UZASADNIENIE

Na podstawie art. 423 § 1a k.p.k., stosowanego w postępowaniu odwoławczym odpowiednio na podstawie art. 457 § 2 k.p.k., zakres uzasadnienia wyroku ograniczono jedynie do rozstrzygnięć odnoszących się do oskarżonego M. M., gdyż wyłącznie jego obrońca z urzędu złożył wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w stosunku do niego.

Prokurator Okręgowy we Wrocławiu skierował d o Sądu O kręgowego we W. akt oskarżenia przeciwko szeregu osobom, w tym m.in. przeciwko oskarżon emu M. M. o to, że:

I. w okresie od czerwca 2008 roku do 12 stycznia 2009 roku we W., K. i innych miejscowościach, brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej, kierowanej przez J. M. i inną osobę, w skład której wchodzili: M. K., W. L., D. T., R. D., T. G., D. W., B. L. i inne osoby, mającą na celu wyłudzanie środków finansowych od osób fizycznych, poprzez wprowadzenie ich w błąd, co do tożsamości osób zwracających się do nich o udzielenie pożyczek, a następnie pobieranie pieniędzy przez osoby, wskazywane jako znajomi rzekomych pożyczkobiorców lub poprzez wskazanie pokrzywdzonym rachunku bankowego, należącego do grupy, na który winni wpłacić pieniądze, a następnie wykorzystanie tych środków na cele grupy,

- tj. o przestępstwo z art. 258 § 1 k.k.

II. w okresie od 16 lipca 2008 roku do 12 stycznia 2009 roku we W., K. i innych miejscowościach, działając w zorganizowanej grupie przestępczej, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, na polecenie J. M. i innej osoby, namówił M. K. i W. L., aby na polecenie członków grupy odbierali od wskazanych im osób pieniądze, przekazywane im przez pokrzywdzonych, w celu rzekomego dostarczenia ich krewnym, a w rzeczywistości działali w celu wprowadzenia w błąd i doprowadzenia do faktycznego przekazania pieniędzy grupie, w wyniku czego, od czerwca 2008 roku do stycznia 2009 roku, nie mniej niż 22 osoby zostały doprowadzone do niekorzystnego rozporządzenie mieniem w łącznej kwocie 238.860,00 złotych, stanowiącej mienie znacznej wartości, przy czym przy udziale W. L. zostało doprowadzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie mniej niż 9 osób w łącznej kwocie 63.350,00 złotych oraz 15 osób usiłowano doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie nie mniejszej niż 151.000,00 złotych oraz przy udziale M. K. zostało doprowadzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie mniej niż 13 osób w łącznej kwocie 175.510,00 złotych oraz nie mniej niż 24 osoby usiłowano doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na kwotę nie mniejszą niż 213.000,00 złotych, a w tym, w okresie od lipca do września 2008 roku, w K., na polecenie J. M. i innych osób, wspólnie z M. K., odebrał nie mniej niż 4 razy pieniądze od pokrzywdzonych w łącznej kwocie 83.500,00 złotych oraz nie mniej niż 5 razy usiłował odebrać pieniądze od pokrzywdzonych, w łącznej kwocie 26.000,00 złotych, w sytuacji, gdy uprzednio J. M. i inne osoby, w rozmowach telefonicznych z pokrzywdzonymi, wprowadzały ich w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż rozmawiają z krewnymi, a następnie wyłudzali od nich przekazanie pieniędzy w różnych kwotach na rzecz grupy, a w tym:

1) w dniu 16 lipca 2008 roku w K., doprowadził Z. N. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 5.500,00 złotych, w ten sposób, iż na polecenie, nieustalonej w niniejszym postępowaniu, osoby wraz z M. K. odebrał od Z. N. w miejscu jej zamieszkania w K. Osiedle (...), kwotę 5.500,00 złotych, którą rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki jej kuzynowi J. R., podczas gdy w rzeczywistości przekazał pieniądze nieustalonej osobie, w sytuacji, gdy uprzednio nieustalona w niniejszym postępowaniu osoba, w rozmowie telefonicznej z Z. N., wprowadziła ją w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzona rozmawia z J. R., a następnie doprowadziła do przekazania sprawcom pieniędzy przez pokrzywdzoną w w/w kwocie, czym działał na szkodę Z. N.;

2) w dniu 16 lipca 2008 roku w K., brał udział w doprowadzeniu Z. N. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 20.000,00 złotych, w ten sposób, iż na polecenie nieustalonej osoby wraz z M. K. usiłował odebrać z miejsca zamieszkania Z. N. w K. (...), w/w kwotę, którą następnie rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki jej krewnemu, w sytuacji, gdy uprzednio nieustalona w niniejszym postępowaniu osoba, w rozmowie telefonicznej ze Z. N., wprowadziła ją w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzona rozmawia z siostrzeńcem, z zamiarem doprowadzania do przekazania przez nią pieniędzy na rzecz grupy, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonej, czym działał na szkodę Z. N.;

3) w dniu 16 lipca 2008 roku w K., brał udział w doprowadzeniu T. M. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w nieustalonej kwocie, w ten sposób, iż wraz z M. K., na polecenie J. M., usiłował odebrać z miejsca zamieszkania T. M. w K. Osiedle (...), nieustaloną kwotę, którą następnie miał rzekomo przekazać tytułem pożyczki krewnemu pokrzywdzonej, w sytuacji, gdy uprzednio J. M., w rozmowie telefonicznej ze T. M. wprowadził ją w błąd, co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzona rozmawia z krewnym, z zamiarem doprowadzania do przekazania przez nią pieniędzy na rzecz grupy, jednak celu nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonej, czym działał na szkodę T. M.;

4) w dniu 3 września 2008 roku w K., brał udział w doprowadzeniu K. W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 4.000,00 złotych, w ten sposób, iż wspólnie z M. K., na polecenie J. M., usiłował odebrać od pokrzywdzonej z banku przy ul. (...) w K., w/w kwotę, którą następnie rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki krewnemu pokrzywdzonej, w sytuacji, gdy uprzednio J. M., w rozmowie telefonicznej ze K. W., wprowadził ją w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzona rozmawia z wnukiem, z zamiarem doprowadzania do przekazania przez nią pieniędzy na rzecz grupy, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonej, czym działał na szkodę K. W.;

5) w dniu 4 września 2008 roku w K., brał udział w doprowadzeniu R. W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 2.000,00 złotych, w ten sposób, iż wraz z M. K., na polecenie J. M., usiłował odebrać z miejsca zamieszkania R. W. w K. Os. (...), w/w kwotę, którą następnie rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki wnukowi pokrzywdzonego, w sytuacji, gdy uprzednio J. M., w rozmowie telefonicznej ze R. W. wprowadził go w błąd, co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzony rozmawia z wnukiem o imieniu G., z zamiarem doprowadzania do przekazania przez niego pieniędzy na rzecz grupy,, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonego, czym działał na szkodę R. W.;

6) w dniu 4 września 2008 roku w K., doprowadził B. H. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 10.000,00 złotych, w ten sposób, iż na polecenie J. M. wraz z M. K. odebrał od B. H., w miejscu jej zamieszkania w K. ul. (...), kwotę 10.000,00 złotych, którą rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki jej bratankowi, podczas gdy w rzeczywistości przekazał pieniądze nieustalonej w niniejszym postępowaniu osobie, w sytuacji, gdy uprzednio J. M., w rozmowie telefonicznej z B. H., wprowadził ją w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzona rozmawia z bratankiem, a następnie doprowadził do przekazania sprawcom pieniędzy przez pokrzywdzoną w w/w kwocie, czym działał na szkodę B. H.;

7) w dniu 5 września 2008 roku w K., doprowadził W. A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 58.000,00 złotych, w ten sposób, iż na polecenie nieustalonej w niniejszym postępowaniu osoby wraz z M. K. odebrał od W. A., w miejscu jego zamieszkania w K. ul. (...), kwotę 10.000,00 złotych, którą rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki jego kuzynowi W., podczas gdy w rzeczywistości przekazał pieniądze nieustalonej w niniejszym postępowaniu osobie, w sytuacji, gdy uprzednio nieustalona osoba, w rozmowie telefonicznej z W. A., wprowadziła go w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzony rozmawia z kuzynem W., a następnie doprowadziła do przekazania sprawcom pieniędzy w kwocie 58.000,00 złotych, z czego 10.000,00 złotych odebrał M. K. i M. M., a 48.000,00 złotych, pokrzywdzony wpłacił na rachunek bankowy wskazany przez sprawców, czym działał na szkodę W. A.;

8) w dniu 15 września 2008 roku w K., doprowadził T. K. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 10.000,00 złotych, w ten sposób, iż na polecenie J. M., wraz z M. K. odebrał od T. K., w miejscu jej zamieszkania w K. ul. (...), kwotę 10.000,00 złotych, którą rzekomo miał przekazać tytułem pożyczki jej wnukowi o imieniu F., podczas gdy w rzeczywistości przekazał pieniądze nieustalonej w niniejszym postępowaniu osobie, w sytuacji, gdy uprzednio J. M., w rozmowie telefonicznej z T. K., wprowadziła ją w błąd co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzona rozmawia z wnukiem F., a następnie doprowadził do przekazania sprawcom pieniędzy przez pokrzywdzoną w w/w kwocie, czym działał na szkodę T. K.;

9) w dniu 16 września 2008 roku w K., brał udział w doprowadzeniu W. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w nieustalonej kwocie, w ten sposób, iż wraz z M. K., na polecenie J. M., usiłował odebrać z miejsca zamieszkania W. B. w K. ul. (...), nieustaloną kwotę, którą następnie miał rzekomo przekazać tytułem pożyczki wnukowi pokrzywdzonego, w sytuacji, gdy uprzednio J. M., w rozmowie telefonicznej ze W. B. wprowadził go w błąd, co do tożsamości rozmówcy, wskazując, iż pokrzywdzony rozmawia z wnukiem o imieniu M., z zamiarem doprowadzania do przekazania przez niego pieniędzy na rzecz grupy,, jednak celu nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonego, czym działał na szkodę W. B.;

- tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 9 marca 2016r. sygn. III K – 34/14 Sąd Okręgowy we Wrocławiu w odniesieniu do zarzutów stawianych oskarżonemu M. M. orzekł następująco:

I. uznał oskarżonego M. M. za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku, tj. popełnienia czynu z art. 258 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 258 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności (punkt I części rozstrzygającej);

II. uznał oskarżonego M. M. za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku, tj. popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności (punkt II części rozstrzygającej);

III. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r. połączył kary jednostkowe pozbawienia wolności orzeczone wobec oskarżonego M. M. w punktach I-II części dyspozytywnej wyroku i wymierzył mu karę łączną 2 (dwóch) lat i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności (punkt XII części rozstrzygającej);

IV. na podstawie art. 46 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r. zobowiązał oskarżonego M. M. do częściowego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przypisanym mu w punkcie II części dyspozytywnej wyroku poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych :

1) Z. N. – kwoty 2.000 zł,

2) B. H. – kwoty 3.300 zł,

3) W. A. – kwoty 9.000 zł,

4) T. K. – kwoty 3.300 zł (punkt XV części rozstrzygającej);

I. na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu M. M., na poczet orzeczonej jednostkowej kary pozbawienia wolności okres zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 15 stycznia 2009r. do dnia 28 sierpnia 2009r. (punkt XX części rozstrzygającej);

II. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. K. wynagrodzenie za nieopłaconą obronę oskarżonego M. M., udzieloną z urzędu, w kwocie 3.394,80 zł brutto (punkt XXI części rozstrzygającej);

III. zwolnił oskarżonego M. M. od ponoszenia kosztów sądowych oraz opłaty, zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa (punkt XXIV części rozstrzygającej).

Powyższy wyrok, w odniesieniu do oskarżonego M. M., zaskarżył jego obrońca z urzędu, adw. P. K. – w części dotyczącej orzeczeń o karach jednostkowych i karze łącznej oraz środkach karnych. Na podstawie art. 438 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) obrazę przepisów prawa materialnego, a to przepisów art. 85 § 1 k.k. w zw. z art. 85 a k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. i w zw. z art. 70 § 1 k.k. oraz art. 73 § 2 k.k. w zw. z art. 69 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015r., poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie wobec oskarżonego M. M., w zakresie orzeczonej kary pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia, wobec niezasadnego orzeczenia w stosunku do tego oskarżonego kary łącznej bez zastosowania systemu absorpcji, tj. niewymierzenia kary łącznej w wymiarze 2 lata pozbawienia wolności, co umożliwiłoby na wskazane wyżej warunkowe zawieszenie, przy czym istniały podstawy do takiego orzeczenia, mając na względzie procesową postawę oskarżonego, jego dotychczasową niekaralność, warunki osobiste i stosunek wymiaru jego kary do kar orzeczonych wobec pozostałych oskarżonych;

2) rażącą niewspółmierność kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego wobec braku zawieszenia jej wykonania i orzeczenia kary łącznej jako zawyżonej, przekraczającej próg stanowiący o możliwości jej zawieszenia jedynie o 2 miesiące, przy czym okoliczności sprawy po stronie oskarżonego pozwalały na orzeczenie kary łącznej w wysokości 2 lat, tj. umożliwiającej orzeczenie kary z jej warunkowym zawieszeniem.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego M. M. wniósł o:

1) zmianę wyroku orzeczonego wobec M. M. w jego zaskarżonej części i wymierzenie mu kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności z zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat i oddanie w tym czasie oskarżonego pod dozór kuratora sądowego;

2) zmianę wyroku orzeczonego wobec M. M. w jego zaskarżonej części poprzez uchylenie obowiązku naprawienia szkody;

3) dokonanie oceny wyroku orzeczonego wobec M. M. w jego zaskarżonej części, poprzez pryzmat przepisu art. 440 k.p.k., wobec jego rażącej niesprawiedliwości w związku z wymiarem orzeczonej kary pozbawienia wolności, wskazując w tym zakresie zarówno postawę oskarżonego jak i zestawienie orzeczonej wobec niego kary z pozostałymi oskarżonymi, którym karę pozbawienia wolności zawieszono;

4) zasądzenie na rzecz obrońcy oskarżonego z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za II instancję, których to kosztów oskarżony nie pokrył w całości, ani w części.

Sąd Apelacyjny zważył , co następuje :

Apelacja obrońcy z urzędu oskarżonego M. M., adw. P. K. nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu nie był dotknięty obrazą przepisów prawa materialnego i rażącą niewspółmiernością (zbytnią surowością) kary.

I. Mimo tego, że obrońca nie kwestionował w apelacji sprawstwa i winy oskarżonego M. M. w kontekście przypisanych mu przestępstw, to jednak należy zdecydowanie stwierdzić, że zebrany w sprawie materiał dowodowy w całości potwierdził ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji.

Orzekając w niniejszej sprawie Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w sposób prawidłowy i wnikliwy, wyczerpując dostępne możliwości dowodowe w celu ustalenia czy istnieją podstawy do przypisania oskarżonym zarzuconego im przestępstwa. Wbrew zarzutom obu apelacji, przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy Sąd Okręgowy we Wrocławiu respektował zasady procesowe, w tym zasadę prawdy materialnej (art. 2 § 2 k.p.k.), zasadę bezstronności (art. 4 k.p.k.), zasadę in dubio pro reo (art. 5 k.p.k.), a także zasadę swobodnej oceny dowodów (art. 7 k.p.k.). Dokonane w wyroku ustalenia faktyczne wolne są od błędów i uwzględniają całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy (art. 410 k.p.k.).

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji przeprowadził wnikliwą rekonstrukcję stanu faktycznego, ustalając sposób działania oskarżonego M. M. w związku z działaniem w okresie od czerwca 2008r. do 12 stycznia 2009r. w zorganizowanej grupie przestępczej, kierowanej m.in. przez J. M., w skład której wchodzili: M. K., W. L., D. T., R. D., T. G., D. W., B. L. i inne osoby, mającą na celu wyłudzanie środków finansowych od osób fizycznych, poprzez wprowadzenie ich w błąd, co do tożsamości osób zwracających się do nich o udzielenie pożyczek, a następnie pobieranie pieniędzy przez osoby, wskazywane jako znajomi rzekomych pożyczkobiorców lub poprzez wskazanie pokrzywdzonym rachunku bankowego, należącego do grupy, na który winni wpłacić pieniądze, a następnie wykorzystanie tych środków na cele grupy.

Opierając się na materiale dowodowym w postaci wyjaśnień oskarżonych: J. M. (k. 6063-6067, 6070-6071, 12026-12028, 14698-14701, 15541-15542, 15640-15641, 15665-15669, 15774-15795, 16210-16211) i W. L. (k. 3823-3828, 3832-3837, 3843-3845, 3858-3859, 3888-3891, 3896-3899, 3975-3982, 16082-16083, 17120-17121v) oraz świadków: M. K. (k. 2501-2519, 2549-2552, 2555-2556, 2699-2700, 2714-2715, 2766-2779, 2815-2830, 2836-2845, 2847-2848, 2892-2896, 2899-2901, 2903-2905, 2934-2935, 2963, 3203-3205, 3259-3260, 16055, 17277v-17278v), J. C. (k. 12275-12276, 12282-12286, 12322-12324, 17494-17496), R. K. (k. 13214-13217, 13220-13230, 13553-13555), A. O. (k. 12975-12976, 12978-12979, 12981-12982, 12984-12987, 12995-12996, 13001-13006, 13010-13016, 13017-13019, 13227-13230, 13549-13552), E. P. (k. 7243-7246), A. N. (k. 7501-7525) i M. T. (k. 13661-13666, 17250), jak również na zeznaniach świadków, którzy zostali pokrzywdzeni przestępczymi działaniami członków grupy przestępczej, wynikach analizy bilingów rozmów telefonicznych poprzedzających przypadku oszustwa (k. 1304, 1500-1503, 1514-1518, 1639-1644, 1713-1716, 3396-3398), a także wyników kontroli operacyjnej, zwłaszcza zapisów rozmów między członkami grupy, ustalono mechanizmy dokonywanych oszustw i personalia sprawców.

Jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy we Wrocławiu, w ramach działalności przestępczej, oskarżony M. M. wyszukiwał osoby, które będą obierać od ofiar oszustwa koperty z pieniędzmi oraz organizował wykonanie przez te osoby poleceń udania się w określone miejsce i odebrania pieniędzy. Otrzymywał za to wynagrodzenie w wysokości 300-500 złotych, a także środki finansowe na przejazdy i wyżywienie w trakcie realizacji poszczególnych zadań w ramach grupy.

Chociaż podczas śledztwa oskarżony M. M. początkowo nie przyznał się do stawianych mu zarzutów, to jednak jeszcze w postępowaniu przygotowawczym zmienił linię obrony i przyznał się w całości do stawianych mu zarzutów. Początkowo twierdził, iż na prośbę A. Ł. jedynie skontaktował z nim M. K. i W. L., lecz sam nie odbierał pieniędzy od pokrzywdzonych, wskazał, że dostał za przeprowadzenie tych osób po 300 zł. W późniejszych wyjaśnieniach wskazał, że dwukrotnie był wraz z M. K. w K. i odbierał pieniądze od pokrzywdzonych, za co dostali od J. M. pieniądze na taksówkę, hotel i jedzenie (k. 3147-3152, 3154, 3162-3165, 3189-3193, 3203-3221, 3259-3260, 3264-3270, 3272-3273, 3280-3285, 3287-3288, 3318-3322, 16063-16064).

W postępowaniu jurysdykcyjnym oskarżony M. M. podtrzymał dotychczas składane wyjaśnienia, w których przyznał się do wszystkich przestępstw i wyraził żal z powodu popełnionych przestępstw. Wyjaśnił, że potrzebował pieniędzy i miał świadomość, że uczestniczy w grupie, która dokonuje przestępstw „na wnuczka”, a sposób działania grupy był dla niego jasny (k. 17119-17120, 17120v).

Opracowując uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy we Wrocławiu sporządził je zgodnie z wymogami przewidzianymi w art. 424 § 1 i 2 k.p.k., w sposób wyczerpujący i przekonujący, uwzględniając przy tym okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonych (art. 4 k.p.k.). Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia pozwalało w pełni na kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku i jasno odnosiło do najistotniejszych zagadnień koniecznych dla podstaw odpowiedzialności karnej oskarżonego, wartości materiału dowodowego oraz kary orzeczonej wobec oskarżonego.

II. Całkowicie błędne i bezpodstawne były – wyrażone w apelacji obrońcy – zarzuty obrazy przepisów prawa materialnego (art. 85 § 1 k.k. w zw. z art. 85 a k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. i w zw. z art. 70 § 1 k.k. oraz art. 73 § 2 k.k. w zw. z art. 69 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015r.) w związku z orzeczeniem wobec oskarżonego M. M. kary pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia, a także niezasadnego orzeczenia w stosunku do tego oskarżonego kary łącznej bez zastosowania systemu absorpcji.

Już na wstępie należy stwierdzić, że zarzut obrazy prawa materialnego może być zasadny tylko wówczas, gdy dotyczy zastosowania lub niezastosowania przepisu zobowiązującego sąd do jego bezwzględnego respektowania. Jeżeli natomiast ustawa stwarza tylko fakultatywną możliwość zastosowania określonego przepisu prawa materialnego, to przez niestosowanie tego przepisu sąd nie dopuszcza się „obrazy" przepisu prawa materialnego, natomiast w takim przypadku mogą występować warunki do stawiania wyrokowi zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku oraz rażącej niewspółmierności wymierzonej kary (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1977r. sygn. I KR – 65/77 – OSNPG 1977/10/90).

W sytuacji, gdy Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sposób prawidłowy zastosował przepisy o karze łącznej, respektując zasadę stosowania ustawy względniejszej dla sprawcy (art. 4 § 1 k.k.), a zatem stan prawny sprzed nowelizacji wprowadzonej od dnia 1 lipca 2015r., a także orzekł karę łączną pozbawienia wolności w granicach ustawowych przewidzianych w art. 86 § 1 k.k., nie mogło być mowy o obrazie prawa materialnego. Potrzeba ustalenia względności ustaw wynikała z materialnoprawnego charakteru przepisów o wyroku łącznym, zawartych w art. 85 k.k. i następne (por. uchwałę SN z 28.11.2013r. sygn. I KZP – 13/13 – OSNKW 2013, z. 12, poz. 100 oraz wyrok SN z 9.01.2015r. sygn. IV KK – 224/14 – KZS 2015, z. 4, poz. 18).

Sąd Okręgowy respektował przepis art. 85 k.k. w brzmieniu sprzed noweli wprowadzonej art. 1 pkt 46 ustawy z dnia 20 lutego 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015r. poz. 396), stanowiący, że jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Ustalając wymiar kary łącznej, Sąd Okręgowy we Wrocławiu w pełni trafnie zastosował przepis art. 86 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed noweli wprowadzonej art. 1 pkt 48 cyt. ustawy z dnia 20 lutego 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015r. poz. 396), orzekając karę łączną w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności, a zatem w granicach pomiędzy najsurowszą z kar jednostkowych (2 lat pozbawienia wolności), a sumą kar (3 lat pozbawienia wolności).

Nie można także zaakceptować zarzutu obrazy art. 85a k.k. przez Sąd Okręgowy. Po pierwsze, przepis ten nie obowiązywał przed nowelizacją wprowadzoną z dniem 1 lipca 2015r., a zatem stosując przepisy sprzed tej nowelizacji Sąd I instancji nie mógł się na niego powoływać. Jednak, nawet wówczas, gdy przepis ten nie obowiązywał, orzekając karę łączną, sąd miał obowiązek brać pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Po wtóre, przepis art. 85a k.k. nie wprowadza żadnych ścisłych obowiązków lub zakazów, które mogłyby zostać złamane, a jedynie określa dodatkowe reguły sędziowskiego wymiaru kary, których naruszenie mogłoby zostać kwestionowane zarzutami z kategorii ocen, a zatem na gruncie przepisów art. 438 pkt 3 i 4 k.p.k., a nie zarzutem obrazy prawa materialnego.

III. Dotknięte całkowitym nieporozumieniem, a wręcz naiwnością i życzeniowym wnioskowaniem, jest stanowisko wyrażone w apelacji, że gdyby Sąd Okręgowy we Wrocławiu, stosując przepisy kodeksu karnego obowiązujące przed 1 lipca 2015r., orzekł karę 2 lat pozbawienia wolności, to musiałaby to być kara z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Oczywiście, takiego obowiązku Sąd I instancji nie miał i nawet w wypadku łagodniejszej kary niż 2 lata pozbawienia wolności musiałby oceniać, czy zachodzi dodatnia prognoza kryminologiczna, pozwalająca na warunkowe zawieszeniem wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k.

Jak już sygnalizowano wcześniej, wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że z obrazą prawa materialnego mamy do czynienia wówczas, gdy do ustalonego stanu faktycznego została zastosowana nieprawidłowa subsumpcja prawna (tj. sąd zastosował niewłaściwą kwalifikację prawną lub też nie zastosował przepisu, który winien był zastosować), bądź też sąd dokonał wadliwej wykładni zastosowanego prawa. Należy zatem porównywać treść zastosowanego przepisu prawa z ustalonym przez sąd stanem faktycznym. Jeżeli w ocenie skarżącego sąd błędnie ustalił stan faktyczny i do tak ustalonego stanu zastosował przepis, który – przy prawidłowych ustaleniach – miałby zastosowanie, to zarzut naruszenia prawa materialnego jest bezpodstawny. W takiej sytuacji prawidłowy jest zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia (art. 438 pkt 3 k.p.k.). Jako przykład takiego stanowiska niech posłużą wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1998 r., sygn. akt: III KKN 249/98 (Prokuratora i Prawo 1998 r., nr 10, poz. 16) oraz z dnia 6 lutego 1997 r., sygn. akt: IV KKN 410/96 (Prokuratura i Prawo 1997 r., nr 7-8, poz. 16).

Mając powyższe na uwadze, zarzut sformułowany przez obrońcę oskarżonego, prowadził do zakwestionowania ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku co do podstaw wymiaru kar jednostkowych, kary łącznej i orzeczenia o środkach karnych, jako błędnych i tak powinien być rozpoznany. Zarzut ten został zatem rozpoznany łącznie z zarzutem rażącej niewspółmierności kary, poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, bez zachowania zasady obiektywizmu oraz z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania polegające na niewystarczającym uwzględnieniu pozytywnej prognozy kryminologicznej co do oskarżonego M. M., jego właściwości i warunków osobistych, co skutkowało wymierzeniem mu rażąco surowości kary łącznej 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności.

IV. Nie zasługiwał także na uwzględnienie zarzut rażącej niewspółmierności kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego M. M. wyrażającej się w orzeczeniu bezwzględnej kary pozbawienia wolności i orzeczenia kary łącznej jako zawyżonej, przekraczającej próg stanowiący o możliwości jej zawieszenia jedynie o 2 miesiące, chociaż – zdaniem obrońcy – okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste oskarżonego pozwalały na orzeczenie kary łącznej w wysokości 2 lat, umożliwiającej orzeczenie kary z jej warunkowym zawieszeniem.

Nie można się zgodzić z twierdzeniem autora apelacji, by Sąd Okręgowy we Wrocławiu orzekł karę łączną dotkniętą rażącą niewspółmiernością (nadmierną surowością). Uzasadniając wymiar orzeczonych kar jednostkowych pozbawienia wolności oraz kary łącznej pozbawienia wolności, Sąd I instancji miał na względzie dyrektywy wymiaru kary określone w art. 53 § 1 i 2 k.k., dbając aby dolegliwość wynikająca z wymierzonej kary nie przekraczała stopnia winy oskarżonego, z uwzględnieniem stopnia społecznej szkodliwości popełnionych przez niego czynów. W ocenie Sądu, wymierzona wobec każdego z oskarżonych kara jest odpowiednia do stopnia społecznej szkodliwości czynu.

W odniesieniu do przestępstwa z art. 258 § 1 k.k., przypisanego oskarżonemu M. M. w punkcie I części rozstrzygającej, Sąd I instancji trafnie przyjął, że okolicznościami obciążającymi było działanie oskarżonego w zorganizowanej grupie zajmującej się szczególnie groźnymi społecznie przestępstwami (oszustwami), a także sposób i skalę działania sprawców. Indywidualizując kary wymierzone poszczególnym oskarżonym, w tym także M. M., Sąd Okręgowy oceniał także stopień aktywności sprawców w działalności przestępczej na rzecz grupy, ilość zachowań przestępczych, a także okresy, w jakich oskarżeni dopuszczali się zarzucanego im przestępstwa, jak również to, że oskarzony M. M. był na niższym szczeblu w hierarchii zorganizowanej grupy przestępczej i nie podejmował istotnych decyzji o działaniach przestępczych.

W odniesieniu do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k., przypisanego oskarżonemu M. M. w punkcie II części rozstrzygającej, Sąd I instancji trafnie przyjął, że społeczna szkodliwość czynów oskarżonego M. M. był wysoki. Świadczyły o tym okoliczności przedmiotowe czynu oskarżonego, w tym rozmiar wyrządzonych szkód i wyłudzonych łącznie środków finansowych, wielość przestępczych zachowań i sposób działania sprawców, polegający na wykorzystywaniu emocji i więzi rodzinnych pokrzywdzonych i podszywaniu się pod osoby bliskie pokrzywdzonym, wykorzystywaniu tego, że osoby starsze są z reguły bardziej ufne, podatne na manipulacje ze strony oszustów, często odczuwają potrzebę kontaktu ze swoimi krewnymi i tęsknotę za tymi osobami. Ponadto, skutki działania oskarżonego były istotne dla pokrzywdzonych, gdyż niektórzy z nich, w wyniku działań przestępczych utracili istotną część swojego dorobku życiowego i ich sytuacja życiowa znacznie się pogorszyła, a także doznawali również traumy psychicznej. Jeżeli chodzi o okoliczności podmiotowe czynu, to obciążająco na wymiar kary wpływały motywy działania oskarżonego M. M. i innych sprawców, którymi było osiągnięcie szybkiego i znacznego zysku kosztem oszukanych osób, działanie w sposób wyjątkowo zachłanny i bezczelny, dążenie z premedytacją do osiągnięcia tego celu. Przy wymiarze kary oskarżonemu M. M., jako okoliczność łagodzącą Sąd Okręgowy słusznie uwzględnił jego dotychczasową niekaralność (k. 3327). Również pozostałe właściwości i warunki osobiste oskarżonego M. M., jego stan rodzinny i pozytywna opinia środowiskowa, nie świadczą o potrzebie zmiany orzeczenia o karach jednostkowych i w konsekwencji o karze łącznej (por. dane osobopoznawcze – k. 16063-16064 i wywiad środowiskowy - k. 3332-3333).

Z tych przyczyn nie było podstaw do zakwestionowania prawidłowości orzeczenia o karach jednostkowych wymierzonych oskarżonemu M. M..

V. Orzekając karę łączną w stosunku do oskarżonego M. M., Sąd I instancji rzeczywiście ograniczył się do lapidarnych stwierdzeń, że „ mając na uwadze ilość i okresy popełnienia czynów zabronionych przez poszczególnych oskarżonych, jak również okoliczność działania w ramach grupy przestępczej, żadne okoliczności nie przemawiały za zastosowaniem zasady absorpcji. Sąd również nie stwierdził podstaw do zastosowania zasady kumulacji, zastosowanie tej dyrektywy wymiaru kary łącznej może być stosowane raczej w sytuacjach wyjątkowych” (strony 81-82 uzasadnienia zaskarżonego, wyroku – k. 17605-17605v akt sprawy). Jednak mimo tego uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie jest dotknięte tak poważnymi niedociągnięciami, które rażąco uchybiałyby przepisowi art. 424 k.p.k., a także dyskwalifikowałyby to orzeczenie i pozwala na dokonanie kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku.

Przede wszystkim nie do zaakceptowania jest argument autora apelacji, że w stosunku do oskarżonego M. M. należy zastosować zasadę absorpcji przy orzeczeniu kary łącznej, a nadto, że wobec oskarżonego zachodzi dodatnia prognoza kryminologiczna. Sąd I instancji nie popełnił bowiem błędu ustalając wymiar kary łącznej w oparciu o zasadę asperacji i uwzględnił przy tym nie tylko związek podmiotowo-przedmiotowy i czasowy przestępstw popełnionych przez skazanego w okresie kilku miesięcy (na przestrzeni od czerwca 2008r. do 12 stycznia 2009r.) oraz fakt, że zostały skierowane przeciwko różnym dobrom chronionym (przeciwko mieniu, przeciwko porządkowi publicznemu), ale przede wszystkim wielość popełnionych zachowań przestępczych składających się na czyn ciągły (łącznie 9 zachowań jednostkowych). Co więcej, sposób działania oskarżonego, rozległość działalności przestępczej, skutki przestępczych zachowań dla osób w starszym wieku, a także jego motywy i pobudki przekonują, że wyłącznie bezwzględna kara pozbawienia wolności wypełni cele kary w zakresie prewencji ogólnej i szczególnej i tylko kara w takiej postaci wypełni społeczne poczucie sprawiedliwości. Nie było także żadnych podstaw do uznania, by zachodziła sytuacja z art. 440 k.p.k., to znaczy, by utrzymanie zaskarżonego orzeczenia w mocy było rażąco niesprawiedliwe i by rodziło to nakaz – niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów – by zmienić na korzyść oskarżonego zaskarżony wyrok albo uchylić go do ponownego rozpoznania w sytuacji określonej w art. 437 § 2 k.p.k. zdanie drugie.

Należy zatem w pełni podzielić stanowisko Sądu I instancji, że kara łączna w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności spełni w stosunku do oskarżonego M. M. wszelkie cele kary, o których mowa w art. 53 k.k. (notabene obecnie także art. 85a k.k.). Wielokrotnie w orzecznictwie dawano wyraz temu, że racjonalizacja kary orzekanej w wyroku łącznym nie musi być rozumiana wyłącznie jako łagodzenie i mieć charakter jednokierunkowy (por. wyrok SN z dnia 21 sierpnia 2007r. sygn. II KK – 96/07 – OSNKW 2008, z. 1, poz. 6), zaś żaden przepis nie nakazuje sądowi orzekającemu stosowania zasady pełnej absorpcji co do kary łącznej (por. postanowienie SN z dnia 8 listopada 2006r. sygn. III KK – 63/06 – OSNwSK 2006/1/2117).

Wreszcie, w pełni prawidłowe i uzasadnione były orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego M. M. na rzecz pokrzywdzonych w odpowiedniej części, na podstawie art. 46 § 1 k.k., zawarte w punkcie XV części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku.

Mając powyższe na uwadze, utrzymano zaskarżony wyrok w mocy (art. 437 § 1 k.p.k.), uznając zarzuty i wnioski apelacji obrońcy skazanego za nieuzasadnione.

VI. Podstawą przyznania obrońcy z urzędu oskarżonego M. M., adw. P. K. wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną w postępowaniu odwoławczym, która nie została opłacona, był przepis art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2002r., Nr 123, poz. 1058 z późniejszymi zmianami).

Wysokość wynagrodzenia adwokackiego, w tym co do zwrotu podatku VAT, ustalono w oparciu o § 15 ust. 1-3 § 17 ust. 2 pkt 5 oraz § 4 ust. 1 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015r. poz. 1801 z późniejszymi zmianami).

Jednocześnie, na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. oraz art. 616 § 2 k.p.k. zasądzono od oskarżonego M. M. na rzecz Skarbu Państwa przypadające na niego koszty postępowania odwoławczego, w wysokości 1.142,- (jednego tysiąca stu czterdziestu dwóch) złotych, na co składa się: 4,- złote tytułem 1/5 zryczałtowanych wydatków poniesionych przez Skarb Państwa z tytułu doręczenia wezwań i pism procesowych, a także 738,- złotych tytułem wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w tym postępowaniu na wynagrodzenie obrońcy z urzędu oraz 400,- złotych opłaty za drugą instancję.

Wysokość ryczałtu za doręczenie wezwań i innych pism ustalono w oparciu o § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2013r. poz. 663), zaś wysokość opłaty ustalono w oparciu o przepis art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983r. Nr 49, poz. 223 z późniejszymi zmianami). Przy wspomnianym orzeczeniu wzięto pod stan majątkowy, rodzinny i osobisty oskarżonego, uznając, że poniesienie kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze nie przekracza jego możliwości i może je ponieść bez uszczerbku dla siebie i rodziny.

SSA Edward Stelmasik SSA Bogusław Tocicki SSA Witold Franckiewicz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE