Sygn. akt V Ka 1063/16

UZASADNIENIE

A. W. (1) i J. W. zostali oskarżeni o to, że w okresie od 1 września 2005 r. do 31 grudnia 2006 r. działając wspólnie i w porozumieniu w wykonaniu tego samego zamiaru nie ujawnili Naczelnikowi Urzędu Celnego I w Ł. mającemu siedzibę przy ul. (...) faktu sprzedaży przez firmę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. przy ul. (...) oleju opałowego wprowadzonego do obrotu na podstawie fikcyjnych oświadczeń nabywców oleju opałowego, co spowodowało powstanie obowiązku podatkowego z tytułu sprzedaży wyrobów akcyzowych z naruszeniem warunków do zastosowania obniżonej stawki podatku akcyzowego, przez co uszczuplili podatek akcyzowy w łącznej wysokości 12.143.857,00 złotych – co stanowi wielką wartość zgodnie z art. 53 § 16 kks, tj. o przestępstwo skarbowe z art. 54 § 1 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 kks.

Wyrokiem z dnia 5 lutego 2016 r. wydanym w sprawie o sygnaturze II K 591/12 Sąd Rejonowy w Pabianicach uznał oskarżonych A. W. (1) i J. W. w miejsce zarzucanego czynu za winnych tego, że w okresie czasu od 1 września 2005 r. do 31 grudnia 2006 r. działając wspólnie i w porozumieniu w wykonaniu tego samego zamiaru w krótkich odstępach czasu nie ujawnili Naczelnikowi Urzędu Celnego I w Ł. mającemu siedzibę przy ul. (...) faktu sprzedaży przez firmę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. przy ul. (...) oleju opałowego wprowadzonego do obrotu na podstawie nierzetelnych i nie spełniających wymogów rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego z dnia 22 kwietnia 2004 r. z zm. oświadczeń nabywców oleju opałowego, co spowodowało powstanie obowiązku podatkowego z tytułu sprzedaży wyrobów akcyzowych z naruszeniem warunków do zastosowania obniżonej stawki podatku akcyzowego, przez co uszczuplili podatek akcyzowy w łącznej wysokości 12.143.857,00 złotych – co stanowi wielką wartość zgodnie z art. 53 § 16 kks, czym wypełnili dyspozycję art. 54 § 1 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks w zw. z art. 4 § 1 kk i za to na podstawie art. 54 § 2 kks w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 kks wymierzył oskarżonym kary po 2 lata pozbawienia wolności oraz po 600 stawek dziennych grzywny ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 200 zł; na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk wykonanie orzeczonych wobec oskarżonych kar pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okresy po 4 lata próby oraz zasądził od każdego z oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 24.977,50 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów sądowych, w pozostałym zakresie zwalniając oskarżonych od obowiązku ich ponoszenia.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości obrońca oskarżonych A. W. (1) i J. W. zarzucając:

1) na podstawie art. 427 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 438 pkt 3 kpk błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mających wpływ na jego treść polegający na:

a)  zaniechaniu zgromadzenia materiału dowodowego wskazującego na zamiar oskarżonych w zakresie popełnienia czynu zabronionego z art. 54 kks, tj. w szczególności materiału dowodowego wskazującego na to, że oskarżeni mieli świadomość, że oświadczenia nabywców oleju opałowego nie odpowiadają prawdzie,

b)  zaniechaniu zgromadzenia materiału dowodowego pozwalającego na uznanie, że to oskarżony A. W. (1) zajmował się sprawami (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, tj. że był osobą, o której mowa w art. 9 § 3 kks;

2)  na podstawie art. 427 § 1 i 2 kpk, art. 438 pkt 2 kpk oraz art. 113 § 1 kks obrazę przepisów postępowania mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj.:

a)  art. 7 kpk, art. 410 kpk w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 kpk poprzez dowolną ocenę zeznań świadków K. C., K. W., H. S., R. R., H. W., J. T., R. K., L. W., K. M., D. B., P. D., J. I., Z. J., L. K., J. P., J. R., R. Z., E. D., Z. O., R. P., B. N., D. T. oraz E. T., którzy zaprzeczyli okoliczności nabycia przez nich oleju opałowego na cele grzewcze i uznanie ich oświadczeń za stwierdzające nieprawdę, co w konsekwencji w uznaniu Sądu dowodzi cyt. „ podejmowania przez oskarżonych działań mających uzasadnić obrót tak znacznymi ilościami oleju opałowego”, podczas gdy niezgodne z prawdą oświadczenia nie mają żadnego wpływu na obrót olejem opałowym, a co więcej zgodnie z aktualnym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 lutego 2015 roku w sprawie o sygn. SK 14/12), oskarżeni nie mogą ponosić negatywnych konsekwencji składania fałszywych oświadczeń przez osoby trzecie – nabywców oleju opałowego w przypadku, gdy w istocie oskarżeni nie mieli świadomości, że przyjmowane przez nich oświadczenia o przeznaczeniu oleju opałowego zawierają nieprawdziwe dane,

b)  art. 7 kpk, art. 74 § 1 kpk, art. 410 kpk w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 kpk poprzez przyjęcie, że Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonych nie przyznających się do winy uznając ich wyjaśnienia za linię obrony, podczas gdy oskarżeni odmówili złożenia wyjaśnień,

c)  art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 410 kpk w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 kpk poprzez dowolną ocenę zeznań świadka Z. W., która w sposób wyczerpujący przedstawiła okoliczności wypełniania przez nią oświadczeń o zakupie oleju opałowego i bezpodstawne uznanie, iż okoliczności, na które wskazywała są jedynie formą obrony oskarżonych,

d)  art. 31 ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2013 poz. 1247) poprzez jego niezastosowanie i nieprzekazanie oskarżonym informacji o zmianie zakresu ich obowiązków i uprawnień wynikających z treści art. 75 § 1, art. 80a, art. 87a, art. 300, art. 321, art. 338, art. 349, art. 386 oraz art. 444 § 3 Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu nadanym w/w ustawą, a także wynikających z treści art. 36 pkt 4 i 5 w/w ustawy,

e)  art. 23 ustawy z dnia 11 marca 2016 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2016 poz. 428) poprzez jego niezastosowanie i nieprzekazanie oskarżonym informacji o zmianie zakresu ich obowiązków i uprawnień wynikających z treści art. 75 § 1, art. 156 § 5, art. 300 § 1 i 2, art. 313 § 3, art. 321, art. 334 § 3, art. 335 § 2a i 3, oraz art. 517c § 2 Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu nadanym w/w ustawą;

3)  na podstawie art. 427 § 1 i 2 kpk i art. 438 pkt 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks obrazę przepisów prawa materialnego, tj.

a)  art. 54 § 1 kks poprzez jego zastosowanie i ustalenie, iż oskarżeni swoim zachowaniem wypełnili znamiona czynu zabronionego, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i dokonane przez Sąd ustalenia faktyczne wskazują, że oskarżeni nie wypełnili żadnego ze znamion czynu opisanego w tym przepisie,

b)  art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji w zw. z art. 4 ust. 2 i 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 roku w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. 2004, nr 87, poz. 825) poprzez uznanie, iż oświadczenia nabywców oleju opałowego na cele grzewcze nie zawierały prawdziwych danych, wobec czego nie spełniały one wymogów do zastosowania obniżonej stawki podatku akcyzowego przez oskarżonych, podczas gdy uzależnianie możliwości stosowania preferencyjnej stawki podatku akcyzowego od niemożliwego do zrealizowania warunku w postaci świadomości podatników w zakresie składania przez nabywców oleju opałowego fałszywych oświadczeń, stanowi naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady proporcjonalności ograniczeń praw majątkowych jednostki.

W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonych od zarzucanego im czynu, ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy częściowo jest zasadna, a zainicjowana wniesionym środkiem odwoławczym kontrola zaskarżonego orzeczenia w obliczu stwierdzonych uchybień mogących mieć wpływ na treść wydanego wyroku, musiała skutkować jego uchyleniem i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Podzielić należy zarzut apelacji, iż poczynione przez Sąd Rejonowy w Pabianicach ustalenia faktyczne w żaden sposób nie wskazują na zamiar oskarżonych w zakresie popełnienia zarzucanego i ostatecznie przypisanego zaskarżonym wyrokiem czynu zabronionego wypełniającego znamiona art. 54 § 1 kks, szczególnie, iż czynu tego J. W. i A. W. (1) mieli dopuścić się w warunkach określonych w art. 6 § 2 kks, a zatem działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu tego samego zamiaru. Sąd I instancji ograniczył się jedynie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia do stwierdzenia, iż oskarżeni mieli świadomość, że wystawiane są niespełniające wymagań rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. oświadczenia nabywców oleju opałowego, a ponadto oskarżeni mieli świadomość, że są one niezgodne z prawdą. I dalej: w ocenie Sądu Rejonowego oskarżeni działali umyślnie, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jednakże sam fakt, iż oświadczenia nabywców oleju opałowego, którego sprzedażą zajmowała się spółka Jawo, nie odpowiadają wymogom określonym w przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. z 2004, Nr 87, poz. 825), a nawet są niezgodne z prawdą, nie jest jednoznaczny z istnieniem po stronie oskarżonych zamiaru popełnienia czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 kks, a przecież zgodnie z regułami procesu karnego podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne (art. 2 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks), a nie domniemania. Określenie strony podmiotowej czynu, a więc także przyjęcie lub nieprzyjęcie działania sprawcy (sprawców) „z góry powziętym zamiarem”, jest natomiast ustaleniem natury faktycznej, a nie pojęciem z dziedziny ocen, czy wartości (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 października 2011 r. sygn. V KK 96/11, OSNwSK 2011, poz. 1730). W tym kontekście Sąd I instancji dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, gdyż na podstawie przeprowadzonych dowodów ustalił zamiar oskarżonych popełnienia czynu zabronionego z art. 54 § 1 kks, choć okoliczność ta z powołanych dowodów nie wynika. Co istotne, Sąd meriti w istocie zaniechał dokonania ustaleń faktycznych w zakresie umożliwiającym ocenę, czy oskarżeni swoim zachowaniem w ogóle wypełnili znamiona czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 kks, a zatem polegającego na nieujawnieniu właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania, co w okolicznościach niniejszej sprawy miało polegać na nieujawnieniu Naczelnikowi Urzędu Celnego I w Ł. faktu sprzedaży przez spółkę Jawo oleju opałowego. Zauważyć przy tym należy, że – jak powszechnie przyjmuje się w literaturze – w zależności od specyfiki danego podatku, czyn z art. 54 kks popełniany jest przez nieujawnienie samego przedmiotu opodatkowania lub nieujawnienie podstawy opodatkowania, bądź też przez niezłożenie niezbędnej dla ujawnienia deklaracji. Przedmiotem opodatkowania jest określona prawem sytuacja faktyczna lub prawna, z której powstaniem związany jest obowiązek zapłaty podatku (np. nabycie nieruchomości czy ruchomości, uzyskanie dochodu z przyjętego i zrealizowanego zlecenia), zaś podstawą opodatkowania przedmiot podatku, ale ujęty wartościowo lub ilościowo (np. wysokość dochodu, rozmiary nieruchomości dla podatku od nieruchomości, wartość nabytej ruchomości itp.). Chodzi przy tym o nieujawnienie (niezłożenie) w ogóle, a nie częściowo. Zatem w razie zgłoszenia się do podatku, ale niepodania wszystkich informacji odnośnie do przedmiotu lub podstawy opodatkowania, bądź podania w deklaracji niepełnych informacji, nie mamy do czynienia z czynem z art. 54 kks, lecz w grę wchodzi art. 56 kks (tak: Tomasz Grzegorczyk w: Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. IV). Sąd Rejonowy w Pabianicach w ogóle nie podjął inicjatywy zmierzającej do ustalenia, czy i jakie deklaracje (na jakie kwoty) w zakresie podatku akcyzowego składała spółka Jawo w okresie objętym zarzutem aktu oskarżenia, a także czy na ilość oleju opałowego sprzedanego w poszczególnych miesiącach tegoż okresu i wykazanego ewentualnie w składanych deklaracjach spółka posiadała potwierdzenia sprzedaży w formie faktur lub paragonów. Bez poczynienia takowych ustaleń nie jest natomiast możliwe rozważanie kwestii odpowiedzialności oskarżonych za zarzucany im czyn zabroniony, gdyż – jak słusznie podnosi w apelacji skarżący – wewnętrznie sprzecznym jest ustalenie Sądu I instancji, iż oskarżeni mieli nie ujawnić właściwemu organowi faktu sprzedaży przez spółkę Jawo oleju opałowego bazując na niespełniających wymagań rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. oraz niezgodnych z prawdą oświadczeniach nabywców oleju opałowego, a przecież nie jest możliwe wykorzystywanie oświadczeń potwierdzających sprzedaż oleju opałowego poprzez przedkładanie ich organowi podatkowemu i jednoczesne ukrywanie faktu sprzedaży oleju wskazanego w tychże oświadczeniach.

Częściowo rację przyznać należy skarżącemu w zakresie drugiego z podniesionych zarzutów wskazujących na dopuszczenie się przez Sąd meriti błędu w ustaleniach faktycznych, to jest zaniechania zgromadzenia materiału dowodowego pozwalającego na uznanie, że oskarżony A. W. (1) zajmował się sprawami (...) spółki (...), tj. że był osobą, o której mowa w art. 9 § 3 kks. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano jedynie, że w sprawie ustalono, iż sprawami (...) spółki (...) zajmowali się J. W. i A. W. (1), na co wskazują w swoich zeznaniach świadkowie. Sąd Rejonowy nie wskazał jednak, na relacji których świadków oparł się dokonując tego rodzaju ustalenia. Zauważyć bowiem należy, że na okoliczność, iż oskarżony A. W. (1) również zajmował się sprawami (...) spółki (...) wskazywali świadkowie D. O. oraz Z. K., ale kwestię tę odmiennie przedstawiała świadek A. W. (2). Ponadto Sąd I instancji w ogóle zaniechał dokonania jakichkolwiek ustaleń w odniesieniu do wynikającego z odpisów z KRS z dnia 25 sierpnia 2005 r. (k. 137-141) i z dnia 6 lipca 2007 r. (k. 215-219) faktu, iż w okresie objętym zarzutem aż do dnia 28 września 2006 r. prezesem zarządu spółki Jawo był oskarżony J. W., a oskarżony A. W. (1) pełnił wówczas funkcję prokurenta, natomiast od dnia 28 września 2006 r. prezesem spółki został oskarżony A. W. (1), a oskarżony J. W. przestał pełnić w spółce jakąkolwiek funkcję, przynajmniej w świetle danych wpisanych do KRS. Okoliczności te nie były przedmiotem oceny Sądu meriti z punktu widzenia możliwości zastosowania w niniejszej sprawie dyspozycji przepisu art. 9 § 3 kks, który przewiduje specyficzną regulację określającą podstawy odpowiedzialności karnej za sprawstwo przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w sytuacji, gdy konstrukcja typu czynu zabronionego o charakterze indywidualnym określa podmiot sprawczy, wykorzystując terminologię stosowaną w ustawach podatkowych (sprawcą czynu zabronionego przewidzianego w art. 54 kks może być bowiem jedynie „podatnik”, a tym w realiach niniejszej sprawy była spółka Jawo).

Odnosząc się do zarzutu apelacji sprowadzającego się do obrazy przepisów postępowania, która miała mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia stwierdzić należy, że zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 7 kpk w odniesieniu do zeznań świadków – osób wskazywanych jako nabywcy oleju opałowego, a także w odniesieniu do zeznań świadka Z. S. (poprzednio W.) częściowo jest trafny. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 kpk, wówczas, gdy: a) jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy; b) stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego; c) jest wyczerpująco i logicznie – z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego – umotywowane w uzasadnieniu wyroku (por. np. wyrok składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1990 r., sygn. WRN 149/90, OSNKW 1991, Nr 7-9, poz. 41, czy też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 1998 r., sygn. V KKN 104/98, Prokuratura i Prawo 1999, wkładka do z. 2, poz. 6). Apelacja podnosząca zarzut dokonania dowolnej oceny dowodów powinna więc przedstawiać argumenty, które uzasadniałyby tezę, że sposób rozumowania Sądu jest niezgodny z zasadami prawidłowego rozumowania, a więc nielogiczny, ewentualnie niezgodny ze wskazaniami wiedzy lub doświadczenia życiowego, a tym samym wykracza poza ramy swobodnej oceny dowodów sformułowanej w art. 7 kpk. Nie przesądzając treści przyszłego rozstrzygnięcia należy zauważyć, iż Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dokonał oceny dowodów wskazanych w zarzucie apelacji, jednakże – wbrew nakazowi płynącemu z dyspozycji art. 410 kpk – nie dokonał pełnej oceny okoliczności wynikających z całokształtu przeprowadzonych dowodów pomijając część istotnych okoliczności. W szczególności chodzi o możliwość przypisania oskarżonym w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, że swoim zachowaniem wypełnili znamiona czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 kks oraz rozważenie ewentualnej odpowiedzialności oskarżonych za czyn popełniony w okresie od 1 września 2005 r. do 31 grudnia 2006 r. z uwagi na dyspozycję art. 9 § 3 kks przy uwzględnieniu informacji wynikających z przeprowadzonych dowodów. Kwestie te zostały już omówione przy ocenie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, wobec czego nie jest konieczne powtarzanie argumentacji w tym zakresie.

Nie sposób natomiast podzielić zarzutu obrońcy naruszenia art. 7 kpk, art. 74 § 1 kpk, art. 410 kpk w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 kpk poprzez przyjęcie, że Sąd I instancji nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonych nie przyznających się do winy uznając ich wyjaśnienia za linię obrony, podczas gdy oskarżeni odmówili złożenia wyjaśnień. Nie podejmując próby merytorycznej oceny wyjaśnień oskarżonych zauważyć bowiem należy, że zarówno oskarżony J. W., jak i oskarżony A. W. (1) składali wyjaśnienia w toku postępowania (vide k. 265 w odniesieniu do oskarżonego A. W. (1) i k. 2127 w odniesieniu do oskarżonego J. W.).

Odnosząc się z kolei do dwóch ostatnich uchybień przepisów postępowania, jakich miał dopuścić się Sąd Rejonowy, to jest naruszenia art. 31 ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247) poprzez zaniechanie przekazania oskarżonym informacji o zmianie zakresu ich obowiązków i uprawnień wynikających z treści art. 75 § 1, art. 80a, art. 87a, art. 300, art. 321, art. 338, art. 349, art. 386 oraz art. 444 § 3 Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu nadanym w/w ustawą oraz wynikających z treści art. 36 pkt 4 i 5 w/w ustawy, a także naruszenia art. 23 ustawy z dnia 11 marca 2016 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 438) poprzez zaniechanie przekazania oskarżonym informacji o zmianie zakresu ich obowiązków i uprawnień wynikających z treści art. 75 § 1, art. 156 § 5, art. 300 § 1 i 2, art. 313 § 3, art. 321, art. 334 § 3, art. 335 § 2a i 3, oraz art. 517c § 2 Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu nadanym w/w ustawą, stwierdzić należy, iż z akt postępowania wynika, że Sąd I instancji istotnie nie dopełnił obowiązku informacyjnego wynikającego ze wskazanych przepisów. Skarżący nie wskazał jednak jaki mógł być ewentualny wpływ stwierdzonego uchybienia na treść zaskarżonego wyroku. Zauważyć w tym kontekście należy, że oskarżeni w toku całego dotychczasowego postępowania reprezentowani byli przez obrońcę z wyboru, a ponadto wejście w życie wskazanych ustaw nowelizujących przepisy Kodeksu postępowania karnego nastąpiło w czasie, gdy w niniejszej sprawie toczyło się zaawansowane postępowanie rozpoznawcze.

Natomiast w obliczu opisanych powyżej uchybień, jakich dopuścił się Sąd I instancji w zakresie dokonanych ustaleń faktycznych, rozpoznawanie zarzutu obrazy przepisów prawa materialnego byłoby przedwczesne. W świetle dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych nie jest bowiem możliwe dokonanie oceny, czy Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod przepis części szczególnej Kodeksu karnego skarbowego. Zauważyć przy tym należy, że obraza prawa materialnego polega na wadliwym jego zastosowaniu (lub niezastosowaniu) w orzeczeniu opartym na prawidłowych ustaleniach faktycznych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 lipca 1974 r. sygn. V KR 212/74, OSNKW 1974, nr 12, poz. 233). Tych ostatnich jednak w niniejszej sprawie zabrakło, na co wskazuje także zaakcentowana przez skarżącego okoliczność, iż Sąd meriti dopatrzył się w zachowaniu oskarżonych działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, choć zastosowany przepis art. 54 § 1 kks nie przewiduje takiego znamienia. Zauważyć jednak należy, że Sąd Rejonowy przypisując oskarżonym sprawstwo w zakresie czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 kks, o czym świadczyć miało m. in. posłużenie się nierzetelnymi i nie spełniającymi wymogów określonych w § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego oświadczeniami nabywców oleju opałowego, w ogóle nie odniósł się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 lutego 2015 r. sygn. SK 14/12, w którym zakwestionowano konstytucyjność regulacji analogicznej do zawartej w § 4 w/w rozporządzenia, funkcjonującej na gruncie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie podatku akcyzowego (Dz. U. z 2002 r., Nr 27, poz. 269 z późn. zm.). Podkreślenia jednak wymaga, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 lutego 2015 r. wyraźnie zaznaczył, że podatnik nie może ponosić negatywnych konsekwencji składania fałszywych oświadczeń przez osoby trzecie – nabywców oleju opałowego, w przypadku gdy nie miał świadomości, że przyjmuje oświadczenie o przeznaczeniu oleju opałowego zawierające nieprawdziwe dane. Przy takim zastrzeżeniu zagadnienie świadomości osób zajmujących się sprawami gospodarczymi spółki Jawo co do nieprawdziwości oświadczeń nabywców oleju opałowego w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadków wskazanych w oświadczeniach jako nabywcy oleju opałowego oraz ekspertyzy biegłego z zakresu badań pismoznawczych, jawi się zatem jako kluczowe dla oceny zachowania oskarżonych z punktu widzenia możliwości postawienia im zarzutu popełnienia czynu zabronionego.

Na marginesie powyższych rozważań odnoszących się do zarzutu obrazy prawa materialnego zauważyć należy, że Sąd I instancji uznając oskarżonych za winnych popełnienia czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks w zw. z art. 4 § 1 kk, co skutkować miało uszczupleniem podatku akcyzowego w łącznej wysokości 12.143.857 zł, a zatem kwota uszczuplonej należności publicznoprawnej była wielka, wymierzył każdemu z oskarżonych karę pozbawienia wolności i karę grzywny na podstawie art. 54 § 2 kks przewidującego odpowiedzialność w przypadku, gdy kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości i w takim wypadku czyn zagrożony jest wyłącznie karą grzywny. Ponadto Sąd meriti zastosował w niniejszej sprawie ustawę w brzmieniu obowiązującym w dacie czynu, dając temu wyraz poprzez powołanie w podstawie prawnej skazania przepisu art. 4 § 1 kk, co było dopuszczalne, jednakże Kodeks karny skarbowy przewiduje w tym zakresie samoistną podstawę w przepisie art. 2 § 2 kks. Ponadto możliwość warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonych wobec oskarżonych kar pozbawienia wolności na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk oczywiście istniała, ale przy jednoczesnym zastosowaniu art. 20 § 2 kks, gdyż Kodeks karny skarbowy nie zawiera samoistnej podstawy warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Reasumując, wskazane powyżej uchybienia w zakresie błędnych ustaleń faktycznych, a częściowo w postaci braku takowych ustaleń, a także obraza przepisów postępowania, w szczególności art. 410 kpk, skutkowały koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku na mocy art. 437 § 1 i 2 kpk i art. 438 pkt 2 i 3 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks. Podstawą rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego był przy tym przepis art. 437 § 2 kpk w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. zgodnie z art. 36 pkt 2 ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Zebrane w sprawie dowody uniemożliwiają bowiem dokonanie zmiany zaskarżonego wyroku w sposób postulowany przez obrońcę. W świetle dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego nie można bowiem jednoznacznie stwierdzić, że zachowanie oskarżonych, choćby w części okresu objętego zarzutem, wyczerpało, bądź nie wyczerpało znamion czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 kks lub w innym przepisie Kodeksu karnego skarbowego.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Rejonowy w Pabianicach zgromadzi materiał dowodowy w całości z uwzględnieniem konieczności jego uzupełnienia w zakresie umożliwiającym dokonanie ustaleń pozwalających na ocenę zachowania oskarżonych przez pryzmat znamion zarzucanego czynu zabronionego określonych w art. 54 § 1 kks. W szczególności koniecznym będzie zgromadzenie dowodów pozwalających na ustalenie czy i jakie deklaracje (na jakie kwoty) w zakresie podatku akcyzowego składała spółka Jawo w okresie objętym zarzutem aktu oskarżenia, a zatem czy fakt sprzedaży przez spółkę Jawo oleju opałowego w ilościach wynikających z protokołu kontroli podatkowej był ujawniony właściwemu organowi podatkowemu. Ponadto koniecznym będzie podjęcie czynności zmierzających do ustalenia czy spółka Jawo posiadała potwierdzenia sprzedaży oleju opałowego w formie faktur lub paragonów stwierdzające sprzedaż w poszczególnych miesiącach okresu objętego zarzutem w ilościach wynikających ewentualnie ze składanych deklaracji. Powyższe pozwoli na dokonanie wnikliwej analizy dowodów zgodnej z zasadami logicznego rozumowania, jak również uwzględniającej wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego, a następnie po rozważeniu całokształtu ujawnionych okoliczności – na dokonanie prawidłowej subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod przepis części szczególnej Kodeksu karnego skarbowego. W dalszej kolejności Sąd I instancji winien ocenić, czy w ustalonym po ponownym rozpoznaniu sprawy stanie faktycznym, zachowanie oskarżonych istotnie wypełnia znamiona art. 54 § 1 kks, ewentualnie czy może być ono ocenione jako wypełniające znamiona innego przepisu części szczególnej Kodeksu karnego skarbowego, w szczególności art. 56 § 1 kks, bacząc oczywiście na granice oskarżenia wyznaczone skargą oskarżyciela publicznego. Nie można w tym miejscu wykluczyć, iż po ponownym rozpoznaniu sprawy pojawią się nie dające się usunąć wątpliwości, które zgodnie z art. 5 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks trzeba będzie rozstrzygnąć na korzyść oskarżonych, jednakże takie przekonanie Sądu musi być poprzedzone wyczerpaniem wszystkich dostępnych środków dowodowych i stwierdzeniem braku możliwości dokonania jednoznacznych ustaleń faktycznych