Sygnatura akt VI Ka 609/17
Dnia 12 września 2017 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący SSO Arkadiusz Łata
Sędziowie SSO Marcin Schoenborn (spr.)
SSO Grzegorz Kiepura
Protokolant Kamil Koczur
przy udziale Mariusza Adamioka Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Z.
po rozpoznaniu w dniu 12 września 2017 r.
sprawy skazanego J. L. ur. (...) w miejscowości R.
syna J. i C.
o wydanie wyroku łącznego
na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu
z dnia 6 kwietnia 2017 r. sygnatura akt II K 88/17
na mocy art. 437 § 1 kpk, art. 624 § 1 kpk
1. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. D. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;
3. zwalnia skazanego od zapłaty wydatków za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa.
Sygn. akt VI Ka 609/17
wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 12 września 2017 r. sporządzone w całości na wniosek obrońcy skazanego
Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem łącznym z dnia 6 kwietnia 2017 r. sygn. akt II K 88/17 orzekł wobec skazanego na mocy art. 85 § 1 i 2 kk oraz art. 86 § 1 i 4 kk karę łączną 5 lat pozbawienia wolności - z połączenia wymierzonych skazanemu: kary łącznej pozbawienia wolności w sprawie Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. akt II K 27/08 oraz kar pozbawienia wolności w sprawach Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. akt II K 475/11 i II K 214/16 (pkt 1), a w zakresie kar wymierzonych w sprawach Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. akt VII K 1026/03, VII K 1332/04, II K 678/06 i II K 151/15 na mocy art. 572 kpk postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego umorzył (pkt 4). Ponadto zapadło rozstrzygnięcie oparte o art. 577 kpk o zaliczeniu na poczet kary łącznej orzeczonej w pkt 1 okresów odbywania kary łącznej ze sprawy Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. akt II K 27/08 oraz okresu zaliczonego na poczet kary ze sprawy Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. akt II K 475/11 (pkt 2). Ustalone zostało też z powołaniem się na art. 576 § 1 kpk, że w częściach nieobjętych wyrokiem łącznym połączone wyroki podlegają odrębnemu wykonaniu (pkt 3). Z kolei na podstawie art. 624 § 1 kpk skazany został zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych (pkt 5).
Przywołany wyrok w części orzeczenia o karze na korzyść skazanego zaskarżył jego obrońca. Zarzucając mającą wpływ na jego treść obrazę art. 7 kpk polegającą na dowolnej, a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego, a to opinii Zakładu Karnego w Z., a także mający wpływ na treść wyroku błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy zasada pełnej absorpcji nie może znaleźć zastosowania i zastosowanie zasady częściowej asperacji, podczas gdy istnieją przesłanki przemawiające za zastosowaniem zasady pełnej absorpcji przy wydawaniu wyroku łącznego, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie skazanemu kary łącznej 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył, co następuje.
Apelacja obrońcy na uwzględnienie nie zasługiwała.
Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybień podniesionych w środku odwoławczym, nakierowanym jedynie przeciwko rozstrzygnięciu o karze łącznej, a konkretnie jej wymiarowi.
Apelujący nie kwestionował natomiast wyroku w pozostałej części. W pełni więc aprobował ukształtowany przez Sąd Rejonowy zbieg przestępstw determinujący kary podlegające łączeniu, co akurat nie mogło dziwić, albowiem w tym zakresie nie zostały popełnione żadne błędy. Sąd I instancji zgodnie z art. 19 ust. 1 in fine ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396) prawidłowo zastosował art. 85 kk w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r.. Zachodziła przecież potrzeba orzeczenia kary łącznej również w związku ze skazaniem J. L. po dniu wejścia w życie w/w ustawy nowelizującej. Przepisy Rozdziału IX Kodeksu karnego w poprzednim brzmieniu nie były natomiast dla skazanego względniejszymi, tj. nie doprowadziłyby do wydania orzeczenia pod względem skutków prawnych dla skazanego korzystniej kształtującego perspektywę dalszej jego izolacji od orzeczenia opartego na aktualnym stanie prawnym. Za ich zastosowaniem in concreto nie przemawiała zatem reguła intertemporalna z art. 4 § 1 kk.
Warte jest też podkreślenia, że nie zachodziły również warunki do orzeczenia wobec skazanego łącznego zakazu prowadzenia pojazdów. Nie zostały tego rodzaju środki karne podlegające łączeniu z mocy art. 90 § 2 kk, wymierzone skazanemu każdorazowo w rozmiarze 10 lat w odniesieniu do wszelkich pojazdów mechanicznych za zbiegające się przestępstwa w rozumieniu art. 85 kk w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2015 r.. Przestępstwa, za które J. L. został skazany w sprawie II K 151/15, dopuścił się bowiem 2 stycznia 2015 r., a więc już po wydaniu wyroku w sprawie II K 475/11, w której za czyn popełniony w dniu 23 stycznia 2011 r. również został orzeczony wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów. Zastosowania w tym zakresie aktualnego stanu prawnego nie uzasadniał natomiast art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, skoro potrzeba orzeczenia takiego łącznego zakazu nie byłaby związana z prawomocnym skazaniem J. L. po dniu 1 lipca 2015 r.. Wyroki w sprawach II K 475/11 i II K 151/15 zapadłe przed tą datą, również przed dokonaną z tym dniem zmianą stanu prawnego stały się prawomocne. Owe zakazy zostały zatem wcześniej wobec niego prawomocnie orzeczone, tym samym potrzeba rozważenia orzeczenia łącznego zakazu już wówczas zaistniała. Poza tym, gdyby nawet chcieć stosować znowelizowane przepisy Rozdziału IX Kodeksu karnego, łączeniu zakazów, jakkolwiek jeszcze nie wykonanych w całości, sprzeciwiałby się art. 85 § 3 kk stosowany odpowiednio z mocy art. 90 § 2 kk. Zakaz prowadzenia pojazdów w sprawie II K 151/15 został przecież orzeczony za przestępstwo popełnione już w trakcie wykonywania takiego zakazu wymierzonego w sprawie II K 475/11. Obowiązywał przecież od uprawomocnienia się orzeczenia w dniu 25 sierpnia 2008 r. i od tego dnia biegł 10 letni jego okres, który został przerwany dopiero po osadzeniu skazanego w zakładzie karnym w dniu 23 grudnia 2015 r. celem odbycia kary pozbawienia wolności wymierzonej mu w sprawie II K 151/15 (por. 43 § 2 i 2a kk).
W świetle powyższego, a także bacząc na to, że zaskarżony wyrok nie był dotknięty tzw. bezwzględnymi przyczynami odwoławczymi, nie było przesłanek do orzekania w szerszych zakresie, niż w granicach środka zaskarżenia i podniesionych zarzutów.
Odnosząc się natomiast już konkretnie do zarzutów apelacji obrońcy należy wyraźnie zaznaczyć, iż uchybieniem, jakiego miał się dopuścić Sąd Rejonowy wedle skarżącego, było wymierzenie skazanemu zbyt surowej kary łącznej pozbawienia wolności w następstwie nieprawidłowego ustalenia okoliczności istotnych dla jej wymiaru, będącego również wynikiem sprzecznej z art. 7 kpk oceny opinii zakładu karnego, co doprowadziło do ukształtowania jej rozmiaru w wysokości zbliżonej do sumy łączonych kar, miast na poziomie najwyższej z kar podlegających łączeniu. Inaczej rzecz ujmując uważa skarżący, iż skazany zasłużył na możliwie najłagodniejsze potraktowanie, gdyż pozytywnie jest oceniane jego zachowanie w czasie odbywania kary, jest krytyczny wobec popełnionych przestępstwa, poza tym relacje zachodzące pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami, ich związek przedmiotowo-podmiotowy, nie uzasadniały, wymierzenia kary jedynie o 6 miesięcy krótszej od sumy łączonych kar.
Przypomnieć więc trzeba, że Sąd Rejonowy karę łączną 5 lat pozbawienia wolności ukształtował z połączenia kary łącznej 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kary 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności, a także kary 1 roku i 2 miesięcy miesięcy pozbawienia wolności, gdzie suma kar wynosiła 5 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Orzekł zatem wobec skazanego karę łączną w rozmiarze wprawdzie dalekim od najwyższej z łączonych kar, nie mniej wciąż odbiegającym od maksimum przewidzianego w art. 86 § 1 i 4 kk.
Zgodzić się jednak trzeba z Sądem I instancji, iż za takim wymiarem kary łącznej przemawiały po pierwsze relacje przedmiotowo-podmiotowe pomiędzy zbiegającymi się czynami, które skarżący zdaje się kompletnie lekceważyć, nie zauważając, że węzłem poprzednio orzeczonej kary łącznej 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności stanowiącej zgodnie z art. 85 § 2 kk podstawę wymiaru kary łącznej orzeczonej zaskarżonym wyrokiem objęta została również kara 2 lat pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 157 § 1 kk i to popełnione na chwilę obecną przeszło 12 lat temu, podobnie jak czyn z art. 244 kk, za który kara 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności również stanowiła podstawę tamtej kary łącznej. Tymczasem kolejne łączone kary wymierzone zostały skazanemu za czyny popełnione odpowiednio 23 stycznia 2011 r. i 23 grudnia 2015 r.. Ponadto nie tylko godziły w powagę orzeczeń sądowych, ale również w bezpieczeństwo w komunikacji, skoro skazany miał też kierować w stanie nietrzeźwości pojazdem mechanicznym, bądź mając uprzednio cofnięte uprawnienia do kierowania pojazdami. Rodzaje przypisanych skazanemu przestępstw, jak i dzielące je odstępy czasu, wykluczały tak ścisły związek pomiędzy zbiegającymi się czynami, jakiego doszukiwał się skarżący. Tymczasem im luźniejsze są relacje pomiędzy czynami, tym bardziej przeważać powinno kumulowanie poszczególnych kar (por. wyrok SN z 25 października 1983 r., IV KR 213/83, OSNKW z 1984 r., z. 5-6, poz. 65; wyrok SN z dnia 15 maja 1990 r., IV KR 80/90, LEX nr 22064; wyrok SA w Krakowie z dnia 10 października 1991 r., II AKr 127/91, KZS z 1991 r., z. 10, poz. 10).
Już tylko z tego względu nie było warunków do zastosowania zasady absorpcji. Poza tym stosuje się ją wyjątkowo i to jedynie wtedy, gdy przestępstwa objęte zbiegiem wskazują na bliską więź przedmiotową i podmiotową, są jednorodzajowe i popełnione zostały w bliskim związku czasowym i miejscowym, stanowiąc w istocie jeden zespół zachowań sprawcy, objęty jednym planem działania, mimo godzenia w różne dobra (por. wyrok SA w Szczecinie z 7 marca 2013 r., II AKa 1/13. LEX nr 1293731). Ma więc ona zastosowanie, gdy związek podmiotowo-przedmiotowy zbiegających się przestępstw jest tak ścisły, że upodabnia je do jednego przestępstwa jak w przypadku pomijalnego zbiegu przestępstw lub ciągu przestępstw, gdy nie potrzeba podwyższać progu represji karnej (por. wyrok SA w Krakowie z 20 września 2012 r., II AKa 168/12, KZS 2012/10/39).
Poza tym nie jest tak, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo ocenił dowód z opinii zakładu karnego. Wbrew twierdzeniom skarżącego jej wymowa wcale nie świadczyła tak korzystnie o skazanym. Podkreślono przecież w niej, iż skazany nie wykazuje zbytniego zaangażowania w proces resocjalizacji, co dość obszernie też umotywowano przedstawiając jego funkcjonowanie w jednostce penitencjarnej. Bacząc na dotychczasową wielokrotną karalność J. L. wyrażającą się przede wszystkim nieprzestrzeganiem nakazu trzeźwości w ruchu drogowym, a także lekceważeniem wyroków sądowych zakazujących mu prowadzenia pojazdów, co przy tym istotne również poza granicami kraju, nie podobna przyjmować, iż wyrażany werbalnie krytyczny stosunek do popełnionych przestępstw niejako przesądza, iż zrozumiał on swe dotychczasowe po wielokroć na przestrzeni wielu lat powtarzane wysoce naganne zachowania i nie wymaga żadnego oddziaływania, aby w przyszłości nie wejść ponownie w konflikt z prawem. Tym samym nie można zaakceptować twierdzenia, że okres jego dalszej izolacji był możliwie najkrótszy, bowiem wystarczy dla osiągnięcia celów szczególno-prewencyjnych.
Nie można też zapominać, co zdaje się cechować wywód apelującego, że i kara łączna, jako pewna formuła służąca podsumowaniu dotychczasowej działalności przestępczej skazanego i zracjonalizowaniu kary, jaką winien dalej odbyć, musi też oddziaływać na społeczeństwo kształtując w nim właściwe postawy, w tym poszanowanie dla obowiązującego porządku prawnego. Będąc karą sprawiedliwą nie może być więc karą zbyt łagodną, która mogłaby zostać odebraną jako sposób na uniknięcie negatywnych konsekwencji wynikających z kolejnych skazań.
Popełnienie dotychczas przez J. L. w sumie ośmiu przestępstw w kraju i jednego za granicą na przestrzeni niemal piętnastu lat, w tym części w warunkach recydywy z art. 64 § 1 kk, musiało być natomiast istotnym czynnikiem prognostycznym, negatywnie świadczącym o skazanym. Podobnie należało ocenić fakt, iż orzeczone pierwotnie z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności z wyroków w sprawach Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. akt VII K 1057/05 i VII K 1242/05 zarządzone zostały do wykonania, a po objęciu węzłem kary łącznej w sprawie II K 27/08 i ich częściowym odbyciu w ramach węzła tej kary, skazany w okresie próby wynikającym z udzielonego mu warunkowego przedterminowego zwolnienia w dniu 17 stycznia 2011 r. popełnił kolejne przestępstwo. Z tych względów właśnie kara łączna musiała być ukształtowania surowiej, niż wynikałoby to choćby z dyrektywy zasady częściowej kumulacji w wysokości zbliżonej do minimum (por.. wyrok SA w Łodzi z dnia 20 września 2001 r., II AKa 154/01, Prok.i Pr. z 2002 r. z.4, poz. 26, wyrok SA w Warszawie z dnia 12 lipca 2000 r., II AKa 171/00, OSA z 2001 r., z. 2, poz. 5).
W tych warunkach w żadnym razie nie popełnił Sąd Rejonowy uchybień podniesionych w środku odwoławczym. Tym samym Sąd Okręgowy nie miał powodów, by nie zaakceptować wysokości wymierzonej skazanemu przez Sąd Rejonowy kary łącznej. Jakkolwiek dość surowa, za rażąco niewspółmiernie surową nie mogła być potraktowana. Jej bezwzględny charakter też nie mógł budzić wątpliwości.
Mając na uwadze powyższe, a także nie znajdując innych niż podniesione w apelacji uchybień, które miałyby wpływ na treść zaskarżonego wyroku, jak też takich podlegających uwzględnieniu niezależnie od kierunku i granic zaskarżenia orzeczenia, Sąd odwoławczy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Zasądzając koszty obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym, wobec ich nieopłacenia przez skazanego i złożenia wymaganego wniosku przez obrońcę, Sąd odwoławczy kierował się uregulowaniami art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze oraz oraz § 4 ust. 1 i 3 oraz 17 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714). W konsekwencji objęły one opłatę w wysokości należnej za obronę w sprawach o wydanie wyroku łącznego podwyższoną o stawkę podatku VAT obowiązującą w dacie orzekania.
Zwalniając z kolei skazanego od ponoszenia wydatków postępowania drugoinstancyjnego Sąd odwoławczy kierował się tym, że w sytuacji, w jakiej się on znajduje, a więc gdy od niespełna dwóch lat jest nieprzerwanie pozbawionym wolności, a przed nim jeszcze dalszy pobyt w warunkach izolacji, poniesienie ich przez niego byłoby zbyt uciążliwe.