UZASADNIENIE

M. Ś. została oskarżona o to, że w działając czynem ciągłym w okresie od 10.11.2004r. do 30 lipca 2013r. w (...) Banku (...) S.A. o/C. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej jako pracownica w/w banku, będąc uprawnioną do zawierania umów kredytowych z klientami banku, wprowadziła w/w bank w błąd i sporządziła co najmniej 160 fikcyjnych dokumentów bankowych w postaci rachunków bankowych, pożyczek pieniężnych i poleceń przelewów pieniężnych co do 6-iu osób – klientów banku podrabiając podpisy w/w klientów banku i poświadczając w nich nieprawdę co do woli i zgody w/w osób rzekomych kredytobiorców – klientów w/w banku na pobranie takich pożyczek i kredytów, przez co doprowadziła w/w bank do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 295.527,54 zł, i tak:

- co do G. D., M. M., J. M. i A. Ś. poświadczyła nieprawdę co do ich zatrudnienia i zarobków, podrabiając przy tym ich podpisy na 51 dokumentach bankowych banku (...) S.A.: o treści (...) na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie kredytu detalicznego nr (...), na oświadczeniu o dochodach i zobowiązaniach nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...) na oświadczeniu o dochodach i zobowiązaniach nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na oświadczeniu o dochodach nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na oświadczeniu o dochodach nr (...), na umowie o pożyczkę z wnioskiem o wydanie karty nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na oświadczeniu o dochodach nr (...); o treści (...) na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na oświadczeniu o dochodach nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki nr (...), na oświadczeniu o dochodach i zobowiązaniach nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...) na wniosku o udzielenie pożyczki nr (...), na oświadczeniu o dochodach i zobowiązaniach nr (...), na umowie o pożyczkę z wnioskiem o wydanie karty nr (...), na oświadczeniu o egzekucji stanowiącym załącznik do wniosku nr (...), na oświadczeniu o egzekucji stanowiącym załącznik do wniosku nr (...), na wniosku o pożyczkę nr (...), na oświadczeniu dotyczącym zgody na przetwarzanie danych jako załącznik do wniosku nr (...), na oświadczeniu o dochodach nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki nr (...), na oświadczeniu o dochodach i zobowiązaniach nr (...); o treści (...) na umowie o pożyczkę nr (...), na załączniku do umowy nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki nr (...), na oświadczeniu o dochodach i zobowiązaniach jako załącznik do wniosku nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...), na oświadczeniu będącym załącznikiem do pożyczki nr (...), na oświadczeniu o poddaniu się egzekucji będącym załącznikiem do pożyczki nr (...), na umowie o pożyczkę nr (...); o treści (...) na umowie o pożyczkę nr (...), na wniosku o udzielenie pożyczki pieniężnej nr (...), na oświadczeniu o dochodach nr (...), przy czym pożyczki te zostały formalnie spłacone w baku z kont innych osób,

- co do T. K. i H. I. podrobiła ich podpisy na 109 dokumentach w postaci umów rachunków bankowych i karty płatniczej oraz poleceniach przelewów pieniężnych i pobrała w ten sposób z ich kont pieniądze w łącznej wysokości 295.527,54 zł, które przeznaczyła na swoje osobiste potrzeby, przy czym w stosunku do T. K. podrobiła 35 pisemnych dyspozycji wpłat i wypłat pieniężnych nanosząc podpis (...) na dokumentach: umowie korzystania z systemu bankowości elektronicznej z dn. 17 kwietnia 2009r., umowie rachunku i karty płatniczej z dn. 27grudnia 2010r., umowie rachunku i karty płatniczej z dn. 05 sierpnia 2011r., potwierdzeniach transakcji gotówkowych z dnia 9 sierpnia 2007r. na kwotę 3.700 zł, z dnia 8 października 2007r. na kwotę 6.000 zł z dnia 8 listopada 2006r. na kwotę 2.000 zł, z dnia 4 listopada 2008r. na kwotę 2.800 zł, z dnia 3 grudnia 2008r. na kwotę 2.900 zł, z dnia 6 października 2006r. na kwotę 1.700 zł, z dnia 13 marca 2006r. na kwotę 1.400 zł, z dnia 7 sierpnia 2006r. na kwotę 1.400 zł, z dnia 17 stycznia 2007r. na kwotę 1.200 zł, z dnia 17 października 2008r. bez wpisanej kwoty, z dnia 21 października 2008r. na kwotę 30 zł, z dnia 8 stycznia 2007r. na kwotę 2.000 zł, z dnia 9 lutego 2007r. na kwotę 1.200 zł, z dnia 4 lutego 2009r. na kwotę 2.950zł, z dnia 17 lipca 2009r. na kwotę 2.860 zł, z dnia 18 kwietnia 2008r. na kwotę 600 zł, z dnia 15 czerwca 2007r. na kwotę 1.300 zł, z dnia 24 kwietnia 2008r. na kwotę 230zł, oraz z dnia 10.11.2004r. na kwotę6 tys. Zł, z dnia 11.10.2005r. na kwotę 180 zł, z dnia 15.11.2005r. na kwotę 3.200 zł, z dnia 8.12.2005r. na kwotę 7 tys. Zł, z dnia 20.12.2005r. na kwotę 2 tys. Zł, z dnia 14.02.2006r. na kwotę 1 tys. Zł, z dnia 6.04.2006r.na kwotę 1.300 zł, z dnia 12.04.2006r. na kwotę 700 zł, z dnia 7.06.2006r. na kwotę3.500 zł, z dnia 7.09.2006r. na kwotę 2.500 zł, z dnia 11.09.2006r. na kwotę 1 tys. Zł, z dnia 7.12.2006r. na kwotę 2.500 zł, z dnia 27.12.2010r. na kwotę 4.500 zł oraz z dnia 27.12.2010r. na kwotę 11.200 zł

-zaś w stosunku do H. I. podrobiła 74 pisemne dyspozycje wpłat i wypłat pieniężnych nanosząc podpis (...) na dokumentach – potwierdzeniach transakcji gotówkowych, i tak:

z dnia 6 października 2005 roku na kwotę 4.000 zł, z dnia 12 października 2005r. na kwotę 7.400 zł, z dnia 14 grudnia 2005r. na kwotę 800 zł, z dnia 9 stycznia 2006r. na kwotę 2.000 zł, z dnia 7 lutego 2006 roku na kwotę 2.000 zł, z dnia 15 lutego 2006 r. na kwotę 600 zł, z dnia 24 lutego 2006r.na kwotę 300zł, z dnia 9 marca 2006r. na kwotę 2.000 zł, z dnia 24 marca 2006r. na kwotę 800 zł, z dnia 14 czerwca 2006roku na kwotę 1.200 zł, z dnia 11 lipca 2006r. na kwotę 2.000 zł, z dnia 18sierpnia 2006r. na kwotę 400 zł, z dnia 24 sierpnia 2006r. na kwotę 300 zł, z dnia 18 października2006r. na kwotę 300 zł, z dnia 21 listopada 2006roku na kwotę 2.000 zł, z dnia 8 czerwca 2007roku na kwotę 2.100 zł, z dnia 18 czerwca2007 roku na kwotę 800 zł, z dnia 7 grudnia 2007r. na kwotę 780 zł, z dnia 14 grudnia 2007r. na kwotę 300 zł, z dnia 21 sierpnia 2009 roku na kwotę 5.000 zł, z dnia 26 sierpnia 2009 roku na kwotę 47.720,89 zł, z dnia 27 sierpnia 2009 roku na kwotę 200 zł, z dnia 27sierpnia 2009 roku na kwotę 15.500 zł, z dnia 1 września 2009 roku na kwotę 2.500 zł, z dnia 4września 2009 roku na kwotę 600 zł, z dnia 18.09.2009roku na kwotę 900 zł, z dnia 21 września 2009 roku na kwotę 700 zł, z dnia 29 września 2009 roku na kwotę 7.000 zł z dnia 19 października 2009 roku na kwotę 2.000 zł, z dnia 23 października 2009 roku na kwotę 7.000 zł, z dnia 3 listopada2009 roku na kwotę 1.300 zł, z dnia 17 listopada 2009 roku na kwotę 800 zł, z dnia 24 listopada 2011 roku na kwotę 350 zł, z dnia 24 listopada 2009r. na kwotę 800 zł, z dnia 24.11.2011 na kwotę 350 zł, z dnia 23 grudnia 2009r. na kwotę 300 zł z dnia 5 stycznia 2010r. na kwotę 600 zł, z dnia 25 stycznia 2010r. na kwotę 1.500 zł, z dnia 1 lutego 2010r. na kwotę 1.700 zł, z dnia 16 lutego 2010r., na kwotę 500 zł, z dnia 26 marca 2010r. na kwotę 400 zł, z dnia 6 maja 2010r. na kwotę 1.500 zł, z dnia 14 maja 2010r. na kwotę 800 zł, z dnia 18 maja 2010r. na kwotę 1.200 zł, z dnia 30 lipca 2010r. na kwotę 63.000 zł, z dnia 30 lipca 2013r. na kwotę 1.450 zł, z dnia 14 kwietnia 2011r. na kwotę 1.700 zł, z dnia 18 kwietnia 2011r. na kwotę 800 zł, z dnia 21 kwietnia 2011r. na kwotę 700 zł, z dnia 2 maja 2011r. na kwotę 1.450 zł, z dnia 5 maja 2011r. na kwotę 230 zł, z dnia 1 czerwca 2011r. na kwotę 600 zł, z dnia 1 czerwca 2011r. na kwotę 450 zł, z dnia 1 czerwca 2011r. na kwotę 2.500 zł, z dnia 6 czerwca 2011r. na kwotę 200 zł, z dnia 9 czerwca 2011r. na kwotę 50 zł, z dnia 10 czerwca 2011r. na kwotę 500 zł, z dnia 14 czerwca 2011r. na kwotę 280 zł, z dnia17 czerwca 2011r. na kwotę 670 zł, z dnia 30 czerwca 2011r. na kwotę 1.145 zł, z dnia 19 sierpnia 2011r. na kwotę 450zł, z dnia 23 sierpnia 2011r. na kwotę 400 zł, z dnia 27 września 2011r. na kwotę 20 zł, z dnia 21 listopada 2011r. na kwotę 450 zł, z dnia 2 marca 2012r. na kwotę 80 zł, z dnia 31 maja 2012r. na kwotę 50 zł, z dnia 26 października 2012r. na kwotę 500 zł, z dnia 31 października 2012r. na kwotę 450 zł, z dnia 31 października 2012r. na kwotę 240 zł, z dnia 8 listopada 2012r. na kwotę 800 zł, z dnia 12 listopada 2012r. na kwotę 1.300 zł, z dnia 19 listopada 2012r. na kwotę 550zł, z dnia 23 listopada 2012r. na kwotę 150 zł, z dnia 26 listopada 2012r. na kwotę 280 zł, z dnia 21 stycznia 2013r. na kwotę 53 zł, z dnia 30 lipca 2013r. na kwotę 120 zł, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 kk oraz z art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 271 § 1 i 3 k.k. oraz art. 272 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 10 października 2016 roku, wydanym w sprawie II K 98/15, orzekł co następuje:

1) oskarżoną M. Ś. uznaje za winnego popełnienia zarzucanego jej czynu, którym wyczerpała znamiona ustawowe występku z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk oraz z art. 297 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w zw. z art.12 kk przy zast. art.11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk w brzmieniu ustawy kodeks karny obowiązującym do dnia 30.06.2015r i za ten czyn na podstawie art. 294 § 1 kk przy zast. art. 11 § 3 kk oraz na podstawie art. 33 § 1 , § 2 i § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk w brzmieniu ustawy kodeks karny obowiązującym do dnia 30.06.2015r wymierza jej karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności i karę grzywny w liczbie 100 (stu) stawek dziennych w wysokości po 30 (trzydzieści) złotych;

2) na podstawie art. 69 § 1 i § 2 kk , art. 70 § 1 pkt 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk w brzmieniu ustawy kodeks karny obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015r warunkowo zawiesza wykonanie kary pozbawienia wolności wymierzonej oskarżonej w punkcie 1 sentencji wyroku na okres próby wynoszący 4 (cztery) lata;

3) na podstawie art. 41 § 1 kk i art. 43 § 1 kk orzeka w stosunku do oskarżonej M. Ś. środek karny w postaci zakazu zajmowania stanowisk związanych z działalnością finansową na okres lat 4 (czterech);

4) na podstawie art. 46 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk w brzmieniu ustawy kodeks karny obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. orzeka wobec oskarżonej obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem opisanym w punkcie 1 sentencji wyroku i zasądza od oskarżonej M. Ś. na rzecz pokrzywdzonego (...) Banku (...) S.A. w K. kwotę 293.300,89 zł (dwieście dziewięćdziesiąt trzy tysiące trzysta złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy);

5) na podstawie art. 627 kpk i art. 624 § 1 kpk zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa opłatę w kwocie 900 (dziewięćset) złotych zaś wydatkami poniesionymi w sprawie obciąża Skarb Państwa.

Apelację od wyroku wniósł obrońca oskarżonej. Zaskarżył wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środkach karnych (pkt 3 i 4 wyroku). W odniesieniu do zakazu zajmowania stanowisk zaskarżył wyrok w części obejmującej zakres przedmiotowy zakazu. Zarzucił obrazę prawa materialnego, tj. art. 41 § 1 k.k. poprzez zbyt szerokie oraz nieprecyzyjne określenie zakresu przedmiotowego zakazu. W odniesieniu do obowiązku naprawienia szkody zarzucił obrazę prawa procesowego poprzez oddalenie wniosków dowodowych obrońcy, w szczególności dotyczących dowodu z opinii biegłego księgowego na okoliczność wysokości szkody. Zarzucił także w tym zakresie błąd w ustaleniach faktycznych podlegający na bezkrytycznym przyjęciu jako rzeczywistej wysokości szkody odpowiadający kwocie wypłaconej przez bank na rzecz T. K.. W konkluzji wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja obrońcy okazała się skuteczna tylko w tym zakresie, w jakim odnosiła się do zakresu orzeczonego środka karnego zakazu zajmowania stanowisk. W pozostałym zakresie apelacja jest bezzasadna.

Trafny okazał się zarzut związany z przedmiotowym zakresem zakazu zajmowania stanowisk, przy czym z nieco innych przyczyn, aniżeli te przytoczone w uzasadnieniu apelacji. Nie zachodziły przy tym podstawy do postulowanego przez obrońcę rozstrzygnięcia o charakterze kasatoryjnym, skoro wskutek zainicjowanej kontroli odwoławczej wystarczającym było orzeczenie o stosownej zmianie zaskarżonego wyroku. Samo orzeczenie zakazu oraz wymiar tego środka, były uzasadnione. Działalność przestępcza przypisana oskarżonej obejmuje okres niemal 9 lat. Wiązało się to z fałszowaniem dokumentacji bankowej, dokonywaniem oszukańczych operacji na rachunkach klientów banku, których obsługą zajmowała się oskarżona. Popełnienie tego przestępstwa było ewidentnym przejawem nadużycia zaufania, zarówno w relacji pomiędzy klientem a bankiem (jako instytucją finansową), jak i w relacji pomiędzy oskarżoną a jej pracodawcą. Oczywistą jest zatem konkluzja, że zachodziły przesłanki orzeczenia środka karnego zakazu zajmowania określonych stanowisk. Zakres przedmiotowy orzeczonego środka był jednak zbyt szeroki a przy tym dalece nieprecyzyjny, co naruszało normę art. 41 § 1 k.k. Zakaz zajmowania stanowisk winien przede wszystkim obejmować tę sferę aktywności zawodowej, w której funkcjonowała oskarżona dokonując przestępstwa. Szerszy zakres zakazu jest uzasadniony wtedy, gdy zachowanie sprawcy świadczy o zagrożeniu dla porządku prawnego także w sytuacji zajmowania w przyszłości innych, podobnych stanowisk. Nie można natomiast na podstawie art. 41 § 1 k.k. doprowadzić do faktycznego pozbawienia sprawcy możliwości podejmowania jakiejkolwiek aktywności zawodowej. Sformułowanie „stanowiska związane z działalnością finansową” nie jest wystarczająco dookreślone. Tak skonstruowane rozstrzygnięcie pomija fakt, iż niemal każda działalność zawodowa wiąże się w jakimś stopniu z finansami. Wykonanie takiego orzeczenia mogłoby okazać się problematyczne. Wymagałoby każdorazowego ustalania in concreto, czy dane stanowisko, do którego zajmowania oskarżona mogłaby aspirować, ma być dla niej niedostępne. Co więcej, także na stanowisku innego rodzaju mogłoby w konkretnych sytuacjach dochodzić do potrzeby zaangażowania oskarżonej, chociażby wpadkowo, w jakieś działania związane z finansami (np. odbiór gotówki dla pracodawcy, dokonanie płatności w placówce bankowej, skorzystanie z bankowości elektronicznej itd.). Środek karny z art. 41 § 1 k.k. nie może skutkować praktycznym wykluczeniem sprawcy z rynku pracy, a konstrukcja przyjęta przez Sąd Okręgowy stwarza takie ryzyko. Dlatego zmieniono zaskarżony wyrok w ten sposób, że w miejsce orzeczonego w punkcie 3 środka karnego w postaci zakazu zajmowania stanowisk związanych z działalnością finansową orzeczono środek karny w postaci zakazu zajmowania przez okres 4 lat stanowisk związanych z odpowiedzialnością za mienie powierzone. Tak określony zakres zakazu pozwala na precyzyjne ustalenie, które stanowiska mają być niedostępne dla oskarżonej. Będą to bowiem wszelkie stanowiska, w odniesieniu do których konieczne byłoby dokonanie przez pracodawcę powierzenia mienia, co jest czynnością sformalizowaną (art. 124 i nast. kodeksu pracy). Sąd Apelacyjny podzielił natomiast stanowisko Sądu Okręgowego co do wymiaru orzeczonego środka. Czteroletni okres zakazu nie cechuje się rażącą surowością, zwłaszcza w sytuacji, gdy przestępstwo będące przedmiotem osądu było popełniane przez okres ponad dwukrotnie dłuższy. Okoliczność podniesiona w apelacji, tj. ograniczenie zdolności oskarżonej do spłaty zadłużenia, jest naturalną konsekwencją popełnienia takiego przestępstwa, jakie jej przypisano. Nic nie stoi przy tym na przeszkodzie, by zarabiała w inny sposób, nie zajmując stanowisk związanych z odpowiedzialnością za mienie powierzone.

Chybione są zarzuty odnoszące się do orzeczonego wobec oskarżonej obowiązku naprawienia szkody. Jakkolwiek skarżący wprost tego nie artykułuje, istotą zarzutu drugiego jest teza, iż w sprawie zachodziła konieczność stwierdzenia niektórych okoliczności faktycznych przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych. Zarzut ten odnosi się zatem do wadliwego, zdaniem skarżącego, niezastosowania art. 193 k.p.k. Wbrew wywodom skarżącego ustalenie wysokości szkody nie wymagało jednak wiadomości specjalnych. To fakt, że ustalenia dotyczące szkody ma poczynić sąd, oczywiście opierając się na dowodach, które musi zbadać i ocenić. Jeśli opiera się na opinii biegłego to ocenia jego metodologię, jasność wywodu itd. Jeśli natomiast wyliczenie szkody pochodzi od pokrzywdzonego, to też nie można zaniechać jego weryfikacji, co może wymagać analizy dokumentacji źródłowej.

Pokrzywdzony bank przedstawił zestawienie operacji na rachunkach bankowych, które zakwestionowała posiadaczka tych kont T. K. (k. 433-435). Określono tam daty poszczególnych operacji, ich kwoty, dane osobowe i numery rachunków bankowych odbiorców, tytuły płatności i numery transakcji. Ani oskarżona ani jej obrońca nie przedstawili żadnych rzeczowych argumentów, które mogłyby wskazywać na dokonanie którejkolwiek z tych operacji za wiedzą i zgodą osoby uprawnionej.

Wobec braku podstaw do kwestionowania rzetelności zestawienia bezprawnych operacji na rachunku bankowym ustalenie zakresu podlegającej naprawieniu szkody sprowadzało się do prostych wyliczeń arytmetycznych. Należało zsumować kwoty poszczególnych operacji na rachunku bankowym (co dawało kwotę 316.500,89 zł) a od uzyskanego wyniku odjąć sumę dokonanych zwrotów (wynoszącą 92.200 zł). Do uzyskanego w ten sposób wyniku (224.300,89 zł) należało dodać kwotę 69.000 zł stanowiącą sumę dwóch wypłat z rachunku T. K., co do których środki zostały następnie przekazane na rachunki H. I..

Nie jest trafna argumentacja obrony co do kwestii podwójnego naliczenia kwoty 69.000 zł (pieniądze pobrane z rachunku H. I., przelane następnie z rachunku T. K. na rachunek H. I., co skutkowało zaspokojeniem jej roszczeń). Podstawą obowiązku naprawienia szkody były kwoty pieniężne zwrócone przez bank T. K., co – jak wynika z pisma banku (k. 431) nastąpiło w trzech transzach wynoszących odpowiednio: 69.000 zł (zwrot 6 sierpnia 2013 r.), 143.370,90 zł (zwrot 30 grudnia 2013 r.) i 80.929,99 zł (zwrot 30 stycznia 2015 r.) , co daje sumę 293.300,89 zł.

Bank ustosunkował się do zgłaszanych przez obronę zarzutów co do rzetelności wyliczeń szkody. Wyjaśniono sposób weryfikacji roszczeń T. K. i wskazano, na jakich dokumentach źródłowych się oparto (k. 521). Dokumenty te zostały dołączone do akt sprawy (k. 522-565). Nie sposób ograniczać zakresu odpowiedzialności oskarżonej do tego, do czego sama się przyznała, tj. do kwoty około 200.000 zł. Było to tylko określenie szacunkowe. Sama przyznała, że pełnej kwoty nie pamięta. Wyjaśniając, że kwota z zarzutu jest jej zdaniem zawyżona wskazała jednocześnie, że nie wie, o ile jest zawyżona i nie umie precyzyjnie wytłumaczyć, jakie to może być zawyżenie (k. 373). Oskarżona nie prowadziła ewidencji bezprawnie przelewanych środków. Nie sposób zatem zakładać, że jej szacunkowe wyliczenia są pewne. Ustalenie szkody nastąpiło w oparciu o dokumentację bankową. Przeanalizowano operacje na rachunkach bankowych i zidentyfikowano przelewy, które oskarżona zrealizowała bez zgody i wiedzy osób uprawnionych. Kryteria ustalenia tychże operacji były miarodajne a przez to prawidłowe. Stwierdzono, że podstawą ustaleń powinny być kwoty przelewane na rachunki osób spokrewnionych z oskarżoną a obcych dla klientki T. K. (k. 520v).

Podniesiona w apelacji okoliczność, tj. zwiększenie wysokości szkody o ponad 80 tysięcy złotych w stosunku do kwoty pierwotnie wskazywanej, nie świadczy o nierzetelności dokonywanych wyliczeń. Przeciwnie, jak wynika z dokumentacji przekazanej przez bank, roszczenia T. K. były wnikliwie weryfikowane i opierano się przy tym na szczegółowej analizie dokumentacji źródłowej. Różnica pomiędzy kwotą pierwotnie zarzuconą oskarżonej a tą, jaka finalnie znalazła się w zarzucie (m.in. wskutek dokonanego przez Sąd Okręgowy zwrotu sprawy w trybie art. 345 k.p.k.), jest wynikiem sukcesywnego ujawniania kolejnych bezprawnych działań oskarżonej, które złożyły się na całość przypisanego jej czynu ciągłego. Twierdzenie, że klientka banku,T. K. „przez półtora roku nie potrafiła się doliczyć braku kwoty ok. 80.000 zł” (tak w uzasadnieniu apelacji) jest w realiach sprawy zupełnie chybione. Nie sposób twierdzić, że trwający przez niemal dekadę proceder przestępczy wiążący się z dokonywaniem licznych operacji bankowych i fałszowaniem ponad setki dokumentów jest łatwy do szybkiego zweryfikowania. Czynienie z tego zarzutu klientce działającej w zaufaniu do banku, jest zaś wręcz niestosowne.

Nie zachodziła konieczność powoływania biegłego dla przeprowadzenia prostych wyliczeń matematycznych. Wyliczenie podlegającej naprawieniu szkody wymagało w pierwszej kolejności ustalenia, które przelewy były realizowane bezprawnie. W tym zakresie opinia biegłego nie mogła niczego wyjaśnić, bowiem oceny dowodów dokonuje organ postępowania karnego a nie biegły. Kwoty tak zidentyfikowanych transakcji należało następnie zsumować i uzyskany w ten sposób wynik zestawić z wartościami środków zwróconych. Zarzut naruszenia art. 193 k.p.k. należy więc uznać za chybiony.

Faktem jest, że istnieje różnica pomiędzy kwotą szkody wskazaną w zarzucie (295.527,54 zł) a sumą poszczególnych kwot wymienionych na podrobionych potwierdzeniach transakcji gotówkowych (32 potwierdzenia na łączną kwotę 80.850 zł dotyczące T. K. oraz 76 potwierdzeń na łączną kwotę 212.918,89 zł dotyczących H. I.). Rzecz jednak w tym, że wcale nie musiała zachodzić zgodność co do tych kwot, chociażby z tego względu, że jedno z podrobionych potwierdzeń, a to potwierdzenie z 17 października 2008 r. nie miało wpisanej kwoty – co wprost wynika z treści zarzutu. Metodologia wyliczenia szkody nie opierała się jednak na sumowaniu kwot z podrobionych przez oskarżoną dokumentów, lecz na analizie operacji na rachunkach bankowych, tzn. dokumentacji niepoddanej manipulacjom a przez to rzetelnej. Bezsporną okolicznością było podrobienie przez oskarżoną licznych potwierdzeń transakcji gotówkowych. Oskarżonej okazywano w toku śledztwa te dokumenty i przyznała się do ich podrobienia. To przyznanie się nie zostało później podważone wynikami postępowania dowodowego. Poza tym, jak wynika z informacji przekazanych przez pełnomocnika banku (k. 520) tylko część potwierdzeń transakcji była dostępna w formie papierowej. Co do pozostałych albo upłynął okres archiwizacji albo przelewy miały wyłącznie formę elektroniczną. Nie sposób było zatem opierać wyliczeń co do rzeczywistej wysokości wyrządzonej szkody na podrobionej przez oskarżoną, więc siłą rzeczy nierzetelnej a poza tym niekompletnej dokumentacji, o której mowa w opisie czynu.

Nie ma też wątpliwości, że przy wyliczaniu szkody uwzględniono sumę należności zwróconych przez oskarżoną, tj. łącznie 92.200 zł. Wynika to wprost z zestawienia tabelarycznego sporządzonego przez bank (k. 433-435). Inną kwestią jest to, czy kwotę 92.200 zł prawidłowo odliczono od wartości mienia, którym bank niekorzystnie rozporządził. Późniejszy zwrot wyłudzonych środków finansowych nie ma znaczenia dla samej realizacji znamion art. 286 k.k., skoro skutek popełnienia tego przestępstwa następuje z chwilą, gdy pokrzywdzony niekorzystnie rozporządził mieniem. To oznacza, że jako przedmiot czynności wykonawczej przypisanego oskarżonej przestępstwa należało uznać całość środków pieniężnych wyłudzonych od banku w sposób opisany w zarzucie a nie tylko kwotę, która stanowiła ostateczne saldo rozliczeń po częściowych zwrotach ze strony oskarżonej. Brak apelacji na niekorzyść oskarżonej uniemożliwiał jednak jakiekolwiek modyfikacje opisu w tym kierunku.

Nie ma też podstaw do formułowania zastrzeżeń odnośnie doliczenia odsetek do wysokości szkody, co oczywiście byłoby nieprawidłowe, skoro odsetki nie stanowią szkody wynikającej bezpośrednio z przestępstwa. Z oświadczenia pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (k. 471) wynikało co prawda, że kwota 295.527,54 zł wskazana w zarzucie mogła obejmować także odsetki wypłacone T. K. w kwocie 2.226,65 zł. Tym niemniej z pisma banku z k. 366 wynika, że oprócz zwracanych kwot wynikających z bezprawnie wykonanych przez oskarżoną operacji bankowych, bank zwrócił T. K. także kwotę 30.856,21 zł tytułem odsetek, co pomniejszono o 19 % podatku dochodowego, tj. o kwotę 5.955,84 zł. Kwota odsetek zwróconych przez bank była zatem inna, aniżeli wskazana na rozprawie przez pełnomocnika. Nie sposób było zatem twierdzić, że kwota 2.226,65 zł stanowiła odsetki, co skądinąd i tak nie mogło wpłynąć na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego. Wobec faktu, iż kwota wymieniona w zarzucie (którego opisu w części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku nie zmieniono), tj. 295.527,54 zł nie jest wyższa od wartości mienia, którego dotyczyło niekorzystne rozporządzenie przez bank, a apelacji na niekorzyść oskarżonej nie wniesiono, nie było podstaw do korekty opisu przez Sąd Odwoławczy.

Jak już wskazano wyżej, nie mogła być podstawą miarodajnych ustaleń wysokości szkody suma kwot wynikających z podrobionych przez oskarżoną potwierdzeń transakcji. Tym samym chybiony jest argument podnoszony w toku postępowania przez obrońcę (k. 467), że zachodzi różnica pomiędzy kwotą zwróconą T. K. (92.200 zł) a sumą dotyczących jej kwot wymienionych w zarzucie (80.850 zł). To analiza operacji na rachunkach bankowych dawała podstawy do czynienia ustaleń w tym zakresie a nie podrobione przez oskarżoną dokumenty, w tym jedno z potwierdzeń, które w ogóle nie określało kwoty. Nie sposób też zakładać, że bank bezkrytycznie uznał wszystkie roszczenia T. K., przerzucając następnie odpowiedzialność na oskarżoną. Trafnie ocenił to Sąd Okręgowy w swoim uzasadnieniu wskazując m.in., że nie można było przecież z góry zakładać, że roszczenia banku wobec oskarżonej zostaną potwierdzone. Nie ma potrzeby, by powtarzać w tym miejscu wywody Sądu I instancji na ten temat, które Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje.

Mając na uwadze całość powyższych rozważań, opierając się na dyspozycji art. 437 § 2 k.p.k., Sąd Apelacyjny zaskarżony wyrok zmienił w sposób opisany w pkt. 1 wyroku, w pozostałym zakresie utrzymując go w mocy. Konsekwencją częściowego tylko uwzględnienia apelacji wniesionej na rzecz oskarżonej było rozstrzygnięcie o kosztach procesu na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. Oskarżoną zwolniono od ponoszenia kosztów sądowych postępowania odwoławczego, bowiem w jej aktualnej sytuacji finansowej i materialnej poniesienie tych kosztów byłoby nadmiernie uciążliwe.

SSO del. Arkadiusz CichockiSSA Mariusz ŻakSSA Małgorzata Niementowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE