UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt II K 535/16, Sąd Rejonowy w Złotowie po zbadaniu warunków do orzeczenia kary łącznej w stosunku do A. C. , skazanego prawomocnie:

I. wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 24 listopada 2010 r. (sygn. akt II K 744/10) za przestępstwo z art. 224§2 kk i art. 226§1 kk w zw. z art. 11§2 kk na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pracy na cele społeczne po 30 godzin miesięcznie – kara została wykonana w dniu 26 kwietnia 2012 r.;

II. wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 07 sierpnia 2012 r. (sygn. akt IIK616/12) za przestępstwa z art. 244 kk na karę 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pracy na cele społeczne po 40 godzin miesięcznie – kara została wykonana w dniu 15 lipca 2013 r.;

III. wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Pile VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Z. z dnia 17 stycznia 2013 r. (sygn. akt VIII K 355/13, którym połączono kary orzeczone wyrokami w sprawach II K 862/11 i II K 993/11 i orzeczono karę łączną 1 roku i 2 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pracy na cele społeczne po 40 godzin miesięcznie – kara została wykonana w dniu 17 października 2013 r.;

IV. wyrokiem Sądu Rejonowego w Pile VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Z. z dnia 06 listopada 2014 r. (sygn. akt VIII K 494/14) za przestępstwa z art. 244 na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 3 lat, orzeczono także grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 10,- każda stawka – postanowieniem z dnia 07 stycznia 2016 r. zarządzono wykonanie warunkowo zawieszonej kary – kara pozbawienia wolności jest wykonywana od dnia 19 czerwca 2016 r. do dnia 27 stycznia 2017 r.; kara grzywny została wykonana częściowo w rozmiarze 105 godzin pracy społecznie użytecznej;

V. wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 23 września 2015 r. (sygn. akt II K 445/15) za przestępstwa z art. 174§1 kk, z art. 278§1 kk i z art. 254a kk w zw. z art. 12 kk na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 3 lat, orzeczono także obowiązek naprawienia szkody – postanowieniem z dnia 01 grudnia 2016 r. zarządzono wykonanie warunkowo zawieszonej kary – kara podlega wykonaniu;

VI. wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 19 lutego 2016 r. (sygn. akt II K 838/15) za przestępstwo z art. 279§1 kk w zw. z art. 283 kk na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pracy na cele społeczne po 40 godzin miesięcznie – kara podlega wykonaniu;

VII. wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 12 lipca 2016r (sygn. akt II K 198/16) za przestępstwo z art. 178a§1 kk na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono także zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 lat oraz 5.000,- zł świadczenia pieniężnego – kara i środek karny podlegają wykonaniu;

VIII. wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 23 sierpnia 2016r (sygn. akt IIK249/16) za przestępstwo z art. 178a§1 kk na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono także zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 lat oraz 5.000,- zł świadczenia pieniężnego – kara i środek karny podlegają wykonaniu;

orzekł, jak następuje:

1. na podstawie art. 569 § 1 kpk w zw. art. 85 kk, art. 86 § 1 kk, art. 87 kk połączył kary pozbawienia wolności i karę ograniczenia wolności wymierzone skazanemu A. C. wyrokami wymienionymi w punktach od IV do VIII i wymierzył mu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności,

2. na podstawie art. 577 kpk na poczet kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył dni zatrzymania, tj. dzień 12 czerwca 2015 r. oraz dzień 07 kwietnia 2016 r., a także 27 dni – w związku z wykonaniem 105 godzin pracy społecznie użytecznej za karę grzywny orzeczoną wyrokiem w sprawie VIIIK494/14,

3. na podstawie art. 90 § 2 kk w zw. z art. 85 kk, art. 86 § 1 kk i art. 43 § 1 kk połączył środki karne w postaci zakazów prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych wymierzone skazanemu A. C. wyrokami wymienionymi w punktach VII i VIII i wymierzył mu środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 8 lat,

4. pozostałe rozstrzygnięcia orzeczeń objętych wyrokiem łącznym, jako nie podlegające łączeniu, pozostawił do odrębnego wykonania.

5. na podstawie art. 572 kpk umorzył postępowanie w pozostałym zakresie,

6. na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych (k. 37).

Apelację od tego wyroku wywiódł skazany, zaskarżając orzeczenie w części dotyczącej orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności i wyrażając pogląd, że kara ta jest zbyt surowa. Domagał się jej zmiany, jednocześnie wskazując, iż zgadza się z orzeczonym zakazem prowadzenia pojazdów (k. 47-48).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skazanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie podkreślić trzeba, iż Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, ustalając poprawnie uprzednią karalność skazanego. Skarżący w żaden sposób nie zakwestionował tych ustaleń, jak również nie podważył prawidłowości ustalenia warunków do orzeczenia kary łącznej odnośnie części ze skazań wskazanych w części wstępnej zaskarżonego wyroku.

Zaznaczyć w tym miejscu wypada, iż zgodnie z art. 85§2 k.k. podstawą orzeczenia kary łącznej są kary podlegające wykonaniu. W dacie wyrokowania w I instancji wykonaniu podlegały kary opisane wyżej w punktach IV-VIII, natomiast w dacie orzekania w Sądzie Odwoławczym kara w sprawie opisanej w punkcie IV była już wykonana (według opinii o skazanym podlegała ona wykonaniu do dnia 27 stycznia 2017 r.), formalnie więc na dzień orzekania w przedmiocie apelacji skazanego kara ta nie powinna wchodzić w skład wyroku łącznego, lecz powinna być wykonywana odrębnie. Sąd Okręgowy uznał jednak, iż uwzględnienie tego faktu skutkowałoby pogorszeniem sytuacji skazanego (kara łączna objęłaby tylko skazania z punktów V-VIII), co byłoby nie do pogodzenia z brzmieniem art. 434§1 k.p.k., i dlatego nie korygował wydanego rozstrzygnięcia w powyższym zakresie.

Przechodząc już bezpośrednio do zarzutu apelacji przypomnieć na wstępie trzeba, iż w orzecznictwie trafnie podkreśla się, że zarzut rażącej niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen, można zasadnie podnosić wówczas, gdy „ kara, jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy, innymi słowy - gdy w społecznym odczuciu jest karą niesprawiedliwą" (wyrok SN z dnia 11 kwietnia 1985 r., V KRN 178/85, OSNKW 1985, nr 7-8, poz. 60). Niewspółmierność zachodzi zatem wówczas, gdy suma zastosowanych kar i innych środków, wymierzonych za przypisane przestępstwo, nie odzwierciedla należycie stopnia szkodliwości społecznej czynu i nie uwzględnia w wystarczającej mierze celów kary (wyrok SN z dnia 30 listopada 1990 r., Wr 363/90, OSNKW 1991, nr 7-9, poz. 39). Nie chodzi przy tym o każdą ewentualną różnicę co do jej wymiaru, ale o „ różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco" niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować" (wyrok SN z dnia 2 lutego 1995 r., II KRN 198/94, LEX nr 20739). Chodzi natomiast o „ znaczną, wyraźną i oczywistą, a więc niedającą się zaakceptować dysproporcję między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą (zasłużoną)" (zob. wyrok SN z dnia 22 października 2007 r., SNO 75/07, LEX nr 569073) czy jeszcze inaczej taką, której dysproporcja jest wyraźna, bijąca w oczy czy oślepiająca (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 28 maja 2010 r., II AKa 82/10, LEX nr 621421). Uwagi te odnieść można także do kary łącznej, choć przy jej ferowaniu nie ocenia się już ponownie szkodliwości społecznej poszczególnych przestępstw, za które skazano sprawcę, gdyż ocena taka dokonana została przy wymierzaniu kar jednostkowych.

W niniejszej sprawie w żaden sposób nie można mówić o rażącej niewspółmierności kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej wobec skazanego. Przede wszystkim podkreślić trzeba, iż Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, w jakich granicach może orzekać karę łączną co do skazanego. W sposób trafny zdekodował też dyrektywy wymiaru tej kary, słusznie zwracając uwagę na okoliczność, iż przepis art. 85a k.k. nie zawiera kompletnego katalogu okoliczności rzutujących na ten wymiar. W efekcie Sąd I instancji trafnie badał przede wszystkim związek podmiotowy i przedmiotowy między zbiegającymi się przestępstwami. W efekcie doszedł do słusznego wniosku, iż wobec skazanego nie ma żadnych powodów do stosowania zasady pełnej absorpcji – a więc w praktyce: darowania większości kar.

Podzielając to stanowisko, Sąd Odwoławczy chce podkreślić, iż popełnienie więcej niż dwóch przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od tej wynikającej z dyrektywy absorpcji, którą to należy stosować bardzo ostrożnie, biorąc pod uwagę negatywną co do sprawcy przesłankę prognostyczną, jaką jest właśnie popełnienie kilku przestępstw. Wymierzenie kary wynikającej z zasady absorpcji prowadziłoby do premiowania sprawcy popełniającego nie jedno, a więcej przestępstw, zatem prowadziłoby do praktycznej bezkarności innych zachowań zabronionych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 maja 2008 r. II AKa 129/08, Biul.SAKa 2008/3/8).

W efekcie kompleksowej analizy zbieżności przedmiotowej i podmiotowej przestępstw, za które w przeszłości skazany był A. C., a której to skazany w żaden sposób nie podważył w swojej apelacji, Sąd Rejonowy doszedł do słusznego wniosku, iż przy ferowaniu kary łącznej co do skazanego należy dać prymat zasadzie asperacji. Nie można bowiem tracić z oczu, że skazany, będąc bardzo młodym człowiekiem, wchodził już kilkanaście razy w konflikt z prawem, za bardzo różne przestępstwa, co wskazuje na jego bardzo silną demoralizację. Słusznie Sąd Rejonowy przyjął, iż skazany nie wyciągał żadnych wniosków z pierwotnego łagodnego traktowania jego występków, powracając za każdym razem na drogę przestępstwa. Łagodne traktowania w przeszłości nie odniosły więc żadnej roli prewencyjnej wobec skazanego, ani zapobiegawczej. Także potrzeba kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa zdecydowanie sprzeciwia się łagodzeniu kary wobec skazanego – nie może bowiem powstać błędne przeświadczenie, że wymiar sprawiedliwości jest bezradny wobec sprawców wielokrotnych, a nawet w razie ich osadzenia, „ premiuje” ich jeszcze faktycznym darowaniem części kar (mogłoby wręcz powstać społeczne przekonanie, że „ opłaca się” popełniać wiele przestępstw, bo „ w nagrodę” dzięki karze łącznej część z nich pozostanie bezkarna).

Obszernej analizie dokonanej przez Sąd Rejonowy skazany nie przeciwstawił żadnych godnych uwagi kontrargumentów. Jego uwagi co do dobrego zachowania w zakładzie karnym były znane Sądowi I instancji (vide str. 2 uzasadnienia), jednak słusznie okoliczność ta nie miała decydującego znaczenia przy ferowaniu kary łącznej. Podkreślić bowiem trzeba, iż skazany ma obowiązek tak właśnie zachowywać się w trakcie odbywania kary i zwykle jest za to odpowiednio premiowany regulaminowo, jednak dobre zachowanie skazanego w warunkach izolacji penitencjarnej samo w sobie nie uzasadnia premiowania go łagodzeniem kary łącznej.

Także i sytuacja rodzinna skazanego była znana Sądowi Rejonowemu, jednak słusznie nie została potraktowana jako żadna szczególna okoliczność przemawiająca za łagodzeniem orzeczonej represji karnej. Podkreślić trzeba, iż skazany miał wielokrotnie szansę pozostania na wolności, jednak czas poza zakładem karnym poświęcał na kolejne konflikty z prawem, tak więc w warunkach izolacji więziennej znalazł się niejako „ na własne życzenie”. Skoro na wolności skupiał się na kolejnych naruszeniach prawa, a nie na pomocy rodzinie, to nie sposób uwierzyć, że jego postawa nagle ulegnie takiej zmianie, iż po opuszczeniu zakładu karnego wskutek obniżenia kary łącznej, zacznie wieść przykładne życie na wolności – tym bardziej, iż jak wynika z opinii Dyrektora AŚ w Z., mimo motywowania nie wyraża zgody na odbywanie kary w systemie programowanego oddziaływania, a więc takim, który w największym stopniu gwarantuje społeczną readaptację skazanych i daje szansę na ich rzeczywiście trwały powrót na drogę zachowań praworządnych.

Podkreślić należy raz jeszcze, że nie ma podstaw do twierdzenia, że wyrok łączny powinien zawsze powodować poprawę sytuacji skazanego. Żaden przepis postępowania karnego nie nakazuje sądowi stosowania zasady absorpcji przy wydawaniu wyroku łącznego. Wprost przeciwnie, przepis art. 569 § 1 k.p.k. odsyła do przepisów dotyczących wymierzania kary łącznej, które określają, że karę łączną wymierza się w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy (por. postanowienie SN z 8 listopada 2006 roku III KK 63/06, LEX nr 324527; wyrok SA w Gdańsku z dnia 25 października 2007 roku sygn. akt II AKa 301/07, POSAG 2008/1/158). Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie podkreśla się, że niezależnie od możliwości zastosowania przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej absorpcji, asperacji jak i zasady pełnej kumulacji, oparcie wymiaru kary na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia. Natomiast priorytetową zasadą wymiaru kary łącznej powinna być zasada asperacji (por. A. Marek: Komentarz, Kodeks karny, Warszawa 2004 rok s. 293; wyrok SN z 2 grudnia 1975 roku Rw 628/75, OSNKW 1976/2/33, wyrok SA w Katowicach z dnia 13 listopada 2003 roku, II AKa 339/03, LEX nr 183336).

Powodowało to, iż stanowisko skarżącego, domagającego się złagodzenia kary łącznej tak, by jej wymiar odpowiadał – jak należy odczytać żądanie jego apelacji – w pełni lub w znacznie większym stopniu zasadzie absorpcji, odczytać należało jako oczywiście polemiczne względem sądowego wymiaru tej kary. Jako że Sąd I instancji nie przekroczył reguł owego wymiaru, zaprezentowane w apelacji racje skazanego nie zasługiwały na uwzględnienie.

Mając to wszystko na uwadze, jak również nie dopatrując się żadnej z okoliczności wskazanych w art. 439 i 440 k.p.k., Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 624§1 k.p.k. oraz art. 6 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, mając na uwadze trudną sytuację skazanego pozbawionego wolności, który nie jest zatrudniony odpłatnie.

A. B. B. P. G.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE