UZASADNIENIE

Postanowieniem z 20 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na skutek skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z 30 sierpnia 2016 roku, sygn. akt VII U 2932/14, odrzucił skargę.

Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd I instancji wskazał, że w dniu 30 sierpnia 2016 r. Sąd Okręgowy wyrokiem oddalił wszystkie odwołania wniesione przez płatnika składek (...) i obciążył odwołującą się spółdzielnię kosztami procesu. Wyrok uprawomocnił się z dniem 7 października 2016 r. Sąd wskazał, że sprawa ta była jedną z wielu analogicznych toczących się przed Sądem Okręgowym w związku z wydaniem przez organ rentowy w analogicznych okolicznościach faktycznych analogicznych decyzji, które dotyczyły jednak innych pracowników.

Skargę o wznowienie postępowania skarżący oparł na podstawie wykrycia okoliczności faktycznej oraz środka dowodowego, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. W ocenie skarżącego takim dowodem jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 stycznia 2017 r., III AUa 546/16, uwzględniający apelację płatnika składek i zmieniający wydany w tamtej sprawie wyrok oraz poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. N. wyłączył świadczenia finansowane ze środków na cele socjalne. W ocenie skarżącego uzyskanie przez płatnika składek korzystnego wyroku w identycznej sprawie stanowi nową okoliczność wykrytą przez stronę po zakończeniu postępowania. Sam zaś wyrok z uzasadnieniem należy utożsamiać z wykryciem nowego środka dowodowego.

W ocenie Sądu Okręgowego wniesiona w niniejszej sprawie skarga podlegała odrzuceniu w trybie wynikającym z art. 410 § 1 k.p.c. Sąd I instancji przywołał treść art. 403 § 2 k.p.c., art. 405 k.p.c. i art. 407 § 1 k.p.c. Wskazał, że powołanie okoliczności faktycznych może stanowić podstawę wznowienia, jeżeli są to okoliczności, które istniały w czasie trwania prawomocnie zakończonego postępowania, przed uprawomocnieniem się zaskarżonego orzeczenia. Zatem fakt wydania przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyroku w styczniu, a więc pięć miesięcy po wydaniu wyroku w obecnie zaskarżonej sprawie i cztery miesiące po jego uprawomocnieniu się, nie mógł być uznany za tak rozumianą „nową okoliczność”.

Sąd Okręgowy wskazał także, że w polskim prawie obowiązuje zasada niezawisłości sędziowskiej, natomiast nie obowiązuje zasada jednolitości orzeczeń. Skarżący, który w niniejszej sprawie zaniechał wniesienia apelacji nie może obecnie skutkami tego zaniechania obciążać sądu, oczekując od niego podjęcia pozaprawnych działań. Jednolitość ta, choć niewątpliwie ze względów społecznych pożądana, nie może być wartością nadrzędną, zwłaszcza przy stosowaniu nadzwyczajnych instytucji procesowych jak skarga o wznowienie postępowania.

W ocenie Sądu I instancji nie sposób jest także uznać, że wyrok na który powołał się skarżący jest „nowym dowodem” w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c., bowiem chodzi o takie środki dowodowe, które istniały w czasie prawomocnie zakończonego postępowania, przed uprawomocnieniem się zaskarżonego orzeczenia.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się płatnik składek, który w wywiedzionym zażaleniu zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na bezpodstawnym przyjęciu, jakoby złożona przez płatnika składek skarga o wznowienie postępowania nie była oparta o ustawową podstawę takowego wznowienia, mimo jednoznacznego wskazania w treści owej podstawy;

- naruszenie art. 83a ust. 1 w zw. z art. 83a ust. 3 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez nieuwzględnienie jako podstawy wznowienia postepowania dyspozycji rzeczonego przepisu, zgodnie z którą w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem sądu dopuszczalne jest wznowienie postępowania, jeżeli przedłożone zostaną nowe dowody, które mają wpływ na prawo lub zobowiązanie, o którym rozstrzygnięto orzeczeniem właściwego sądu;

- naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. przez niewłaściwe jego zastosowanie wykluczające spośród podstaw wznowienia postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych okoliczności faktyczne oraz środki dowodowe mające charakter nowości powstałych po uprawomocnieniu się orzeczenia wzruszanego skargą o wznowienie postępowania;

- art. 410 k.p.c. przez błędne jego zastosowanie wynikające z niczym nieuzasadnionego przyjęcia, że skargi nie oparto na ustawowej przesłance.

Mając na uwadze powyższe skarżąca wniosła o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy w trybie art. 464 § 1 k.p.c. właściwemu organowi rentowemu do rozpoznania na podstawie art. 83a ust. 1 w zw. z art. 83a ust. 3 ustawy systemowej. Skarżąca domagała się także zasądzenia od organu rentowego na rzecz płatnika składek kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zażalenia skarżący wskazał, że utrzymanie jednolitości orzecznictwa wydaje się nader istotne, szczególnie z punktu widzenia sądów, w aktualnych warunkach politycznych. Kompleks blisko 190 spraw z odwołań płatnika swoje pierwotne źródło miał w jednym dokumencie w postaci protokołu kontroli organu rentowego, który to dokument stanowił podstawę wydania wszystkich zakwestionowanych odwołaniami decyzji. Zatem należy przyjąć, że jest to jedno postępowanie, w którym wydano w oparciu o ten sam stan faktyczny i na tych samych podstawach prawnych blisko 190 decyzji. Zdaniem skarżącego, gdy zważy się, że wszystkie zakwestionowane apelacjami orzeczenia Sądu Okręgowego w Szczecinie zostały zmienione wyrokami Sądu Apelacyjnego w Szczecinie na korzyść płatnika składek i zgodnie z jego postulatami, powoływanie się w tej sytuacji na zasadę niewzruszalności prawomocnych orzeczeń sądowych w odniesieniu do niezaskarżalnych apelacjami spraw zdaje się tracić na znaczeniu. Pozostawienie w obrocie prawnym orzeczeń sądowych sprzecznych nie tylko z regulacjami prawnymi, ale i zasadami współżycia społecznego godzi nie tylko w zasadę jednolitości orzecznictwa sądowego i stosowania prawa, ale w dobrze pojmowany interes wymiaru sprawiedliwości. Skarżący wskazał również, że w aktualnym stanie prawnym przepisy procedury dopuszczają jako podstawy wznowienia „nowości”, jakie wywołują orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego uznające za niezgodne z Konstytucją akty prawne stanowiące podstawę pierwotnego orzekania.

W odpowiedzi na zażalenie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie płatnika składek okazało się niezasadne.

Instytucja wznowienia postępowania opiera się na przysługującej poza tokiem instancji skardze o reasumpcję wadliwego procesu i zastąpieniu zapadłego orzeczenia orzeczeniem nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego, skierowanego przeciwko prawomocnemu wyrokowi powoduje, że przywrócenie stanu sprzed zamknięcia ulegającemu wznowieniu postępowaniu sądowemu może nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie.

Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 2 jest uzależniona od zaistnienia łącznie trzech przesłanek:

a. wykrycia po uprawomocnieniu się wyroku nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które istniały w toku postępowania, ale nie zostały w nim powołane,

b. możliwości ich wpływu na wynik sprawy,

c. niemożności skorzystania z nich przez stronę w poprzednim postępowaniu.

W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że podstawą wznowienia nie może być środek dowodowy, który powstał dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1969 r., sygn. III PZP 63/68, OSNC 1969, nr 12, poz. 208). Ocena zaś, że strona nie mogła w poprzednim postępowaniu powołać określonych okoliczności faktycznych i środków dowodowych powinna być dokonywana według wzorca obiektywnego. Określona w art. 403 § 2 k.p.c. podstawa skargi o wznowienie postępowania nie zachodzi, jeżeli w poprzednim postępowaniu istniała obiektywna możliwość powołania się na okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, a zaniechanie strony w tym przedmiocie było następstwem jej zaniedbań, opieszałości, zapomnienia czy błędnej oceny potrzeby ich powołania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1999 r., sygn. II CKN 807/98, LEX nr 78214). Fakty ujawniane, czyli te, które strona powinna znać, tj. miała możliwość dostępu do nich, nie są objęte hipotezą tego przepisu. Przewidziana w art. 403 § 2 k.p.c. możliwość żądania wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu stanowi przesłankę, która nie uległa zmianom od chwili wejścia w życie kodeksu postępowania cywilnego i której wykładnia jest utrwalona i stabilna. Później wykryte dowody, to dowody istniejące już w czasie prowadzenia zakończonego prawomocnie postępowania, lecz wówczas stronie nieznane. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, zaaprobowanym przez doktrynę, muszą to być okoliczności lub środki dowodowe, które istniały już w czasie trwania poprzedniego postępowania, lecz nie były znane stronie i z tej przyczyny nie mogły być przez nią wykorzystane w tym postępowaniu. Muszą to być przy tym takie okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, do których strona nie miała dostępu i nie mogła ich znać. Nie stanowi zatem podstawy wznowienia ani środek dowodowy powstały po wydaniu zaskarżonego orzeczenia, ani istniejący przed jego wydaniem i znany stronie, którego w poprzednim postępowaniu nie powołała, choć istniała taka możliwość i obiektywna potrzeba. Chodzi o to, aby okoliczności faktyczne lub środki dowodowe zostały wykryte po prawomocnym zakończeniu poprzedniego postępowania, a więc o takie okoliczności lub środki dowodowe, o których strona dopiero wówczas powzięła wiadomość w sposób pozwalający na ich powołanie (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 48, z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZ 18/10, LEX nr 686067, z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK 601/09, LEX nr 737247, z dnia 26 stycznia 2011 r., II UZ 42/10, LEX nr 786807, z dnia 1 kwietnia 2011 r., III CZ 13/11, LEX nr 1102870, z dnia 18 kwietnia 2011 r., III UZ 6/11, LEX nr 966822, z dnia 25 maja 2011 r., II CZ 20/11, LEX nr 847128 i z dnia 28 kwietnia 2016 r., sygn.. akt: V CZ 14/16, LEX 2057639). Później wykryte dowody, o których mowa w art. 403 § 2 k.p.c., to dowody istniejące już w czasie prowadzenia zakończonego prawomocnie postępowania, lecz wówczas stronie nieznane (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2012 r., sygn. II CZ 83/12, LEX nr 1228796, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2016 r., sygn. akt IV CZ5/16, LEX 2023165, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., sygn. akt V CZ 8/16, LEX 2057366).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje zapatrywanie, zgodnie z którym sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi; taka skarga jako nie oparta na ustawowej podstawie wznowienia podlega odrzuceniu na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2015 r., sygn. akt: V CZ 76/15, LEX 1996846).

Tymczasem analiza zażalenia oraz treści samej skargi o wznowienie postępowania, wraz z dołączonym do niej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 31 stycznia 2017 r., III AUa 546/16 nie pozostawia wątpliwości, że brak było podstaw do wznowienia postępowania w sprawie. Argumentacja skarżącego zmierza do podważenia prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego tylko z tej przyczyny, że płatnik składek nie wniósł w przepisanym terminie apelacji od niekorzystnego dla siebie wyroku. Obecnie powoływanie się na wydanie w innej sprawie korzystnego niewątpliwie dla płatnika orzeczenia, nie może usprawiedliwiać zaniedbań strony.

Rację miał również Sąd Okręgowy wskazując na obowiązującą zasadę niezawisłości sędziowskiej. Jest to zasada konstytucyjna, sformułowana w at. 178 Konstytucji, stanowi podstawową zasadę wymiaru sprawiedliwości, która gwarantuje niezależność sędziów przy prowadzeniu postępowań sądowych w zakresie orzekania. Co więcej, niezawisłość sędziowska nie jest uprawnieniem sędziego, a jego podstawowym obowiązkiem. Wobec powyższego wskazywanie przez skarżącego, iż na uwadze przede wszystkim należy mieć jednolitość orzecznictwa sądowego, jest bezpodstawne. Argumentacja skarżącego zmierza do wykazania, iż Sąd Okręgowy, gdyby znał orzeczenie wydane przez Sąd Apelacyjny, wydałby zupełnie inny wyrok. Tym samym skarżący wskazuje, że Sąd przy wydawaniu orzeczenia winien kierować się innym orzeczeniem, a nie podstawową konstytucyjną zasadą niezawisłości, co jest twierdzeniem nieuprawnionym.

Niemniej jednak zważyć również należy, że wyrok ten został wydany już po uprawomocnieniu się orzeczenia Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie. A jak wskazano wyżej, podstawą wznowienia postępowania nie mogą być środki dowodowe powstałe po wydaniu zaskarżonego orzeczenia.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 kpc. w związku z § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22.10.2015 r. w brzmieniu obowiązującym od 27.10.2016 r.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSO del. Gabriela Horodnicka-

Stelmaszczuk

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE