UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w punkcie I ustalił, że określenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości składającej się z zabudowanej działki numer (...), obręb K. położonej we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu prowadzi księgę wieczystą nr (...) dokonane przez Prezydenta W. pismem z dnia 2 kwietnia 2014 r. w zakresie przysługującego powódce M. L. udziału w wysokości (...) jest nieuzasadnione, odrzucił pozew w pozostałym zakresie (punkt II sentencji wyroku) oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie swoje Sąd I instancji wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 25 listopada 1948 r. przez Komisję Osadnictwa Nierolniczego we W. wydane zostało orzeczenie nr (...) na mocy którego przyznano M. G. (1) prawo do nabycia nieruchomości położonej przy ul. (...) we W. o powierzchni 806 m ² wraz z domem mieszkalnym, werandą, gankiem i garażem za cenę 296.290 złotych.

Podstawą wydania powyższego orzeczenia był art. 21 dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego W. Miasta G.. Niniejsze orzeczenie doręczono M. G. (1), po jego interwencji, dopiero w dniu 4 stycznia 1957r.. Uprawomocniło się ono w dniu 19 stycznia 1957 r. Rozbieżność pomiędzy datą wydania i doręczenia Orzeczenia nr (...) wynikła z bezczynności Komisji Ziemskiej, która pomimo wydania orzeczenia nie doręczyła go uprawnionemu. Stąd dopiero po uzyskaniu przez M. G. (1) informacji o uzyskaniu orzeczeń przez składających równocześnie wnioski mieszkańców nieruchomości sąsiednich, podjął interwencję w tej sprawie.

W dniu 30 października 1950 r. przeprowadzona została w Polsce reforma walutowa. Będące w obiegu w latach 1948-1950 złotówki wymieniono na nowe złote przeliczając wszystkie ceny i płace pracownicze, w proporcjach 100 zł starych na 3 zł nowe, a gotówkę w stosunku 100 zł starych na 1 zł nowy.

W dniu 01 lutego 1957 roku na formularzu nr 2 do Okólnika Nr (...)z dnia 27 sierpnia 1955 r. pomiędzy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we W. a M. G. (1) zawarta została umowa sprzedaży, na mocy której M. G. (1) nabył za cenę 8.888, 70 złotych nieruchomość położoną przy ul. (...) we W., dla której prowadzona była w tym czasie księga wieczysta w Sądzie Powiatowym pod numerem 202/111. W § 4 umowy wskazano, iż przyjęta w umowie cena sprzedaży dotyczy budynków. W § 5 jednocześnie ze sprzedażą budynków sprzedawca ustanowił na nieruchomości na rzecz nabywcy użytkowanie jako prawo wieczyste. W § 6 formularza umowy nie określono stawki czynszu za ustanowione użytkowanie jako prawo wieczyste. W § 7 ustaloną cenę sprzedaży rozłożono na raty w wysokości 144,44 zł miesięcznie płatne w okresie 5 lat. Jako podstawę zawarcia umowy wskazano przepisy dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz Orzeczenie nr (...) Prezydium Miejskiej Rady Narodowej z dnia 25 listopada 1948 r.

W dniu 31 października 1962 r. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej W. wydało zaświadczenie, iż cena nabycia nieruchomości położonej przy ul. (...) we W., w wysokości 8.888, 70 złotych została zapłacona z nadwyżką w wysokości 11,30 zł.

M. G. (1) zmarł w dniu 31 marca 1969 r. Spadek po nim na mocy ustawy nabyli: żona W. G. w udziale 4/16, dzieci W. G., H. W. i M. L. po 3/16 każdy z nich oraz wnuki M. G. (2), Z. G. i żona zmarłego syna H. G. w udziale 1/16 każdy z nich.

Dla nieruchomości przy ulicy (...) we W., oznaczonej w operacie ewidencji gruntów i budynków miasta W. jako działka nr (...), obręb K., o powierzchni 803 m² prowadzona jest w Sądzie Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków księga wieczysta o nr (...).

Nieruchomość ta składa się z gruntu i budynku, w którym na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Krzyków z dnia 15 lutego 2005 r. wydanego w sprawie I Ns 496/98 wyodrębniono dwa lokale, dla których prowadzone są oddzielne księgi wieczyste. Właścicielem lokalu nr (...) jest M. L., lokalu nr (...) G. K..

W dziale II księgi wieczystej o nr (...) ujawnione jest prawo własności Gminy W. oraz związane z własnością wyodrębnionych lokali udziały w prawie użytkowania wieczystego i częściach wspólnych budynku w wysokości (...) w przypadku M. L. i (...) w przypadku G. K..

W dniu 2 kwietnia 2014 r. Prezydent W. na podstawie art. (...) ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami określił stawkę procentową opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu położonego we W. przy ul. (...) w wysokości 1%.

Do tej daty nigdy nie była określona ani pobierana opłata z tytułu użytkowania wieczystego w/w nieruchomości.

W dniu 22 maja 2014 r. M. L. złożyła do Samorządowo Kolegium Odwoławczego wniosek o ustalenie, że określenie wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. w dniu 09 lipca 2014 roku wydało orzeczenie o oddaleniu wniosku powódki M. L. o ustalenie, że dokonane przez Prezydenta W. pismem z dnia 02 kwietnia 2014 roku określenie wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Gminy Miejskiej W., położonej we W. przy ulicy (...) w wysokości 1% jest nieuzasadnione.

W uzasadnieniu wskazano, iż prawo użytkowania wieczystego jest ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, stąd Samorządowe Kolegium Odwoławcze jest związane domniemaniem wynikającym z art. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, że prawo to ujawnione zostało zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

W dniu 16 października 2013 roku G. K. złożył wniosek o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu położonego przy ul. (...) we W. w prawo własności.

W dniu 17 grudnia 2013 r. wniosek taki złożyła także powódka na skutek zapytania skierowanego do niej przez Prezydenta W. czy jest zainteresowana przekształceniem prawa użytkowania wieczystego we własność.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w przeważającej części.

Sąd I instancji uznał, iż powództwo w zakresie roszczenia ewentualnego zasługiwało co do zasady na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy zauważył, że kwestię określenia i aktualizacji wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości reguluje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (teks jednolity Dz.U. z 2010 roku, nr 102, poz. 651).

Spór sądowy o ustalenie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego został ukształtowany jako spór o ustalenie wywołany powództwem z art. 189 k.p.c. Zależnie od sformułowania przez użytkownika wieczystego jego żądania uwzględnienie powództwa może wyrażać się orzeczeniem ustalającym, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona, względnie, że aktualizacja jest uzasadniona w innej wysokości, którą Sąd powinien określić. W razie gdy użytkownik wieczysty nie wykaże swoich racji, sąd oddala powództwo w całości lub części.

W niniejszym postępowaniu, odmiennie niż w typowych sprawach toczących się w oparciu o powołane przepis, powódka nie kwestionowała wysokości opłaty, lecz samą zasadność jej określenia, konsekwentnie podnosząc, iż mimo ujawnienia prawa użytkowania wieczystego w prowadzonej dla nieruchomości księdze wieczystej jest ona właścicielem , a nie użytkownikiem wieczystym działki położonej przy ul. (...) we W..

Sąd Rejonowy wbrew stanowisku pozwanej nie był związany ujawnionym w księdze wieczystej stanem prawnym nieruchomości, albowiem domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym prowadzi jedynie do odwrócenia reguł dowodowych, a jego wprowadzenie oznacza, iż nie jest w tym wypadku konieczne wykazanie prawdziwości wpisu przez osobę, która ma w tym interes prawny, ale wykazanie przez stronę przeciwną niezgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym. W konsekwencji powyższego, dopuszczalne jest obalenie domniemania z art. 3 u.k.w.h. zarówno w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, jak i w każdym innym postępowaniu, w którym ocena prawidłowości wpisu ma dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał zdaniem Sądu podstawy do uznania zasadności twierdzeń powódki, w zakresie w

jakim twierdziła ona, iż jest właścicielem, a nie użytkownikiem wieczystym spornej nieruchomości, co czyni nieuzasadnionym ustalenie wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego.

Powyższe wynika z faktu, iż podstawą nabycia przez M. G. (1) nieruchomości położonej przy ul. (...) we W. nie była, jak ujawniono w księdze wieczystej umowa z dnia 1 lutego 1957 r., lecz nabycie to, na mocy art. 16 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych nastąpiło z mocy prawa, a jego granice wyznaczone zostały przez wydane w dniu 25 listopada 1948 r. przez Komisję Osadnictwa Nierolniczego we W. Orzeczenie nr (...).

Zgodnie bowiem z powołanym art. 16 dekretu osoby, które posiadają nieruchomości nierolnicze i mają ustalające sprzedaż tych nieruchomości prawomocne orzeczenia b. komisji osadnictwa nierolniczego lub orzeczenia prezydiów rad narodowych, wydane na podstawie dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska (Dz. U. z 1946 r. Nr 71, poz. 389 i z 1947 r. Nr 66, poz. 410), a do dnia wejścia w życie niniejszego dekretu nie nabyły praw własności posiadanych nieruchomości - stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, po uregulowaniu należności na rzecz Państwa w terminach i na zasadach ustalonych w tych orzeczeniach.

Sąd Rejonowy wskazał, że jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzednik prawny powódki M. G. (1) spełnił wszystkie określone tym przepisem wymogi. Po pierwsze dysponował on orzeczeniem komisji osadnictwa nierolniczego, które wobec jego doręczenia w dniu 4 stycznia 1957 r., uprawomocniło się w dniu 19 stycznia 1957 r., a wiec jeszcze w dacie obowiązywania art. 16 (dekret z dnia 10 grudnia 1952 r. obowiązywał do dnia 11 czerwca 1957 r.). Po drugie, M. G. (1) najpóźniej do dnia 31 października 1962 r. uiścił całą cenę nabycia nieruchomości, przy czym zauważyć należy, iż wskazana w umowie sprzedaży cena nieruchomości określona została w tożsamej wysokości, co w orzeczeniu nr (...) wydanym w 1947 r. W 1950 r. przeprowadzona została bowiem reforma walutowa, na skutek której złotówki wymieniono na nowe złote przeliczając wszystkie ceny i płace pracownicze, w proporcjach 100 zł starych na 3 zł nowe. Tym samym skoro określona w orzeczeniu (...) cena sprzedażna wynosiła 296.290 zł to przy kalkulacji

296290x3/100 odpowiadała ona przyjętej w umowie sprzedaży z dnia 1 lutego 1957 r. cenie 8.888,70 zł.

Wskazać także należy, iż określony w orzeczeniu (...) przedmiot sprzedaży dotyczył całej nieruchomości, a więc zarówno budynku jak i gruntu. Podstawą wydania tego orzeczenia były bowiem przepisy dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego wolnego Miasta G.. Przekazywanie mienia w trybie tego aktu prawnego następowało w drodze sprzedaży lub dzierżawy. Prawomocne orzeczenie komisji osadnictwa nierolniczego lub orzeczenie odwoławczej komisji osadnictwa nierolniczego ustalające osobę, której ma być przekazane mienie, będące przedmiotem orzeczenia, oraz sposób i warunki przekazania (art. 21 i 23 dekretu) stanowiły podstawę do zawarcia umowy sprzedaży lub dzierżawy tego mienia. Jak wynika z treści orzeczenia nr (...) z dnia 25 listopada 2015 r. ustalona w nim cena była cena sprzedażną, co potwierdza, iż M. G. (1) otrzymał prawo do nabycia tej nieruchomości w drodze sprzedaży, nie dzierżawy. Co więcej, w Orzeczeniu tym wskazano, iż przedmiotem nabycia ma być cała nieruchomość tj. grunt wraz z domem mieszkalnym, werandą, gankiem i garażem.

Co istotne, stanowiący podstawę uzyskania orzeczenia, dekret z dnia 6 grudnia 1946 r. , odmiennie niż dekret z dnia 10 grudnia 1952 r. nie przewidywał ustanowienia na przekazywanych nieruchomościach żadnej formy prawa czasowego. W dekrecie z 1952 r. odstępowanie mienia następowało natomiast już tylko w trybie dzierżawy lub w wyjątkowych przypadkach w drodze sprzedaży budynków z jednoczesnym odpłatnym ustanowieniem użytkowania jako prawa wieczystego na gruncie, na którym budynki się znajdują( art. 3).

To właśnie ta rozbieżność stała się zdaniem Sądu przyczyną niezgodności stanu ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości. Proces nabycia nieruchomości przez M. G. (1), wobec opieszałości w doręczeniu mu Orzeczenia nr (...) następował de facto pod rządami obu dekretów. Pierwotnie określone orzeczeniem nr (...) prawo nabycia nieruchomości miało swe źródło w dekrecie z dnia 6 grudnia 1946, zaś jego realizacja nastąpiła już pod rządami dekretu, który przewidywał odmienne formy przekazywania mienia. Stąd zawarta z M. G. (1) w 1957 r. umowa sporządzona została na formularzu będącym załącznikiem do aktu prawnego, pod rządami którego nabycie własności dotyczyć mogło jedynie budynku z jednoczesnym ustanowieniem użytkowania jako prawa wieczystego dla gruntu.

Celem niwelowania takich rozbieżności wprowadzony został zdaniem Sądu art. 16 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. chroniący prawa osób takich jak poprzednik prawny powódki, które posiadały nieruchomości nierolnicze i miały ustalające sprzedaż tych nieruchomości prawomocne orzeczenia komisji osadnictwa nierolniczego, wydane na podstawie dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska.

Także analiza umowy sprzedaży z dnia 1 lutego 1957 r., w tym brak określenia w niej wysokości czynszu za użytkowanie potwierdza jedynie twierdzenia powódki, iż pomimo istniejącego w gotowym formularzu zapisu § 5 i 6 intencją stron tej umowy była realizacja orzeczenia nr (...) tj. przeniesienia na M. G. (1) w drodze umowy sprzedaży zarówno własności budynków jak i gruntu, bez ustanawiania prawa użytkowania jako prawa wieczystego.

Powyższe nie zmienia jednak faktu, iż umowa ta nie miała charakteru konstytutywnego, albowiem w przypadku M. G. (1) do nabycia własności całej nieruchomości doszło po uiszczeniu ceny nabycia z mocy samego prawa na podstawie art. 16 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych. Stąd umowa zawarta, w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia nr (...) tj. w dniu 1 lutego 1957 r. ,w myśl pkt 5 Orzeczenia nr (...) precyzowała jedynie warunki nabycia, w tym konieczność uiszczenia ceny sprzedażnej w okresie 5 lat od jej zawarcia. Dla przeniesienia natomiast własności nieruchomości, wystarczające było posiadanie prawomocnego orzeczenia Komisji Osadnictwa Nierolniczego określającego osobę uprawnioną i przedmiot sprzedaży oraz legitymowanie się przez M. G. (1) dowodem uiszczenia ceny sprzedażnej, co nastąpiło najpóźniej w dniu 31 października 1962 r.( k. 18verte).

Z uwagi na powyższe, za zasadne uznać należało żądanie ustalenia przez powódkę, iż określenie wobec niej, jako następcy prawnego M. G. (1), stawki opłaty z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadnione. Skoro bowiem powódka jest właścicielem gruntu położonego przy ul. (...) we W., bezzasadne jest obciążanie jej opłatą z tytułu użytkowania wieczystego. Powyższego nie zmienia także fakt, iż ujawniony w księdze wieczystej współużytkownik wieczysty nieruchomości G. K. czy pierwotnie i powódka złożyli wniosek o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Takie bowiem oświadczenia woli nie mają ani charakteru prawokształtującego ani też wpływu na rzeczywisty stan prawny nieruchomości nawet jeśli jest on niezgodny z tym ujawnionym w księdze wieczystej.

W dalsze kolejności Sąd I instancji wskazał na to, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 marca 2011 r. w sprawie III CZP 3/11, w sprawie o ustalenie wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste obejmującej żądanie dotyczące współużytkowników, którzy nie zgłosili wniosków o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona i nie brali udziału w postępowaniu przed samorządowym kolegium odwoławczym, droga sądowa jest niedopuszczalna.

Powódka jest jedynie współwłaścicielem, bądź zgodnie ze stanem ujawnionym w księdze wieczystej współużytkownikiem wieczystym nieruchomości w udziale (...) stąd niedopuszczalne jest dochodzenie przez nią ustalenia bezzasadności określenia opłaty w zakresie przekraczającym jej udział, albowiem żądanie to de facto sprowadziło by się do działania w imieniu współużytkownika, który nie wyczerpał trybu administracyjnego przewidzianego w art. 78-80 Ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Niedopuszczalne zdaniem Sądu było także dochodzenie w trybie art. 80 Ustawy o gospodarce nieruchomościami, sformułowanego jako żądanie główne ustalenia, iż dokonane przez Prezydenta W. określenia stawki opłaty z tytułu użytkowania wieczystego jest nieważne. Zakres dopuszczalności drogi sadowej ograniczony został bowiem w powołanych przepisach jedynie do ustalenia że określenie/aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona, względnie, że jest uzasadniona w innej wysokości. Ponadto stwierdzenie nieważności aktu administracyjnego przeprowadzone może być jedynie w postępowaniu toczącym się w oparciu o przepisu kodeksu postępowania administracyjnego.

Z powyższych względów powódka mogła żądać ustalenia bezzasadności określenia stawki opłaty z tytułu użytkowania wieczystego jedynie w zakresie przysługującego jej prawa, stąd pozew w pozostałym zakresie winien zostać odrzucony, co znalazło wyraz pkt II sentencji.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c. Powódka poniosła w sprawie koszty procesu, na które złożyło się wynagrodzenia radcy prawnego (§ 2 w zw. z § 4 w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28

września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, Dz.U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) w kwocie 600 zł oraz koszty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Należało więc zasądzić od pozwanej na rzecz powódki kwotę 617 zł - o czym orzeczono w pkt III wyroku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła strona pozwana zaskarżając je w części ustalającej, że określenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości składającej się z zabudowanej działki nr (...), obręb K. położonej we W. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...), dokonane przez Prezydenta W. pismem z dnia 2 kwietnia 2014 roku w zakresie przysługującej powódce M. L. udziału w wysokości (...) jest nieuzasadnione tj. w zakresie pkt I w/w wyroku oraz w części orzekającej o kosztach postępowania, tj. objętej pkt III w/w wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła: naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

-: art. 16 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych, poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że na podstawie w/w przepisu M. G. (1) z mocy prawa nabył własność nieruchomości położonej przy ul. (...), podczas gdy wskutek braku spełnienia wszystkich przesłanek (brak uregulowania należności w terminie obowiązywania dekretu) nie doszło do nabycia nieruchomości w wyżej określony sposób;
-: art. 2 oraz art. 3 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych, poprzez ich niezastosowanie, podczas gdy ich zastosowanie przy ustalaniu treści umowy sprzedaży z dnia 1 lutego 1957r. prowadzi do wniosku, iż intencją stron w/w umowy była jedynie sprzedaż budynku znajdującego się na przedmiotowej nieruchomości z jednoczesnym ustanowieniem użytkowania jako prawa wieczystego nieruchomości;

- art. 40 ust. I ustawy z dnia 14 lipca 1961 roku o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 26 stycznia 1964 roku w sprawie zmiany niektórych praw do gruntu na użytkowanie wieczyste gruntu na prawo użytkowania wieczystego lub użytkowania, poprzez ich niezastosowanie, podczas gdy zgodnie z w/w przepisami prawa użytkowania ustanowione jako prawo wieczyste na gruncie na podstawie dekretu z dnia 10 grudnia 1952 roku o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych stały się prawem wieczystego użytkowania;

naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia (przyjęcie, że bezzasadnym jest obciążanie powódki opłatą z tytułu użytkowania wieczystego), a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c, polegające na dokonaniu dowolnej, błędnej i sprzecznej z zasadami logiki oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności przez:

-: błędne przyjęcie, że poprzednik prawny powódki - M. G. (1), nabył własność nieruchomości przy ul. (...) we W. z mocy prawa, w oparciu o art. 16 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych, podczas gdy wskutek braku spełnienia wszystkich przesłanek określonych w ww. przepisie (brak uregulowania należności na rzecz Skarbu Państwa w okresie obowiązywania przedmiotowego dekretu), nie doszło do nabycia z mocy prawa;
-: błędną interpretację umowy sprzedaży zawartej w dniu 1 lutego 1957 roku i uznanie, iż stanowi ona jedynie doprecyzowanie orzeczenia nr (...) z dnia 25.10.1948r., w zakresie określenia ceny sprzedaży nieruchomości, a po jej uiszczeniu z mocy prawa ww. nieruchomość stanie się własnością M. G. (1), podczas gdy prawidłowa wykładnia umowy prowadzi do uznania, że umowa ta stanowiła podstawę sprzedaży na jego rzecz jedynie budynków znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości z jednoczesnym ustanowieniem na jego rzecz użytkowania przedmiotowej nieruchomości jako prawo wieczyste;

- niezasadne przyjęcie, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na uznanie, że powódka jest współwłaścicielem nieruchomości przy ul.

(...), a nie użytkownikiem wieczystym, mimo, iż dokumenty przedłożone przez powódkę nie doprowadziły do obalenia domniemania wynikającego z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece co do treści księgi wieczystej.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana wskazała, że w dziale II księgi wieczystej o nr KW: (...) ujawnione jest prawo własności Gminy W. oraz związane z własnością wyodrębnionych lokali udziały w prawie użytkowania wieczystego i częściach wspólnych budynku w wysokości (...) w przypadku M. L. i (...) w przypadku G. K.. Księga wieczysta przedmiotowej nieruchomości została założona w dniu 08.04.1958r. i od momentu założenia przedmiotowej księgi, ujawnione było w niej prawo użytkowania wieczystego. Do dnia dzisiejszego osoby wpisane jako użytkownicy wieczyści nieruchomości nigdy nie kwestionowali istnienia w/w prawa oraz nie dążyli do usunięcia ewentualnej niezgodności ujawnionego w księdze wieczystej stanu prawnego. Co więcej zarówno powódka jak i drugi współużytkownik wieczysty wystąpili do pozwanej z wnioskiem o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Nie ulega wątpliwości, że dokonanie wpisu w księdze wieczystej rodzi wiele doniosłych, różnorodnych skutków materialnoprawnych. Skarżąca przyznała, że domniemanie wynikające art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece jest wzruszalne, jednakże jej zdaniem ewentualne obalenie w danym postępowaniu domniemania zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wywołuje skutki prawne jedynie w zakresie osądzonej sprawy i zapadającego w niej rozstrzygnięcia. Sam wpis w księdze wieczystej utrzymuje się nadal i w dalszym ciągu, wyłączywszy osądzoną sprawę, funkcjonuje domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym. Nadto należy zauważyć, iż zgodnie z treścią księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości powódka jest jedynie jej współużytkownikiem wieczystym. Mając zatem na uwadze okoliczności j/w, zdaniem pozwanej właściwym rozwiązaniem proceduralnym, w przypadku kwestionowania przez powódkę istnienia prawa ujawnionego w księdze wieczystej jest uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w postępowaniu prowadzonym w oparciu o art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

W ocenie pozwanej dowody i twierdzenia przedstawione przez powódkę, wbrew stanowisku Sądu nie uzasadniają przyjęcia, iż powódka jako następca prawny M. G. (1) jest współwłaścicielem przedmiotowej nieruchomości, a tym samym stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest niezgodny ze stanem rzeczywistym.

Zdaniem pozwanej, Sąd I instancji w wyroku z dnia 27 października 2015 roku błędnie przyjął iż na podstawie art. 16 dekretu z dnia 10 grudnia 1952 r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych, M. G. (1) stał się właścicielem ww. nieruchomości z mocy prawa.

W ocenie pozwanej, prawidłowa wykładnia umowy prowadzi przyjęcia, iż umową sprzedaży z dnia 01.02.1957r. M. G. (1) stosownie do treści § 4 nabył na własność jedynie budynki znajdujące się na przedmiotowej nieruchomości za cenę przyjętą w umowie. Natomiast zgodnie z § 5 umowy sprzedawca ustanowił na rzecz nabywcy (M. G. (1)) użytkowanie przedmiotowej nieruchomości jako prawo wieczyste. Podstawę prawną zawieranej umowy sprzedaży stanowił dekret z dnia 10 grudnia 1952r. o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz na cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych, a w szczególności art. 2 oraz art. 3 ww. dekretu. Jak już to zostało wskazane zarówno własność budynku oraz prawo użytkowania wieczystego zostało ujawnione w księdze wieczystej. Do dnia dzisiejszego treść księgi wieczystej w zakresie istnienia prawa użytkowania wieczystego pozostaje niezmieniona.

W ocenie strony apelującej brak jest podstaw do przyjęcia, iż powódce przysługuje prawo własności nieruchomości położonej przy ul. (...), oznaczonej geodezyjnie jako działka nr (...), obręb K.. Natomiast jako użytkownik wieczysty ww. nieruchomości, w oparciu o przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami obowiązana jest ona do uiszczania opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która została określona w piśmie z dnia 2 kwietnia 2014r. w wysokości 1% ceny nieruchomości. Nadto z uwagi na brak merytorycznego odniesienia się przez powódkę w toku procesu do kwestii określenia wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, należy uznać, iż nie ma ona w tym zakresie żadnych zastrzeżeń i przyjmuje, iż stawka procentowa opłaty została ustalona w sposób prawidłowy.

Należy zatem uznać, iż określenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego w/w nieruchomości dokonane przez Prezydenta W. pismem z dnia 2 kwietnia 2014 roku w zakresie przysługującej powódce M. L. udziału w wysokości (...) jest uzasadnione. W tym stanie rzeczy zasadnym jest więc oddalenie roszczenia powódki w całości.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał dowodowy poddał ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów zgodnie z zasadą wyrażoną w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie poczynił trafne ustalenia faktyczne, które Sąd Odwoławczy przyjął za własne.

Należy wskazać na ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga, aby skarżący wykazał, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. Konieczne jest również sprecyzowanie, które dowody zostały ocenione wadliwie. Nadto dla skuteczności tego zarzutu nie jest wystarczające samo wskazanie, że wadliwa była ocena dowodów, bez sprecyzowania na czym ta wadliwość miała polegać.

Sąd I instancji prawidłowo przyznał walor wiarygodności dowodom z dokumentów, albowiem zostały złożone w przypisanej formie oraz sporządzone przez uprawnione osoby. Również ocena dowodów osobowych nie naruszała reguł zakreślonych przez art. 233 k.p.c.

Zdaniem Sądu Odwoławczego Sąd I instancji prawidłowo ustalił okoliczności faktyczne, a wnioski wyprowadzone przez Sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego były logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym i ocena materiału dowodowego nie naruszała przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Wymaga przede wszystkim wskazać, że rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy w znaczącej mierze opierało się na dowodach z dokumentów, których co do zasady strona pozwana nie kwestionowała, a istota przedmiotowego sporu dotyczyła zastosowania odpowiednich przepisów i ich interpretacji oraz oceny dokonywanych czynności w świetle tych przepisów, nie zaś oceny dowodów.

Przechodząc do oceny rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego pod względem prawa materialnego, to należy wskazać, iż prawidłowo Sąd Rejonowy uznał, iż może w niniejszej sprawie badać, jakie rzeczywiście prawo do nieruchomości przysługuje powódce, mimo że z księgi wieczystej wynika, iż jest ona użytkowaniem wieczystym.

Artykuł 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotekach wprowadza domniemanie, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie to jest wzruszalne i może być obalone przez przeprowadzenie dowodu przeciwnego. Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie dominuje pogląd, że obalenie tego domniemania może nastąpić nie tylko w drodze powództwa przewidzianego w art. 10 ukwh , ale także w każdym innym postępowaniu, w którym obalenie takiego domniemania stanowi przesłankę rozstrzygnięcia.

Poglądy Sądu Najwyższego w tej kwestii zebrane zostały w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 18 maja 2010 r., IM CZP 134/09 (OSNC 2010, nr 10, poz. 131), gdzie . Sąd Najwyższy podkreślił, że powództwo przewidziane w art. 10 ust. 1 u.k.w.h. jest jedyną drogą umożliwiającą trwałe i skuteczne wobec wszystkich obalenie domniemania ustanowionego w art. 3 u.k.w.h., iż prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, a prawo wykreślone nie istnieje. Wprawdzie możliwe jest podważanie tych domniemań także w innych postępowaniach, w których rzeczywisty stan prawny nieruchomości ma znaczenie jako przesłanka zgłaszanych żądań lub obrony przed nimi, jednak wówczas skutki obalenia domniemania ograniczają się do tego postępowania i jego stron, nie uzasadniając zmiany treści wpisów figurujących w księdze. Wyrok wydany w wyniku uwzględnienia powództwa przewidzianego w art. 10 ust. 1 u.k.w.h. jest natomiast podstawą skorygowania stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej.

Dorobek orzecznictwa dotyczącego możliwości obalenia prawdziwości wpisu w postępowaniu innym niż to, o którym mowa w art. 10 uk.w.h., odnosi się w zasadzie do wpisu prawa własności, podczas gdy zagadnienie prawne rozpatrywane w niniejszej sprawie dotyczy wpisu prawa użytkowania wieczystego. Powstaje zatem pytanie, czy dotychczasowe poglądy mogą być odnoszone także do wpisu takiego prawa, wpis prawa własności bowiem ma charakter odmienny od wpisu prawa użytkowania wieczystego; pierwszy jest wpisem deklaratywnym, a drugi konstytutywnym. Do nabycia prawa własności nie jest konieczny wpis do księgi wieczystej, podczas gdy wpis jest niezbędnym wymogiem nabycia prawa użytkowania wieczystego (art. 234 k.c. i art. 27 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami).

Nie powinno budzić wątpliwości, że domniemanie wynikające z art. 3 u.k.w.h. dotyczy zarówno wpisów deklaratywnych, jak i konstytutywnych, przepis ten bowiem nie różnicuje zakresu domniemania prawdziwości wpisu w zależności od jego charakteru. Wobec tego, że domniemanie to jest wzruszalne, istnieje możliwość jego obalenia - niezależnie od tego, czy jest to wpis deklaratywny, czy konstytutywny -przez wykazanie, że dana osoba nie nabyła określonego prawa, chociaż w księdze wieczystej jest wpisana jako uprawniona. Reguła lege non distiguente nakazuje uznanie, że obalenie domniemania prawdziwości wpisu w obu wypadkach może nastąpić w taki sam sposób. Jeżeli zatem domniemanie prawdziwości wpisu prawa własności może być obalone zarówno w drodze powództwa przewidzianego w art. 10 u.k.w.h., jak i w każdym innym postępowaniu, w którym kwestia ta jest rozstrzygana przesłankowo, to tak samo powinno być w przypadku wpisu prawa użytkowania wieczystego. Taki wniosek nie ma jednak uzasadnionych podstaw. Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy wpisem deklaratywnym a mającym charakter wyjątku wpisem konstytutywnym. Różnica polega na tym, że do nabycia prawa, którego dotyczy wpis deklaratywny, nie jest potrzebny wpis w księdze wieczystej. Wpis ten, dokonany na podstawie dokumentu zawierającego podstawę materialnoprawną, potwierdza jedynie istniejące prawo. Do nabycia prawa objętego wpisem konstytutywnym konieczna jest natomiast zarówno podstawa materialnoprawną (np. umowa), jak i sam wpis w księdze wieczystej. Inaczej rzecz ujmując, osoba uprawniona na podstawie stosownej czynności prawnej, prawa tego nie nabędzie dopóty, dopóki nie nastąpi wpis. Różnica ta nie może pozostać bez wpływu na sposób, w jaki może być obalone domniemanie prawdziwości wpisu prawa jawnego z księgi wieczystej, jeżeli bowiem do powstania prawa potrzebny jest wpis, to i do jego wygaśnięcia niezbędne jest wykreślenie wpisu.

Jak więc uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 stycznia 2011 r., III CZP 123/10 domniemanie zgodności prawa użytkowania wieczystego z rzeczywistym stanem prawnym może być obalone wyłącznie w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej wszczętym na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, gdyż wpis tego prawa ma charakter konstytutywny, co wynika z art. 27 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z tym przepisem sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienie tego prawa w drodze umowy wymaga wpisu w księdze wieczystej.

Zagadnienie to ma o tyle znaczenie w niniejszym procesie, że przedmiotem oceny Sądu było właśnie prawo użytkowania wieczystego wpisane do księgi wieczystej.

Jednakże wymienione prawo nie powstało na podstawie umowy, a z mocy prawa, jego wpis miał więc charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny. Wpis będzie miał charakter konstytutywny,, gdy prawo powstaje w drodze umowy. W przypadku innych zdarzeń odnośnie oddania i przeniesienia użytkowania wieczystego , czyli z mocy prawa, wpis nie będzie miał charakteru konstytutywnego.

W przypadku powódki , jak wynika z księgi wieczystej, na rzecz jej poprzednika prawnego ustanowiono w 1957 roku użytkowanie jako prawo wieczyste. Prawa tego nie należy mylić z prawem użytkowania wieczystego, które w polskim porządku prawnym pojawiło się po raz pierwszy na mocy ustawy z dnia 14 lipca 1961 roku o gospodarce terenami w miastach i osiedlach. Na podstawie art. 40 tej ustawy użytkowanie jako prawo wieczyste stało się z mocy prawa użytkowaniem wieczystym w rozumieniu w/w ustawy.

Stąd użytkowanie wieczyste, które jest wpisane obecnie na rzecz powódki, nie powstało na podstawie umowy, ale z mocy prawa, na skutek decyzji ustawodawcy o przekształceniu użytkowania jako prawa wieczystego (ustanowionego i wpisanego do księgi wieczystej na podstawie dekretu z dnia 10.12.1952 roku o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych) w prawo użytkowania wieczystego. Wpis prawa użytkowania wieczystego, które przysługuje powódce, do księgi wieczystej miał charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny. Stąd możliwe

było wzruszenie domniemania prawdziwości wpisu tego prawa do księgi wieczystej w niniejszym postępowaniu i badanie czy rzeczywiście powódce ono przysługuje.

W ocenie Sądu Okręgowego powódka wykazała, iż jej poprzednikowi prawnemu przysługiwało do przedmiotowej nieruchomości prawo własności, które nabył z mocy prawa , a nie wskutek umowy, i które w takim razie przysługuje również jej jako następcy prawnemu.

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy dokonał właściwego zastosowania i wykładni przepisów prawa materialnego , które doprowadziły go do zasadnego wniosku, które miało podstawowe znaczenie w niniejszej sprawie. Mianowicie, iż poprzednik prawny nabył z mocy prawa na podstawie art. 16 ust. 1 dekretu z dnia 10.12.1952 roku o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych prawo własności przedmiotowej nieruchomości.

Przypomnieć należy, że na rzecz M. G. (1) w dniu 25 listopada 1948 r. Komisja Osadnictwa Nierolniczego wydała orzeczenie numer (...), który znajdowało w oparcie w Dekrecie z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska, na mocy którego przekazano M. G. (1) prawo do nabycia (na własność) nieruchomości położonej przy ul. (...) we W., stanowiącej plac wraz z domem mieszkalnym, werandą, gankiem i garażem ( a więc całą nieruchomość) Jednocześnie powyższym orzeczeniem ustalono cenę nieruchomości po bonifikacie na 296.290 zł, która miała zostać zapłacona w ciągu 5 lat w równych ratach miesięcznych.

Istotnym jest to, że przedmiotowe orzeczenie zostało doręczone M. G. (1) dopiero w dniu 4 stycznia 1957 roku, kiedy to obowiązywał już dekret z dnia 10 grudnia 1952 roku o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych ( Dz. U. nr 49, poz 325, poz. 326).

Powyższy Dekret z 10 grudnia 1952 roku z kolei w art. 16 ust. 1 zawierał przepis przejściowy zgodnie z którym, osoby które posiadają nieruchomości nierolnicze i mają ustalające sprzedaż tych nieruchomości prawomocne orzeczenie byłej komisji osadnictwa nierolniczego lub orzeczenia prezydiów rad narodowych, wydane na podstawie dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska, a od dnia wejścia w życie niniejszego dekretu nie nabyły praw własności posiadanych nieruchomości stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, po uregulowaniu należności na rzecz Państwa w terminach i na zasadach ustalonych w orzeczeniach.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji dokonał prawidłowej interpretacji wymienionego przepisu przyjmując, że M. G. (1) spełniał przesłanki określone w tym przepisie do nabycia nieruchomości położonej przy ulicy (...) we W. na własność , co oznacza, iż prawo własności do tej nieruchomości nabył z mocy prawa (tak bowiem stanowił art. 16 ust. 1 Dekret z 10 grudnia 1952), albowiem:

- posiadał nieruchomość nierolniczą,

-: posiadał prawomocne ustalające sprzedaż tej nieruchomości orzeczenie stosownej komisji
-: do dnia wejścia w życie dekretu nie nabył prawa własności posiadanej nieruchomości
-: uregulował należność z tytułu nabycia tej nieruchomości na rzecz Państwa w terminach i na zasadach ustalonych w orzeczeniu

Przy czym w/w przepis nie wymagał, ażeby uregulowanie tej należności miało nastąpić w okresie obowiązywania tego dekretu. Obowiązku zapłaty tej należności w czasie obowiązywania tego dekretu nie można także ustalić na podstawie wykładni przepisów prawa. W ocenie Sądu Okręgowego brak do tego uzasadnionych podstaw, a stanowisko skarżącego w tym przedmiocie jest bezpodstawne.

Strony nie były sporne co do spełnienia przez M. G. (1) pierwszych trzech przesłanek, miały jedynie przeciwne stanowisko w zakresie czwartej przesłanki, czyli uregulowania należność z tytułu nabycia tej nieruchomości na rzecz Państwa w terminach i na zasadach ustalonych w orzeczeniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż cena ustalona w w/w orzeczeniu nr (...) tj. 296.290 zł stanowiła po denominacji, która miała miejsce w 1950 roku, kwotę 8 888,70 zł , która została zapłacona przez M. G. (1) najpóźniej w dniu 31 października 1962 r. , co powódka udowodniała dowodem z dokumentu -zaświadczeniem Dzielnicowej Rady Narodowej (k.19 v.).

Bezsprzecznie więc należność z tytułu nabycia tej nieruchomości na rzecz Państwa w terminach i na zasadach ustalonych w orzeczeniu została zapłacona. W orzeczeniu tym bowiem wskazano, iż należność ta miała zostać zapłacona w ciągu 5 lat w równych ratach miesięcznych, a pozostałe warunki umowy sprzedażnej miały zostać ustalone przez strony przy jej zawieraniu. Skoro jednak art. 16 ust. 1 wykluczył zawieranie umowy sprzedażnej w celu wykonania w/w orzeczenia , a przewidział , że nabycie własności nastąpi z mocy samego prawa, to Państwo i nabywca nieruchomości nie mogli już w zakresie nabycia własności takiej umowy zawrzeć (nabycie następowało bowiem z mocy prawa), nie można jednak wykluczyć, że mogli dookreślić warunki nabycia w zakresie ceny, co też nastąpiło w umowie z dnia 1.02.1957, po tym jak w dniu 4.01.1957 M. G. (1) doręczono w/w orzeczenie nr (...). W tej umowie powtórzono cenę nabycia ustaloną w orzeczeniu 8 888,70 zł (przed denominacją 296.290 zł ) oraz ustalone w orzeczeniu warunki zapłaty tej ceny w ciągu 5 lat w równych ratach miesięcznych. Przedmiotem faktycznego (aktualnego) stanowiska stron było tak naprawdę ustalenie wysokości miesięcznej raty obliczonej po uwzględnieniu denominacji. Na wstępie tej umowy powołano, że zostaje ona zawarta na podstawie dekretu z 10 grudnia 1952 oraz na podstawie prawomocnego orzeczenia nr (...),. co jednoznacznie wskazuje w ocenie Sądu Odwoławczego, że powyższa umowa została zawarta w celu realizacji uprawnień M. G. (1) wynikających z art. 16 ust. 1 tego dekretu, bo tylko w tym przepisie znajdowało się odwołanie do orzeczeń b. komisji osadnictwa nierolniczego. Skoro z zaświadczeniu z dnia 31 października 1962 r. Dzielnicowej Rady Narodowej (k.19 v.) wynika zapłata całej ustalonej ceny , a brak w nim zastrzeżeń co tego, że cena została zapłacona po terminie , należy wnioskować, iż M. G. (1) dopełnił warunków zapłaty należności z tytułu nabycia tej nieruchomości na rzecz Państwa w terminach i na zasadach ustalonych w orzeczeniu (doprecyzowanych po względem wysokości raty w umowie z dnia 1.02.1957), w przeciwnym razie nie uzyskał by wymienionego zaświadczenia.

Podkreślając więc ponownie, iż przepis przejściowy, jakim był art. 16 ust. 1 dekretu z 10 grudnia 1952, nie zawierał warunku zapłaty tej należności w okresie obowiązywania dekretu, należy wskazać na treść przepisów, które obowiązywały po utracie mocy przez w/w dekret.

Mianowicie dekret ten obowiązywał do 10.06.1957 r. , gdyż od dnia 11.06.1957 weszła w życie ustawa z dnia 28 maja 1957 r. o sprzedaży przez Państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych (Dz.U. 1957, numer 31, poz. 132), która w art. 21 stanowiła, iż dekret z dnia 10 grudnia 1952 traci moc. Jednocześnie ustawa ta podobnie jak ten dekret , również zawierała przepis przejściowy, praktycznie identyczny z art. 16 ust. 1 dekretu. Zgodnie bowiem z art. 18 tej ustawy, osoby które posiadają mienie nierolnicze i przedstawią ustalające sprzedaż tego mienia prawomocne orzeczenie byłej komisji osadnictwa nierolniczego lub orzeczenia prezydiów rad narodowych, wydane na podstawie dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska (Dz. U. Nr 71, poz. 389 oraz z 1947 r. Nr 66, poz. 410), a do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (to jest 11 czerwca 1957 r.) nie nabyły własności tego mienia, stają się właścicielami tego mienia po dokonaniu rozliczenia z Państwem w związku z nabyciem tego mienia. Przepis ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio. Co oznacza, że tryb przeprowadzania rozliczenia określi Minister Gospodarki Komunalnej w porozumieniu z Ministrem Finansów (art. 17 ust. 2 ), a dokument stwierdzający rozliczenie w trybie określonym w ust. 2 stanowi podstawę do przepisania tytułu własności w księgach wieczystych (art. 17 ust. 3 ).

M. G. (1) spełniał wskazane w tym przepisie przesłanki - posiadał mienie nierolnicze, prawomocne orzeczenie wskazanej w tym przepisie komisji, do dnia wejścia w życie tej ustawy nie nabył jeszcze własności, gdyż był w trakcie spłacania należności na rzecz Państwa w ratach.

Z przepisów przejściowych, a to art. 16 ust. 1 dekretu z dnia 10.12.1952 oraz art. 18 ustawy z dnia 28 maja 1957 r. wynika, iż ustawodawca nie zrezygnował z umożliwienia obywatelom realizacji orzeczeń wydawanych przez b. komisje osadnictwa nierolniczego, które umożliwiły przecież nabycie nieruchomości na własność.

Także przy przyjęciu jako najpóźniejszej daty zapłaty należności na rzecz Państwa za nabycie nieruchomości w dniu 31 października 1962 r., to wskazać należy, iż w tej dacie obowiązywała ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, stanowiąca w art. 47, tożsamo do poprzednich dwóch regulacji, że osoby które posiadają mienie nierolnicze i przedstawią ustalające sprzedaż tego mienia prawomocne orzeczenia byłej komisji osadnictwa nierolniczego lub orzeczenia prezydiów rad narodowych, wydane na podstawie dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych b. Wolnego Miasta G. (Dz. U. z 1946 r. Nr 71, poz. 389 oraz z 1947 r. Nr 66, poz. 410), a do dnia 11 czerwca 1957 r. nie nabyły własności

tego mienia, stają się jego właścicielami po dokonaniu rozliczenia z Państwem w związku z nabyciem tego mienia.

Poczyniona wyżej interpretacja regulacji ustawowych prowadziła do jednoznacznego wniosku, że zarówno dekret z dnia 10 grudnia 1952 roku o odstępowaniu przez Państwo nieruchomego mienia nierolniczego na cele mieszkaniowe oraz cele budownictwa indywidualnych domów jednorodzinnych, jak i ustawa z dnia 28 maja 1957 r. o sprzedaży przez Państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych oraz ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, konsekwentnie zawierały tożsame przepisy przejściowe umożliwiające osobom, które posiadają mienie nierolnicze i prawomocne orzeczenie byłych komisji osadniczych nabycia z mocy prawa tego mienia po uprzednim dokonaniu rozliczenia z Państwem. Powyższe niewątpliwie czyniło nietrafionym argument apelacji, że brak uregulowania należności w terminie obowiązywania dekretu z 1952 roku skutkował tym, że M. G. (1) nie nabył własności nieruchomości z mocy prawa. Mianowicie przy przyjęciu, że poprzednik prawny powódki nie nabył prawa własności z mocy prawa pod rządami dekretu z 1952 roku, jak też ustawy z 1957 roku, albowiem wówczas jeszcze się nie rozliczył z państwem, to nabył tą własność ostatecznie na podstawie ustawy z dnia 14 lipca 1961 roku o gospodarce nieruchomościami zgodnie z art. 47 tej ustawy.

Odnosząc się zaś do zarzutu strony apelującej co do błędnej interpretacji przez Sąd Rejonowy umowy sprzedaży zawartej w dniu 1 lutego 1957 roku, to Sąd Okręgowy uznał, iż umowa ta w zakresie w jakim stanowiła o sprzedaży budynków i ustanowieniu użytkowania jako prawa wieczystego jest w świetle art. 58 kc nieważna jako sprzeczna z prawem, a to z art. 16 ust. 1 dekretu z dnia 10 grudnia 1952r. Pierwotnie bowiem, pod rządami dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. , orzeczenia komisji osadnictwa nierolniczego miały być wykonywane w drodze zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości (vide pkt. 5 orzeczenia nr (...)), wraz jednak z utratą mocy obowiązującej tego dekretu i jednoczesnym wejściem w życie dekretu z dnia 10 grudnia 1952, ustawodawca zrezygnował z zawierania takiej umowy - wprost regulując ta sytuację w przepisie przejściowym art. 16 ust. 1 dekretu, z którego wynikało, że nabycie nieruchomości na podstawie tych orzeczeń następuje z mocy prawa. Stąd więc w celu wykonania w/w orzeczenia, a do tego orzeczenia odwołuje się wprost zawarta umowa, nie można było zawierać umowy sprzedaży. Przedmiotowa umowa pozostaje ważna jedynie w zakresie doprecyzowania warunków zapłaty ceny, przy czym nie jej ustalenia, bo została ona już ustalona w w/w orzeczeniu, a jedynie w zakresie określenia wysokości raty uwzględniającej denominację. Skoro art. 16 ust. 1 dekretu z 1952 przewidywał nabycie własności nieruchomości z mocy prawa, to w celu wykonania tego przepisu nie można było w sposób ważny sprzedać nabywcy własność tylko budynków za jednoczesnym ustanowieniem użytkowania jako prawa wieczystego. Tym bardziej, iż cena ustalona w orzeczeniu nr (...) , powtórzona później w umowie z 1.02.1957 i przeliczona z uwagi na denominacje, była ceną ustalona za nabycie całej nieruchomości na własność, a więc gruntu wraz z jego częścią składową jakim jest budynek. Skoro art. 16 ust. 1 dekretu gwarantował zachowanie nabywcy ceny ustalonej w orzeczeniu, a cena ta dotyczyła całej nieruchomości, nie można było ważnie w umowie ustalić, że cena ta dotyczy tylko budynków (bez gruntu), gdyż tylko one są przedmiotem sprzedaży. Co więcej powódka słusznie wskazuje na to, iż dom posadowiony na tej nieruchomości nie mógł być przedmiotem sprzedaży z jednoczesnym ustanowieniem użytkowania jako prawa wieczystego, albowiem nie spełnił kryteriów przedmiotowych , w o których mowa w art. 2 tego dekretu. Odstępowanie domu jednorodzinnego na zasadach określonych w tym dekrecie (czyli sprzedaży budynków z jednoczesnym ustanowieniem użytkowania jako prawa wieczystego) mogło bowiem dotyczyć tylko domu mającego nie więcej niż 5 izb mieszkalnych, podczas gdy przedmiotowy dom miał ich 7, nadto powierzchnia mieszkalna tego domu nie mogła przekraczać 110 m2, podczas gdy powierzchnia tego domu wynosiła 138m2. Nadto nie może ujść uwadze, iż zgodnie z art. 3 tego dekretu wraz ze sprzedażą budynków jednocześnie ustanawiano odpłatne użytkowanie jako prawo wieczyste. Tymczasem w umowie z dnia 1.02.1957 użytkowanie to ustanowiono jako prawo nieodpłatne, co więcej tej opłaty nigdy od M. G. (1) i jego następców prawnych nie pobierano.

Jednocześnie w tym miejscu należy wskazać, że następujące po sobie wyżej opisane regulacje ustawowe ( ustawa z 1957r. i 1961 r.) zawierały odesłanie do przepisów wykonawczych regulujących tryb rozliczenia z Państwem z tytułu przejścia własności z mocy prawa w oparciu o orzeczenia b. komisji osadnictwa nierolniczego. Zaś te przepisy wykonawcze (vide Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 16 listopada 1957 r. w sprawie trybu przeprowadzenia rozliczeń z tytułu nabycia od Państwa niektórych nieruchomości nierolniczych Dz.U.57.57.288 ) wskazywały, że podstawą rozliczenia z Państwem jest cena oraz

zasady jej spłaty ustalone w prawomocnych orzeczeniach byłych komisji osadnictwa nierolniczego oraz że rozliczenia należało dokonać z Powiatową Radą Narodową, która po całkowitym uiszczeniu ceny wydawać miała zaświadczenie stanowiące podstawę wraz z orzeczeniem byłych komisji osadnictwa nierolniczego do przepisania tytułu własności w księgach wieczystych. Tego typu przepisu wykonawczego nie przewidywał dekret z 1952 roku, stąd w ocenie Sądu Okręgowego możliwe było zawarcie umowy pomiędzy państwem a nabywca, w którym doprecyzuje się wysokość raty miesięcznej z uwagi na denominację. Podkreślić również należy, iż M. G. (1) uzyskał z Rady Narodowej potwierdzenie uiszczenia ceny określonej w w/w orzeczeniu, powtórzonej w umowie z 1.02.1957r. Argumentacja Sądu Rejonowego była więc w tym zakresie prawidłowa.

Podsumowując w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji dokonał prawidłowego zastosowania przepisów prawa materialnego skutkujących uznaniem, że M. G. (1) nabył z mocy prawa własność nieruchomości położonej przy ulicy (...) we W.. W konsekwencji tego należało uznać, iż tym właścicielem ( a nie użytkownikiem wieczystym) jest również powódka. Stąd brak było podstawy prawnej do ustalenia przez Gminę W. wysokości procentowej opłaty za użytkowanie wieczyste. Prawo użytkowania wieczystego tej nieruchomości nigdy bowiem w sposób ważny nie powstało. W niniejszym procesie doszło do obalenia domniemania wynikającego z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zakresie wpisanego do księgi prawa na rzecz powódki użytkowania wieczystego.

W świetle powyższego apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 2 k.p.c. Na przedmiotowe koszty złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 300 zł ustalone w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (§6 pkt. 3 w zw. z §12 ust. 1 pkt. 1)

SSR del. Jolanta Malik SSO Monika Kuźniar SSO Dorota Stawicka-Moryc

WYROK

UZASADNIENIE