sygn. akt II Cz 466/15
Dnia 4 listopada 2015 r.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny - Odwoławczy
w następującym składzie:
Przewodniczący SSO Janusz Kasnowski
Sędziowie SO Tomasz Adamski
SO Aurelia Pietrzak (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2015 r. w Bydgoszczy
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z wniosku J. T.
z udziałem Z. S., A. T., H. T., J. S., L. K., S. D., B. N., D. P. i K. S.
o stwierdzenie nabycia spadku
na skutek zażalenia uczestnika A. T. na postanowienie Sądu Rejonowego w Szubinie IX Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w Żninie z dnia 20 grudnia 2013 r.
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie.
Na oryginale właściwe podpisy
II Cz 466/15
Wnioskodawca J. T. domagał się stwierdzenia nabycia spadku po K. T. na podstawie testamentu z dnia 4 marca 2002 r.
W toku postępowania uczestniczka S. D. przedłożyła testament z dnia 21 maja 2005 r., w którym K. T. odwołała wszystkie wcześniejsze rozporządzenia testamentowe i jednocześnie rozrządziła całym swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Szubinie IX Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Żninie umorzył postępowanie (punkt 1) i stwierdził, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (punkt 2).
W uzasadnieniu Sąd wskazał, że w dniu 28 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy ogłosił postanowienie o uznaniu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej poświadczenia autentyczności testamentu K. T. z dnia 21 maja 2005 r. wydanego przez Wysoki Trybunał Anglii i Walii (...) w B. w dniu 3 lutego 2009 r. Z tego względu – w ocenie Sądu – wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia o dziedziczeniu po K. T. jest aktualnie zbędne.
Wobec powyższego Sąd Rejonowy na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. umorzy postępowanie, a o kosztach orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.
Zażalenie na postanowienie złożył uczestnik A. T. domagając się jego uchylenia i kontynuowania postępowania w sprawie wskazując w uzasadnieniu, że z racji kwestionowania w sprawie zdolności testowania spadkodawczyni przy sporządzeniu testamentu z dnia 21 maja 2005 r. konieczne jest dalsze prowadzenie postępowania w sprawie. Uczestnik zaznaczył, że nie kwestionuje orzeczenia Wysokiego Trybunału Anglii i Walii w B., ale to, co legło u podstaw tego orzeczenia, a mianowicie okoliczność, czy spadkodawczyni była zdolna do sporządzenia testamentu, na jaki powołuje się uczestniczka S. D..
Uczestniczka S. D. w odpowiedzi na zażalenie wniosła o jego oddalenie i obciążenie uczestnika A. T. kosztami postępowania zażaleniowego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Przede wszystkim zwrócić należy uwagę, że z postanowienia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 28 maja 2013 r. wynika tylko to, że poświadczenie autentyczności testamentu K. T. wydane przez Wysoki Trybunał Anglii i Walii (...) w B. w dniu 3 lutego 2009 r. zostało uznane na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Tymczasem wyłącznie na podstawie tego orzeczenia i zdaje się twierdzeń uczestniczki S. D., Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że wskazane postanowienie stoi na przeszkodzie rozpoznaniu niniejszej sprawy o stwierdzenie nabycia spadku po K. T.. Uzasadnienie kontrolowanego postanowienia nie zawiera jakiegokolwiek wywodu odnośnie skutków prawnych przedmiotowego orzeczenia Wysokiego Trybunału Anglii i Walii w B., uznanego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, dla niniejszego postępowania, co pozwala na przyjęcie, że Sąd Rejonowy w ogóle nie badał tej kwestii. Sąd pierwszej instancji nie poddał analizie również tego, czy w postępowaniu przed wskazanym Trybunałem oceniana była także zdolność testowania spadkodawczyni w dniu 21 maja 2005 r., co stanowi główny zarzut podnoszony przez uczestników w niniejszym postępowaniu, czy też postępowanie w zakresie poświadczenia autentyczności ma jedynie formalny charakter a z racji jego istnienia i uznania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podważenie ważności testamentu nie jest obecnie możliwe.
Jednocześnie nie może umykać z pola widzenia treść art. 1108 § 1 k.p.c., z którego wynika, że do jurysdykcji krajowej należą sprawy spadkowe, jeżeli spadkodawca w chwili śmierci był obywatelem polskim lub miał miejsce zamieszkania bądź miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. W sprawie nie ulega wątpliwości, że spadkodawczyni K. T. miała obywatelstwo polskie i miała miejsce zamieszkania w Polsce (co wynika z odpisu skróconego aktu zgonu). Jeżeli natomiast w skład spadku po niej wchodziła nieruchomość położona za granicą, jurysdykcja sądów polskich w tym zakresie jest wyłączona (art. 1110[2] k.p.c.), jednakże dotyczy to tylko tejże nieruchomości. Wprawdzie zasadą jest, że stwierdzenie nabycia spadku powinno dotyczyć całego spadku i że ograniczenie się w tym względzie jedynie do części majątku spadkowego jest niedopuszczalne, to jednak silniejszą zasadą jest to, że sądy polskie mogą orzekać jedynie w granicach jurysdykcji. W konsekwencji przyjmuje się, że majątek spadkowy ulega podziałowi na dwie części: jedną stanowi nieruchomość położona za granicą, a drugą – pozostały majątek (J. Ciszewski, Komentarz do art. 1108 Kodeksu postępowania cywilnego, LEX 2012; uchwała Sądu Najwyższego z 31.05.1975 r., III CZP 78/75, OSNC 1976, nr 3, poz. 33). Sąd pierwszej instancji nie poczynił żadnych ustaleń w tym zakresie na poparcie zasadności swojego rozstrzygnięcia.
Reasumując, na tym etapie sprawy, bez wnikliwej analizy wskazanych wyżej okoliczności, niewyjaśnionych przez Sąd pierwszej instancji, zaskarżone postanowienie uznać należy za przedwczesne i z tego względu nie mogło ono spotkać się z aprobatą Sądu Okręgowego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie.
Na oryginale właściwe podpisy
Za zgodność z oryginałem