UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 kwietnia 2015 r. skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Rejonowej w O.powód W. D. wnosił o zasądzenie od strony pozwanej, na jego rzecz kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych.

Pozwany Skarb Państwa, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o odrzucenie pozwu, ewentualnie o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz strony przeciwnej kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 26 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania w sprawie.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Powód był podejrzany o popełnienie zbrodni zabójstwa siedmiomiesięcznego dziecka i na wniosek Prokuratury Rejonowej w O.został aresztowany przez Sąd Rejonowy w O.postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2011 r. sygn. akt II Kp 138/11 na okres trzech miesięcy. Następnie powyższy środek zapobiegawczy był trzykrotnie przedłużany przez Sąd, których to rozstrzygnięć powód nie zaskarżał.

Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w W.uniewinnił powoda od popełnienia zarzucanego mu czynu, sygn. akt V K 233/11 i w dniu 12 kwietnia 2012 r. uchylił wobec niego areszt tymczasowy.

Wyrok ten utrzymał w mocy Sąd Apelacyjny w W.wyrokiem z dnia 2 października 2013 r. sygn. akt II AKa 282/13.

W czasie przebywania powoda w areszcie śledczym Sąd Rejonowy w P.zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej za popełnienie innych przestępstw, zaliczając mu na poczet kary okres tymczasowego aresztowania.

W trakcie pobytu w areszcie śledczym powód nie utrzymywał kontaktu ze swoją rodziną, która się od niego odwróciła. Ze swej strony powód nie podejmował inicjatywy w celu nawiązania z rodziną bądź ze znajomymi jakichś relacji.

Z uwagi na akty agresji słownej ze strony współoskarżonych spowodowanych informacją o zarzucie zabójstwa dziecka powód przebywał w areszcie pod szczególną ochroną.

Wniosek powoda o zasądzenie, na jego rzecz, zadośćuczynienia pieniężnego za niesłuszne tymczasowe aresztowanie oddalił Sąd Okręgowy (...) w W.wyrokiem z dnia 28 października 2014 r. sygn. akt V Ko 446/14 z uwagi na zaliczenie W. D. okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej winnej sprawie.

Powód miał od zawsze nieprawidłowe relacje z rodziną ze względu na popełnienie przez niego różnych przestępstw. Odmawiano powodowi pobytu w jego domu rodzinnym wówczas gdy znajdował on się pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Mimo, że zapadł w przytoczonej wyżej sprawie wyrok uniewinniający powód do chwili obecnej ma sporadyczny kontakt z rodziną.

Z przeprowadzonych u niego badań lekarskich wynikało, że ma on osobowość nieprawidłową, skutkującą trudnościami adaptacyjnymi w sferze emocjonalnej, psychologicznej i społecznej.

Powód jest osobą posiadającą kryminalną przeszłość i stwierdzone u niego zaburzenia psychiczne mogły wynikać z faktu przebywania wcześniej w zakładzie karnym.

Sąd uznał za niewiarygodne zeznania powoda jakoby doznał on rozstroju zdrowia psychicznego przebywając w areszcie śledczym w okresie od 26 kwietnia 2011 r. do 12 kwietnia 2012 r. w związku z toczącym się postępianiem karnym w sprawie o zabójstwo dziecka jak również odnośnie jego twierdzeń, że nawiązał obecnie dobre relacje ze znajomymi. Sąd wskazał, że powód sam przyznał, że jeszcze przed aresztowaniem w powyżej sprawie był osobą porywczą i agresywną.

Aktualnie powód odbywa karę pozbawienia wolności za kradzież, posiadanie narkotyków i pobicie w Zakładzie Karnym w K..

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Powód dochodził zadośćuczynienia z tytułu naruszenia takich jego dóbr osobistych jak: dobre imię, cześć, godności osobista, zdrowie z racji zastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania.

Zdaniem Sądu, powodowi nie udało się wykazać, że wskutek pozbawienia go wolności zostały naruszone przywołane wyżej dobra osobiste, jakkolwiek postawienie powodowi zarzutu zabójstwa budzi negatywne uczucia w odbiorze społecznym i powód w okresie izolacji musiał być objęty dodatkową ochroną to jednak cześć powoda doznała uszczerbków już wcześniej gdyż popełniał on czyny zabronione za które były orzekane, wobec niego kary pozbawienia wolności.

Odnosząc się do zarzutu niesłuszności zastosowania tymczasowego aresztowania w sprawie o zabójstwo dziecka Sąd Okręgowy podkreślił, że o użyciu tego środka zapobiegawczego każdorazowo decydował Sąd a nie prokuratura, przy czym należy brać tu pod uwagę okoliczności jakie wówczas istniały, a te uzasadniały tezę, iż istnieje wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez powoda zarzucanej mu zbrodni oraz matactwa w sprawie.

Sąd Okręgowy podniósł ponadto, że czynności organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków nie mają charakteru działań niezgodnych z prawem nawet wówczas, gdy przeprowadzone postępowanie karne zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 r. sygn. akt IV CSK 165/12.

Tym samym działalności ww. organów nie można przypisać przesłanki bezprawności działania.

Nie bez znaczenia jest też fakt, że czas niesłusznego izolowania powoda w postaci tymczasowego aresztowania został mu niejako zrekompensowany poprzez wliczenie mu tego okresu w poczet orzeczonej kary.

Sąd ocenił jako gołosłowny zarzut powoda, że wskutek aresztowania odwróciła się od niego cała rodzina.

W rzeczywistości powód przed postawieniem mu zarzutu zabójstwa nie mieszkał z rodziną i miał nienajlepsze z nią stosunki. Z zeznań przesłuchanego w charakterze świadka w sprawie brata powoda – R. D. wynika, że z powodem ma on do dnia dzisiejszego sporadyczny kontakt i wyjaśnił, że dopóki powód nie zmieni swojego postępowania to pomoc dla niego będzie miała ze strony świadka marginalny zakres i to niezależnie od istnienia wyroku uniewinniającego w sprawie o zabójstwo. Powód nie przedstawił też żadnych dowodów na to, że w czasie pobytu w areszcie usiłował nawiązać kontakt z którymkolwiek z członków jego rodziny.

Jako całkowicie gołosłowną Sąd ocenił próbę wykreowania przez powoda rozstroju zdrowia do którego miało dojść po osadzeniu go w areszcie, w kwietniu 2011 r.

Sąd podkreślił, że opinie biegłych wykonane w sprawach karnych jednoznacznie wykazały, że nieprawidłowości występujące w psychice powoda występowały również przed wszczęciem sprawy o zabójstwo.

W tym stanie rzeczy brak było podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda w jakiejkolwiek części.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na nieposiadanie przez powoda środków finansowych i fakt pobytu w zakładzie karnym.

Powyższy wyrok powód zaskarżył apelacją w całości.

W apelacji podniósł zarzut dokonania błędnych ustaleń faktycznych poprzez przyjęcie, że nie doszło do naruszenia jego dóbr osobistych wskutek postawienia mu zarzutu zabójstwa małego dziecka podczas gdy sprawa ta miała katastrofalny wpływ na życie powoda i odczuwa jej negatywne skutki do dnia dzisiejszego.

Ponadto zarzucił sprzeczność ustaleń Sądu z zebranymi w sprawie dowodami wskutek stwierdzenia, że powód jeszcze przed wszczęciem wobec niego postępowania przez Prokuraturę Rejonową w O.miał złe relacje ze swoją rodziną i sprawa dotycząca oskarżenia o zabójstwo dziecka nie miała wpływu na taki stan rzeczy oraz bezzasadne oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. P., na okoliczność - jak powód był postrzegany gdy oskarżono go o czyn z
art. 148 k.k.

W piśmie z dnia 15 maja 2017 r. stanowiącym uzupełninie wniesionej apelacji (k. 232 – 234 a.s.) powód zarzucił dodatkowo, że Sąd I instancji nie wziął pod uwagę ustaleń Sądu karnego zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 października 2014 r. sygn. akt V Ko 446/14 Sądu Okręgowego (...) w W.na temat doznanych przez powoda krzywd związanych z niewątpliwie niesłusznym, tymczasowym aresztowaniem jego osoby, które powinny mieć dla Sądu cywilnego wiążący charakter.

W oparciu o przytoczone wyżej zarzuty powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zawarte w niej zarzuty sprowadzają się w znacznej mierze do dowolnej polemiki z ustaleniami faktycznymi i oceną dowodów, dokonanymi przez Sąd I instancji.

Skarżący w gruncie rzeczy usiłuje na etapie postępowania apelacyjnego zmienić podstawę faktyczną powództwa, w stosunku do podanej w uzasadnieniu pozwu, gdzie wskazywał, że naruszenie jego dóbr osobistych było wynikiem zastosowania wobec niego niesłusznego tymczasowego aresztowania, co skutkowało: utratą dobrego imienia powoda, doznania przez niego negatywnego i nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu psychicznym oraz poczucia osamotnienia w związku z zerwaniem z nim kontaktów przez rodzinę i wykluczeniem społecznym.

Natomiast w apelacji powód upatruje źródła opisanych wyżej krzywd w innym zdarzeniu tj. w postawieniu mu przez Prokuraturę Rejonową w O.zarzutu popełnienia przestępstwa zabójstwa dziecka, co jest zabiegiem niedopuszczalnym.

Wbrew twierdzeniom powoda Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie był związany ustaleniami poczynionymi w toku postępowania toczącego się z wniosku powoda o przyznanie mu zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z niesłusznego tymczasowego aresztowania na podstawie art. 552 § 1 i 4 k.p.k.

Zgodnie z art. 11 k.p.c. – Sąd w postępowaniu cywilnym wiąże ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa.

Z oczywistych względów takiego charakteru nie miało orzeczenie Sądu Okręgowego(...) w W.z dnia 28 października 2014 r. sygn. akt V Ko 446/14 oddalające wniosek powoda o przyznanie mu zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek niesłusznego aresztowania.

Jeżeli chodzi o ocenę przesłuchanego w sprawie świadka – R. D. to wprawdzie wniosek Sądu, jakoby aresztowanie powoda pod zarzutem popełnienia przestępstwa z art. 148 k.k. nie miało żadnego wpływu na stan jego relacji z rodziną nie znajdował oparcia w zeznaniach tej osoby gdyż świadek wyraźnie oświadczył, że nie utrzymywał kontaktu z bratem po jego zatrzymaniu, podobnie jak jego młodszy brat – G., który odciął się wówczas od powoda ale nie oznacza to, iż z tej przyczyny powód doświadczył jakiejś znaczącej krzywdy skoro te relacje rodzinne już wcześniej były złe z racji kryminalnej przeszłości powoda i jego zachowania w trakcie pobytu w domu. Prawidłowo Sąd przyjął brak istnienia związku przyczynowego pomiędzy zaburzeniami psychicznymi powoda a jego rocznym pobytem w areszcie śledczym.

Można natomiast zgodzić się z argumentacją, że osadzenie go w areszcie śledczym pod zarzutem dzieciobójstwa wiązało się dla niego ze szczególnie przykrym doznaniem ze względu na reakcje współosadzonych, co jak ustalił Sąd Okręgowy spowodowało konieczność zapewnienia powodowi ze strony personelu więziennego specjalnej ochrony i niewątpliwie odbiło się to negatywnie na wizerunku tej osoby, zwłaszcza, że sprawa miała medialny charakter.

Należało zatem dać w tym zakresie wiarę zeznaniom powoda bez potrzeby słuchania zawnioskowanego na te okoliczności świadka J. P..

Do rozważenia pozostaje jednak kwestia – czy naruszenie czci powoda może być uznane ze strony organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości za działania bezprawne, co jest warunkiem koniecznym do udzielenia żądanej , w razie naruszenia dóbr osobistych, ochrony prawnej w postaci przyznania osobie pokrzywdzonej stosownego zadośćuczynienia, na podstawie art. 24 § 1 k.c. in fine w zw. z art. 448 k.c.

Na tak postawione pytanie należy udzielić w niniejszej sprawie odpowiedzi negatywnej.

Zasadnie Sąd Okręgowy przywołał tu wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 r. sygn. akt IV CSK 165/12 gdzie wskazano, iż czynności organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków nie mają charakteru działań niezgodnych z prawem, nawet wówczas, gdy postępowanie karne zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego. Warunkiem przyjęcia takiej oceny jest ustalenie, że zachodziło uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa co rodzi obowiązek wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, które to czynności podejmowane są w interesie ochrony dobra wspólnego, jakim jest bezpieczeństwo publiczne.

W rozpatrywanej tu sprawie takie przesłanki niewątpliwie zostały spełnione, co dotyczy również zastosowania wobec powoda środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.

W przypadku gdy wchodzi w grę możliwość popełnienia zbrodni zabójstwa i w dodatku połączonego z obawą matactwa w sprawie istnieją, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego, uzasadnione podstawy do skorzystania z tego środka zapobiegawczego w celu zapewnienia należytego toku postępowania. Zarówno od postanowienia o zastosowaniu wobec podejrzanego (lub oskarżonego) tymczasowego aresztowania jak też od orzeczenia przedłużającego czas jego trwania osobie takiej przysługuje każdorazowo zażalenie do Sądu wyższej instancji. Poza sporem jest okoliczność, że powód z takiego uprawnienia nie skorzystał, co może świadczyć o tym, że zebrane, na etapie postępowania przygotowawczego dowody, na poparcie postawionego mu zarzutu w wysokim stopniu uprawdopodobniały zasadność stanowiska Prokuratury.

Powód został niezwłocznie zwolniony z aresztu, po wydaniu przez Sąd karny nieprawomocnego wyroku uniewinniającego powoda od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Nie sposób zatem dopatrzeć się jakichkolwiek nieprawidłowości w działaniu ww. organów.

W tym stanie rzeczy zaskarżony wyrok mimo częściowo błędnego uzasadnienia w ostatecznym wyniku odpowiada prawu.

Orzeczono zatem jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego nastąpiło zgodnie z art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 2 k.p.c. wobec przyjęcia, że obciążenie powoda kosztami zastępstwa procesowego, należnym stronie przeciwnej rodziłoby dla niego zbyt dotkliwe skutki, zważywszy na jego obecną sytuację majątkową i osobistą.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE