UZASADNIENIE

Powód W. M. wystąpił z pozwem przeciwko (...) z siedzibą w R. C. o zapłatę kwoty 55.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lutego 2014 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie domagał się zasądzenia kosztów procesu według norm prawem przepisanych, w tym kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu powód podał, że dnia 12 listopada 2013 r. w wyniku wypadku komunikacyjnego zginęła jego żona H. M.. Sprawca wypadku ubezpieczony był z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym Towarzystwie. W wyniku wypadku powód utracił najbliższą mu osobę, która była dla niego podparciem i pomocą w życiu, po jej zaś śmierci powód odczuwa smutek, żal i pustkę. Pozwane Towarzystwo uznało częściowo jego roszczenie i wypłaciło mu z tego tytułu kwotę 40.000,00 zł.

W odpowiedzi na pozew, pozwany (...) z siedzibą w R. C. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 1 marca 2017 r. Sąd Rejonowy w Ełku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 20.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lutego 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo. Jednocześnie Sąd ten zniósł wzajemnie między stronami koszty postepowania.

Powyższy wyrok oparto na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Dnia 12 listopada 2013 r. w E. przy ul. (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego zginęła H. M.. Kierujący pojazdem sprawca wypadku komunikacyjnego E. K. był pod wpływem alkoholu i to z jego winy doszło do tego wypadku. Odpowiedzialność za kierującego samochodem z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ponosi pozwany (...) z siedzibą w R. C., który co do zasady odpowiedzialności tej nie kwestionował; na etapie postępowania likwidacyjnego przyznał i wypłacił powodowi W. M. kwotę 40.0000 zł z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

W oparciu o art. 446 § 4 k.c. Sąd Rejonowy przyznał na rzecz powoda dalsze 20.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia. W tym kontekście Sąd Rejonowy zważył, że zmarła H. M. pełniła ważną rolę w życiu powoda jako jego żona. Jej śmierć była ogromną stratą dla całej rodziny, w życie której bardzo się angażowała. Przeżywanie żałoby w rodzinie odbywało się w sposób prawidłowy i nie wykraczało poza ramy typowej naturalnej żałoby po śmierci osoby bliskiej, co stwierdził biegły z zakresu psychiatrii. Wprawdzie biegły nie stwierdził uszczerbku na zdrowiu u powoda, ale śmierć żony zubożyła w istotnym stopniu relacje międzyludzkie powoda. W związku z upływem czasu powód pogodził się ze śmiercią żony, co nie oznacza, że zaakceptował sytuację odejścia jej w sposób nienaturalny jako normalną. W tych warunkach Sąd Rejonowy uznał, że kwota dochodzona pozwem z tytułu zadośćuczynienia była wygórowana, przy uwzględnieniu już otrzymanej kwoty z tytułu zadośćuczynienia.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy rozstrzygnął na zasadzie art. 113 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i art. 100 k.p.c.

Powyższy wyrok w zakresie pkt I i II zaskarżył powód W. M., zarzucając Sądowi Rejonowemu:

1) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niepełną i nieprawidłową ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na:

a) przyjęciu, że krzywda i cierpienie powoda spowodowana na skutek śmierci H. M., nie wywołała w jego życiu trwałych zaburzeń emocjonalnych oraz negatywnego wpływu na codzienne jego funkcjonowanie, z uwagi na brak podjęcia leczenia specjalistycznego, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy, a w szczególności dowód z zeznań świadków oraz przesłuchania powoda nie daje podstaw do przyjęcia takiego stanu rzeczy,

b) przyjęciu, że osobowość powoda nie uległa trwałej zmianie, podczas gdy śmierć H. M. miała i nadal ma wpływ na funkcjonowanie powoda, a także na jego stosunek do relacji międzyludzkich, podczas gdy od dnia przedmiotowego zdarzenia powód stał się osobą zdystansowaną, zamkniętą na kontakty z drugim człowiekiem,

c) wyprowadzeniu nielogicznych i sprzecznych z doświadczeniem życiowym wniosków, wyrażających się w ustaleniu, że śmierć H. M. nie skutkowała długotrwałymi negatywnymi następstwami w życiu powoda, które powodowały powstanie krzywdy uzasadniającej przyznanie zadośćuczynienia w kwocie nie mniejszej niż 40.000,00 zł ponad kwotę wypłaconą w postępowaniu likwidacyjnym,

2) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 446 § 4 k.c. przez uznanie, że kwota 40.000,00 zł ponad kwotę wypłaconą w postępowaniu likwidacyjnym przewyższać będzie adekwatne zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przez powoda krzywdę w sytuacji, gdy zważywszy na wagę indywidualnych okoliczności decydujących o rozmiarze doznanej przez powoda krzywdy w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. byłaby to kwota odpowiednia.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 40.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i cierpienie przez niego doznane na skutek śmierci H. M. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jednocześnie domagał się zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi, pozwany (...) z siedzibą w R. C. wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważy, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sformułowane w apelacji zarzuty naruszenia prawa procesowego (art. 233 § 1 k.p.c.) oraz zarzuty dotyczące oceny materiału dowodowego są nieuzasadnione. Sąd II instancji może zakwestionować dokonaną ocenę materiału dowodowego sprawy jedynie wtedy, gdy jest ona nielogiczna i sprzeczna z pozostałym w sprawie materiałem dowodowym. Postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów; skarżący może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów. W uzasadnieniu apelacji skarżący nie dostarcza argumentów przemawiających za przyjęciem naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut naruszenia w/w przepisu, jak również szczegółowo określone zarzuty dotyczące oceny materiału dowodowego są więc nieuzasadnione.

Okoliczności faktyczne, na które skarżący powołuje się przy okazji stawiania zarzutu naruszenia prawa procesowego (okoliczność, iż śmierć żony wpłynęła na jego funkcjonowanie w życiu codziennym i była dla niego traumatycznym przeżyciem) zostały uwzględnione w ramach podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku. Pretensja skarżącego sprowadza się do nie nadania im właściwego znaczenia, przez co, zdaniem apelującego, doszło do zasądzenia zadośćuczynienia w rażąco zaniżonej wysokości. Oznacza to, że skarżący omawiany obecnie zarzut kieruje w rzeczywistości nie przeciwko podstawie faktycznej rozstrzygnięcia, ale zarzuca tzw. błąd w subsumpcji, czyli stara się zakwestionować sposób dopasowania ustalonych w sprawie faktów do wzorca ustawowego, ukształtowanego w znacznej mierze przez judykaturę.

Na etapie postępowania apelacyjnego spór pomiędzy stronami sprowadza się więc do zweryfikowania, czy kwota zadośćuczynienia zasądzona od pozwanego na rzecz powoda stanowi sumę odpowiednią w rozumieniu art. 446 § 4 k.c.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego „odpowiedniości” kwoty zasądzonego zadośćuczynienia, wskazać należy, iż krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno jest ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Dlatego każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach osób pokrzywdzonych. Stąd miarą cierpienia wywołanego nagłą śmiercią osoby najbliższej mogą być tylko okoliczności zewnętrzne, które dadzą się w jakiś sposób zweryfikować i ocenić. W judykaturze pojawiło się szereg wypowiedzi wskazujących na okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie rozmiaru krzywdy wywołanej nagłą śmiercią osoby bliskiej w wyniku czynu niedozwolonego i naruszenia tym samym dobra osobistego w postaci utrzymywania bliskiej więzi rodzinnej z taką osobą. Takie okoliczności (kryteria) trafnie przywołuje Sąd Rejonowy, a są to wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, Lex nr 898254).

Przytoczone wyżej kryteria oceny mają – rzecz jasna – jedynie wymiar ogólny i rozstrzygające znaczenie mają okoliczności ustalone w odniesieniu do konkretnej osoby pokrzywdzonej. Tylko, bowiem rozważenie zindywidualizowanych przesłanek może stanowić podstawę do określenia odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2005 r. IV CSK 99/05, Lex nr 198509).

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku pokazuje, że Sąd I instancji, uwzględniając kryteria ogólne, takiej właśnie zindywidualizowanej oceny dokonał. Uwzględniając te kryteria miał na uwadze takie indywidualne okoliczności jak fakt, iż krzywda wywołana śmiercią żony była i jest nadal dla powoda niezwykle dojmująca - ujemne przeżycia związane z tym wydarzeniem były w jego przypadku bardzo silne, co jasno wynika z jednobrzmiących dowodów przeprowadzonych w sprawie. Jak uczy doświadczenie życiowe, nagła i tragiczna śmierć członka rodziny jest dla pozostałych jej członków szczególnie trudnym i traumatycznym przeżyciem. Potwierdzają to fakty ustalone nie tylko w oparciu o dowody osobowe, ale także w oparciu o dowód z opinii biegłego, świadczące o urazie psychicznym, jaki śmierć ta wywołała u powoda.

Z drugiej strony nie można pominąć, że opiniujący w sprawie biegły jednoznacznie wskazał, że śmierć żony powoda nie wywołała u niego trwałego ani okresowego rozstroju zdrowia psychicznego. Jego osobowość dostosowała się do zmienionej rzeczywistości i nie doznał on uszczerbku na zdrowiu psychicznym. Powód jest osobą o mocnej konstrukcji psychicznej, sam zaś okres żałoby po stracie żony przeżył bez żadnych powikłań i nie potrzebował on pomocy psychologicznej ani psychiatrycznej. Tragiczna zaś śmierć żony nie była jedyną poważną traumą, jakiej powód doświadczył. Jako dziecko przeżył samobójstwo ojca, a mimo to nie miał problemów z nauką i był w pełni zdolny do służby wojskowej. Całkiem też niedawno stracił brata, co z pewnością wpłynęło na obniżenie jego stanu emocjonalnego w czasie badań.

Skonkretyzowane na gruncie rozpoznawanej sprawy okoliczności, wskazujące na istnienie bliskiej więzi emocjonalnej pomiędzy powodem a jego zmarłą tragicznie żoną, jej rola w rodzinie a także wstrząs psychiczny jaki powód przeżył oraz wywołane nim cierpienia, zostały należycie uwzględnione i wyeksponowane przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd należycie uwzględnił przywołane wyżej kryteria ogólne.

W judykaturze dominuje zapatrywanie, iż zarzut niewłaściwego określenia wysokości zadośćuczynienia może być uwzględniony wtedy, gdyby nie zostały wzięte pod uwagę wszystkie istotne kryteria wpływające na tę postać kompensaty. Przyjmuje się również, iż korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, czyli albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004r. I CK 219/04 i z dnia 9 lipca 1970 r. III PRN 39/70 OSNCP 1971/3/53 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 września 2012 r. I ACa 607/12, LEX nr 1223370).

W rozpoznawanej sprawie kwota przyznana powodowi tytułem zadośćuczynienia (łącznie z kwotą wypłaconą w postępowaniu likwidacyjnym –60.000,00 zł) nie jest kwotą rażąco zaniżoną. Dlatego też brak było podstaw do jej korygowania w kierunku postulowanym przez powoda. Oznacza to jednocześnie, że kwota ustalona przez Sąd Rejonowy należycie odpowiada kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia i z jednej strony nie stanowi dla powoda źródła znacznego, nieuzasadnionego okolicznościami sprawy wzbogacenia, a z drugiej jest adekwatna do doznanych przez niego krzywdy i cierpienia.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy nie znalazł dostatecznych podstaw do korygowania wysokości zasądzonej na rzecz powoda kwoty z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Z tych wszystkich względów apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., jako bezzasadna. Konsekwencją oddalenia apelacji jest również bezzasadność żądania dotyczącego zmiany orzeczenia o kosztach procesu.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 z późn. zm.).

SSO Cezary Olszewski SSO Małgorzata Szostak – Szydłowska SSO Aneta Ineza Sztukowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE