Sygn. akt VIII Gz 42/18

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Budzyńska (spr.)

Sędziowie SO Agnieszka Woźniak

SR (del.) Rafał Lila

po rozpoznaniu dnia 21 lutego 2018 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy w postępowaniu upadłościowym B. P., osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

na skutek zażalenia wierzyciela (...) Bank spółki akcyjnej w W. na postanowienie Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 4 listopada 2017 r. w sprawie VII GUp 96/16 „of” w przedmiocie ustalenia planu spłaty

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

SSO Agnieszka Woźniak SSO Anna Budzyńska SSR (del.) Rafał Lila

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Koszalinie postanowieniem z dnia 14 listopada 2017 r. w postępowaniu upadłościowym dłużnika B. P. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w sprawie o sygn. akt XII GUp 96/16 ustalił plan spłaty w ten sposób, że określił obowiązek spłaty zobowiązań dłużnika wobec wierzycieli: (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. – jednorazowo w kwocie 36,36 zł płatnej w terminie do 15 stycznia 2018 roku, (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. w 36 ratach miesięcznych , przy czym pierwsza rata w kwocie 18,68 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 36,99 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku, Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. jednorazowo w kwocie 62,64 zł płatnej w terminie do 15 stycznia 2018 roku, (...) spółki akcyjnej w S. w 36 ratach miesięcznych, przy czym pierwsza rata w kwocie 1,94 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 3,85 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku, (...) Bank spółki akcyjnej w W. w 36 ratach miesięcznych, przy czym pierwsza rata w kwocie 8,74 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 17,31 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku, (...) spółki akcyjnej w W. w 36 ratach miesięcznych przy czym pierwsza rata w kwocie 3,55 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 7,03 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku, (...) Bank (...) spółki akcyjnej w W. w 36 ratach miesięcznych, przy czym pierwsza rata w kwocie 32,35 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 64,07 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku, (...) Bank spółki akcyjnej we W. w 36 ratach miesięcznych, przy czym pierwsza rata w kwocie 33,11 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 65,57 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku, Towarzystwa (...) spółki akcyjnej w W. w 36 ratach miesięcznych , przy czym pierwsza rata w kwocie 2,61 zł płatna w terminie do 15 stycznia 2018 roku, zaś pozostałe 35 rat po 5,18 zł płatne w terminie do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od lutego 2018 roku. W punkcie II Sąd Rejonowy zastrzegł, iż w wykonaniu planu spłaty umorzeniu podlegać będzie pozostała część zobowiązań upadłego z wyłączeniem zobowiązań określonych w art. 49121 ust 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (t.j Dz.U z 2016 r., poz. 2171 z późn. zm).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy podniósł, że postępowanie upadłościowe B. P. wszczęte zostało postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2017 r. (VII GU 148/16 (...)).

W toku postępowania syndyk masy upadłości na listach wierzytelności uznał wierzytelności dziesięciu wierzycieli na łączną kwotę 96.515,61 zł, w tym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. w kwocie 7.740,04 zł, (...) spółka z o.o. w kwocie 413,82 zł., (...) spółka z o.o. w kwocie 14.989,55 zł, Zakładu (...) spółka z o. o. w kwocie 739,99 zł, (...) S.A. w kwocie 1.614,50 zł, (...) Bank S.A. w kwocie 12.091,95 zł, Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych S.A. w kwocie 2.941,45 zł, (...) Bank (...) S.A. w kwocie 26.612,05 zł (...) Bank S.A. w kwocie 27.275,03 zł. Sędzia komisarz zatwierdził listy wierzytelności.

Nadto Sąd I instancji wskazał, że w wyniku realizacji złożonego przez syndyka i zatwierdzonego w dniu 27 lutego 2017 r. planu podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży (...), wierzyciel (...) Bank S.A. w W. otrzymał kwotę 4.887,26 zł.

Sąd I instancji podniósł, że w dniu 4 maja 2017 r. syndyk złożył ostateczny plan podziału funduszów masy upadłości, obejmujący wierzytelności kategorii I i II, wskazując, że zgodnie z planem wierzytelność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych została spłacona w całości tj. w kwocie 7740,04 zł, pozostali wierzycieli w części, w tym wierzyciel (...) Bank S.A. otrzymał 189,11 zł.

Sąd Rejonowy podniósł, że w piśmie z dnia 9 maja 2017 r. upadły wniósł o umorzenie niezaspokojonych w postępowaniu upadłościowym zobowiązań, wskazując, że do dnia złożenia wniosku nie udało mu się znaleźć stałego zatrudnienia, co wynika z jego wieku oraz sytuacji na rynku pracy. Jest bowiem osobą schorowaną, leczy się na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Żyje na skraju ubóstwa. Na zakup samych leków wydaje ok. 200 zł miesięcznie. Opłaty za mieszkanie wynoszą ok. 600 zł miesięcznie. Upadły musi zatem korzystać z pomocy rodziny i najbliższych.

Oceniając wniosek upadłego syndyk przyjął, że stan zdrowia, wiek, aktualna sytuacja materialna upadłego, miejsce zamieszkania, a tym samym możliwość znalezienia dodatkowego źródła dochodu przemawiają za ustaleniem planu spłaty wierzycieli na okres 36 miesięcy z miesięczną ratą w kwocie 250 zł.

Sąd Rejonowy podniósł, że z wniosku upadłego i pisma syndyka wynika, iż upadły ma 59 lat i nie ma na utrzymaniu innych osób. Z zawodu jest technikiem ogrodnictwa. Posiada uprawnienia kierowcy kategorii B. W latach 2009-2016 prowadził firmę transportową. Mieszka w mieszkaniu o pow. 46 m2, należącym do syna K. P. z prawem dożywocia. Mieszkanie darował synowi w 2003 r. Jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w W. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. W oświadczeniu majątkowym radnego gminy miejskiej w W. za 2016 r. wykazał zatrudnienie w (...) w W. z dochodem 2.937,92 zł oraz dietę radnego w kwocie 16.274,70 zł. Miesięczne wydatki upadłego wynoszą 640 zł. Na kwotę tą składają się opata za czynsz w wysokości 300 zł, opłata za wodę w kwocie 50 zł, opłata za prąd w wysokości 50 zł, opłata za gaz w kwocie 35 zł, opłata za telefon w kwocie 40 zł, opłata za telewizję i (...) w kwocie 85 zł, wydatki na leki w wysokości 80 zł.

Wskazał, że ustosunkowując się do wniosku upadłego - na umorzenie zobowiązań w całości nie wyrazili wierzyciele (...) spółka z o.o., (...) spółka z o.o., (...) Bank (...) S.A., (...) Bank S.A., Zakład (...) spółka z o. o., (...) spółka akcyjna w S.. Pozostali wierzyciele nie zgłosili żadnych wniosków ani oświadczeń.

W świetle powyższego przywołując regulacje zwarte w art. 491 14 - 491 16 p.u., Sąd I instancji wskazał na brak podstaw do umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Zdaniem Sądu Rejonowego sytuacja upadłego nie wskazuje na oczywistą niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat. Upadły nie jest bowiem osobą niezdolną do pracy. Stan zdrowia dłużnika nie wyklucza możliwości podjęcia zatrudnienia. Sąd I instancji uwzględnił, że upadły ma 59 lat. Nie ma na utrzymaniu innych osób. Nie wynajmuje mieszkania. Mieszka w mieszkaniu syna, za które opłaca jedynie czynsz i media. Z zawodu jest technikiem ogrodnictwa. Posiada uprawnienia kierowcy kategorii B. W latach 2009-2016 prowadził firmę transportową. Ponadto upadły był radnym gminy W., jest zatem osobą doświadczoną życiowo.

W świetle powyższego Sąd I instancji uznał, że zasadnym jest ustalenie planu spłaty wierzycieli na okres 36 miesięcy z miesięczną ratą w kwocie 200 zł. Po wykonaniu ostatecznego planu podziału zadłużenie upadłego wynosi 82.173,39 zł. W ramach planu spłaty upadły będzie zaś zobowiązany do spłaty kwoty 7.199,98 zł. Pierwsza rata wyniesie 199,98 zł, zaś pozostałe 35 rat po 200 zł każda.

Oceniając sytuację życiową i majątkową upadłego przy ustaleniu planu spłaty w kontekście możliwości spłaty zadłużenia Sąd Rejonowy, jak wskazał, uwzględnił konieczność utrzymania się dłużnika, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Podniósł, że uzyskanie kwoty 200 zł nie powinno stanowić dla dłużnika problemu. W ocenie Sądu dłużnik nie wykorzystuje bowiem w pełni swoich możliwości zarobkowych. Ustalony plan spłaty będzie zaś motywował upadłego do podjęcia większych starań w tym zakresie. Dodatkowo dłużnik może poczynić oszczędności ograniczając wydatki na telewizję i (...).

Określenia zobowiązań podlegających umorzeniu Sąd Rejonowy dokonał na podstawie art. 491 15 ust. 1 p.u.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) Bank S.A. w W. w części dotyczącej ustalenia na jego rzecz planu spłaty zawartego w pkt I ppkt.5 i umorzenia zobowiązań w pozostałej części zobowiązań.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie art. 491 15 ust. 1 i ust. 4 p.u. oraz art. 233 §1 k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik postępowania, poprzez błędne ustalenie, że zdolności zarobkowe upadłego nie pozwalają mu na jednorazową spłatę całego zobowiązania wierzyciela i konieczne jest rozłożenie świadczenia aż na 36 rat i umorzenie zobowiązań w pozostałej części, podczas gdy zdolności zarobkowe upadłego umożliwiają mu jednorazową spłatę całego zadłużenia na rzecz wierzyciela (...) Bank S.A. w W..

W oparciu o przedstawione zarzuty skarżący domagał się zmiany pkt I zaskarżonego postanowienia poprzez określenie, że upadły będzie miał obowiązek spłacić jednorazowo całość swoich zobowiązań w wysokości 12.091,95 zł na rzecz wierzyciela (...) Bank S.A. z siedzibą w W. I zasądzenie od upadłego kosztów niniejszego postępowania.

Zdaniem wierzyciela Sąd dowolnie przyjął wysokość, jaka ma zostać spłacona przez upadłego i bezzasadnie rozłożył ją na 36 rat. Upadły ma duże doświadczenie zawodowe, poza niskim czynszem i zobowiązaniami będącymi przedmiotem niniejszego postępowania, nie ciążą na nim inne znaczące wydatki, dlatego swoje siły powinien skoncentrować na jak najpełniejszym zaspokojeniu wierzycieli. W ocenie skarżącego Sąd I instancji naruszy wskazane przepisy ustalając tak niską spłatę rozłożoną aż na 36 rat.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się uzasadnione.

Podstawę prawną zaskarżonego postanowienia stanowiły przepisy art. 49114 ust. 1 w zw. z art. 49115 ust 1 i 4 ustawy z 28 lutego 2003 r. w mającym zastosowanie w sprawie brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 roku Prawo upadłościowe (t.j Dz.U z 2016 r., poz. 2171 z późn. zm), zgodnie z którymi po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony - po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 49116, umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty (art. 49115 ust. 1 p.u.). W myśl art. 491 15 ust. 4 p.u. sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli i może ustalić warunki spłaty bardziej korzystne dla wierzycieli, jeżeli pozwalają na to możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Analiza powołanych przepisów prowadzi do wniosku, iż wymogiem proceduralnym, obligatoryjnym ustalenia przez sąd upadłościowy planu spłaty jest wysłuchanie upadłego, syndyka i wierzycieli. W przedmiotowej sprawie Sąd I Instancji zaniechał tymczasem wysłuchania upadłego. Upadły nie został bowiem wezwany do osobistego stawiennictwa celem wysłuchania na posiedzeniu, nie zostało także przeprowadzone wysłuchanie w trybie art. 217 ust. 1 in fine p.u. Stosownie do przepisu art. 217 ust. 1 p.u jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia dowodu z przesłuchania upadłego, syndyka, wierzycieli, członka rady wierzycieli lub innych osób sąd albo sędzia komisarz stosownie do okoliczności, przesłuchuje ich na posiedzeniu i z przesłuchania sporządza protokół, niezależnie od obecności innych zainteresowanych osób, albo odbiera od osób przesłuchiwanych oświadczenia na piśmie, oświadczenia te stanowią dowód w sprawie. Zgodnie natomiast z ust. 2 powołanego przepisu Sąd albo sędzia – komisarz może zarządzić również, by oświadczenie na piśmie, o którym mowa w ust. 1 zawierało podpis notarialnie poświadczony.

Podkreślić należy, iż przedmiotem wysłuchania w przypadku upadłego powinny być kwestie dotyczące zakresu możliwości spłaty wierzycieli w kontekście możliwości zarobkowych upadłego, kosztów utrzymania, ustalenie okoliczności dotyczących osobistych potrzeb upadłego (jak np. kosztów leczenia), potrzeb mieszkaniowych i kosztów z tym związanych, stosunków rodzinnych upadłego. W przedmiotowej sprawie Sąd zaniechał wysłuchania upadłego, opierając swoje ustalenia w istocie jedynie na informacjach syndyka zawartych w piśmie procesowym z dnia 27 października 2017 roku. Powyższe jednak nie może zastąpić wysłuchania upadłego zgodnie z treścią art. 49114 ust. 1 prawa upadłościowego.

Analiza akt postępowania oraz uzasadnienia zaskarżonego postanowienia prowadzi do wniosku, że stan faktyczny sprawy odnośnie wskazanych okoliczności, niezależnie od braku wysłuchania upadłego – nie został należycie ustalony.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazano na dochody osiągane przez upadłego w 2016 roku (wynikające z pisma syndyka z dnia 30 października 2017, w którym syndyk z kolei odwołał się do oświadczenia majątkowego upadłego składanego jako radnego gminy W.), nie ustalono natomiast dochodów osiąganych przez upadłego w 2017 roku. Analiza akt sprawy może prowadzić do wniosku, iż dochody te obejmowały diety radnego, jednak wysokość tych diet i suma dochodów osiąganych z tego tytułu nie została wskazana, nadto w uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, iż upadły „był radnym”, przy czym nie wiadomym jest, czy rzeczywiście przestał być radnym, jeżeli tak – kiedy to nastąpiło.

Nie wyjaśniona została także w sposób jednoznaczny kwestia zasad, na jakich upadły korzysta z zajmowanego przez siebie mieszkania. Sąd I instancji w uzasadnieniu, odwołując się do pisma syndyka z dnia 30 października 2017 roku wskazał, iż upadły mieszka w mieszkaniu o pow. 46 m2, należącym do syna K. P. z „prawem dożywocia” (k.300), jednocześnie w rozważaniach prawnych Sąd podniósł, iż „upadły nie wynajmuje mieszkania, mieszka w mieszkaniu syna, za które opłaca jedynie czynsz i media”. W aktach sprawy, w piśmie z dnia 19 września 2016 roku syndyk wskazał z kolei, że upadły „dokonał darowizny mieszkania w 2003 roku na rzecz syna z zachowaniem prawa dożywotniego zamieszkania w lokalu”. Sam upadły natomiast w oświadczeniu majątkowym radnego gminy z dnia 29.04.2016 roku wskazał, że zamieszkuje w mieszkaniu o pow. 56 m 2 a jako tytuł prawny wskazał „najem darmowy od syna”.

Sąd Okręgowy zauważa, że do akt sprawy, nie został przy tym złożony żaden dokument, który wskazywałby na charakter stosunku prawnego w oparciu, o który upadły zajmuje i korzysta z mieszkania. Okoliczność ta ma tymczasem znaczenie m.in. dla kwestii oceny obowiązku i zakresu ponoszenia przez upadłego opłat za korzystanie z mieszkania. Również sytuacja finansowa i zdrowotna upadłego nie została w żaden sposób udokumentowana.

Nie wyjaśniono także, kiedy i z jakich przyczyn upadły zakończył pracę w firmie (...), w której jak wynika z pisma syndyka z dnia 19 września 2016 roku upadły był zatrudniony.

W tych okolicznościach i wobec braku wysłuchania upadłego przedwczesna była przyjęta przez Sąd I instancji w zaskarżonym postanowieniu ocena co do zakresu i możliwości dokonywania spłat przez upadłego, a w konsekwencji zakresu możliwości zaspokojenia wierzycieli.

W konsekwencji zaskarżone postanowienie należało uchylić na podstawie art. 35 p.u. w zw. z art. 397 § 2 w zw. z art. 386 § 4 k.p.c.

Sąd pierwszej instancji przy ponownym rozpoznawaniu sprawy powinien wysłuchać upadłego (na posiedzeniu albo z zastosowaniem trybu przewidzianego w art. 217 ust. 1 in fine p.u.) w celu dokładnego wyjaśnienia m.in. jego sytuacji majątkowej, źródeł dochodów, możliwości zarobkowych (w tym podnoszonych przez upadłego kwestii poszukiwania pracy) oraz sytuacji zdrowotnej.

Podkreślić należy, iż z art. 2 ust. 2 Prawa upadłościowego wynika, że postępowanie wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Tak więc Sąd winien brać pod uwagę nie tylko interesy upadłego lecz również wierzycieli.

SSO Agnieszka Woźniak SSO Anna Budzyńska SSR (del.) Rafał Lila