UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku, wydając w dniu 5 września 2017 r.
w sprawie o sygn. akt IV K 147/17 wyrok łączny w stosunku do H. M. , ustalił, że został on skazany prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 16 grudnia 2009 r.
w sprawie II K 40/09 za popełniony w dniu 6 września 2008 r. czyn z art.
280 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności; kara ta została wykonana
w całości w okresie od 19 lutego 2010 r. do 19 lutego 2012 r.;

2. Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie IV K 132/10, częściowo zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 2 czerwca 2011 r., sygn. akt II AKa 144/11, za czyny:

a) popełniony w okresie nie wcześniej niż od 1 października 2009 r. i nie później niż do 19 lutego 2010 r. czyn z art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zb. z art. 59 ust. 3 tej ustawy w zw.
z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności (punkt I aktu oskarżenia),

b) popełniony w dniu 19 lutego 2010 roku czyn z art. 178a § 1 k.k. (punkt VI aktu oskarżenia) na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

za które orzeczono karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności; kara ta została wykonana w całości w okresie od 19 lutego 2012 r. do 19 maja 2013 r.;

3. Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 10 lipca 2012 r.
w sprawie II K 1055/11, utrzymanego w całości wyrokiem Sądu Okręgowego
w Gdańsku z dnia 4 grudnia 2012 r., sygn. akt V Ka 1072/12, za popełniony
w okresie od 9 grudnia 2010 r. do 19 grudnia 2010 r. czyn z art. 247 § 1 k.k. na karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności; kara ta została wykonana
w całości w okresie od 19 maja 2013 r. do dnia 19 sierpnia 2014 r.;

4. Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 20 lutego 2015 r.
w sprawie II K 1405/11, częściowo zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego
w Gdańsku z dnia 11 sierpnia 2015 r., sygn. akt XIII Ka 595/15, za czyny:

a) popełniony w dniu 19 lutego 2010 r. czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 283 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

b) popełniony nie wcześniej niż w dniu 1 października 2009 r. i nie później niż do 19 lutego 2010 r. czyn z art. 282 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę 1 roku
i 2 miesięcy pozbawienia wolności;

c) popełniony nie wcześniej niż 1 października 2009 r. i nie później niż 31 października 2009 r. czyn z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 283 k.k. na karę 1 roku pozbawienia wolności;

d) popełniony nie wcześniej niż 1 października 2009 r. i nie później niż 30 listopada 2009 r. czyn z art. 13 § 2 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 283 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

za które orzeczono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności;

5. Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie X K 827/15 za popełniony w dniu 19 czerwca 2015 r. czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy ograniczenia wolności, polegającej na wykonaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie; kara ograniczenia wolności wymierzona tym wyrokiem została postanowieniem z dnia 11 października 2016 r. zamieniona na karę pozbawienia wolności;

6. Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 21 kwietnia
2016 r. w sprawie II K 821/15, za popełniony w dniu 27/28 kwietnia 2015 r. czyn z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny wymiarze 250 stawek po 10 złotych każda stawka, na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 3 maja 2015 r. do dnia 4 maja 2015 r.

Przywołanym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gdańsku orzekł następująco:

- przy zastosowaniu art. 19 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy – kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz. U. poz. 396) oraz art.
4 § 1 k.k., stosując wobec skazanego H. M. w całym wyroku ustawę
w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2015 r., na podstawie art. 85 k.k.
i art. 86 § 1 k.k. połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego wyrokami: Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku
z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie II K 40/09 i Sądu Rejonowego Gdańsk
-Północ w Gdańsku z dnia 20 lutego 2015 r. w sprawie II K 1405/11 w zakresie czynów III i IV, i wymierzył mu karę łączną 3 lat pozbawienia wolności (pkt I), z zaliczeniem na jej poczet okresów rzeczywistego pozbawienia wolności od 19 lutego 2010 r. do 19 lutego 2012 r. oraz od 20 lipca 2016 r. do 20 lipca 2017 r. uznając, że została ona odbyta w całości (pkt Va);

- na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k., połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego wyrokami: Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie IV K 132/10, Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 10 lipca 2012 r. w sprawie
II K 1055/11, Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 20 lutego 2015 r. w sprawie II K 1405/11 w zakresie czynów I i II, i wymierzył mu karę łączną 4 lat pozbawienia wolności (pkt II), z zaliczeniem na jej poczet okresów rzeczywistego pozbawienia wolności od 19 lutego 2012 r. do 19 maja 2013 r., od 19 maja 2013 r. do 19 sierpnia 2014 r. i od 20 lipca 2017 r. do 5 września 2017 r. (pkt Vb);

- na podstawie art. 85 k.k., 86 § 1 k.k. i art. 87 k.k. połączył jednostkową karę ograniczenia wolności oraz jednostkową karę pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego wyrokami: Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku
z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie X K 827/15 i Sądu Rejonowego Gdańsk
-Południe w Gdańsku z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie II K 821/15,
i wymierzył mu karę łączną 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności (pkt III),
z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia wolności od
3 maja 2015 r. do 4 maja 2015 r. (pkt Vc);

- pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w wyrokach podlegających połączeniu pozostawił do odrębnego wykonania (pkt IV);

- wyrok zawiera nadto orzeczenie o zasądzeniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu (pkt VI) oraz o zwolnieniu skazanego
w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów procesu (pkt VII).

Apelację od omawianego wyroku wywiódł obrońca skazanego który zaskarżył ten wyrok w całości. Wyrokowi temu zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 443 k.p.k. poprzez wymierzenie skazanemu po ponownym rozpoznaniu kary łącznej surowszej niż wymierzona w uchylonym wyroku Sądu Okręgowego
w Gdańsku z dnia 17 lutego 2017 r. (sygn. akt IV K 233/16), co w sposób oczywisty wpłynęło na treść zaskarżonego wyroku poprzez niedopuszczalne wymierzenie skazanemu surowszej kary łącznej;

2. rażącą niewspółmierność wymierzonych kar łącznych.

Podnosząc te zarzuty, obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
poprzez wymierzenie skazanemu kary łącznej z uwzględnieniem zasady pełnej absorpcji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Trafność wywiedzionej apelacji skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

Na wstępie rozważań należy zwrócić uwagę na to, że Sąd Apelacyjny
w Gdańsku uchylając w sprawie II AKa 141/17 poprzedni wyrok łączny Sądu Okręgowego w Gdańsku, sygn. akt IV K 233/16 wobec skazanego H. M. z powodu niedopuszczalnego orzeczenia dwóch kar łącznych pozbawienia wolności: pierwszej w oparciu o przepisy o karze łącznej obowiązujące do 30 czerwca 2015 r. i drugiej kary łącznej pozbawienia wolności na zasadach obowiązujących od 1 lipca 2015 r. (k. 237)
w uzasadnieniu tegoż wyroku w ramach zamieszczonych tam wskazań
i zapatrywań nie przesądził w oparciu o jakie przepisy sąd ponownie
o rozpoznający sprawę ma procedować, aby nie ograniczyć w ten sposób jego samodzielności jurysdykcyjnej (k. 246-255).

Jest bowiem oczywiste, że wymierzenie kary łącznej w wyroku łącznym podlega regułom określonym w art. 4 § 1 k.k. (zob. wyrok SN z 8.11.2011 r.,
IV KK 171/11, LEX nr 1044052). Natomiast obowiązek stosowania przepisów tylko jednej ustawy oznacza, że w zakresie właściwego zastosowania przepisu art. 4 § 1 k.k. sąd musi dokonać wyboru między konkurującymi ustawami
i zastosować całościowo jedną z nich, czyli tę która in concreto jest względniejsza dla sprawcy (por. wyrok SN z 17.11.2016 r., II KK 351/16, LEX nr 2151421, Prok. i Pr.-wkł. 2017/1/; zob. też wyrok SA w Szczecinie
z 8.12.2016 r., II AKa 177/16, LEX nr 2229170).

Trzeba też pamiętać o tym, że ocena "względności" ustaw powinna być dokonywana przy porównaniu stanu normatywnego z daty orzekania
w przedmiocie wydania wyroku łącznego oraz stanu normatywnego z czasu popełnienia każdego z przestępstw wchodzących w skład realnego zbiegu (por. uzasadnienie wyroku SN z 9.08.2017 r., II KK 216/17, LEX nr 2337344).

Jakkolwiek Sąd Okręgowy miał te kwestie na uwadze, to jednak poprzestał tylko na arbitralnym stwierdzeniu, że „…oceniając treść znowelizowanych przepisów kodeksu karnego (…) należy stwierdzić, iż
w przedmiotowej sprawie należało orzec w całym wyroku na podstawie ww. przepisu (art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy
– Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015, poz. 396 – przypis SA) oraz art. 4 § 1 k.k., tj. stosując wobec skazanego ustawę w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2015 r.” (s. 3 uzasadnienia).

Postępując w taki sposób, w istocie zatem nie wyjaśnił z czego wynikała przyjęta „względność” zastosowanej ustawy. Wypada zauważyć, że w ocenie tej nie jest wystarczające opieranie się tylko na treści znowelizowanych przepisów, bowiem oceny względności ustaw w rozumieniu art. 4 § 1 k.k. należy dokonywać zarówno na gruncie konkurujących ze sobą przepisów (ustaw), jak i niepowtarzalnych okoliczności konkretnej sprawy. Chodzi zatem o dokonanie kompleksowej oceny całokształtu konsekwencji, które z tego wynikają ( por. wyrok SN z 5.01.2017 r., IV KK 188/16, Prok. i Pr.-wkł. 2017/2/1, KZS 2017/3/6).

Tymczasem sąd a quo skupił się już następnie tylko na rozważaniach dotyczących możliwości orzeczenia kar łącznych według ustawy obowiązującej do dnia 30 czerwca 2015 r. Nie przeprowadził natomiast żadnych operacji, aby wykazać jak przedstawiałoby się to w przypadku zastosowania przepisów ustawy obowiązującej od 1 lipca 2015 r. Dokonał wprawdzie ustaleń co do kar podlegających wykonaniu (o sygn. akt II K 40/09, IV K 132/10 i II K 1055/11), lecz okoliczności te pozostały bez wpływu na finalny kształt wydanego wyroku łącznego.

Takie zaś rozważania należało uczynić zważywszy, że kolejne 3 wyroki skazujące H. M. (w sprawach o sygn. akt II K 1405/11, X K 827/15
i II K 821/15) stały się prawomocne po dniu 1 lipca 2015 r.

Nie jest to jedyne uchybienie po stronie sądu a quo. Wskazać bowiem trzeba, że zakres przedmiotowy postępowania o wydanie wyroku łącznego wobec skazanego H. M. nie uległ zmianie od czasu rozpoznawania poprzedniej sprawy. Również i w sprawie, w której Sąd Okręgowy orzekał obecnie (o sygn. akt IV K 147/17) zakresem tym objętych było 6 wyroków skazujących, wymienionych na wstępie. Poprzedni wyrok łączny został zaś uchylony na skutek apelacji wniesionej wyłącznie na korzyść skazanego.

Sąd Okręgowy winien mieć zatem na uwadze również to, co wynika
z treści art. 443 k.p.k., który pełni istotną funkcję gwarancyjną także
w odniesieniu do ponownego postępowania o wydanie wyroku łącznego. Z całą pewnością w zaistniałej sytuacji nowy wyrok łączny nie powinien być surowszy od poprzedniego, a surowość ta powinna być oceniana w kontekście wszystkich aspektów wydanych rozstrzygnięć (por. wyrok SN z 6.05.2014 r.,
V KK 393/13, LEX nr 1463965, KZS 2014/9/21, Prok. i Pr.-wkł. 2014/9/1). Tego jednak Sąd Okręgowy w ogóle nie dostrzegł.

Rację ma zatem autor apelacji, że pierwszoplanowo podnosi zarzut obrazy art. 443 k.p.k. przeprowadzając w ślad za tym w uzasadnieniu apelacji prostą analizę, która przekonywująco obrazuje, że Sąd Okręgowy wymierzył skazanemu kary łączne „w wymiarze dalece wyższym” niż wynika to
z uchylonego wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku o sygn. akt IV K 233/16. Już tylko bowiem proste zsumowanie kar łącznych pozbawienia wolności orzeczonych wówczas (5 lat i 7 miesięcy) i obecnie (9 lat i 2 miesiące) przy uwzględnieniu porównywalnych okresów zaliczonych odpowiednio na ich poczet wskazuje, że obecne rozstrzygnięcie jest dla skazanego H. M. z pewnością surowsze.

W tym kontekście sformułowany przez skarżącego zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonych kar łącznych jest już tylko konsekwencją przywołanego zarzutu pierwotnego (obrazy art. 443 k.p.k.), stanowiąc zbędne superfluum. Nie wymaga zatem przeprowadzenia dodatkowych rozważań.

Resumując, wskazane uchybienia w pełni uprawniały do podzielenia wniosku skarżącego o wydanie orzeczenia kasatoryjnego. Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości jawi się w przedstawionych warunkach jako niekwestionowana, a jest to także niezbędne dla zapewnienia skazanemu prawa do dwuinstancyjnego postępowania.

Jakkolwiek obrońca skazanego nie wyartykułował wprost w apelacji zarzutu dotyczącego prawidłowości ustaleń sądu a quo co do kar podlegających łączeniu, to jednak jest to nierozerwalnie związane z istotą postawionego zarzutu pierwotnego. Przedstawia się przecież racjonalnie, że rozpoznając ponownie sprawę sąd pierwszej instancji winien będzie na wstępie dokonać prawidłowej analizy co do przepisów, które znajdą zastosowanie przy wymiarze kary łącznej, dokonując porównania konkurencyjnych stanów prawnych sprzed 30 czerwca 2015 r. i od 1 lipca 2015 r., w realiach istniejących prawomocnych skazań H. M..

W postępowaniu ponownym Sąd Okręgowy naprawi stwierdzone uchybienia, dokona prawidłowych ustaleń co do kar podlegających łączeniu, określając pod rządem jakich przepisów to nastąpi, a kwestie te w sposób niebudzący wątpliwości powinny wynikać z treści wydanego wyroku, bądź nadto z argumentacji zawartej w jego uzasadnieniu, jeśli zostanie sporządzone. Niezależnie zaś od tego, czy dojdzie do wniosku, że konieczne stanie się zastosowanie art. 4 § 1 k.k., czy też nie, to końcowe rozstrzygnięcie winno pozostawać również w zgodzie z treścią art. 443 k.p.k. Uwzględni zatem powyższe wskazania i weźmie pod uwagę przytoczone uwagi tak, żeby wydane rozstrzygnięcie było po prostu sprawiedliwe.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE