UZASADNIENIE

D. J. została oskarżona o to, że:

I. w dniu 9 września 2014 r. w G. w budynku O. (...) woj. (...) groziła A. P. pozbawieniem życia, przy czym groźby te wzbudziły w pokrzywdzonej uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione,

tj. o czyn z art. 190 § 1 k.k.

II. w dniu 23 października 2014 r. w miejscowości G., woj. (...), używając niebezpiecznego narzędzia w postaci noża, dokonała czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego kierownika O. (...) w G. - K. Ł. podczas i w związku z wykonywanymi przez nią czynnościami służbowymi, powodując u niej przecięcie skóry na brzuchu skutkujące rozstrojem zdrowia na okres poniżej siedmiu dni w rozumieniu art. 157 § 2 k.k.

tj. o czyn z art. 223 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zb. z art. 11 § 2 k.k.

III. w dniu 23 października 2014 r. w miejscowości G. woj. (...), działając w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia A. P. zadała jej kilkakrotnie uderzenie nożem w wyniku czego pokrzywdzona doznała obrażeń ciała w postaci głębokich ran w okolicy pachwiny z przecięciem tętnicy udowej oraz ranę dłoni lewej powodując stan ciężki z objawami wstrząsu krwotocznego skutkujących chorobą realnie zagrażającą życiu w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k., lecz zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na interwencję Policji

tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 156 § 1 k.k. pkt 2 k.k. w zb. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 16 października 2015 r. (sygn. akt XVIII K 102/15:

I. oskarżoną D. J. uznał za winną popełnienia czynu zarzuconego jej w punkcie I aktu oskarżenia, tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 190 § 1 k.k. i na tej podstawie skazał ją i wymierzył jej karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;

II. oskarżoną D. J. uznał za winną popełnienia czynu zarzuconego jej w punkcie II aktu oskarżenia, tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 223 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i na tej podstawie skazał ją, zaś na podstawie art. 223 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył jej karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

III. oskarżoną D. J. uznał za winną popełnienia czynu zarzuconego jej w punkcie III aktu oskarżenia tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i na tej podstawie skazał ją, zaś na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. i w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył jej karę 12 (dwunastu) lat pozbawienia wolności;

IV. na podstawie art. 85 § 1 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wobec oskarżonej D. J. w punktach I, II i III i wymierzył jej karę łączną 12 (dwunastu) lat pozbawienia wolności;

V. na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej w punkcie IV kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył oskarżonej okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 23 października 2014 r. do dnia 16 października 2015 r.;

VI. na mocy art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił dowód rzeczowy wskazany pod poz. 2 w wykazie dowodów rzeczowych DRZ (...) (k. 329, t. II) D. J. jako osobie uprawnionej, zaś na mocy art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa poprzez zniszczenie dowodu rzeczowych wskazanego pod poz. (...)w wykazie dowodów rzeczowych DRZ (...) (k. 329, t. II),

VII. na podstawie art. 618 § 1 pkt. 11 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokat K. P. kwotę 840,00 zł (osiemset czterdzieści złotych) plus VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonej D. J.;

VIII. na mocy art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżoną w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, a w tym zwolnił ją od obowiązku uiszczenia opłaty.

Od powyższego wyroku apelacje wnieśli obrońca oskarżonej oraz prokurator.

Obrońca oskarżonej zaskarżył powyższy wyrok w całości na jej korzyść.

Wyrokowi temu zarzucił obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia tj.;

1. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji zasady swobodnej i kontrolowanej oceny dowodów w postaci pisemnej opinii biegłych lekarzy psychiatrów i psychologa a następnie potwierdzonej w ustnej opinii przed Sądem w dniu 08 października 2015 r. i uznanie jej za jasne, pełne, i nie zawierającej wewnętrznych sprzeczności, podczas gdy z treści pisemnej opinii wynika iż opiniujący oparli swoje wnioski również o protokół przesłuchania oskarżonej D. J. w charakterze świadka, pomimo że po przedstawieniu zarzutów i przesłuchania jej w charakterze podejrzanej co do trzech czynów, zaznania te nie mogą być podstawą ustaleń faktycznych w sprawie, a błąd ten winien skutkować sporządzeniem nowej opinii,

2. art. 7 k.p.k. w zw. art. 424 k.p.k. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji swobodnej kontrolowanej oceny dowodów w postaci zeznań świadków wskazujących na sprawstwo i winę oskarżonej w zakresie czynu pierwszego, w szczególności w postaci zeznań pokrzywdzonej A. P. i jej twierdzeń pod adresem oskarżonej, z jednoczesnym odebraniem wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonej w zasadzie wyłącznie z powodu jej mankamentów psychicznych, nad to poprzez ustalenie w zakresie czynu II i III iż działania oskarżonej, w związku z treścią opinii biegłych którzy stwierdzili stan psychiczny u oskarżonej jako ograniczony w stopniu pewnym ale nie znacznym, nie było działaniem w ramach art. 31 § 1 i 2 k.k. - wyłącznie posiłkując się stwierdzeniem biegłych, podczas gdy o przyjęciu określonej kwalifikacji prawnej czynu winien decydować Sąd a ustalenia prowadzące do tych ustaleń winny znaleźć odzwierciedlenie w treści uzasadnienia rozstrzygnięcia, czego Sąd I instancji nie uczynił, nad to nie zasadnego uznania że oskarżona nie pozostawała w pod wpływem okoliczności usprawiedliwiających stan silnego wzburzenia w rozumieniu art. 148 § 4 k.k.

Wynikający z powyższego błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, poprzez ustalenie, że działanie oskarżonej w zakresie czynów II i III nie było działaniem afektywnym tzn. że sfera emocjonalna oskarżonej nie dominowała nad kontrolą jej funkcji intelektu, podczas gdy z treści ustnej opinii uzupełniającej złożonej przez lekarzy psychiatrów i psychologa na terminie 08 października 2015 r. wynika że „zachowanie oskarżonej może świadczyć o dużym napięciu afektywnym, które oskarżona ( badana ) uzewnętrzniła" oraz (...) „że to jej zachowanie to absolutnie wymknęło się jej spod jakiejkolwiek kontroli” a nadto że „oskarżona szła w poczuciu krzywdy i gniewu oraz poczuciu bezsilności i to były emocje, które determinowały jej zachowanie” co winno doprowadzić Sąd do właściwego ustalenia iż działała ona w ramach silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami.

Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k., wniósł aby Sąd II instancji działając na zasadzie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. uchylił zaskarżone orzeczenie w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Prokurator zaskarżył powyższy wyrok na niekorzyść oskarżonej.

Wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonej D. J. kary poprzez orzeczenie:

za czyn I aktu oskarżenia - karę 1 roku pozbawienia wolności,

za czyn II aktu oskarżenia - karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

za czyn III aktu oskarżenia - karę 12 lat pozbawienia wolności,

i wymierzenie kary łącznej na podstawie art. 85 §1 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w wymiarze 12 lat pozbawienia wolności.

Podnosząc powyższy zarzut na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec oskarżonej, pozostawiając bez zmian kary jednostkowe z punktu I i II aktu oskarżenia, kary 25 lat pozbawienia wolności za czyn z punktu III aktu oskarżenia i orzeczenie kary łącznej w wymiarze 25 lat pozbawienia wolności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje obrońcy oraz prokuratora uznać należało za niezasadne. Wymierzonej kary nie można uznać za rażąco niewspółmiernie łagodną.

Odnośnie apelacji obrońcy:

Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, nie naruszając wskazanych w apelacji przepisów tj. art. 7 k.p.k., art. 424 § 1 k.p.k., art. 193 k.p.k.

Obrońca zacytował obszerne fragmenty opinii sądowo –psychiatrycznej, niemniej wyprowadzone z niej przez skarżącego wnioski nie zasługują na akceptację sądu odwoławczego. Przede wszystkim nie można uznać, tak jak czyni to obrońca, powyższej opinii jako nierzetelnej tylko dlatego, iż w zakresie jednego z trzech czynów biegli dysponowali nie wyjaśnieniami a zeznaniami D. J.. Nie każde uchybienie proceduralne może stanowić skuteczny zarzut odwoławczy, a tylko takie które mogło mieć wpływ na treść wyroku. W niniejszej sprawie nie można uznać, że wykorzystanie zeznań tożsamych z późniejszymi wyjaśnieniami mogło mieć jakikolwiek wpływ na treść wyroku. Przypomnieć jednocześnie należy, że D. J. została uprzedzona o prawie do odmowy udzielania odpowiedzi na poszczególne pytania.

Obrońca podniosła również, że w opinii użyto nieostrego sformułowania stwierdzającego „ograniczenie poczytalności w pewnym stopniu” i kwestia ta nie została wyjaśniona przez sąd.

W tym miejscu wskazać wypada, że jeśli obrońcy oskarżonej określenie powyższe wydało się niejasne, to mógł przejawić inicjatywę dowodową. W kontekście całej opinii psychiatrycznej, zrozumienie tego pojęcia nie powinno sprawiać problemu. Stan oskarżonej obojętnie jak nazwany, według biegłych nie znosił, ani nie ograniczał zdolności rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Brak było zatem powodu by rozważać przyjęcie kwalifikacji prawnej w ramach art. 31 k.k.

Nie można zgodzić się z koncepcją obrońcy, że o poczytalności, bądź jej braku winien decydować Sąd, a nie biegli, gdyż w przeciwnym wypadku kwestia wymagająca wiadomości specjalnych zostałaby przeniesiona na organ, który wiedzy fachowej nie posiada.

Na uwzględnienie nie zasługiwał też postulat obrońcy by czynić ustalenia dotyczące działania oskarżonej w stanie silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami czynu. Biegli wskazali na takie cechy osobowości, które sprawiają, że D. J. w sytuacji trudnej emocjonalnie ma ograniczone możliwości kierowania swoim postępowaniem, choć nie w znaczeniu kodeksowym. Niekwestionowanym jest, że oskarżona była związana emocjonalnie z babcią H. R. i umieszczenie jej w D. (...)wywołało jej gniew i żal wobec pracowników opieki społecznej. Oskarżonej jest trudniej zapanować nad emocjami, a zwłaszcza negatywnymi, nie jest to jednak niemożliwe.

Brak jest podstaw by kwestionować ocenę dokonaną przez sąd meriti co do tego, że nie wystąpiły okoliczności usprawiedliwiające silne wzburzenie, tym bardziej że trafnie przytoczono tezy z piśmiennictwa (str. 15 – 16 uzasadnienia). Trudno dopatrzeć się przyczyny wywołującej silną reakcję w zjawiskach zewnętrznych. Takimi na pewno nie były zgodne z prawem działania pokrzywdzonych – reprezentujących O. (...) i jednocześnie korzystne dla H. R..

Rację należy przyznać Sądowi Okręgowemu, że D. J., przy takich wzorcach w jakich została ukształtowana postanowiła własnoręcznie „wymierzyć sprawiedliwość”.

Sąd odwoławczy, odmiennie niż obrońca, nie uważa że wyjaśnienia D. J. zostały ocenione w sposób powierzchowny. Również metoda oceny jej wyjaśnień – według zgodności z innymi źródłami dowodowymi jest poprawna. Każde z trzech zdarzeń odbyło się w obecności świadków, co pozwalało na zweryfikowanie relacji oskarżonej, w tym także i tej okoliczności, że w dniu 9 września 2014 r. A. P. nie zachowywała się arogancko wobec oskarżonej. Przebieg zdarzenia dokonanego na szkodę K. Ł. przeczy temu, że było ono przypadkowe. Oskarżona wiedziała dokąd idzie skoro pytała czy kierowniczka jest u siebie. Zadając jej cios nożem dokonała czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego. Pomimo, że D. J. negowała zamiar zabójstwa A. P., to jednak na podstawie okoliczności podmiotowo – przedmiotowych Sąd I instancji trafnie ocenił zachowanie oskarżonej i dokonał właściwej subsumpcji pod stosowną normę prawną. Oskarżona godziła w różne części ciała A. P., choć przypadkowość urazów wynikała z postawy obronnej pokrzywdzonej, a następnie interwencji osób postronnych. Ponadto, co istotne D. J. również werbalizowała zamiar zabójstwa.

Orzekanie o karze ma charakter indywidualny i jest procesem do pewnego stopnia subiektywnym, obejmującym dokonanie wyboru i zastosowanie odpowiedniej represji karnej właściwej dla konkretnej sytuacji i konkretnego sprawcy. Z tych powodów zasady i dyrektywy orzekania w przedmiocie kary zawarte w art. 53 k.k. pozostawiają organowi orzekającemu pewien zakres swobody w procesie jej wymierzania a granice tej swobody zakreśla wskazana w przepisie art. 438 pkt 4 k.p.k. "rażąca niewspółmierność kary".

Zgodnie z art. 53 § 1k.k. istotnymi wyznacznikami tego czy dana kara jest sprawiedliwa jest to, czy była orzeczona w granicach przewidzianych przez ustawę, a jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy. Ponadto winna uwzględniać stopień społecznej szkodliwości czynu oraz brać pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Z § 2 powyższego przepisu wynika, że wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości.

Zdaniem Sądu odwoławczego Sąd I instancji uwzględnił wszystkie przesłanki wymiaru kary i zasadnie doszedł do wniosku, że adekwatną do zawinienia karą jest kara łączna 12 (dwunastu) lat pozbawienia wolności.

Apelacja wniesiona przez prokuratora w zakresie w jakim postawiono zarzut rażąco niewspółmiernej kary nie okazał się zasadny.

Skarżący nie wykazał by Sąd I instancji pominął jakieś okoliczności obciążające, bądź ich nie doszacował, co mogłoby wpłynąć na wymiar kary za usiłowanie pozbawienia życia A. P., a w konsekwencji na karę łączną. Kara 25 lat pozbawienia wolności jest karą eliminacyjną i w konsekwencji jej wymierzenia byłaby niewspółmierną do zawinienia. Nie można pominąć faktu, że przestępstwo z uwagi na interwencję policji zakończyło się na etapie usiłowania, zaś osobowość oskarżonej ukształtowała się w niesprzyjających warunkach środowiskowych.

Sąd uwzględnił również okoliczności obciążające wskazane w apelacji prokuratora takie jak brak skruchy, brak krytycyzmu.

Wbrew autorowi apelacji kara 12 lat pozbawienia wolności nie jest karą łagodną, zważywszy na ustawowe zagrożenie mieszczące się pomiędzy 8 a 15 lat pozbawienia wolności. Sama postawa oskarżonej deklarującej przed biegłymi, że po 15 latach „nie daruje” pokrzywdzonej nie stanowi wystarczającej przesłanki orzeczenia kary w wyższym wymiarze, albowiem biegli psychiatrzy nie mogli określić na ile realizacja groźby jest realna.

Wysokość wynagrodzenia za obronę pełnioną z urzędu w postępowaniu odwoławczym przyznano w oparciu o § 4 ust. 1 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. Nr 1801 z 2015 r.) oraz art. 29. ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 maja 1982 r . Prawo o adwokaturze.

Na podst. art. 626 § 1 k.p.k., art. 624 § 1 k. p. k. orzeczono o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, w oparciu
o dyspozycję art. 437 § 1 k.p.k. orzekł jak w wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE