WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Powodowie - M. W. (1), M. W. (2) i S. P. domagali się zasądzenia od pozwanych - T. P. i R. B. solidarnie kwoty 257.274,39 zł wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty od dnia 19 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty, a ponadto zasądzenia kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu podali, że przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy XV Wydział Gospodarczy toczyło się postępowanie w sprawie XV GU 112/09 z wniosku pierwotnego wierzyciela (...) Spółki Jawnej D. Z., A. K. z siedzibą w Ł. z dnia 19.09.2009 r. o ogłoszenie upadłości przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. zakończone prawomocnym postanowieniem z dnia 08.02.2010 r. o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki z powodu braku majątku na pokrycie kosztów postępowania. Powodowie wskazali, że przedmiotem tego postępowania było roszczenie z tytułu zamówień wyposażenia wnętrz, wynikających z faktur VAT (...) z dnia 15.06.2009 r. na kwotę 18.548,88 zł (pozostało do zapłaty 2.504,02 zł), (...) z dnia 22.06.2009 r. na kwotę 20.874,20 zł, (...) z dnia 24.06.2009 r. na kwotę 121.304,11 zł (pozostało do zapłaty 41.304,11 zł), (...) z dnia 29.06.2009 r. na kwotę 26.877,82 zł, (...) z dnia 29.06.2009 r. na kwotę 8.296,00 zł, (...) z dnia 30.06.2009 r. na kwotę 1.830,00 zł, (...) z dnia 06.07.2009 r. na kwotę 3.234,22 zł, (...) z dnia 10.07.2009 r. na kwotę 6.186,86 zł, (...) z dnia 15.07.2009 r. na kwotę 129.974,16 zł, (...) z dnia 15.07.2009 r. na kwotę 2.131,34 zł, (...) z dnia 21.07.2009 r. na kwotę 549,00 zł, (...) z dnia 28.07.2009 r. na kwotę 93.490,80 zł, (...) z dnia 29.07.2009 r. na kwotę 15.977,12 zł, (...) z dnia 04.08.2009 r. na kwotę 1.537,20 zł, oraz z faktur korygujących VAT o numerach: (...) z dnia 10.08.2009 r. na kwotę 1.937,16 zł i (...) z dnia 10.08.2009 r. na kwotę 1.282,07 zł oraz z wydruków korespondencji mailowej pierwotnego wierzyciela do (...) Sp. z o.o. z dnia 17.08.2009 r. i (...) Sp. z o.o. do pierwotnego wierzyciela z dnia 19.08.2009 r., które to roszczenie obecnie przysługuje powodom w stosunku do wyżej wymienionej (...) Sp. z o.o. w B.. Powodowie wyjaśnili, że w przedmiotowym pozwie dochodzą wyłącznie kwoty bezspornej, tj. pisemnie uznanej przez (...) Sp. z o.o. w B.. Podali, że w czasie, kiedy zaciągnięte zostało powyższe zobowiązanie członkami zarządu (...) Sp. z o.o. w B. byli obaj pozwani - T. P. i R. B.. W dniu 11 czerwca 2010 r. powodowie ad. 1-2 skierowali do każdego z pozwanych wezwania do zapłaty kwoty 357.986,08 zł, na co pozwani nie odpowiedzieli. Na koniec powodowie podali, że roszczenie swe wywodzą z treści art. 299 § 1 KSH.

W odpowiedzi na pozew pozwany T. P. domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodów solidarnie na swoją rzecz kosztów procesu. W pierwszej kolejności pozwany podniósł, że przedmiotowe powództwo jest przedwczesne, gdyż stosownie do treści art. 299 § 1 KSH odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o. za jej zobowiązania jest subsydiarna, tzn. powstaje w chwili gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Tymczasem ani powodowie, ani pierwotny wierzyciel nie prowadzili nigdy postępowania o zapłatę przeciwko spółce (...), a zatem brak jest możliwości ustalenia obecnie zasadniczej przesłanki odpowiedzialności pozwanego T. P., tj. bezskuteczności egzekucji wobec spółki (...). Ponadto, zdaniem pozwanego, powództwo podlega oddaleniu z tego względu, niezłożenie przez niego wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) nie wywołało ujemnych skutków dla pierwotnego wierzyciela, ani tym bardziej dla powodów (art. 299 § 2 KSH) bowiem kondycja finansowa spółki w latach 2009 i 2010 była na tyle zła, że nawet złożenie takiego wniosku w odpowiednim terminie nie umożliwiłoby powodom zaspokojenia roszczenia. W konsekwencji, zdaniem pozwanego, powodowie nie ponieśli szkody w wyniku niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...).

Pozwany R. B. nie złożył odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 1 września 2009 r. pomiędzy M. W. (1), M. W. (2) i R. N. została zawarta umowa spółki cywilnej prowadzonej pod firmą Grupa (...) spółka cywilna z siedzibą w Ł., której przedmiotem działalności jest m.in. pośrednictwo pieniężne i działalność wspomagająca usługi finansowe.

dowód: umowa spółki, k. 10-12 akt.

Postanowieniem z dnia 8 lutego 2010 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek wierzyciela (...) spółka jawna D. Z., A. K. z siedzibą w Ł. o ogłoszenie upadłości spółki (...) z uwagi na brak po stronie dłużnika majątku umożliwiającego przeprowadzenie postępowania upadłościowego (sygn. akt XV GU 112/09).

dowód: postanowienie sądu upadłościowego wraz z uzasadnieniem, k.4-7 akt.

W dniu 11 marca 2010 r. doszło do zawarcia umowy przelewu wierzytelności pomiędzy (...) spółka jawna D. Z., A. K. z siedzibą w Ł. (cedent) i Grupą (...) s.c. M. W. (1), M. W. (2), R. N. (cesjonariusz), na podstawie której cedent zbył na rzecz cesjonariusza wierzytelność pieniężną przysługującą mu od dłużnika – (...) sp. z o.o. w B. wynikającą z faktur VAT o nr (...) z dnia 15.06.2009 r. na kwotę 18.548,88 zł, (...) z dnia 22.06.2009 r. na kwotę 20.874,20 zł, (...) z dnia 24.06.2009 r. na kwotę 121.304,11 zł, (...) z dnia 29.06.2009 r. na kwotę 26.877,82 zł, (...) z dnia 29.06.2009 r. na kwotę 8.296,00 zł, (...) z dnia 30.06.2009 r. na kwotę 1.830,00 zł, (...) z dnia 06.07.2009 r. na kwotę 3.234,22 zł, (...) z dnia 10.07.2009 r. na kwotę 6.186,86 zł, (...) z dnia 15.07.2009 r. na kwotę 129.974,16 zł, (...) z dnia 15.07.2009 r. na kwotę 2.131,34 zł, (...) z dnia 21.07.2009 r. na kwotę 549,00 zł, (...) z dnia 28.07.2009 r. na kwotę 93.490,80 zł, (...) z dnia 29.07.2009 r. na kwotę 15.977,12 zł, (...) z dnia 04.08.2009 r. na kwotę 1.537,20 zł, oraz z faktur korygujących VAT o numerach: (...) z dnia 10.08.2009 r. na kwotę 1.937,16 zł i (...) z dnia 10.08.2009 r. na kwotę 1.282,07 zł, a ponadto z wydruków korespondencji mailowej cedenta do dłużnika z dnia 17.08.2009 r. i dłużnika do cedenta z dnia 19.08.2009 r. obejmująca wg stanu na dzień 11.03.2010 r. należność główną w łącznej kwocie 357.986,08 zł wraz z wszelkimi należnościami ubocznymi w postaci odsetek ustawowych za zwłokę oraz kosztami sądowymi powstałymi w związku z postępowaniem toczonym przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy, Wydział XV Gospodarczy za sygn. akt XV GU 112/09 w wysokości 4.317,00 zł i niewykorzystaną zaliczką w tym postępowaniu w kwocie 1.000,00 zł.

dowód: umowa przelewu, k. 8-9 akt.

W dniu 1 września 2011 r. Grupa (...) spółka cywilna z siedzibą w Ł., reprezentowana przez wspólnika M. W. (1) (cedent) zbyła na rzecz S. P. (cesjonariusz) udział wynoszący 50 % wartości wierzytelności pieniężnej przysługującej cedentowi od dłużnika – (...) sp. z o.o. w B. wynikający z faktur VAT o nr (...) z dnia 15.06.2009 r. na kwotę 18.548,88 zł, (...) z dnia 22.06.2009 r. na kwotę 20.874,20 zł, (...) z dnia 24.06.2009 r. na kwotę 121.304,11 zł, (...) z dnia 29.06.2009 r. na kwotę 26.877,82 zł, (...) z dnia 29.06.2009 r. na kwotę 8.296,00 zł, (...) z dnia 30.06.2009 r. na kwotę 1.830,00 zł, (...) z dnia 06.07.2009 r. na kwotę 3.234,22 zł, (...) z dnia 10.07.2009 r. na kwotę 6.186,86 zł, (...) z dnia 15.07.2009 r. na kwotę 129.974,16 zł, (...) z dnia 15.07.2009 r. na kwotę 2.131,34 zł, (...) z dnia 21.07.2009 r. na kwotę 549,00 zł, (...) z dnia 28.07.2009 r. na kwotę 93.490,80 zł, (...) z dnia 29.07.2009 r. na kwotę 15.977,12 zł, (...) z dnia 04.08.2009 r. na kwotę 1.537,20 zł, oraz z faktur korygujących VAT o numerach: (...) z dnia 10.08.2009 r. na kwotę 1.937,16 zł i (...) z dnia 10.08.2009 r. na kwotę 1.282,07 zł, a ponadto z wydruków korespondencji mailowej cedenta do dłużnika z dnia 17.08.2009 r. i dłużnika do cedenta z dnia 19.08.2009 r. obejmująca wg stanu na dzień 11.03.2010 r. należność główną w łącznej kwocie 357.986,08 zł wraz z wszelkimi należnościami ubocznymi w postaci odsetek ustawowych za zwłokę oraz kosztami sądowymi powstałymi w związku z postępowaniem toczonym przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy, Wydział XV Gospodarczy za sygn. akt XV GU 112/09 w wysokości 4.317,00 zł.

dowód: umowa przelewu, k. 13-14 akt.

Mocą uchwały wspólników z dnia 9 września 2011 r. R. N. wystąpił ze spółki Grupa (...) spółka cywilna z siedzibą w Ł..

dowód: aneks do umowy spółki cywilnej, k. 15 akt.

Pismem z dnia 11 czerwca 2011 r. pozwani zostali wezwani do zapłaty przedmiotowej należności.

dowód: wezwania do zapłaty, k.32-33 akt.

Pozwani nie odpowiedzieli na wezwanie powoda /okoliczność bezsporna/.

Powodowie nie dysponują tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi - (...) sp. z o.o. w B., nie prowadzili przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego /okoliczność bezsporna/.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, których w sprawie nie kwestionowano.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Powodowie wywiedli swoje roszczenie z treści przepisu art. 299 § 1 KSH. Powołany przepis wprowadza zasadę solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej zobowiązania w przypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko niej.

Wykładnia powołanego przepisu była już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, zawartych w różnych orzeczeniach (wyrokach i uchwałach), z których jednoznacznie wynika, że wierzyciel dochodzący roszczeń przeciwko członkom zarządu spółki na podstawie art. 299 § 1 KSH (wcześniej art. 298 § 1 KH) musi legitymować się tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce, inaczej mówiąc - konieczną przesłanką odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest posiadanie przez wierzyciela tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i wykazanie, że egzekucja prowadzona na podstawie tego tytułu przeciwko spółce okazała się nieskuteczna.

Rozważając kwestię możliwości wytoczenia powództwa bezpośrednio przeciwko członkom zarządu spółki za zobowiązania spółki, w uchwale z 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99 (OSNC 1999 nr 12, poz. 203, OSP 2000 nr 3, poz. 40) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że wierzyciel powołujący się na bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może pozwać członka zarządu tej spółki na podstawie art. 298 § 1 Kodeksu handlowego (obecnie art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych) bez uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce. Pogląd ten został podtrzymany w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, między innymi w wyroku z 21 października 2003 r., I CK 160/02 (LEX nr 150617), w którym przyjęto, że warunkiem koniecznym do poniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez członków jej zarządu jest uzyskanie przez wierzyciela przeciwko tej spółce wyroku zasądzającego dochodzoną należność.

W orzeczeniach tych przyjęto, że istnieją materialnoprawne przeszkody do jednoczesnego rozstrzygania o odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. z art. 298 § 1 KH (299 § 1 KSH i o odpowiedzialności spółki za jej zobowiązanie wobec wierzyciela, a zatem nie może również wchodzić w rachubę możliwość rozstrzygania w procesie przeciwko członkom zarządu spółki o istnieniu zobowiązania spółki; stanowiłoby to nie tylko odwrócenie przyjętego w art. 298 § 1 KH (299 § 1 KSH) porządku rzeczy, zgodnie z którym za zobowiązanie odpowiada - przede wszystkim - podmiot, który je zaciągnął, ale byłoby to też rozstrzyganie o stosunku prawnym między dwoma partnerami, tj. wierzycielem i spółką, z których jeden (spółka) jako strona w tym postępowaniu by nie występował. Rozstrzygnięcie tego rodzaju nie miałoby ani waloru rzeczy osądzonej (art. 366 kpc), ani mocy wiążącej przewidzianej w art. 365 kpc i jako takie nie mogłoby stanowić podstawy oceny, że przesłanka istnienia zobowiązania spółki została wykazana. Wobec powyższego okoliczności, które miałyby usprawiedliwiać zaniechanie przez wierzyciela dochodzenia na drodze sądowej jego roszczeń przeciwko spółce, nie podlegają w ogóle ocenie w płaszczyźnie zachowań racjonalnych bądź irracjonalnych, ponieważ o celowości uzyskania uprzedniego prawomocnego orzeczenia przeciwko spółce przesądził ustawodawca, nie pozostawiając wierzycielowi prawa wyboru.

Podsumowaniem linii orzecznictwa w kwestii wykładni 299 § 1 KSH (298 § 1 KH stała się uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 listopada 2008 r., III CZP 72/08 (OSNC 2009 nr 2, poz. 20; Glosa 2009 nr 3, s. 24, z glosą M. Sieradzkiej; Prawo Spółek 2009 nr 11, s. 15, z glosą A. Witosza), w której uzasadnieniu podkreślono, że według art. 299 § 1 k.s.h., przesłanką subsydiarnej odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu jest bezskuteczność egzekucji wobec spółki. W ten sposób zakłada się, że zobowiązanie spółki wobec wierzyciela zostało uprzednio pomiędzy tymi stronami osądzone i tylko taka sytuacja umożliwia późniejsze "okazanie się", że egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna. Dlatego wierzyciel pozywający członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien legitymować się co najmniej tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce, który musi przybrać postać prawomocnego orzeczenia zasądzającego świadczenie w sprawie wszczętej przeciwko spółce (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 21 października 2003 r., I CK 160/02, LEX nr 150617 oraz w uchwale z 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99).

Z prawomocności materialnej wyroku przeciwko spółce (art. 365 § 1 kpc) wynika związanie ustalonym w nim stanem prawnym. Związanie to dotyczy nie tylko stron, ale i sądu, który go wydał oraz innych organów państwowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008 nr 1, poz. 20). Sąd rozpoznający sprawę dotyczącą roszczenia opartego na art. 299 § 1 KSH musi więc uznać istnienie roszczenia powoda przeciwko spółce, zasądzonego dołączonym do pozwu prawomocnym orzeczeniem (uchwała Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2001 r., III CZP 69/01, OSNC 2002 nr 10, poz. 118 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, LEX nr 146344). W procesie przeciwko członkowi zarządu niedopuszczalne jest dokonywanie oceny innego stosunku prawnego, którego stronami są inne podmioty - a konkretnie, w związku ze stanem faktycznym sprawy, zobowiązania spółki i skuteczności sądowej ochrony uzyskanej przez wierzyciela w prawomocnym wyroku sądu wydanym w innym postępowaniu.

Odpowiedzialność członka zarządu spółki powstaje dopiero wówczas, gdy wierzyciel nie może uzyskać w trybie przymusowym zaspokojenia od spółki. Stan bezskuteczności egzekucji w stosunku do spółki jest tym zdarzeniem prawnym, które wywołuje skutek w postaci powstania odpowiedzialności członka zarządu (wyrok Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2010 r., III CSK 46/10, LEX nr 970080). Odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 § 1 KSH stanowi sankcję za prowadzenie spraw spółki w sposób prowadzący do bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce.

Szkodę w ujęciu art. 299 § 1 KSH stanowi obniżenie potencjału majątkowego spółki, tj. pogorszenie możliwości zaspokojenia wierzyciela. Zdarzeniem wyrządzającym szkodę w rozumieniu art. 299 § 2 KSH jest zaniechanie zgłoszenia przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, które doprowadziło do bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce (wyrok Sądu Najwyższego z 11 sierpnia 2010 r., I CSK 653/09, LEX nr 741022). W sprawie przeciwko członkom zarządu spółki sąd nie bada i nie ocenia zasadności roszczeń wierzyciela w stosunku do spółki - powinny być one zasądzone prawomocnym wyrokiem (wynikać z tytułu egzekucyjnego). W sprawie przeciwko członkom zarządu spółki badaniom sądu - ustaleniom faktycznym i ocenom prawnym - podlegają jedynie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu, a nie przesłanki odpowiedzialności spółki.

Bezskuteczność egzekucji wobec spółki - jako przesłanka odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania - może być wykazana za pomocą różnych środków dowodowych i nie jest konieczne jej formalne stwierdzenie w postępowaniu egzekucyjnym. Nie zmienia to jednak samej zasady wynikającej z art. 299 KSH, że przed dochodzeniem roszczeń od członków zarządu spółki konieczne jest uzyskanie tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce i podjęcie próby uzyskania przymusowego zaspokojenia od spółki.

W przedmiotowej sprawie, okolicznością bezsporną jest, że powodowie nie dysponują tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi - (...) sp. z o.o. w B.. Okolicznością niewątpliwą jest przy tym, że nie prowadzili przeciwko temu dłużnikowi postępowania egzekucyjnego (które następnie okazałoby się bezskuteczne). Skoro tak, to stwierdzić, w ocenie Sądu, należy, iż nie zaistniała w sprawie przesłanka, o której mowa w art. 299 § 1 KSH. Z okoliczności sprawy niniejszej nie wynika także, aby wierzyciel skutecznie zgłosił swoje roszczenia w postępowaniu upadłościowym, będącym szczególnym rodzajem egzekucji uniwersalnej a konsekwencji wierzyciel nie dysponuje wyciągiem z ustalonej prawomocnie listy wierzytelności.

W tym stanie rzeczy, zbędnym było, zdaniem Sądu, odnoszenie się do zarzutów pozwanego T. P., wskazujących na zaistnienie względem niego, jego zdaniem, przesłanki egzoneracyjnej z art. 299 § 2 KSH.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd zważył, iż powodowie nie spełnili przesłanek do wytoczenia niniejszego powództwa i w tych okolicznościach powództwo podlegało oddaleniu wobec obu pozwanych na podstawie art. 299 § 1 KSH a contrario. Wobec pozwanego R. B. Sąd orzekł wyrokiem zaocznym z uwagi na fakt, iż pozwany ten nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę pomimo prawidłowego doręczenia zawiadomienia w trybie art. 139 kpc (por. art. 339 § 1 kpc).

Rozstrzygając o kosztach Sąd miał na uwadze, że pozwani nie złożyli wniosku w przedmiocie kosztów procesu.