UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 grudnia 2015 r. przeciwko pozwanym J. i M. małżonkom K. oraz J. K. (1) powód S. R. (1) wniósł o „stwierdzenie nieważności czynności prawnych tzn. unieważnienia aktów notarialnych”, „naprawienie szkód przez Państwa K. tzn. strat jakie poniosłem od dnia 26 września 2007 r. – 05 marca 2014 r. w kwocie 603 tys. zł” oraz zasądzenie na jego rzecz od Komornika Sądowego J. K. (1) kwoty 515 tys. zł wraz z odsetkami od dnia złożenia pozwu „na obsługę moich wierzycieli”; powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż w dniu 05 marca 2014 r. Sąd Rejonowy w Płocku – Wydział Ksiąg Wieczystych, na podstawie zaświadczenia wystawionego w dniu 14 lutego 2014 r. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Płocku J. K. (1) dokonał wykreślenia w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji w sprawach sygn. akt KMP 119/98 i KM 853/06 „a także wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 18 lutego 2008 r. w sprawie sygn. akt I C 119/08 na kwotę 175 tys. zł. Według powoda J. K. (2) kupił od niego wszystkie długi w dniu 26 września 2007 r. – na podstawie umów zawartych w formie aktów notarialnych gospodarstwo rolne powoda przekazane zostało J. K. (2), który w pełni z niego korzystał; J. K. (2) posiadał wiedzę o postępowaniach sądowych i egzekucyjnych prowadzonych z udziałem powoda. Powód podniósł, iż J. K. (2) nigdy nie spłacił żadnych długów wskazanych w akcie notarialnym, a pomimo tego Sąd dokonał wykreślenia wpisu o wszczęciu egzekucji, a tym samym unieważnił wszystkie umowy; pomimo tego J. K. (2) uzyskiwał dochody i pobierał opłaty z ARiMR w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego nabytego od powoda. Powód zasugerował, iż Komornik Sądowy J. K. (1) przyjęła łapówkę w toku prowadzonej egzekucji z nieruchomości oznaczonych jako działki nr (...), odstępując od sprzedaży nieruchomości. Zdaniem powoda wskutek wystawienia przez Komornika Sądowego J. K. (1) w/w zaświadczenia J. K. (2) faktycznie pozbył się długów na kwotę 515 tys. zł, które powód zobowiązany jest uregulować wobec swoich wierzycieli.

W piśmie z dnia 13 stycznia 2016 r. powód rozszerzył powództwo o kwotę 99 mln zł podnoszą, iż w/w kwota to są straty poniesione w wyniku nielegalnych transakcji z Komornikiem Sądowym I. G.; wskazał, że gospodarstwo rolne sprzedane J. K. (2) chciała kupić firma (...), oferując cenę 6 mln zł za jeden hektar.

W piśmie procesowym z dnia 14 lutego 2016 r. powód sprecyzował, iż należność pieniężna ma zostać uregulowana przez pozwanych solidarnie; wskazał numery aktów notarialnych, których unieważnienia się domaga : A- (...) i A- (...).

W piśmie procesowym z dnia 17 stycznia 2016 r. powód rozszerzył powództwo w stosunku do małżonków K. o kwoty 100 000 zł za 2014 r. i 110 000 zł za 2015 r. – w związku z czerpaniem przez pozwanych korzyści z prowadzenia nabytego gospodarstwa rolnego.

W odpowiedzi na pozew z dnia 26 lutego 2016 r. pozwani J. K. (2) i M. K. wnieśli o oddalenie powództwa. Pozwany przyznali, że w dniu 27 września 2007 r. J. K. (2) porozumiał się z powodem co do nabyci gruntów rolnych we wsi K. – gospodarstwo było zajęte przez komornika; strony umowy porozumiały się co do tego, że J. K. (2) nabędzie gospodarstwo i ureguluje ciążący na S. R. (1) dług z tytułu zaległych alimentów. J. K. (2) dokonywał wpłat na rachunek organu egzekucyjnego na poczet zadłużenia S. R. (1); następnie doszło do sporządzenia w dniu 24 września 2008 r. umowy w formie aktu notarialnego za numerem rep. A- (...) – umowa obejmowała całość gruntów należących do S. R., przy czym zbywcy zagwarantowano możliwość dalszego zamieszkiwania w gospodarstwie. Działkę o powierzchni 1,36 ha na której znajdowały się budynki S. R. odkupił na podstawie umowy zawartej w dniu 12 kwietnia 2010 r. w formie aktu notarialnego nr rep. A- (...). Według pozwanych po zawarciu umowy w 2008 r. i założeniu księgi wieczystej zostały ujawnione ostrzeżenia o wszczęciu postępowań egzekucyjnych w sprawach KMP 119/98 i KM 853/06 – mimo iż postępowania egzekucyjne zostały umorzone w dniu 26 września 2007 r. W 2014 r. J. K. (2) rozpoczął działania zmierzające do wykreślenia wpisów o toczących się postępowaniach egzekucyjnych z nieruchomości; pozwani zaprzeczyli, aby dokonywali jakichkolwiek nielegalnych transakcji z komornikami I. G. i J. K. (1), podnieśli, iż są w posiadaniu pokwitowań dokonanych wpłat na poczet zaległości alimentacyjnych w związku z porozumieniem z powodem z 2007 r.

W odpowiedzi na pozew z dnia 29 lutego 2016 r. pozwana J. K. (1) wniosła o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami procesu. Pozwana wyjaśniła, że wystawione przez nią jako komornika sądowego zaświadczenie o zakończeniu postępowań egzekucyjnych odpowiada rzeczywistości – zakończeniu uległo postępowanie w sprawie KM 853/06, przy czym kontynuowane jest postępowanie dotyczące zobowiązań alimentacyjnych powoda w sprawie sygn. akt KMP 119/08 – zaległość alimentacyjna wynosi aktualnie ponad 180 890 zł z uwagi na nieregulowanie alimentów na rzecz trójki dzieci powoda od kilku lat. Pozwana podkreśliła, iż w sprawie KMP 119/08 nie jest prowadzona egzekucja z nieruchomości posiadającej urządzoną księgę wieczystą nr (...) – prowadzone wcześniej postępowanie w tym zakresie uległo umorzeniu na skutek spłaty zaległości oraz z mocy samego prawa na podstawie art. 823 kpc. Jako właściciele nieruchomości w księdze wieczystej ujawnione są osoby trzecie, które nabyły nieruchomość od dłużnika w 2008 r. Pozwana oświadczyła, iż nie są jej znane okoliczności zbycia nieruchomości przez S. R. (1) oraz podkreśliła, że z uwagi na alimentacyjny i osobisty charakter zobowiązań powoda w jej ocenie nie było możliwe skuteczne ich zbycie. Pozwana podniosła ponadto, iż jest obecnie prowadzone postępowanie egzekucyjne z nieruchomości stanowiącej własność dłużnika S. R., oznaczonej jako działka nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) – postępowanie egzekucyjne jest na etapie opisu i oszacowania nieruchomości; zaprzeczyła, aby było prowadzone postępowanie z nieruchomości składającej się z działek oznaczonych nr (...) położonej w miejscowości K.. Pozwana podkreśliła, że powód nie wskazuje na podstawę prawną, w oparciu o którą komornik miałby odpowiadać wobec powoda, ani też nie wskazuje norm prawnych, które miałyby według powoda zostać naruszonymi przez pozwanego komornika.

W piśmie procesowym z dnia 07 października 2016 r. zatytułowanym „wniosek” powód powołując się na pismo z dnia 26 marca 2013 r. uzyskane z Prokuratury oświadczył, że wnosi o rozpoznanie pozwu „z tym, że zmienionego” – z treści uzyskanego pisma wynika bowiem, że postępowanie w sprawie sygn. akt I Co 188/06 przed Sądem Rejonowym w Płocku nie dotyczyło S. R. (1). Jednocześnie powód złożył pismo zatytułowane „pozew”, w którym wniósł o :

- „potwierdzenie nieważności czynności prawnych dokonanych przez notariusz K. – aktu notarialnego nr rep. A- (...)” a także o zasądzenie na jego rzecz od małżonków K. kwoty 870 000 zł tytułem naprawienia szkody polegającej na stracie z nieosiągniętych zysków z tytułu nieprowadzenia gospodarstwa rolnego w okresie 26.09.2007 – 07.10.2016 wraz z odsetkami 100% rocznie od dnia 07 października 2016 r.,

- zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu w sprawach sygn. akt I C 1935/12 i I ACa 818/14 w kwocie 40 000 zł

- zasądzenie na jego rzecz kwoty 280 000 zł na zaspokojenie potrzeb wierzycieli W. R. za połowę działki nr (...) w związku z wyrokiem Sądu Okręgowego w sprawie sygn. akt I C 119/08

- dokonanie zmiany postanowienia w sprawie sygn. akt I Ns i zapisanie działki o powierzchni 0,36 ha z działki nr (...), z tym, że od strony m. S. tzn. od ambony myśliwskiej która tam stoi

- zasądzenie od pozwanej J. K. (1) kwoty 3,5 mld zł na zaspokojenie potrzeb wierzycielki E. R. z tytułu podziału majątku w sprawie sygn. akt I Ns 93/04 i KM 853/06

- dokonanie zmiany postanowienia sądu w sprawie sygn. akt I 93/04 i zapisanie działki o powierzchni 0,12 ha z działki (...) z tym, że od strony S.

- zobowiązanie J. K. (1) do zapłacenia na rzecz powoda kwoty 140 000 zł na obsługę wierzyciela W. R. z połowy działki nr (...) w związku z postępowaniem w sprawie sygn. akt I C 119/08

- zobowiązanie do przeprowadzenia czynności geodezyjnych na ich koszt

- zasądzenie wszystkich kwot w wysokości 100% w skali roku

- obciążenie kosztami postępowania w całości. W uzasadnieniu pisma powód wskazał, że licytacja wyznaczona na dzień 26 września 2007 r. go nie dotyczyła; podniósł, że z nieznanych mu powodów J. K. (2) przeprowadził nielegalną licytację wprowadzając go w błąd sporządzając z nim umowę w dniu 26 września 2007 r. gdzie to kupił od niego długi z tytułu podziału majątku i alimentacyjne. Powód zaprzeczył, aby była wpisana jakakolwiek hipoteka w księdze wieczystej. Według powoda akt notarialny stracił moc i wartość z chwilą odrzucenia wniosku powoda o wykreślenie hipoteki zwykłej. Powód wskazał, że doznał szkody majątkowej w związku z tym, że nie mógł prowadzić gospodarstwa rolnego; w 2010 r. sporządzony został akt notarialny, na podstawie którego została urządzona księga wieczysta nr (...) – nieruchomość była już wystawiona na licytacji; J. K. (2) spowodował, że dokonany został wpis w księdze wieczystej dotyczących wszczęcia egzekucji z nieruchomości powoda.

Na rozprawie w dniu 07 października 2016 r. powód sprecyzował, że wnosi o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania od małżonków K. za każdy rok od dnia licytacji kwot po 50 000 zł od 2007 r. do 2013 r., za 2014 r. kwoty 100 000 zł, za 2015 r. kwoty 110 000 zł, za 2016 r. kwoty 360 000 zł oraz od J. K. (1) kwoty 3,5 mln zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Postanowieniem z dnia 16 maja 2005 r., sygn. akt I Ns 93/04, Sąd Rejonowy w Płocku dokonał podziału majątku wspólnego objętego wcześniej małżeńską wspólnością ustawową E. R. i S. R. (1), przyznając na rzecz E. R. wierzytelności wobec (...) SA z tytułu odszkodowania za szkodę ogniową w budynku stodoły i ziemiopłodach o wartości łącznej 59 663,46 zł, przyznając na rzecz S. R. (1) gospodarstwo rolne położone we wsi K. o wartości 200 154 zł i zasądzając na rzecz E. R. tytułem dopłaty kwotę 70 245,27 zł (kopia postanowienia k. 20 w aktach I C 2316/15).

W dniu 27 września 2007 r. J. K. (2) i S. R. (1) zawarli w zwykłej formie pisemnej umowę nazwaną „umową przedwstępną sprzedaży gruntu i długu ciążącego na tym gruncie”; S. R. (1) na mocy tej umowy zobowiązał się zbyć na rzecz J. K. (2) część działki gruntu oznaczonej numerem 145/1 o powierzchni około 11,5 ha położonej we wsi K. – „odkupując” dług zbywcy nieruchomości w wysokości 201 293,34 zł, będący przedmiotem egzekucji komorniczej; strony uzgodniły, że cena jednego hektara gruntu wyniesie 23 000 zł, zaś dokładna powierzchnia nabywanej nieruchomości ustalona zostanie po dokonaniu pomiarów przez geodetę; wskazana wyżej kwota miała zostać zgodnie z treścią umowy uiszczona w dniu 26 września 2007 r. na rachunek bankowy komornika sądowego i być potraktowana jako zadatek; S. R. (1) nadto oświadczył, że otrzymał ponad w/w kwotę 28 707 zł; pozostałą część pieniędzy kupujący uregulować miał przy sporządzaniu aktu notarialnego (umowa przedwstępna k. 41). Kwota 201 293,34 zł uiszczona została na rachunek bankowy Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Płocku I. G. przez J. K. (2) na poczet długów S. R. (1) egzekwowanych w postępowaniach o sygnaturach KMP 119/98 i KM 853/06 (potwierdzenia wpłaty i przelewów k. 42).

W dniu 26 września 2007 r. pod nadzorem Sądu Rejonowego w Płocku w sprawie sygn. akt I Co 188/06 miała zostać przeprowadzona przez Komornika Sądowego I Rewiru przy Sądzie Rejonowym w Płocku I. G. licytacja nieruchomości dłużnika S. R. (1); na posiedzeniu w obecności dłużnika komornik oświadczył, że zadłużenie S. R. (1) zostało w całości uregulowane, w związku z czym komornik oświadczył, iż wstrzymuje licytację (protokół k. 43).

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy w Płocku uwzględnił powództwo W. R. przeciwko S. R. (1), zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 175 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty (wyrok k. 105); powództwo oddalono w całości w stosunku do pozwanej E. R..

W dniu 24 września 2008 r. w kancelarii notarialnej w P. przed notariuszem W. K. sporządzona została w formie aktu notarialnego za nr rep. A- (...) umowa sprzedaży i ustanowienia służebności osobistej, na mocy której S. R. (1) sprzedał na rzecz J. i M. małżonków K. nieruchomość składająca się z działek o numerach (...) (dwie działki powstały z podziału działki poprzednio oznaczonej numerem 145/1) o łącznej powierzchni 16,4201 ha, posiadającą urządzoną księgę wieczystą nr (...) – za cenę 209 520 zł, której wcześniejszy odbiór sprzedający potwierdził złożonym do aktu oświadczeniem; w akcie wskazano, iż w księdze wieczystej ujawniono ostrzeżenie o prowadzonej egzekucji z nieruchomości w sprawie KM 853/06 oraz wpisano przymusową hipotekę kaucyjną do kwoty 70 245,27 zł na rzecz E. R.; na rzecz zbywcy ustanowiona została służebność osobista mieszkania na działce nr (...) (akt notarialny k. 113-116). Umowa powyższa poprzedzona została zawarciem w dniu 29 lipca 2008 r. umowy przedwstępnej dotyczącej sprzedaży działek nr (...) (akt notarialny k. 49-50 w aktach I C 2316/15).

W dniu 19 maja 2010 r. w kancelarii notarialnej w P. przed notariuszem W. K. sporządzona została w formie aktu notarialnego za nr rep. A- (...) umowa sprzedaży, na mocy której J. i M. małżonkowie K. w wykonaniu umowy sprzedaży warunkowej z dnia 12 kwietnia 2010 r. (rep. A- (...)) sprzedali na rzecz S. R. (1) zabudowaną nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) (powstałą wskutek podziału działki nr (...)) o powierzchni 1,3604 ha objętą księgą wieczystą nr (...) – za cenę 50 000 zł, (akt notarialny k.44-45, 46-48 i akt prostujący k. 43 w aktach I C 2316/15).

W dniu 18 lutego 2014 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Płocku J. K. (1) (która przejęła kancelarię po I. G.) wystawiła zaświadczenie w sprawie egzekucyjnej KMP 119/98, zgodnie z którym postępowania egzekucyjne w sprawach sygn. KMP 119/98 i KM 853/06 przeciwko dłużnikowi S. R. (1), w których egzekucję skierowano do nieruchomości posiadającej urządzoną księgę wieczystą nr (...) i składającej się z działek oznaczonych numerami (...) położonej w miejscowości K., zostały prawomocnie zakończone w dniu 26 września 2007 r. (zaświadczenie k. 44).

Postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych utrzymał w mocy zaskarżony przez S. R. (1) wpis dokonany przez referendarza sądowego w dniu 05 marca 2014 r. polegający na wykreśleniu wpisu o wszczęciu egzekucji w sprawach KMP 119/98 i KM 853/06 w księdze wieczystej nr (...); Sąd uwzględnił treść zaświadczenia z dnia 18 lutego 2014 r. wystawionego przez Komornika J. K. (1) w przedmiocie zakończenia postępowań egzekucyjnych (postanowienie k. 117-118).

W 2015 r. J. K. (2) wniósł do Sądu Rejonowego w Płocku „pozew o wykreślenie z działu IV księgi wieczystej hipoteki przymusowej kaucyjnej” w kwocie 70 245,27 zł wskazując, że zostało zakończone postępowanie egzekucyjne w sprawie KM 853/06 („pozew” k. 46); pismo zostało przekazane w listopadzie 2015 r. celem nadania właściwego biegu do Wydziału Ksiąg Wieczystych SR w Płocku (pismo k. 45).

S. R. (1) jest właścicielem zabudowanej nieruchomości rolnej oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 1,3604 ha położonej we wsi K. – dla nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...); w dziale III księgi wieczystej ujawnione są ostrzeżenia o wszczęciu egzekucji w sprawach KM 853/06 i KMP 119/08 – ostrzeżenia ujawnione zostały w związku ze współobciążeniem nieruchomości, która wcześniej stanowiła odłączoną część nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...); działka nr (...) powstała wskutek podziału działki nr (...) (odpis z księgi wieczystej k. 109, k. 122). Postępowanie egzekucyjne w sprawie sygn. akt KMP 119/98 przeciwko dłużnikowi S. R. (1) jest kontynuowane – egzekucja została skierowana do nieruchomości dłużnika oznaczonej jako działka nr (...), postępowanie jest na etapie opisu i oszacowania nieruchomości, egzekucja dotyczy zaległych należności alimentacyjnych w stosunku do synów S. R. (1) oraz zadłużenia z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego (bezsporne).
Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2009 r. w sprawie sygn. akt II K 460/09 Sąd Rejonowy w Płocku uznał oskarżonego S. R. (1) za winnego przestępstwa z art. 209 § 1 kk polegającego na uporczywym uchylaniu się od obowiązku alimentacyjnego na rzecz małoletnich synów D., E. i P. rodzeństwa R. w okresie od listopada 2007 r. do kwietnia 2009 r. kwotach po 300 zł na rzecz każdego z dzieci, przez co naraził ich na niemożność zaspokojenia podstawowym potrzeb życiowych (wyrok k. 12-13 w aktach I C 2316/15).

Wyrokiem z dnia 18 listopada 2013 r. w sprawie sygn. akt I C 1935/12 Sąd Okręgowy w Płocku oddalił powództwo S. R. (1) przeciwko I. G. i Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Płocku o odszkodowanie; apelacja powoda oddalona została wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 grudnia 2014 r. w sprawie sygn. akt I ACa 818/14; powód obciążony został kosztami procesu; powództwo oparte było na podstawie faktycznej w postaci twierdzeń powoda, iż pełniący funkcję komornika sądowego I. G. składając nieprawdziwe oświadczenie o uregulowaniu egzekwowanych długów uniemożliwił przeprowadzenie licytacji nieruchomości S. R. (1) (wyroki k. 14 i 16 w aktach I C 2316/15).

Stan faktyczny ustalono w oparciu o wskazane wyżej dokumenty – których autentyczność nie budzi wątpliwości Sądu.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo jest bezzasadne i nie zasługuje na uwzględnienie w zakresie żadnego ze sformułowanych przeciwko każdemu z pozwanych roszczeń.

W świetle twierdzeń formułowanych przez powoda jako podstawę prawną roszczeń pieniężnych skierowanych przeciwko małżonkom K. przyjąć należało art. 415 kc, ewentualnie art. 392 kc w zw. z art. 519 kc bądź też art. 405 kc lub art. 224 kc i art. 225 kc, zaś przeciwko J. K. (1) – art. 23 ust. 1 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2016 r., poz. 1138) w zw. art. 415 kc z tym zastrzeżeniem, iż do przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej pozostaje prawnie irrelewantna przesłanka winy; podstawą roszczenia o unieważnienie aktów notarialny może być art. 58 kc lub art. 84 kc. Podstawą faktyczną zgłaszanych roszczeń – jak się zdaje w świetle wyjątkowo chaotycznego sposobu formułowania twierdzeń, wniosków i roszczeń – jest w stosunku do małżonków K. czerpanie przez nich korzyści z pozostających w ich władaniu gruntów rolnych nabytych od powoda i faktyczne związane z tym pozbawienie powoda możliwości czerpania dochodów z gospodarstwa, a także nierespektowanie uzgodnień co do rzekomego przejęcia przyszłych zobowiązań alimentacyjnych powoda poprzez spowodowanie wykreślenia wpisów o toczącej się egzekucji z nieruchomości; w stosunku do J. K. (1) natomiast główny zarzut dotyczy wystawienia przez komornika zaświadczenia, którego treść według powoda nie odpowiada rzeczywistości.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do żądania stwierdzenia nieważności umów zawartych przez powoda z małżonkami K. stwierdzić należy, iż powód nie wykazał w jakikolwiek sposób przesłanek uzasadniających takie ustalenie. Zgodnie z art. 58 §§1 i 2 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy; nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Umowy zawarte przez powoda z małżonkami K., których skutkiem było przeniesienie prawa własności w żaden sposób nie mogą być uznane za sprzeczne z ustawą lub mające na celu obejście ustawy, czy też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – żaden z zapisów w aktach notarialnych nie budzi wątpliwości w tym kontekście; w szczególności brak jest zapisu dotyczącego przejęcia długów powoda. Istotnie, w pisemnej umowie przedwstępnej mowa była o tym, że nabywcy dokonają zapłaty za nieruchomość poprzez przekazanie środków pieniężnych bezpośrednio na rachunek komornika sądowego prowadzącego egzekucję z nieruchomości S. R. (1) – zdaniem Sądu również taka umowa nie była nieważna, dotyczyła bowiem ustalenia sposobu rozliczenia należności pieniężnej stanowiącej dług powoda wobec osoby trzeciej. Nabywcy nieruchomości spłacili wymagalne oraz aktualne zaległości alimentacyjne i innego rodzaju (z tytułu dopłaty w związku z orzeczeniem o podziale majątku) – w żaden sposób z treści umów zawartych między powodem a małżonkami K. nie wynika, aby nabywcy nieruchomości zobowiązali się do spłacania niewymagalnych zobowiązań alimentacyjnych powoda – aby dług alimentacyjny kroczył za własnością nieruchomości, stanowiąc swego rodzaju „ciężar realny” na nieruchomości; treść zobowiązania między stronami w sposób jasny i precyzyjny wskazywała, że chodzi o uregulowanie przez nabywców nieruchomości długu w określonej wysokości, wynikającej z aktualnej na datę zawierania umowy zaległości alimentacyjnej ustalonej w oparciu o informacje uzyskane od organu egzekucyjnego. Zobowiązanie alimentacyjne jest ściśle powiązane z osobą zobowiązaną do alimentacji – a nie z jej majątkiem, czy też składnikami, które kiedyś wchodziły w skład takiego majątku; charakter zobowiązania przesądza o tym, że co do zasady ma ono postać obowiązku spełniania świadczeń periodycznych, pojawiających się wraz z kolejnymi (zazwyczaj miesięcznymi) terminami wymagalności – uregulowanie zaległości alimentacyjnej na dany termin oczywiście pozostaje bez związku z obowiązkiem regulowania kolejnym pojawiających się należności. Pozwana J. K. (1) podkreślała, że rozporządzenie wierzytelnością alimentacyjną jest bezskuteczne z uwagi na osobisty charakter zobowiązania – stanowisko to oczywiście zasługuje na aprobatę w szczególności co do zobowiązań niewymagalnych (dopuszczalność zbycia wymagalnej wierzytelności alimentacyjnej oceniane jest różnie w orzecznictwie i doktrynie – por. np. uchwała SN z 24 lutego 2011 r., III CZP 134/10 oraz J. Gwiazdomorski w : System prawa rodzinnego i opiekuńczego OSSOLINEUM 1985) z wyraźnym zaznaczeniem, że w sprawie niniejszej nie miało dojść do przelewu wierzytelności, a ewentualnie przejęcia zobowiązania (długu) obciążającego S. R. (1). Tak zwana umowa o charakterze gwarancyjnym o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od obowiązku świadczenia regulowana jest w art. 392 kc, zgodnie z którym jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia; w sprawie niniejszej istotnie doszło do przejęcia długów S. R. (1) o określonej wysokości – nabywcy nieruchomości spełnili swoje zobowiązanie w tym zakresie wpłacając na poczet długów powoda środki pieniężne do organu egzekucyjnego, który uwzględnił te wpłaty w toku postępowania egzekucyjnego, prawidłowo podejmując wynikające z faktu spłaty zadłużenia czynności i stwierdzając umorzenie postępowania egzekucyjnego związanego z egzekucją wierzytelności E. R. z tytułu podziału majątku wspólnego w całości, oraz umorzenie postępowania egzekucyjnego związanego z egzekucją periodycznych świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci powoda w zakresie istniejących zaległości. Małżonkowie K. gwarantowali swoją umową, że wierzyciel nie będzie żądał od dłużnika spełnienia świadczenia o określonej wysokości – ale nie udzielali gwarancji, że roszczenia takie nie będą formułowane co do zobowiązań przyszłych. Zgodnie z art. 519 kc osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu), przy czym może nastąpić to między innymi przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; umowa taka powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie, to samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu (art. 522 kc); jeżeli w umowie o przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zwolnić zbywcę od związanych z własnością długów, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony zawarły umowę o przejęcie tych długów przez nabywcę (art. 523 kc). W sprawie niniejszej nie było zgody wierzyciela na przejęcie długów przyszłych, długi te nie były związane z własnością nieruchomości; osoba trzecia spełniająca faktycznie zobowiązanie za S. R. (1) zwolniła go z długu w wynikającym z treści umowy zakresie (por. art. 356 § 2 kc zgodnie z którym jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika; por. uchwała SN z 24.05.1990, III CZP 21/90, OSNC 1990/10-11/128, zgodnie z którą do wykonania świadczenia alimentacyjnego ma zastosowanie art. 356 § 2 kc). Reasumując tę część rozważań, skoro niedopuszczalne jest zbywanie niewymagalnych wierzytelności alimentacyjnych, to tym bardziej bezskuteczne byłoby przejęcie niewymagalnego długu alimentacyjnego – przy czym w sprawie niniejszej niewątpliwie takiego oświadczenia małżonkowie K. nie złożyli, zaś przekonanie o tym po stronie S. R. (1) ma wymiar wybitnie subiektywny; zwolnienie z długu, czy też jego przejęcie, dotyczyło ściśle określonej kwoty pieniężnej, zarachowanej na poczet aktualnej zaległości alimentacyjnej i należności z tytułu rozliczeń majątkowych. S. R. (1) nie wyartykułował tego w sposób wyraźny, aczkolwiek przypuszczać należy, iż uważa on, że został wprowadzony w błąd co skutków czynności prawnych podejmowanych w stosunku do małżonków K. : zgodnie z art. 84 kc w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli; jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie w związku z odpłatną czynnością prawną, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). W sprawie niniejszej nie może być mowy o błędzie po stronie S. R. (1) – już tylko z tego powodu, że ewentualny błąd dotyczy nie treści czynności prawnej, a jej skutków, czyli prawa (przy czym nie przekracza granic wynikających z zasady ignorantia iuris nocet); ponadto nie zostało wykazane, aby powód złożył oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli na piśmie w terminie jednego roku od wykrycia rzekomego błędu (art. 88 §§ 1 i 2 kc).

W tym miejscu zauważyć należy, iż co do zasady nie jest dopuszczalne zbywanie nieruchomości zajętej w toku postępowania egzekucyjnego – zgodnie z art. 930 § 1 kpc rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie; nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika, zaś w każdym razie czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy. W sprawie niniejszej istotnie doszło do zbycia nieruchomości zajętej przez komornika – odbyło się to jednak niewątpliwie za zgodą organu egzekucyjnego i bez sprzeciwu ze strony wierzyciela, który po zmianie statusu nieruchomości nigdy nie żądał prowadzenia z niej egzekucji respektując prawo nowego właściciela (oczywiście wniosek złożony został później ponownie w stosunku do części nieruchomości, która została zwrotnie przeniesiona na dłużnika). Wyjaśnienia wymaga, że dyspozycja art. 930 § 1 kpc nie przewiduje sankcji w postaci nieważności czynności prawnej – zbycie nieruchomości dokonane po zajęciu jest ważne, lecz jedynie bezskuteczne względem wierzycieli uczestniczących w postępowaniu egzekucyjnym (por. komentarz O. Marcewicz w : Komentarz aktualizowany do kodeksu postępowania cywilnego LEX el. 2016). Tym samym również ewentualne powoływanie się na dyspozycję art. 930 kpc jako podstawę stwierdzenia nieważności czynności prawnych nie może być skuteczne.

Również w odniesieniu do uregulowań dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia roszczenie powoda jawi się jako nieusprawiedliwione – zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Oczywiście nie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia małżonków K. albowiem od chwili nabycia nieruchomości władanie swoje opierali na prawie własności, zasadnie czerpiąc wszelkie korzyści wynikające z przysługującego im prawa. Podobnie ustalenie, że małżonkowie K. skutecznie nabyli własność nieruchomości wyklucza możliwość skutecznego powoływania się na art. 224 kc i następne, czyli tak zwane wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy; roszczenia tego rodzaju przysługują właścicielowi rzeczy przeciwko osobie nie posiadającej do niej prawa – tymczasem w sprawie niniejszej sytuacja faktyczna jest zgoła odwrotna : to osoba nie posiadająca prawa do nieruchomości i nią nie władająca formułuje roszczenia przeciwko właścicielowi.

Zgodnie z art. 415 kc kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej według zasad obowiązujących w reżimie deliktowym są : szkoda, bezprawne i zawinione działanie sprawcy szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem się sprawcy a doznaną przez pokrzywdzonego szkodą. W sprawie niniejszej nie może budzić wątpliwości, że powód nie wykazał przesłanki bezprawności działania żadnego z pozwanych, zaś związek pomiędzy rzekomym uszczerbkiem majątkowym ( nota bene nieudowodnionym) a tym działaniem nie ma charakteru przyczynowo-skutkowego w kontekście zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Zakres zgłaszanych roszczeń majątkowych przez powoda wydaje się pozostawać w oderwaniu od wartości nieruchomości oraz korzyści, jakie przynosi jej posiadanie – nie została wykazana obiektywna szkoda, nie mówiąc już nawet o jej wysokości.

Odnośnie odpowiedzialności J. K. (1) to kształtuje się ona w oparciu o art. 23 ust. 1 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji : komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Jak podkreśla się w orzecznictwie dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej komornika miarodajne są ogólne przesłanki odpowiedzialności deliktowej przewidziane w art. 415 kc, a zatem szkoda, zdarzenie ją wyrządzające (przy czym stosownie do art. 23 Uoksie jest nim niezgodne z prawem działanie bądź zaniechanie komornika) i związek przyczynowy, natomiast nie wchodzi w grę wina jako zasada tej odpowiedzialności (np. wyrok SA w Białymstoku z 26.06.2013, I ACa 284/13, LEX 1353608); odpowiedzialność organu egzekucyjnego ma charakter deliktowy i związana jest z jego niezgodnym z prawem działaniem (np. wyrok SA w Szczecinie z 17.08.2012, I ACa 430/12, LEX 1220622), rozumianym jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej (por. np. wyrok SA w Warszawie z 19.03.2014, VI ACa 1178/13, LEX 1459100). W sprawie niniejszej zdaniem Sądu strona powodowa w żaden sposób nie wykazała bezprawności działań komornika sądowego – nie wskazano także konkretnych norm prawnych, których swoim działaniem pozwana J. K. dopuściłaby się naruszenia. Zaświadczenie wystawione przez J. K. (1), które stało się podstawą wykreślenia ostrzeżeń o egzekucjach z księgi wieczystej prowadzonej dla stanowiącej własność małżonków K. nieruchomości, odpowiadało prawdzie – jak wskazano wyżej postępowanie egzekucyjne w zakresie wierzytelności E. R. umorzono w związku z wyegzekwowaniem należności wskutek dobrowolnej spłaty dokonanej za dłużnika przez małżonków K., zaś egzekucja z nieruchomości w zakresie wierzytelności alimentacyjnych została umorzona z mocy prawa wobec niekontynuowania czynności egzekucyjnych (art. 823 kpc w brzmieniu obowiązującym do 08 września 2016 r.); oczywistym pozostaje, iż brak jest obecnie podstaw do prowadzenia egzekucji z nieruchomości stanowiących własność małżonków K. w zakresie zobowiązań S. R. (1) – bo nieruchomości te nie są jego własnością i nie są obciążone jakimkolwiek prawem upoważniającym do zaspokajania z nich długów osoby nie będącej właścicielem. Wyjaśnić dodatkowo należy, iż art. 823 kpc – stanowiący podstawę umorzenia egzekucji wskutek niekontynuowania czynności egzekucyjnych (obecnie art. 824 § 1 pkt 4 kpc) miał zastosowanie również do egzekucji świadczeń alimentacyjnych prowadzonych z nieruchomości (tak uchwała SN z 18.07.2012, III CZP 38/12, OSNC 2013/2/16). Jedynie nadmienić można, że postępowanie egzekucyjne w zakresie należności alimentacyjnych zostało w szczególny sposób uregulowane w kodeksie postępowania cywilne, cechuje się ono istotnymi odmiennościami w porównaniu do egzekucji innych należności : w szczególności organ egzekucyjny zobowiązany jest do stosowania wszelkich możliwych sposobów egzekucji (za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, która wszczynana jest wyłącznie na wyraźny wniosek wierzyciela), zaś postępowanie egzekucyjne nie może zostać umorzone nawet w wypadku stwierdzenia jego bezskuteczności. Na koniec zaznaczyć również należy, iż J. K. (1) nie może odpowiadać za żadne ewentualne uchybienia, których dopuściłby się komornik dawnego Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w Płocku I. G., po którym kancelarię przejęła pozwana już po zakończeniu postępowań egzekucyjnych prowadzonych z nieruchomości S. R. (1) w zakresie zaległości alimentacyjnych na 2007 r. oraz należności E. R. z tytułu podziału majątku wspólnego.

Pozostałe formułowane przez powoda roszczenia również nie zasługiwały na uwzględnienie – w szczególności żądanie zmiany prawomocnego orzeczenia o podziale majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej z E. R. niewątpliwie kierowane jest w sprawie niniejszej przeciwko osobom nie posiadającym w tym zakresie legitymacji procesowej biernej.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE