UZASADNIENIE

wyroku z dnia 25 maja 2017r.

Wyrokiem z dnia 5 września 2016r., sygn. akt I C 47/15, Sąd Rejonowy w Ł.oddalił powództwo P. N. i E. N. przeciwko K. G., J. G., P. D. i B. D. o uzgodnienie treści kwięgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (pkt I), zasądził od powodów P. N. i E. N. solidarnie na rzecz pozwanych K. G., J. G., P. D., B. D. – do niepodzielnej ręki kwotę 700 zł tytułem zwrotu wydatków oraz kwotę 317 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II), nakazał ściągnąć od powodów P. N. i E. N. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Ł.kwotę 372,84 zł tytułem zwrotu wydatków tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa (pkt III).

Sąd Rejonowy, w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił, że w 2014r. został ujawniony w dziale III KW Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Ł.wpis prawa przechodu, przejazdu i przegonu południowym i zachodnim krajem pgr (...) na rzecz pgr (...), po przepisaniu z Lwh (...) gminy katastralnej R.. Dawna pgr (...) obecnie odpowiada działkom ewidencyjnym o nr (...) oraz części dz nr (...). Pgr (...) odpowiada dz nr (...), (...), (...). Pgr (...)odpowiada natomiast dz nr (...), (...). Działka nr (...) stanowi obecnie własność W. U. i jest użytkowana jako droga. Działka nr (...) stanowi własność powodów, od niedawna zabudowana jest domem mieszkalnym. Działka nr (...) jest własnością W. U. i stanowi działkę zabudowaną zabudowaniami mieszkalno-gospodarczymi. Kiedyś te działki stanowiły własność rodziców W. U. i E. N. i były jedną nieruchomością. Graniczyła ona od zachodu z nieruchomością należącą obecnie do pozwanych a mianowicie dz nr (...). Na dz nr (...) posadowiony jest dom mieszkalny, w którym wydzielono odrębne lokale mieszkalne zajmowane przez pozwanych. Działki nr (...) obecnie stanowią współwłasność P. i B. D.. Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że pozwani do swojej nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym dojeżdżają i dochodzą po dz nr (...), która jest użytkowana jako droga i która dobiega do drogi publicznej biegnącej przez wieś R.. Działka ta biegnie wzdłuż południowej granicy dz nr (...) i (...) oraz po zachodniej stronie dz nr (...). Została wydzielona przed kilkudziesięciu laty z jednej nieruchomości należącej do państwa U., celem umożliwienia wykonywania przejazdów do nieruchomości między innymi należącej do pozwanych. W trakcie oględzin przedmiotu postępowania ustalono, że działka powodów jest zabudowana niezamieszkałym jeszcze domem mieszkalnym, jest ogrodzona ogrodzeniem z żerdzi, po zachodniej stronie działki za ogrodzeniem z żerdzi widoczne były na gruncie ślady przejazdów prowadzące do dz nr (...) zabudowanej domem mieszkalnym należącym do pozwanych. W północno-zachodniej części działki pozwanych posadowiony jest słup elektryczny a obok niego słup telefoniczny. Przebieg granicy południowo-zachodniej pomiędzy dz nr (...) a (...) nie jest zaznaczony na gruncie. W 2014r. powodowie ogrodzili swoją posesję ogrodzeniem wykonanym z drewnianych żerdzi. Wówczas to powstał spór z pozwanymi o prawo ich przejazdu po działce powodów. Po posadowieniu ogrodzenia z żerdzi na zlecenie powodów geodeta dokonał okazania zachodniej granicy dz (...) i okazało się, że granica ta przebiega w odległości ok. 40 do 30 cm na zachód od postawionego ogrodzenia i biegnie w drodze, która była na gruncie widoczna. Istniejąca na gruncie droga, przed dokonaniem nasadzeń przez pozwaną B. D. w 2014r. biegła także przez działkę (...), należącą do pozwanych dobiegając do posesji M. C.. Na całej swej długości miała tę samą szerokość i biegła po zachodniej stronie działki powodów w linii prostej. Przebiegała po zachodniej stronie słupa elektrycznego. Z drogi tej przez cały czas od jej utworzenia do chwili obecnej korzystają między innymi pozwani dojeżdżając i dochodząc nią do swojej nieruchomości. Czasami jadąc dużym samochodem ciężarowym lub kombajnem przejazdy do pozwanych były wykonywane po wschodniej stronie słupa elektrycznego.

Czyniąc powyższe ustalenia Sąd Rejonowy oparł się na dowodach z dokumentów, z opinii biegłego z zakresu geodezji, z oględzin nieruchomości, a także z zeznań świadków oraz stron.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że nie zasługiwało na uwzględnienie żądanie powodów uzgodnienia działu III księgi wieczystej o nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Ł.poprzez wykreślenie z działu III tej księgi wpisu ograniczonego prawa rzeczowego polegającego na prawie przejazdu, przechodu i przegonu południowym i zachodnim krańcem pgr (...) na rzecz pgr (...) i (...) położonych w R., z powodu jego wygaśnięcia wskutek niewykonywania przez co najmniej 10 lat – w myśl art. 293 § 1 k.c. Na uzasadnienie powyższego Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodów określoną w art. 6 k.c., to na powodach spoczywał obowiązek wykazania wszelkimi dostępnymi im dowodami prawdziwości podnoszonych w pozwie twierdzeń. Tymczasem, w ocenie Sądu I instancji, powodowie nie wykazali przebiegu na gruncie wkreślonej w aktualnie obowiązujące mapy ewidencyjne południowo-zachodniej granicy pomiędzy dz nr (...) należącą do powodów a dz nr (...) należącą do W. U.. Powodowie nie zdołali w sposób jednoznaczny wykazać, iż istniejąca na gruncie droga wyznaczona śladami przejazdów i odmiennym sposobem użytkowania od sposobu użytkowania dz nr (...) nie przebiega po dz nr (...). Sąd Rejonowy wskazał, że przedmiotowa służebność gruntowa przepisana z ksiąg dawnych nie ma ani określonej szerokości, ani też określonego dokładnie na mapie przebiegu, gdyż wpisom służebności drogowych do ksiąg dawnych nie towarzyszyły mapy z naniesionym przebiegiem służebności, tak jak czynione jest to obecnie. Jedynym określeniem przedmiotowej drogi służebnej przepisanej z ksiąg dawnych było wskazanie, że przebiega południowym i zachodnim krańcem pgr (...). Dalej Sąd I instancji wskazał, że z opinii biegłego geodety wynika, że w skład dawnej pgr (...) wchodzi cała dzisiejsza dz nr (...). Stąd też skoro nie oznaczono szerokości szlaku służebnego w księdze dawnej należało w niniejszym postępowaniu ustalić, czy w ogóle były i są nadal wykonywane przejazdy i przechody po jakiejkolwiek zachodniej i południowej części działki (...), czy też takie akty przejazdów i przegonów nie były wykonywane od ponad 10 lat. Tego jednak nie sposób ustalić bez ustalenia przebiegu na gruncie południowo-zachodniej granicy dz nr (...) z dz nr (...). Strony postępowania były zgodne co do tego, że przejazdy i przechody były i są wykonywane po dz nr (...). Tymczasem sami powodowie w swych zeznaniach podawali, że w 2013r. ogrodzili swoją posesję ogrodzeniem wykonanym z drewnianych żerdzi oraz że po posadowieniu ogrodzenia z żerdzi na ich zlecenie geodeta dokonał okazania granicy dz (...) i okazało się, że granica ta w części zachodniej przebiega w odległości ok. 40 do 30 cm na zachód od postawionego ogrodzenia z żerdzi i biegnie w drodze, która była na gruncie widoczna. Wskazuje to na to, że służebność przechodu i przejazdu była wykonywana przynajmniej zachodnim krajem dz (...), wobec twierdzeń szeregu świadków i samych stron, iż droga na całym swym przebiegu miała jednakową szerokość. Tym samym powodowie nie wykazali w sposób dostateczny, iż po ich działce (...) od co najmniej 10 lat nie były wykonywane przejazdy i przechody, co skutkowało oddaleniem powództwa.

Powodowie P. N. i E. N. wnieśli apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości. Wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji, względnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie na rzecz powodów od pozwanych kosztów postępowania za obie instancje, po uprzednim przeprowadzeniu dowodów:

- z opinii innego biegłego geodety na okoliczność przebiegu granicy między działką powodów nr (...) a działką nr (...), a także na okoliczność ustalenia przebiegu służebności poprzez jej naniesienie na mapę zawierającą zarówno wyrysowaną mapę działek ewidencyjnych oraz parcel gruntowych, jak również na pozostałe okoliczności wskazane w pozwie i pismach dalszych;

- z (...) i (...) gm. kat. R. na okoliczność braku w działach odpowiadających działowi drugiemu, trzeciemu i czwartemu obecnej księgi wieczystej wpisów dokonanych po dniu 31 grudnia 1946r.

Zaskarżonemu orzeczeniu powodowie zarzucili naruszenie:

a) art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez:

- pominięcie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego geodety, podczas gdy opinia sporządzona w niniejszej sprawie jest nieprzydatna dla jej rozstrzygnięcia jako niejasna i nierzetelna, albowiem sporządzone przez biegłego mapy nie zawierają odpowiedzi na postawione pytania i nie sposób na ich podstawie jednoznacznie ustalić, którą częścią działki powodów nr (...) miałaby przebiegać sporna służebność;

- pominięcie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia przebiegu granicy pomiędzy działkami nr (...), pomimo że wniosek dowodowy dotyczący tej okoliczności zawarto już w pozwie, a jak wynika z uzasadnienia wyroku niewykazanie przebiegu ww. granicy stanowiło podstawę oddalenia powództwa, a więc dotychczasowe postępowanie, wbrew stanowisku Sądu I instancji, nie doprowadziło do dostatecznego wyjaśnienia sprawy, brak więc było podstaw do pominięcia wniosków dowodowych powodów;

b) art. 233 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie oceny przeprowadzonych dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania, sprowadzający się do zasadniczo pozytywnej oceny wiarygodności zeznań świadków i w zasadzie stron, podczas gdy zeznania części świadków są ewidentnie sprzeczne z pozostałymi, co implikuje konieczność wybrania jednej spośród wynikających z zeznań wersji, czego Sąd Rejonowy zaniechał;

c) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku które de facto nie zawiera oceny dowodów, przede wszystkim przyczyn, dla których Sąd Rejonowy odmówił wiarygodności świadkom, którzy stanowczo i jednoznacznie zeznali, że służebność przechodu nie była realizowana po nieruchomości powodów, co w rezultacie uniemożliwia dokonanie kontroli poprawności rozumowania Sądu Rejonowego, które doprowadziło go do stwierdzenia, że pozwani ciągle korzystali przynajmniej z części nieruchomości powodów;

d) art. 6 k.c. oraz art. 231 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wyłącznie na powodach spoczywa ciężar udowodnienia zakresu wykonywania służebności przez pozwanych, podczas gdy z całokształtu okoliczności faktycznych sprawy oraz przeprowadzonych dowodów wynika domniemanie graniczące z pewnością, że pozwani wykonując służebność korzystają wyłącznie z działki nr (...), a zatem ciężar udowodnienia, że ciągle korzystają także z działki powodów nr (...) spoczywa na pozwanych, albowiem na tej okoliczności osadzony został podstawowy zarzut pozwanych.

Ponadto powodowie zarzucili zaskarżonemu orzeczeniu obrazę art. 125 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 19, poz. 147) w zw. z § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1986r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg (Dz.U. z dnia 31 lipca 1986r.) poprzez ich niezastosowanie, pomimo że dawna księga wieczysta, z której przeniesiono wpis obejmujący służebność, utraciła moc prawną wobec braku wpisów odpowiadających działowi II, III i IV po dniu 31 grudnia 1946r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez powodów nie zasługuje na uwzględnienie.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie pozwala na stwierdzenie, iż przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia Sąd I instancji nie dopuścił się uchybień zarzucanych przez powodów w apelacji.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 790 ze zm.) w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nie istniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Powództwo powyższe nie może być traktowane, jako uniwersalny instrument, służący do weryfikowania wszelkich zdarzeń prawnych, dotyczących nieruchomości, mających założone księgi wieczyste.

Zgodnie z art. 293 § 1 k.c. służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. Trafnie przyjął Sąd Rejonowy, iż skutki nieudowodnienia prawdziwości twierdzeń podnoszonych w pozwie, w myśl zasady z art. 6 k.c., obciążają stronę powodową.

Na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego Sąd I instancji wysnuł trafny wniosek o braku przesłanek do ustalenia, że wygasła służebność przepisana z ksiąg dawnych do działu III księgi wieczystej o nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Ł.. Celem zweryfikowania na gruncie opisanej w księdze wieczystej służebności Sąd Rejonowy przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe. Sąd I instancji dokonał oględzin miejsca przedmiotu sporu, swoje ustalenia oparł ponadto na opinii biegłego geodety oraz na zeznaniach świadków, którzy potwierdzili istnienie służebności. Jak ustalono służebność istniała od 1913r. Korzystał z niej najpierw ojciec pozwanego K. G., a następnie pozwany K. G. i jego rodzina. Ojciec powódki E. N. nigdy nie kwestionował prawa pozwanych do korzystania z drogi. Spór o służebność datuje się dopiero od wiosny 2014r., od kiedy to pozwani nie mogli dojeżdżać do swojej nieruchomości spornym szlakiem drożnym z uwagi na to, że szlak został ogrodzony żerdziami przez powodów. Sąd Rejonowy prawidłowo dokonał oceny wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów przeprowadzonych w toku postępowania zgodnie ze swoim przekonaniem z zachowaniem logiki, opierając się również na doświadczeniu życiowym. Kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002r. sygn. akt II CKN 572/99). Jeżeli z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Brak logiki we wnioskowaniu na podstawie zebranych dowodów lub wykroczenie we wnioskowaniu poza te granice albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, daje podstawę do przyjęcia, że przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002r. sygn. akt II CKN 817/00), z czym nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym został przeprowadzony dowód z opinii biegłego geodety. Opinia ta, wbrew zarzutowi powodów, została przez Sąd I instancji oceniona w sposób prawidłowy jako wystarczająca do rozstrzygnięcia sprawy i brak było przesłanek do przeprowadzenia kolejnego dowodu z opinii biegłego z zakresu geodezji. Gdy sporne okoliczności sprawy są wyjaśnione, a wnioski z opinii biegłego są jasne, kategoryczne, przekonywujące, to brak jest po stronie sądu obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych. Ponadto nie stanowi dostatecznego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z opinii dalszych biegłych sama tylko okoliczność, że opinia biegłych nie ma treści odpowiadającej stronie (wyr. SN z 30.5.2007 r., IV CSK 41/07, Legalis; wyr. SN z 10.1.2002 r., II CKN 639/99, Legalis; wyr. SN z 18.10.2001 r., IV CKN 478/00, Legalis; wyr. SN z 4.8.1999 r., I PKN 20/99, OSNAPiUS 2000, Nr 22, poz. 807; wyr. SN z 5.11.1974 r., I CR 562/74, Legalis).

Ze względu na konsekwentnie podtrzymywany przez stronę powodową wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem wykazania granicy w gruncie między działką nr (...) a działką nr (...), podkreślenia wymaga, że ustalanie granic między nieruchomościami jest niedopuszczalne w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Tego rodzaju zarzut (dokonania rozgraniczenia) wydaje się mieć zbliżony charakter do zarzutu zasiedzenia własności nieruchomości, który również nie jest dopuszczalny w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W wyroku z dnia 14 grudnia 1999r. Sąd Najwyższy wskazał, że w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie jest dopuszczalne ustalenie, że pozwany wpisany jako właściciel nieruchomości nabył jej własność przez zasiedzenie (II CKN 316/98, Legalis). Właściwym trybem dla ustalenia przebiegu linii granicznej między nieruchomościami stron jest postępowanie rozgraniczeniowe. Konieczne jest jednak złożenie wniosku o rozgraniczenie przez którąkolwiek ze stron w trybie najpierw administracyjnym, a w razie niedoprowadzenia do ustalenia granicy w tym trybie lub braku akceptacji ustalonej granicy przez strony i zgłoszenia odpowiedniego żądania, ostatecznego ustalenia granicy dokona sąd w postępowaniu cywilnym. Z przepisu art. 36 ustawy z dnia 17 maja 1989r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 1629 ze zm.) wynika, że jedynie wyjątkowo, rozgraniczenie nieruchomości odbywa się wyłącznie w trybie sądowym. Dotyczy to sytuacji, gdy ustalenie przebiegu granic jest potrzebne dla rozstrzygnięcia rozpatrywanej przez sąd sprawy o własność lub o wydanie nieruchomości. Wniosek o dokonanie rozgraniczenia przez sąd jako zarzut jednej ze stron mógłby się zatem pojawić ewentualnie w przypadku wytoczenia powództwa petytotyjnego. W świetle powyższego zgłoszony przez powodów wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem wykazania granicy w gruncie między działką nr (...) a działką nr (...) słusznie nie został uwzględniony przez Sąd Rejonowy. Nie było też podstaw do dopuszczenia tegoż dowodu na etapie postępowania odwoławczego (art. 381 k.p.c.). Sąd Okręgowy oddalił również wniosek dowodowy zawarty w piśmie procesowym powodów z dnia 28 kwietnia 2017r., jako że postanowienie Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 3 lutego 2017r., sygn. akt V Cz 838/16, dotyczące sprawy egzekucyjnej z wniosku M. C., nie dotyczy niniejszej sprawy i nie jest przydatne dla jej rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się również naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie Sądu Rejonowego zawiera wszelkie elementy wymienione w w/w przepisie tj. wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Wbrew ostatniemu zarzutowi powodów, przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia nie doszło do naruszenia przepisu § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1986r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg (Dz.U. Nr 28, poz. 141), zgodnie z którym z dniem 1 stycznia 1989r. tracą moc prawną i podlegają zamknięciu z urzędu księgi dawne nie zawierające w działach odpowiadających działowi drugiemu, trzeciemu i czwartemu obecnej księgi wieczystej wpisów dokonanych po dniu 31 grudnia 1946r.

Mając powyższe na uwadze, uznając orzeczenie Sądu Rejonowego za prawidłowe, Sąd Okręgowy oddalił apelację powodów na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt I wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w pkt II wyroku w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 5 pkt 8 w zw. z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r. poz. 1800).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE