UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 lipca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. R. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że zmarły w dniu 5 maja 2016 r W. R. nie spełniał warunków do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż dla zmarłego udokumentowano w dziesięcioleciu przed zgonem na wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych łącznie 4 lata , 1 miesiąc i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ogólny staż zmarłego wynosi 18 lat, 1 miesiąc i 23 dni, w tym 17 lat, 8 miesięcy i 3 dni okresów składkowych, 5 miesięcy i 20 dni okresów nieskładkowych. Do stażu nie zaliczono okresów:

- 1.01.1992 - 31. (...) w Fabryce (...) z uwagi na brak informacji o okresach nieskładkowych a zakład rozliczał się deklaracjami bezimiennymi,

- okresu służby wojskowej z uwagi na brak dokumentu.

Jednocześnie wskazano, że te okresy nie maja wpływu na świadczenie.

(decyzja k. nienum. akt ZUS).

Decyzją z dnia 29 lipca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. R. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że zmarły w dniu 5 maja 2016 r W. R. nie spełniał warunków do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż dla zmarłego udokumentowano w dziesięcioleciu przed zgonem na wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych łącznie 4 lata , 1 miesiąc i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ogólny staż zmarłego wynosi 18 lat, 1 miesiąc i 23 dni, w tym 17 lat, 8 miesięcy i 3 dni okresów składkowych, 5 miesięcy i 20 dni okresów nieskładkowych. Do stażu nie zaliczono okresów:

- 1.01.1992 - 31. (...) w Fabryce (...) z uwagi na brak informacji o okresach nieskładkowych a zakład rozliczał się deklaracjami bezimiennymi,

- okresu służby wojskowej z uwagi na brak dokumentu.

Jednocześnie wskazano, że te okresy nie maja wpływu na świadczenie.

(decyzja k. nienum. akt ZUS).

Odwołania od powyższych decyzji M. R. i J. R. wnieśli w dniu 28 sierpnia 2016 r, podnosząc, że nie został uwzględniony w stażu ubezpieczeniowym:

- okres uzupełniający okres pracy w gospodarstwie rolnym dziadków, w okresie 1983 – 1987,

- okres służby wojskowej - 3.09.1987 – 29.08.1989 ,

- 1.01.1992- 31.12.1994 – okresy składkowe na bezimiennych deklaracjach.

Wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do renty rodzinnej ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. (odwołanie k. 2, k.2 akt VIII U2333/16).

Decyzjami z dnia 3 października 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. R. i J. R. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że zmarły w dniu 5 maja 2016 r W. R. nie spełniał warunków do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż zmarły udokumentował w dziesięcioleciu przed zgonem na wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych łącznie 4 lata , 1 miesiąc i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ogólny staż zmarłego, po uwzględnieniu służby wojskowej wynosi 20 lat, 1 miesiąc i 23 dni, w tym 19 lat, 8 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych, 5 miesięcy i 20 dni okresów nieskładkowych. Do stażu nie zaliczono okresów:

- 1.01.1992 - 31. (...) w Fabryce (...) z uwagi na brak informacji o okresach nieskładkowych a zakład rozliczał się deklaracjami bezimiennymi,

- okresu rejestracji w PUP bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Jednocześnie wskazano, że te okresy nie maja wpływu na świadczenie.

Nie rozpoznawano okresu pracy w charakterze domownika w gospodarstwie rolnym rodziców zmarłego, gdyż praca ta nie została wystarczająco udokumentowana , poza tym są to okresy uzupełniające i pozostają bez wpływu na prawo do świadczenia.

(decyzja – k. nienum. akt ZUS)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie argumentując jak w uzasadnieniu skarżonych decyzji z dnia 29 lipca 2016 r, zmienionej decyzjami z dni 3 października 2016 r

(odpowiedź na odwołanie k. 12, k. 14 akt VIII U 2333/16).

Postanowieniem z dnia 20 października 2016 r sprawy wnioskodawców zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

(postanowienie – k. 116 akt VIII U 2333/16)

Na rozprawie w dniu 3 lutego 2017 r pełnomocnik wnioskodawców wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, oświadczając, że nie zostały pokryte w żadnej części.

(e – prot. 00:00:53)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. R. , urodzony (...), z wnioskiem o rentę rodzinną po zmarłym ojcu W. R. wystąpił w dniu 30 czerwca 2016 r.

(wniosek k. nienum. akt ).

M. R. , urodzona (...), z wnioskiem o rentę rodzinną po zmarłym ojcu W. R. wystąpiła w dniu 30 czerwca 2016 r.

(wniosek k. nienum. akt ZUS)

Ojciec wnioskodawców W. R. (ur. (...)) zmarł w dniu 5 maja 2016 r.

(kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu k. nienum. akt ZUS).

W dziesięcioleciu przypadającym przed datą zgonu W. R. (5 maja 2006 – 4 maja 2016) wykazano łącznie 4 lata, 1 miesiąc i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

( wykaz – k. nienum. akt ZUS)

Łączny okres ubezpieczenia, z uwzględnieniem okresu służby wojskowej zmarłego wynosi 20 lat, 1 miesiąc i 21 dni – w tym 19 lat 8 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych i 5 miesięcy i 20 dni okresów nieskładkowych. Pierwsze zatrudnienie miało miejsce w dniu 13 października 1986 r. Przerwy w okresach składkowych i nieskładkowych wynosiły ponad 6 miesięcy.

(karta przebiegu zatrudnienia, wykaz, poświadczenia, zaświadczenie o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych – k. nienum. akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołania jako niezasadne podlegały oddaleniu.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2016/887) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Do renty rodzinnej, stosownie do art. 67 ust. 1 pkt. 1, uprawniona są m.in. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione spełniające warunki określone w art. 68.

Zmarły z uwagi na wiek nie spełniał warunków do nabycia prawa do emerytury.

Przesłanki nabycia uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy określa przepis art. 57 ust. 1. Zgodnie z tym przepisem renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, oraz

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czy całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12).

Przy ocenie uprawnień do renty rodzinnej, zgodnie z art. 65 ust. 2, przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Stosownie do art. 58 ust. 1 warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1)1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2)2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3)3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4)4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Na mocy ust. 2 art. 58 okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Zgodnie z art. 58 ust. 3 jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, i którym mowa w ust. 1 warunek posiadanego wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Zgodnie zaś ust. 4 art. 58 przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Z kolei w oparciu o art. 57 ust. 2 określonego w art. 57 ust. 1 pkt. 3 warunku aby niezdolność do pracy powstała we wskazanych okresach albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, okresy składkowe, o których mowa w art. 6; oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7. Przy czym w myśl ust. 2 art. 5 przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Zgodnie z art. 6 cytowanej ustawy

Okresami składkowymi są m.in., okresy:

1) ubezpieczenia;

2) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej;

3) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;

4) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego

Zgodnie z art. 7 cytowanej ustawy okresami nieskładkowymi są m.in. okresy:

1) pobierania:

a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy ,

b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

c) świadczenia rehabilitacyjnego,

d) świadczeń wymienionych w lit. b i c po ustaniu obowiązku ubezpieczenia;

2) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Przepis art. 10 ust. 1 pozwala uzupełnić okresy składkowe i nieskładkowe okresami pracy w gospodarstwie rolnym do rozmiaru najbliższego (kolejnego) stażu okresów składkowych i nieskładkowych w zakresie wymaganym i koniecznym do nabycia określonych uprawnień emerytalnych. Należy także podkreślić, że przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresy pracy rolniczej bierze się pod uwagę dopiero po uwzględnieniu wszystkich udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych.

Niedopuszczalna jest rozszerzająca interpretacja dyspozycji art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zmierzająca do zaliczania w każdym wypadku okresów pracy w gospodarstwie rolnym zamiast wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych w ramach ubezpieczenia innego, niż ubezpieczenie rolnicze./tak SN w wyroku z dnia z dnia 14 marca 2006 r., I UK 166/05, LEX nr 375655, por. w tym zakresie także wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2016 r. ,I UK 136/15 ,LEX nr 2021926, zgodnie z którym niedopuszczalna jest rozszerzająca wykładnia art. 58 ust. 4 u.e.r.f.u.s. polegająca na zaliczeniu do okresów składkowych, o których mowa w art. 6, okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki stosownie do treści art. 10 tej ustawy. Art. 10 ust. 2 u.e.r.f.u.s. zezwala na uwzględnianie okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki na ubezpieczenie społeczne przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu wyłącznie w zakresie uregulowanym w art. 57 ust. 2 oraz art. 58 ust. 1 pkt 1-5 oraz ust. 2 ustawy/.

Przepis art. 10 ust. 1 (stosowany odpowiednio także przy wyliczeniu stażu ubezpieczeniowego dla potrzeb świadczenia przedemerytalnego) dopuszcza wyjątkowo możliwość traktowania okresów pracy w gospodarstwie rolnym tak jak okresów składkowych w ramach ubezpieczenia pracowniczego, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresów składkowych i nieskładkowych. Uzupełnienie okresów składkowych i nieskładkowych pracą w gospodarstwie rolniczym jest możliwe jedynie wtedy, gdy pozwoli to na uzyskanie określonego świadczenia. Wskazany przepis jednoznacznie określa kolejność uwzględniania wymienionych w nim okresów - do sumy okresów składkowych i nieskładkowych (z ograniczeniem wynikającym z art. 5 ust. 2 tej ustawy) dolicza się okresy pracy w gospodarstwie rolnym w zakresie niezbędnym do uzupełnienia wymaganej ilości tych dwóch pierwszych okresów do przyznania świadczenia. Okres ten ustawodawca nakazał traktować jako okres składkowy - uzupełniający, a więc podlega zaliczeniu w pełnej wysokości, jeżeli zależy od tego uzyskanie uprawnienia do świadczenia przedemerytalnego. Okres ten nie zastępuje okresów składkowych i nieskładkowych, które zaliczane są do stażu ubezpieczeniowego w pierwszej kolejności./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 19 stycznia 2016 r., III AUa 389/15, LEX nr 2004612/

Zgodnie zaś z art. 116 ust. 1 i 5 ustawy postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Z kolei w myśl ogólnych zasad postępowania cywilnego to na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie odwołania. Z treści art. 232 k.p.c. wynika, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższego nie zmienia możliwość prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego z urzędu.

Z ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie wynika, że ojciec wnioskodawców – urodzony (...) - zmarł w dniu 5 maja 2016 r. Określony wymóg posiadania minimum 5- letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia poprzedzającego datę jego śmierci, to jest w okresie od 5 maja 2006 r do 4 maja 2016 r, nie został przez niego spełniony, gdyż w okresie tym zmarły udokumentował 4 lata 1 miesiąc i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez wnioskodawców, bowiem w odwołaniach podnieśli oni, że nie zostały uwzględnione następujące okresy:

- okres uzupełniający okres pracy w gospodarstwie rolnym dziadków, w okresie 1983 – 1987,

- okres służby wojskowej - 3.09.1987 – 29.08.1989 ,

- 1.01.1992- 31.12.1994 – okresy składkowe na bezimiennych deklaracjach.

A więc dotyczyło to okresów spoza spornego 10 –lecia.

Zatem na tej podstawie brak było podstaw do orzeczenia o prawie do renty rodzinnej.

Organ rentowy, po dostarczeniu stosownego zaświadczenia uwzględnił w stażu ubezpieczeniowym okres służby wojskowej. Nie wpłynęło to jednak na możliwość przyznania świadczenia.

Biorąc po uwagę pozostałe sporne okresy – łącznie 7 lat, i tak, nawet przy uwzględnieniu powyższych okresów, zmarły nie spełniał warunku stażowego z art. 58 ust. 4 ustawy (30 lat dla mężczyzny).

Z tego względu Sąd oddalił wnioski dowodowe zgłoszone na okoliczność pracy zmarłego w gospodarstwie rolnym, gdyż nawet uwzględnienie tego okresu, nie wpłynęłoby na prawo do świadczenia.

Zmarły miał także przerwy dłuższe niż 6 miesięcy między okresami składkowymi i nieskładkowymi, zatem nie został spełniony także warunek z art. 58 ust. 3 ustawy.

Reasumując, zmarły ubezpieczony nie spełniał wszystkich warunków wymaganych do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, które to warunki muszą być spełnione łącznie. W konsekwencji brak jest podstaw prawnych do przyznania prawa do renty rodzinnej jego dzieciom.

Jak wynika z materiału dowodowego zmarły nie był uprawniony, ani nie spełniał warunków do przyznania prawa do emerytury czy renty z tytułu niezdolności do pracy. Tylko bowiem w takiej sytuacji jego dzieci mogłyby domagać się renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, orzekł jak w sentencji wyroku, oddalając odwołania.

O kosztach pełnomocnika z urzędu Sąd orzekł na podstawie § 15 ust. 2, § 4,rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu /Dz.U. 2015 poz. 1805 z późn. zm./,

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE