UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 grudnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił E. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy, powołując się na przepis art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 887) i w związku z § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) wskazał, że prawo do emerytury na warunkach określonych w tych przepisach przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku będącemu pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli na dzień 1 stycznia 1999 roku posiada co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz nie przystąpi do otwartego funduszu emerytalnego albo złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa. Zgodnie z ust. 1 § 2 w/w rozporządzenia okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji i zgodnie z obowiązującymi przepisami, wydając świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym powołuje się na odpowiednie rozporządzenie i zarządzenie. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił 25 lat, 6 miesięcy i 23 dni stażu pracy w tym 25 lat, 3 miesiące i 25 dni okresów składkowych oraz 2 miesiące i 28 dni okresów nieskładkowych. Nie wykazał natomiast 15 lat okresów pracy w warunkach szczególnych (a jedynie 3 lata i 8 miesięcy) (decyzja k. 6-6 odw. akt ZUS plik IV).

W dniu 30 stycznia 2017 roku wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury od daty nabycia uprawnień do emerytury, tj. od 21 grudnia 2016 roku. Wniósł o zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. w okresie od 30 stycznia 1979 roku do 14 listopada 1987 roku na stanowisku pracownika wytwórni pasz, w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w okresie od 1 grudnia 1987 roku do 30 kwietnia 1991 roku na stanowisku robotnika produkcyjnego kabli, w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w okresie od 1 maja 1991 roku do 30 czerwca 1991 roku na stanowisku pracownika produkcji kabli, w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w Ł. w okresie od 1 sierpnia 1991 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku pracownika fizycznego zakładu kabli oraz okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej od 26 stycznia 1977 roku do 20 grudnia 1978 roku. Podniósł, iż wynika to ze złożonych przez niego świadectw pracy, zaś praca w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. została podjęta w krótkim czasie po odbyciu zasadniczej służby wojskowej (odwołanie k. 2-4).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodatkowo podniósł, iż uwzględnił wnioskodawcy jako okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat i 8 miesięcy okres zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 1 marca 1973 roku do 31 października 1976 roku. Nie kwestionując spornych okresów zatrudnienia, organ wskazał, że złożone przez odwołującego świadectwa pracy nie spełniają przesłanek określonych w przepisach. Podał także, że okres odbywania zasadniczej służby wojskowej w świetle art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (Dz. Nr 44 poz. 220) wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby pracownik podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy – art. 108 nie stanowi zatem w przeciwieństwie do art. 125 ustawy z dnia 30 stycznia 1959 roku, że okres służby wliczany jest do okresu pracy w szczególnych warunkach). Dodał, że przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca był zatrudniony w Zakładzie (...) w Ł., natomiast po odbyciu – w (...) Przedsiębiorstwie (...) (odpowiedź na odwołanie k. 5-6).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. K., urodzony (...), z wnioskiem o emeryturę wystąpił w dniu 16 grudnia 2016 roku. Nie jest członkiem OFE (wniosek k. 1 akt ZUS plik IV).

Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 25 lat, 6 miesięcy i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych (okoliczność bezsporna).

ZUS uznał za udokumentowany jako staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 1 marca 1973 roku do 31 października 1976 roku (okoliczność bezsporna, karta przebiegu zatrudnienia k. 5 akt ZUS plik IV).

Wnioskodawca był zatrudniony w okresie od 22 listopada 1976 r. do 25 stycznia 1977 r. w Kombinacie (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku robotnika niewykwalifikowanego (świadectwo pracy k. 5 – 5 odw. akt ZUS plik I oraz k. 9 – 9 odw. akt ZUS plik II).

Od 26 stycznia 1977 r. do 20 grudnia 1978 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową (wyciąg z książeczki wojskowej k. 6 – 7 akt ZUS plik I)

W okresie od 15 stycznia 1979 r. do 17 stycznia 1979 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Oddział w A. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku topiarza szkliwa (świadectwo pracy k. 8 – 8 odw. akt ZUS plik I oraz k. 10-10 odw. akt ZUS plik II)

W okresie od 30 stycznia 1979 roku do 14 listopada 1987 roku pracował w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. na stanowisku pracownika wytwórni pasz (świadectwo pracy k. 4 -4 odw. akt ZUS plik I oraz k. 33-33 odw. oraz k. 11-11 odw. akt ZUS plik II, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 10-10 odw. akt ZUS plik I, karta obiegowa zmiany w stosunku pracy (zwolnienia) k. 34, porozumienie zmieniające k. 45).

Wyprodukowaną śrutę robiono pasze dla zwierząt, odprzedawano bądź wykorzystywano na własne potrzeby (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:10:14).

Wnioskodawca był członkiem spółdzielni i z tego tytułu otrzymywał udział w zysku. Uchwałę Walnego Zgromadzenia Spółdzielni o przyjęciu wnioskodawcy w poczet członków spółdzielni wydano w dniu 5 lutego 1979 r. (deklaracja przystąpienia na członka i uchwała spółdzielni o przyjęciu na członka k. 40, wniosek o rozwiązanie stosunku członkowstwa w spółdzielni k. 35, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:12:50, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:10:14).

Stosunek pracy został rozwiązany wskutek skreślenia z listy członków spółdzielni – porozumienie stron (świadectwo pracy k. 33-33 odw. oraz k. 11-11 odw. akt ZUS plik II).

Wnioskodawca pracował przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych. W 1981 r. wnioskodawca odbywał kursy specjalistyczne w zakresie obsługi kotłów parowych wysokoprężnych (pismo pracodawcy k. 39, pismo Okręgowego Inspektoratu (...) Energetycznej k. 39)

Pracował cały czas na śrutowni (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37).

Praca wnioskodawcy polegała na obsłudze śrutownika. Do śrutownika, czyli dużego młyna z silnikiem 18 kW, było wrzucane za pomocą wózka przez rurę ze zbiornika zboże. Następnie śrutownik mielił zboże na śrutę, tj. drobną kaszkę. Maszynę obsługiwał wraz z drugim pracownikiem. Wnioskodawca musiał włączyć śrutownik, który śrutownik znajdował się w piwnicy zakładu. Ustawiało się natężenie prądu, co miało wpływ na wielkość ześrutowania. Następnie odbierał śrutę z podajnika, który znajdował się na pierwszym piętrze przesłuchanie wnioskodawcy (zeznania świadka M. G. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:21:18, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:04:06, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:04:06, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37).

Przy rozdrabianiu zboża wydzielał się kurz (zeznania świadka M. G. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:21:18, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:04:06, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37). Nie było wentylacji, ona otwierano jedynie latem (zeznania świadka M. G. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:21:18, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:04:06

W okresie tego zatrudnienia nie był oddelegowywany do innych prac (zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:03, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37).

Nie było przestojów. Krótkotrwałe awarie usuwano w ramach obowiązków (zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:03, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37, 00:09:23).

Wnioskodawca pracował po 8 dziennie a czasami i dłużej, pięć dni w tygodniu a czasem w soboty pracujące (zeznania świadka M. G. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:21:18, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:03, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37, 00:09:23).

Odwołujący wynagradzany był w ramach dniówek obrachunkowych. Otrzymywał także dodatek stażowy (karta ewidencji pracy i dochodów ubezpieczonego – spółdzielcy k. 47-47 odw.)

Ubezpieczony otrzymywał codziennie 1 litr mleka (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:02:37, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:04:06) Początkowo pracownicy otrzymywali dodatek za pracę w warunkach szkodliwych (zeznania świadka M. G. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:21:18, zeznania świadka H. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:04:06)

W okresie od 1 grudnia 1987 roku do 30 kwietnia 1991 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku robotnika produkcyjnego kabli. Stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania przez zakład pracy z przyczyn ekonomicznych (świadectwo pracy k. 11 akt ZUS plik I oraz k. 12-12 odw. akt ZUS plik II, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 12 -12 odw. akt ZUS plik I)

W okresie tego zatrudnienia ubezpieczony zajmował się wyłącznie pracą na wytłaczarce. Była to długa maszyna ślimakowa, za pomocą której powlekał druty miedziane (kable elektryczne) na gorąco tworzywem sztucznym o nazwie polwinit. Pilnował by kable były równo pokryte tworzywem. Gdy kończył się drut zatrzymywał maszynę by włożyć kolejny drut i dalej powlekać. Kable po ich powleczeniu odbierał drugi pracownik (zeznania świadka A. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:27:55, zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:32:30, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:13, 00:14:11).

Maszyna generowała kopcenie (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:14:11).

Tworzywo osiągało temperaturę 170-180 stopni, topiło się w tej maszynie. (zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:32:30, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:14:11).

Tworzywo było płynne i wytwarzało opary. (zeznania świadka A. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:27:55, zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:36:16)

W okresie tego zatrudnienia wnioskodawca nie był oddelegowywany do innych prac. (zeznania świadka A. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:27:55, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:13).

Nie było żadnych przestojów w pracy. (zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:36:16)

Wnioskodawca pracował po 8 godzin dziennie a czasami dłużej, a także w soboty. (zeznania świadka A. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:27:55, zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:36:16, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:13).

Pracodawca wypłacał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych (świadectwo pracy k. 11 akt ZUS plik I oraz k. 12-12 odw. akt ZUS plik II, zeznania świadka A. S. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:27:55, zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:32:30, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:13). Nie zapewniał żadnych posiłków (zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:32:30, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:11:13).

W okresie od 1 maja 1991 roku do 30 czerwca 1991 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku pracownika produkcji kabli. Stosunek pracy ustał z upływem czasu na jaki był zawarty (świadectwo pracy k. 13-13 odw. akt ZUS plik I oraz k. 13-13 odw. akt ZUS plik II, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 15-15 odw. akt ZUS plik I).

Następnie - od 1 sierpnia 1991 roku do 30 listopada 2001 roku - był pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w Ł. zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownika fizycznego zakładu kabli. Stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania przez zakład pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (świadectwo pracy k. 14 akt ZUS plik I oraz k. 14 akt ZUS plik II).

W okresie tego zatrudnienia zajmował się wykonywaniem tych samych obowiązków co w poprzednim przedsiębiorstwie, tj. powlekaniem przewodu koncentrycznego tworzywem sztucznym. Pracował w tym samym budynku, przy tej samej maszynie. Większość czasu wnioskodawca pracował przy wytłaczarce (zeznania świadka B. Z. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:38:25, zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:51:19, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:15:30).

Tworzywo osiągało temperaturę około 200 stopni (zeznania świadka B. Z. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:38:25)

Opary z wytłaczarki rozchodziły się po całej hali. Był uciążliwy hałas (zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:56:18)

Nie było żadnych przestojów w pracy (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:17:43).

Gdy nie było potrzeby wykonywać powyższych czynności wnioskodawca szedł na drugą halę, na której była wytłaczarka do powlekania żyłą kabla koncentrycznego. Żyła to środek kabla koncentrycznego. Pomagał też innym pracownikom oplatać te kable. Pracował na przewijarkach, oplatarkach, skręcarkach, przeciągarce, to jest maszynach, na których przygotowywano koncentryk do ostatecznego powleczenia. Te czynności ubezpieczony wykonywał na zmianie nocnej, bo wówczas się nie wytłaczało. Przy nawijarkach wnioskodawca nawijał cieniutkie druciki na cewki, po czym te cewki były zakładane do oplatarek i oplatały żyłę a następnie oplecione szły na dużą wytłaczarkę. Te inne czynności wykonywało się w hali produkcyjnej. Tam też była powlekarka. Panował tam hałas powyżej 95 decybeli (zeznania świadka B. Z. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:38:25, 00:47:06, 00:48:37, zeznania świadka W. P. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:51:19, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:18:54)

Przez pierwsze 3 – 4 lata wnioskodawca pracował na 3 zmiany. Ze względu na hałas po tym czasie zlikwidowano nocną zmianę. (zeznania świadka B. Z. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:47:06)

Wnioskodawca pracował po 8 godzin dziennie, przez 5 dni w tygodniu, czasem w soboty. (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:15:30, 00:17:43).

Pracodawca wypłacał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych (świadectwo pracy k. 13-13 odw. akt ZUS plik I oraz k. 13-13 odw. akt ZUS plik II, zeznania świadka B. Z. e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:49:58, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:15:30). Nie zapewniał żadnych posiłków (przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół z 26 września 2017 roku 00:16:17 w zw. z e-protokół z 30 czerwca 2017 roku 00:15:30).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, których wiarygodność nie była przez strony kwestionowana, oraz zeznania odwołującego się i zgłoszonych przez niego świadków M. G., A. S., W. P., B. Z. i H. S..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2017 r. poz. 1383 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl art. 184 ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z przepisu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. W myśl ustępu 2 art. 32 dla celów ustalenia tych uprawnień za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Zasady przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz wykazy stanowisk do tego uprawniających określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm).

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Dodatkowo § 1 ust. 2 rozporządzenia stanowi, iż właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, iż do prac w warunkach szczególnych należy wymienione w dziale X pod poz. 10 prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty. Praca tego rodzaju została wyszczególniona także w dziale X pod poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zarządzenie wymienia stanowiska pracy: agregatowy czyszczenia rozdrabniania ziarna (pkt 1), mieszankowy śruty i komponentów paszowych (pkt 2), dozowacz surowców na mieszanki paszowe (pkt 3), robotnik za i wyładunkowy zbóż, komponentów paszowych i paszy gotowej (pkt 4), robotnik magazynowy (pkt 5) oraz robotnik pomocniczy – renowator opakowań pasz (pkt 6).

W dziale III wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. pod poz. 88 wymienione także zostały „Prace przy produkcji kabli” a pod poz. 77 „Powlekanie na gorąco metalami kolorami lub tworzywami sztucznymi”. W wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19 maja 1983 r. w dziale III pod poz. 88 wymieniona została praca na stanowiskach impregnowacza kablowego (pkt 1), krajacza materiałów elektroizolacyjnych (pkt 2), lutowacza kablowego (pkt 3), operatora drążkarki kabli i przewodów (pkt 4), oplatacza kablowego (pkt 5), przewijacza kabli, przewodów i zył (pkt 6), skręcacza kablowego (pkt 7) i zbrojarza kablowego (pkt 8). Natomiast w dziale III pod poz. 77 tego zarządzenia wymieniona została m.in. praca na stanowisku powlekacza tworzywami sztucznymi (pkt 8).

Stosownie zaś do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił warunki do uzyskania emerytury w zakresie wymaganego wieku i ogólnego stażu pracy.

Wnioskodawca nie może jednak uzyskać prawa do emerytury bowiem nie wykazał wymaganego 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Jako okres pracy w warunkach szczególnych organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy okres pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 1 marca 1973 roku do 31 października 1976 roku w wymiarze 3 lat i 8 miesięcy. Spór dotyczył wymienionych w odwołaniu okresów zatrudnienia wnioskodawcy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. w okresie od 30 stycznia 1979 roku do 14 listopada 1987 roku na stanowisku pracownika wytwórni pasz, w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w okresie od 1 grudnia 1987 roku do 30 kwietnia 1991 roku na stanowisku robotnika produkcyjnego kabli, w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w okresie od 1 maja 1991 roku do 30 czerwca 1991 roku na stanowisku pracownika produkcji kabli oraz w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w Ł. w okresie od 1 sierpnia 1991 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku pracownika fizycznego zakładu kabli, za które nie zostały wystawione świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący się domagał się nadto uwzględnienia w stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej od 26 stycznia 1977 roku do 20 grudnia 1978 roku.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. sygn. III AUa 3113/08, opubl. LEX nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 r. sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 r. sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60/. Jednocześnie w judykaturze ugruntowane jest stanowisko, iż regulacja § 2 statuująca ograniczenia dowodowe nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków /por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. III UZP 5/85; uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, opubl. OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562/.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe na okoliczność rodzaju i charakteru wykonywanych przez wnioskodawcę czynności obejmujące analizę złożonej do akt sprawy dokumentacji pracowniczej oraz zeznania wnioskodawcy i zgłoszonych przez niego świadków.

W oparciu o dostępną dokumentację osobową Sąd ustalił, że w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wnioskodawca był zatrudniony w okresie od 1 grudnia 1987 roku do 30 kwietnia 1991 roku na stanowisku robotnika produkcyjnego kabli.

Dalej ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w okresie od 1 maja 1991 roku do 30 czerwca 1991 roku na stanowisku pracownika produkcji kabli.

Następnie wnioskodawca zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w Ł. w okresie od 1 sierpnia 1991 roku do 30 listopada 2001 roku na stanowisku pracownika fizycznego zakładu kabli.

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że w objętych sporem okresach od 1 grudnia 1987 roku do 30 kwietnia 1991 roku, od 1 maja 1991 roku do 30 czerwca 1991 roku oraz od 1 sierpnia 1991 roku do 30 listopada 2001 roku wnioskodawca wykonywał prace w warunkach szczególnych. Z zeznań świadków wynika, że wnioskodawca zajmował się pracami przy produkcji kabli tj. przy ich powlekaniu na gorąco w bardzo wysokiej temperaturze. Obsługiwał wyłącznie wytłaczarkę, tj. długą maszynę ślimakową, za pomocą której powlekał druty miedziane (kable elektryczne bądź kable koncentryczne) na gorąco tworzywem sztucznym o nazwie polwinit. Pilnował by kable były równo pokryte tworzywem. Gdy kończył się drut zatrzymywał maszynę by włożyć kolejny drut i dalej powlekać. Kable po ich powleczeniu odbierał drugi pracownik. Przy wykonywaniu tych czynności oprócz wysokiej temperatury panował uciążliwy hałas. Przy czym w Przedsiębiorstwie (...) poza pracą na wytłaczarce, którą wnioskodawca obsługiwał przez większość swojego czasu pracy, sporadycznie pracował także na drugiej hali, na której była wytłaczarka do powlekania żyłą kabla koncentrycznego (żyła to środek kabla koncentrycznego) jak i pomagał też innym pracownikom oplatać te kable. Pracował na przewijarkach, oplatarkach, skręcarkach, przeciągarce, to jest maszynach, na których przygotowywano koncentryk do ostatecznego powleczenia. W hali tej panował ogromny hałas. W powyższych objętych sporem okresach wnioskodawca nie był oddelegowywany do innych prac, nie miał żadnych przestojów w pracy, pracował po 8 godzin dziennie a czasami dłużej, a także w soboty. Pracodawca wypłacał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych co w pierwszych dwóch spornych okresach potwierdzają dodatkowo oprócz świadków także świadectwa pracy.

W ocenie Sądu zeznania świadków pozwałyby zatem na zakwalifikowanie jako okresy pracy w warunkach szczególnych pracy przypadającej w okresach od 1 grudnia 1987 roku do 30 kwietnia 1991 roku, od 1 maja 1991 roku do 30 czerwca 1991 roku oraz od 1 sierpnia 1991 roku do 30 listopada 2001 roku. Uznanie tych okresów dałoby wnioskodawcy dodatkowy okres prac w warunkach szczególnych w wymiarze 11 lat (tj. 3 lata i 5 miesięcy plus 2 miesiące oraz 7 lat i 5 miesiące). Wraz ze stażem uznanym przez ZUS łączny staż pracy w warunkach szczególnych wyniósł 14 lat i 8 miesięcy.

Natomiast brak było jakichkolwiek podstaw do uznania za pracę w warunkach szczególnych pracy świadczonej przez wnioskodawcę w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w okresie od 30 stycznia 1979 roku do 14 listopada 1987 roku. Wnioskodawca nie był bowiem zatrudniony w oparciu o umowę o pracę, a zlecone zadania wykonywał w ramach stosunku członkowstwa. Wynagradzany był podobnie jak inni członkowie (...) dniówkami obrachunkowymi.

Prawo do emerytury w warunkach szczególnych wiąże się z pracowniczym charakterem zatrudnienia. Stosownie do art. 2 k.p., pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Ustawodawca nie przewidział w rolniczej spółdzielni produkcyjnej formy zatrudnienia występującej w spółdzielni pracy, w której stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią a jej członkiem nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o pracę (art. 182 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze; tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.). Inaczej rzecz ujmując, zatrudnienie członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w tej spółdzielni wynika ze stosunku członkostwa, a nie ze spółdzielczej umowy o pracę.

Stanowisko takie było wielokrotnie prezentowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego jak i sądów powszechnych. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012 r., w sprawie I UK 384/11 wskazano, iż „okres zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jej członek nie jest bowiem pracownikiem, a tylko on ma prawo do takiego świadczenia.”( LEX nr 1212661, G.Prawna (...) ); w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2012 r., w sprawie I UK 325/11 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „praca w charakterze członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie daje prawa do przejścia na emeryturę w wieku niższym niż podstawowy wiek emerytalny z uwagi na zatrudnienie w szczególnych warunkach.”( LEX nr 1125267).

Podobne stanowisko wyraził także Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 18 stycznia 2005 r., w sprawie II UK 136/04 ( LEX nr 602703), z dnia 21 października 2009 r., w sprawie I UK 115/09 ( LEX nr 558571) oraz Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 11 września 2012 r., wydanym w sprawie III AUa 325/12 ( LEX nr 1220638), Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 12 marca 2013 r., wydanym w sprawie III AUa 1223/12, Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 28 maja 2013 r., wydanym w sprawie III AUa 1910/12 ( LEX nr 1322451) i Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 30 kwietnia 2013 r., wydanym w sprawie III AUa 1450/12 ( LEX nr 1316241).

Nadto w wyroku z dnia 8 grudnia 2009 r. w sprawie I UK 186/09 Sąd Najwyższy stwierdził, że przyjęcie pracownika w poczet członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej powoduje dorozumiane rozwiązanie dotychczasowego stosunku pracy za porozumieniem stron, bowiem członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może pozostawać z tą spółdzielnią w pracowniczym stosunku zatrudnienia, zaś okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).( OSNP 2011/13-14/189).

Odnosząc się wreszcie do spornej kwestii jaką było zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zasadniczej służby wojskowej odbywanej przez wnioskodawcę w okresie czasu od 26 stycznia 1977 roku do 20 grudnia 1978 roku, to wskazać należy na obowiązujący wtedy art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz.U. z 2004 r., Nr 241, poz. 2416, ze zm.), zgodnie z którym czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął - w zakreślonym ustawowo terminie trzydziestu dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej - zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby.

Zgodnie zaś z § 19 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia /ust. 1/. Prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4 /ust. 2/.

W wyroku z dnia 6 kwietnia 2006 r. sygn. III UK 5/06, wydanym na gruncie przepisów wcześniej obowiązującej ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z dnia 30 stycznia 1959 r., Sąd Najwyższy stwierdził, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia /opubl. OSNP 2007/7-8/108, M.P.Pr. (...)/. W kolejnych orzeczeniach Sąd Najwyższy prezentował jednolitą wykładnię według której okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 r., II UK 215/09 OSNP 2011 nr 15-16, poz. 219; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2010 r., I UK 333/09, LEX nr 585739; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., II UK 265/11, LEX nr 1227192). W wyroku z dnia 25 lutego 2010 r. sygn. II UK 215/09 Sąd Najwyższy stwierdził, że żołnierz zasadniczej służby wojskowej, któremu na podstawie § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 39, poz. 176, ze zm.) zaliczono służbę wojskową do zatrudnienia w pierwszej kategorii zatrudnienia i który następnie na mocy § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 13, poz. 86 ze zm.) zachował to uprawnienie, ma prawo do zaliczenia tej służby jako okresu pracy w szczególnych warunkach na podstawie § 19 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /OSNP 2011/15-16/219/.

W niniejszej sprawie nie wykazano aby praca wykonywana przez wnioskodawcę w okresie przypadającym przed powołaniem do odbywania zasadniczej służby wojskowej zaliczana była do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. A skoro tak, to wnioskodawcy nie przysługiwało prawo do zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach na podstawie § 19 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W konsekwencji, ponieważ warunek minimum 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach nie został spełniony, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy odwołanie jako bezzasadne oddalił.

K.W.