Sygn. akt III AUa 319/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący

SSA Lena Jachimowska (spr.)

Sędziowie

SSO del. Gabriela Pietrzyk - Cyrbus

SSA Antonina Grymel

Protokolant

Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. G. (A. G. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 15 grudnia 2011r. sygn. akt VIII U 1323/11

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 3 w ten sposób, że oddala odwołanie.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 391/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu A. G. ponownego ustalenia wysokości emerytury, informując, że w aktach znajdują się zarobki za lata 1980-1989 i przeliczenie emerytury może nastąpić jeśli zostaną dostarczone zarobki za lata 1965-1979, 1990-1996. Nadto podniesiono, iż szczegółowy sposób wyliczenia świadczenia został wskazany w piśmie z dnia 20 grudnia 2002r.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany przez prawidłowe wyliczenie emerytury według aktualnej kwoty bazowej oraz zwrotu różnicy pomiędzy świadczeniem należnym a pobranym. Nadto zarzucił,
że organ rentowy błędnie zmniejszył okresy pracy górniczej z przelicznikiem 1,8 i nie wyjaśnił dlaczego w dacie przyznania emerytura wynosiła 91,27% podstawy wymiaru, a następnie po przepracowaniu 8 lat spadła do 81,74%.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosząc o oddalenie odwołania, podtrzymał swoje stanowisko.

Wyrokiem z dnia 28 września 2010 roku sygn. akt VIII U 1301 /10 Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołanie uznając, że organ rentowy przy obliczeniu wysokości emerytury prawidłowo uwzględnił do obliczenia składnika emerytury, przysługującego za okresy składkowe i nieskładkowe - podstawę wymiaru wcześniej przyznanej emerytury tj. wynagrodzenie będące podstawą wymiaru składek z okresu od stycznia 1989 roku do grudnia 1989 roku, ustalając wskaźnik podstawy wymiaru na poziomie 378,95%
i ograniczając go do 250%. Następnie do obliczenia składnika emerytury wynoszącego 24% kwoty bazowej prawidłowo przyjął kwotę bazową obowiązującą 1 stycznia 2006 roku oraz okresy pracy górniczej według przeliczników 287 miesięcy po 1,8 i 16 miesięcy po 1,5. Ubezpieczony nie przedłożył nowych dowodów powalających na zmianę ustalonych okresów pracy górniczej.

W rozpoznaniu apelacji ubezpieczonego, Sąd Apelacyjny w Katowicach, uznając, że apelacja w dążeniu do wzruszenia wyroku zasługuje na uwzględnienie, wyrokiem z dnia 24 maja 2011 roku, sygn. akt III AUa 2481/10 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny wskazał, że początkowo organ rentowy przyjmował 298 miesięcy z przelicznikiem 1,8, a następnie w oparciu
o te same dowody 287 miesięcy z przelicznikiem 1,8 nie wyjaśniając przyczyny obniżenia świadczenia. Sąd Apelacyjny podał, że w obecnym postępowaniu ubezpieczony domaga się zastosowania przelicznika 1,8 do 298 miesięcy pracy przodkowej, w tym zakresie brak ustaleń. Sąd drugiej instancji zalecił, aby przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy wezwał organ rentowy
do przedstawienia informacji według jakich przeliczników pracy górniczej uwzględnił okresy pracy górniczej i dokonał oceny czy zostały zakwalifikowane prawidłowo.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 15 grudnia 2011 r. sygn. akt VIII U 1323/11 zmienił częściowo zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do obliczenia emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 do 292 miesięcy pracy górniczej, począwszy od 1 marca 2007 r. (punkt 1), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (punkt 2) oraz zasądził na rzecz ubezpieczonego koszty zastępstwa procesowego (punkt 3).

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż organ rentowy w piśmie z dnia
10 listopada 2011 roku podał, że zastosował przelicznik 1,8 do okresów pracy górniczej: od 26 maja 1961 roku do 9 października 1961 roku,
od 29 października 1963 roku do 24 lipca 1964 roku na podstawie zaświadczenia KWK (...), od 12 stycznia 1965 roku do 31 grudnia 1980 roku i od 1 stycznia 1981 roku do 31 grudnia 1988 roku na podstawie zaświadczenia KWK (...) oraz od 1 stycznia 1989 roku
do 31 grudnia 1989 roku na podstawie zaświadczenia KWK (...). W piśmie tym organ rentowy wyjaśnił, że w decyzji
z 15 września 1992 roku zastosowano przelicznik 1,8 do 298 miesięcy, co było błędem ponieważ do okresu pracy od 26 maja 1961 roku do 9 października 1961 roku i od 29 października 1963 roku do 24 lipca 1964 roku zastosowano kod 18, który dotyczy pracy górniczej w drużynie ratowniczej. Z kolei w decyzji z dnia 10 grudnia 2002 roku do okresu pracy od 26 maja 1961 roku do 9 października 1961 roku i od 29 października 1963 roku do 24 lipca 1964 roku zastosowano kod 19, który dotyczy okresu pracy w dniówkach. W konsekwencji przyjęto 287 miesięcy z przelicznikiem 1,8 co jest zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy
i przepisami. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż na rozprawie 2 grudnia 2011 roku ubezpieczony oświadczył, że nie był członkiem drużyny ratowniczej.

Nadto Sąd Okręgowy ustalił dalej, iż w aktach organu rentowego znajdują się zaświadczenia pracodawców dotyczące przepracowanych dniówek przodkowych: od 26 maja 1961 roku do 9 października 1961 roku - 4 dniówki przodkowe, od 29 października 1963 roku do 24 lipca 1964 roku - 57 dniówek przodkowych, od 12 stycznia 1965 roku do 31 grudnia 1988 roku - 6774 dniówki, w tym do 1980 roku 4537 dniówek oraz od 1 stycznia 1989 roku
do 31 grudnia 1989 roku - 178 dniówek.

Sąd Okręgowy, kierując się powyższymi ustaleniami, opartymi, zdaniem Sądu, na wiarygodnych dowodach, uznał, iż odwołanie było częściowo zasadne. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy
z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz .U. z 2004r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur stosuje się przelicznik 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d, a to pracy przodkowej oraz pracy w drużynach ratowniczych. Stosownie do art.53 ust. 2 emerytury oblicza się z uwzględnieniem pełnych miesięcy, zatem dniówki przodkowe należy przeliczyć na miesiące. Uwzględniając treść § 31 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń
(Dz. U. nr 10, poz.49 ze zm.) podane w zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia, dniówki robocze zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 22 dni robocze, a za okresy przed dniem 1 stycznia
1981 r. - 25 dni roboczych. Dlatego też organ rentowy musiał na miesiące osobno przeliczyć dniówki przypadające przed 1 stycznia 1981 r. i po tej dacie.

Sąd Okręgowy stwierdził, iż ubezpieczony przepracował : 4598 dniówek przodkowych do 31 grudnia 1980 roku / 4+57+4537/ oraz 2415 dniówek
od 1 stycznia 1981 do 31 grudnia 1989 roku / 2237+178/ Daje to : 4598 : 25 = 183 miesiące plus 2415 : 22 = 109 miesięcy; razem 292 miesiące, podlegających przeliczeniu przelicznikiem 1,8.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w każdym przypadku ustalania prawa do świadczenia, na organie rentowym ciąży obowiązek dokonania analizy akt sprawy i należytego określenia wysokości świadczenia. Wniosek o przeliczenie emerytury ubezpieczony złożył 4 marca 2010 roku. W przedmiotowej sprawie dokumentacja znajdująca się w aktach organu rentowego była wystarczająca do ustalenia okresu pracy górniczej z przelicznikiem 1,8. Ustalając w sposób nieprawidłowy wysokość emerytury, organ rentowy popełnił błąd, stąd myśl
art. 133 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz.1227) zobowiązany jest do wyrównania świadczenia za trzy lata wstecz
od daty złożenia wniosku, co prowadzi do zmiany decyzji na podstawie
art. 477 14 § 2 k.p.c.

Natomiast, w ocenie Sądu Okręgowego, nieuzasadnionym było żądanie ubezpieczonego zastosowania aktualnej kwoty bazowej. Ubezpieczony nie nabył nowej emerytury i nie przepracował co najmniej 30 miesięcy
po przyznaniu świadczenia. W tej części oraz co do zastosowania przelicznika 1,8 do okresu ponad 292 miesięcy, Sąd oddalił odwołanie na podstawie art.477 14 § 1 k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie
art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości, zarzucił: naruszenie prawa materialnego, a to art. 51ust. 1 pkt 2 , 50d i 53 ust. 2 ustawy o rentach i emeryturach z FUS w związku z § 31 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń przez niesłuszne uznanie, że okres 2337 dniówek przodkowych w okresie 1.01.1981r. - 31.12.1988r. daje ubezpieczonemu prawo do 101 miesięcy pracy, gdy kalendarzowo w tym okresie jest jedynie 96 miesięcy.

Podnosząc powyższy zarzut, skarżący organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu środka odwoławczego apelujący wskazał, iż w okresie
od 1.01.1981r. do 31.12.1988r. ubezpieczony przepracował 2237 dniówek przodkowych i stosując prawidłowy dzielnik – 22 dniówki, stanowi to 101 miesięcy pracy górniczej, tj. 8 lat 5 miesięcy i 20 dni. Okres od 1.01.1981r.
do 31.12.1988r. daje 8 lat kalendarzowych, a więc 96 miesięcy.
Skarżący podkreślił, że przeliczniki górnicze nie mogą powodować sytuacji,
że ubezpieczonemu zalicza się dłuższy okres pracy, niż to wynika z kalendarza. Wspomniana „superata" 5 miesięcy spowodowała, że ZUS zaliczył ubezpieczonemu nie 292 miesiące, a 287 miesięcy, jak to wynika z decyzji wymiarowych.

W odpowiedzi na apelację, ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje, podnosząc,
iż „2337 dniówek przodkowych daje 101miesięcy pracy tj. 8 lat 5 miesięcy
i 20 dni. Dokonane wyliczenie Sądu jest właściwe i nie ma podstaw by je
w jakikolwiek sposób kwestionować”.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie albowiem jej podstawy są usprawiedliwione.

Weryfikacja wysokości emerytury górniczej ubezpieczonego w związku
z wykazanym stażem pracy górniczej, obejmującej pracę przodkową oraz wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy była przedmiotem decyzji z dnia 10 grudnia 2002r. Decyzją tą, wydaną w rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia 8 października 2002r., organ rentowy, poczynając od dnia 1.12.2002r., do wyliczenia emerytury górniczej przyjął 287 miesięcy pracy górniczej liczonej przelicznikiem 1,8 oraz 26 miesięcy według przelicznika 1,5 – w miejsce uprzednio uwzględnianych w decyzji z dnia 15 września 1992r. – 298 miesięcy z przelicznikiem 1,8 i 15 miesięcy z przelicznikiem 1,5.

Decyzję z dnia 10 grudnia 2002r. ubezpieczony zaskarżył odwołaniem.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, iż do okresów pracy górniczej od 26.05.1961r. do 9.10.1961r. i od 29.10.1963r. do 24.07.1964r. błędnie zastosował przelicznik 1,8, co spowodowało zawyżenie okresów pracy podlegających zaliczeniu do 298 miesięcy. Kwestia zasadności zweryfikowania okresów pracy górniczej miała zostać zbadana przez Sąd Okręgowy
w Gliwicach podczas ponownego rozpoznania sprawy, zgodnie z punktem 2 wyroku tut. Sądu Apelacyjnego z dnia 22 stycznia 2004r. sygn. III AUa 1490/03, uchylającego zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 5 marca 2003r., sygn. VIII U 120/03 w części dotyczącej zmiany stażu pracy górniczej. Jednak cofnięcie przez ubezpieczonego w tej części odwołania na rozprawie w dniu 20 lipca 2004r., uczyniło tą kontrolę już niemożliwą (vide: k.328 v, t. IV a.e.), co skutkowało umorzeniem postępowania sądowego postanowieniem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 20 lipca 2004r. sygn. akt VIII U 1030/04 oraz uprawomocnieniem zaskarżonej decyzji, wydanej na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. Nr 162, poz.1118
ze zm.).

Ponownie prawidłowość ustalenia wymiaru okresów pracy górniczej, przyjętych do obliczenia górniczej emerytury, ubezpieczony zakwestionował we wniosku z dnia 4 marca 2010r., a następnie w odwołaniu od decyzji z dnia
26 kwietnia 2010r., inicjując postępowanie odwoławcze. Przy ustaleniu wysokości emerytur górniczych, o których mowa w art. 50d lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, m.in. za okresy pracy wymienione w art. 50d, przelicznik 1,8 za każdy rok takiej pracy (art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
– tekst jednolity: Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz.1227 ze zm.- dalej zwanej ustawą).

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że ubezpieczony udokumentował wykonywanie pracy przodkowej do 31.12.1980r. w ilości 4 dniówek w okresie od 26.05.1961r. do 9.10.1961r. (4 miesiące i 15 dni), 57 dniówek w okresie od 29.10.1963r. do 24.07.1964r. (8 miesięcy 27 dni) oraz 4537 dniówek przodkowych w okresie od 12.01.1965r. do 31.12.1980r. (15 lat 11 miesięcy
i 19 dni), łącznie – 4598 dniówek przodkowych, co – po przeliczeniu na miesiące (1 miesiąc – 25 dni roboczych - §31 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7.02.1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe
i zasad wypłaty tych świadczeń
– Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) – stanowi
183 miesiące. Z kolei po dniu 31.12.1980r. pracodawca ubezpieczonego wykazał 2237 dniówek w okresie od 1.01.1981r. do 31.12.1988r. (8 lat = 96 miesięcy) oraz 178 dniówek w okresie od 1.01.1989r. do 31.12.1989r. (1 rok = 12 miesięcy). Dniówki przeliczone po 1.01.1981r. na miesiące (1 miesiąc – 22 dni robocze) - to 8 miesięcy pracy przodkowej z okresu od 1.01.1989r. do 31.12.1989r. oraz 96 miesięcy (22 dni x 96 miesięcy = 2112 dniówek przodkowych); w sumie – 104 miesiące; razem 287 miesięcy pracy górniczej liczonej według przelicznika 1.8.

Jakkolwiek wyliczenie Sądu Okręgowego, przyjmującego za okres
po 31 grudnia 1980r. łącznie 109 miesięcy pracy górniczej liczonej
z zastosowaniem przelicznika 1,8, jest poprawne matematycznie (2237 dniówek przodkowych z okresu od 1.01.1981r. do 31.12.1988r. + 178 takich dniówek
z okresu od 1.01.1989r. do 31.12.1989r. = 2415:22), to jednak słusznie zarzuca skarżący organ rentowy, że świadczenie w okresie 8 lat tj. przez 96 miesięcy
(od 1.01.1981r. do 31.12.1988r.) pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, nie może powodować, iż do obliczenia wysokości górniczej emerytury uwzględniony zostanie okres przekraczający rzeczywisty okres wykonywania pracy przodkowej; tu: 2237 dniówek przodkowych daje 101 miesięcy,
co stanowi 8 lat i 5 miesięcy. Z tego względu zaliczone decyzją z dnia
15 września 1992r. 298 miesięcy pracy górniczej organ rentowy pomniejszył
o 11 miesięcy, które doliczył do stażu pracy górniczej podlegającej uwzględnieniu przelicznikiem 1,5 i staż ten wzrósł do 26 miesięcy.

Emeryturę górniczą, do obliczenia której wysokości przyjęto wskazany wyżej staż pracy górniczej, organ rentowy wypłacał ubezpieczonemu aż do
31.12.2005r. z naruszeniem art. 51 ust. 2 ustawy, stanowiącego, iż przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur łączny okres pracy obliczony
z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się
w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat. Bowiem uwzględniany okres pracy górniczej wynosił: 287 miesięcy liczonej przelicznikiem 1,8 = 516,6 miesięcy, 26 miesięcy liczonej po 1,5 = 39miesięcy; razem – 555,4 miesięcy.
Dopiero przyznając ubezpieczonemu nową emeryturę górniczą, decyzją z dnia 30 stycznia 2006r., organ rentowy prawidłowo uwzględnił: 287 miesięcy po 1,8 (516,6 miesięcy) i 16 miesięcy po 1,5 (24 miesiące) = 540,6 miesięcy.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny z mocy art. 368 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek