pracy. Mając jednocześnie na względzie rozbieżności, jakie wystąpiły w opiniach biegłych sądowych, Sąd Apelacyjny uznał, że walor dowodu decydującego należało przyznać opinii ostatniego zespołu biegłych neurologa i ortopedy (z 13 kwietnia 2015 r.) oraz biegłej medycyny pracy R. D. (z 1 czerwca 2015 r.). Należy bowiem mieć na uwadze, że biegli ci mieli możliwość zapoznania się z wcześniejszymi opiniami oraz mogli ustosunkować się do wyraźnych między nimi rozbieżności, co też czyni te ekspertyzy najpełniejszymi i najbardziej wiarygodnymi. Należy przy tym zaznaczyć, że były one zgodne również z oceną dokonaną przez lekarza orzecznika ZUS oraz komisję lekarską ZUS.

Sąd Apelacyjny podkreśla zarazem, że wszyscy biegli byli zgodni co do postawionego rozpoznania, różnica zaś dotyczyła wyłącznie oceny wpływu wykrytych schorzeń na możliwość świadczenia przez ubezpieczonego pracy zgodnej z kwalifikacjami. Sąd Odwoławczy miał na uwadze, że biegli neurolog i ortopeda w opinii z 13 kwietnia 2015 r. wyraźnie wskazali, że nie stwierdzili istotnych odchyleń prócz niewielkiego ograniczenia ruchomości w stawie skokowym oraz niewielkiego ograniczenia ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Jednocześnie specjalista medycyny pracy w opinii z 1 czerwca 2015 r. wskazała, że nie stwierdza się upośledzenia funkcji układu ruchu w stopniu znacznym, zaś ubezpieczony zdolny jest do lekkiej i średnio ciężkiej pracy fizycznej na ogólnym rynku pracy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, u ubezpieczonego nastąpiła poprawa stanu zdrowia, wyrażająca się w braku upośledzenia funkcji układu ruchu w stopniu znacznym. Nie oznacza to, że ubezpieczony jest osobą zdrową, a jedynie że po dniu 31 października 2011 r. stan kliniczny jego schorzeń nie skutkuje choćby częściową niezdolnością do pracy w rozumieniu ustawy rentowej. Ponadto pierwszy zespół biegłych (ortopeda i neurolog) badający ubezpieczonego w pierwszym okresie po wstrzymaniu świadczenia również nie stwierdził niezdolności wnioskodawcy do pracy.

Należy ponadto podkreślić, że sprawa dotyczy stanu faktycznego sprzed 5 lat, co w oczywisty sposób wpływa na bezzasadność powoływania dalszych biegłych, którzy mieliby oceniać stan zdrowia M. K. w okresie po 31 października 2011 r. Sąd ubezpieczeń społecznych bierze bowiem pod uwagę stan faktyczny i prawny na dzień wydania spornej decyzji, co oznacza, że jeżeli w stanie klinicznym ubezpieczonego od tego momentu nastąpiła istotna zmiana stanu zdrowia, zawsze może on wystąpić ze stosownym wnioskiem do organu rentowego, który dokona aktualnej oceny schorzeń i ich wpływu na zdolność do świadczenia pracy zgodnej z kwalifikacjami. W zgodzie z powyższym, za niezasadny należało uznać zarzut w przedmiocie naruszenia art. 227 k.p.c. Ponadto należy pamiętać, że Sąd nie ma obowiązku uwzględnienia kolejnych wniosków dowodowych tak długo, aż jedna ze stron udowodni tezę korzystną dla siebie (por. wyrok SN z 9 stycznia 2002 r., II UKN 701/00). Zatem Sąd Apelacyjny za Sądem pierwszej instancji stwierdził, że skoro wszystkie istotne okoliczności sprawy zostały wyjaśnione, dalsze prowadzenie przeprowadzanie kolejnych dowodów zmierzałoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużania postępowania.

Mając na uwadze powyższą ocenę prawną Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (punkt I)

Wysokość przysługującego pełnomocnikowi ubezpieczonego wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, ustalono na podstawie § 11 ust. 2, w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (punkt 2).

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Gabriela

Horodnicka - Stelmaszczuk

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE