UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 2 września 2013 r. R. W.wystąpił o odroczenie na podstawie art. 212 § 3 k.c. terminu spłaty kwoty 10.000 zł wynikającej z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 20 grudnia 2011 r. o podziale majątku wspólnego, sygn. akt I Ns 581/08. Jednocześnie wniósł o udzielenie zabezpieczenia na podstawie art. 730 k.p.c. poprzez wydanie postanowienia wstrzymującego wydanie postanowienia nadającego klauzulę wykonalności na pkt 4. i 7. postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 20 grudnia 2011 r. do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania.

W uzasadnieniu R. W. wyjaśniał, że na dokonanie spłat zasądzonych w ww. postanowieniu, przy uwzględnieniu potrącenia z roszczeniem wobec uczestniczki, miał zaledwie 1 rok. Kwota którą winien spłacić w terminie do dnia 31 sierpnia 2013 r. wynosiła 81.545,31 zł. Wnioskodawca podał, że przez 2 ostatnie lata pracował intensywnie ponad swoje siły i kosztem wielu poświęceń i wyrzeczeń uzbierał kwotę 71.545,31 zł, którą wpłacił bezpośrednio na rachunek uczestniczki, a do zapłaty pozostała kwota 10.000 zł. R. W. wskazał, że na 2,5 miesiąca przed terminem w połowie czerwca 2013 roku zmuszony został do poddania się zabiegowi koronografii z angioplastyką tętnicy wieńcowej serca, przy czym jednym z bezwzględnych zaleceń poszpitalnych okazał się oszczędny tryb życia przez co najmniej 6 miesięcy do czasu kontrolnej koronografii. Wyjaśniał, że nie może intensywnie pracować, a tym samym ma znacznie mniejsze możliwości zarobkowe i potrzebuje dodatkowych 12 miesięcy, by uzbierać wymagalną już kwotę do ostatecznego rozliczenia z uczestniczką, przy czym spieniężył już wszystkie możliwe ruchomości.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia wnioskodawca uzasadniał obawą, że uczestniczka wystąpi z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, a następnie złoży wniosek egzekucyjny, co narazi wnioskodawcę na dodatkowe koszty.

Postanowieniem z dnia 10 września 2013 r., sygn. akt I Ns 581/08, Sąd Rejonowy w Lesznie oddalił wniosek o odroczenie terminu spłaty wymagalnej kwoty 10.000 zł wynikającej z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 20.12.2011 r. (pkt 1.) oraz odrzucił wniosek o udzielenie zabezpieczenia (pkt 2.).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności wskazał, że zgodnie z art. 212 § 3 k.c. w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych. Przepis ten dla jego zastosowania wymaga wykazania przez dłużnika zaistnienia wypadku szczególnego, a nadto zaistnienie takiej okoliczności daje sądowi jedynie możliwość odroczenia terminu wymagalnej spłaty, nie nakłada zaś na sąd obowiązku jej odroczenia.

Sąd wskazał, że okoliczności zdrowotne, jakie podnosi R. W. nie mogą same w sobie przesądzać o zaistnieniu szczególnego wypadku pozwalającego na odroczenie terminu spłaty. Sąd zważył, iż R. W., mimo zabiegu w czerwcu 2013 roku wniosek o odroczenie terminu spłaty złożył dopiero po wymagalności roszczenia Z. W.. Nadto wnioskodawca w żaden sposób nie wykazał, aby spadły jego możliwości zarobkowe, a jeśli tak to w jakim zakresie. Sam fakt, że ma prowadzić oszczędny tryb życia nie jest tu argumentem. Wnioskodawca nie wykazał, aby jego dochody uległy zmianie lub zmienił pracę, jak również okoliczności, które nie pozwalałyby mu na uzyskanie kwoty 10.000 zł poprzez zaciągnięcie pożyczki bądź kredytu z odroczonym terminem spłaty.

Wobec powyższego wniosek R. W. o odroczenie terminu spłaty

wymagalnego roszczenia Z. W. wynikającego z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie podlegał oddaleniu.

Sąd Rejonowy wyjaśnił ponadto, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlegał odrzuceniu jako złożony przez osobę nie uprawnioną. Zgodnie z art. 730 § 2 k.p.c. zd. 2. po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił. Tym samym złożenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia należy do osoby uprawnionej dysponującej tytułem wykonawczym, nie zaś do dłużnika, a ponadto wniosek R. W. nie jest wnioskiem o zabezpieczenie jego roszczenia pieniężnego. Tym samym wniosek R. W. o udzielenie zabezpieczenia poprzez wydanie postanowienia wstrzymującego wydanie postanowienia nadającego klauzulę wykonalności na pkt 4. i 7. postanowienia z dnia 20 grudnia 2011 r. podlegał odrzuceniu.

Zażaleniem z dnia 16 września 2013 r. R. W. zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w całości, wnosząc o jego uchylenie i odroczenie terminu spłaty wymagalnej kwoty 10.000 zł, jak również o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania sądowego w obu instancjach. Z ostrożności procesowej skarżący wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I Instancji.

Wnioskodawca zarzucił:

1) naruszenie przepisów postępowania poprzez nieprawidłową interpretację art. 212 § 3 k.c. co do terminu złożenia wniosku o odroczenie spłaty, a także uniemożliwienie wnioskodawcy wyjaśnienia wątpliwości poprzez wyznaczenie rozprawy bądź ewentualnego zobowiązania do pisemnego ustosunkowania się;

2). naruszenie prawa materialnego poprzez dokonanie ustaleń faktycznych na podstawie takiej oceny materiału dowodowego, której można przypisać cechy sprzeczności z faktycznymi okolicznościami oraz wybiórczego traktowania materiałów dowodowych znajdujących się w aktach sprawy.

W uzasadnieniu skarżący w pierwszej kolejności podniósł, że w świetle art. 212 § 3 złożenie wniosku o odroczenie roszczenia jeszcze niewymagalnego, czyli przed dniem 1 września 2013 r., byłoby czynnością przedwczesną i podlegającą odrzuceniu przez sąd. Dodał przy tym, że nie miał możliwości wyjaśnienia wątpliwości podniesionych przez sąd np. poprzez wyznaczenie rozprawy bądź pisemne ustosunkowania się do nich.

Wnioskodawca dodał, że Sąd I Instancji prawdopodobnie w ogóle nie zapoznał się z dokumentami znajdującymi się w aktach I Ns 581/08. Bezsprzecznym dowodem na ograniczone możliwości zarobkowe dotyczące wykonywania i świadczenia przez wnioskodawcę jest jego stan zdrowia potwierdzony wieloma dokumentami m.in. kartą informacyjną z pobytu w szpitalu, zaświadczeniem z poradni kardiologicznej oraz zaświadczenie lekarza rodzinnego sprawującego bezpośrednią opiekę nad zdrowiem wnioskodawcy. Logicznym jest, że człowiek posiadający takie schorzenia jak wnioskodawca i będący po zabiegu polegającym na bezpośredniej inwazji w sercu, nie może być w pełni sprawny i wykonywać pracę, jaką świadczył wcześniej przynajmniej przez jakiś czas.

Skarżący dodał, że sąd nie wziął ponadto pod uwagę faktu, że uregulował on w wyznaczonym terminie na rzecz wierzycielki kwoty 71.545,31 zł, tj. blisko 90 % należności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja (błędnie nazwana zażaleniem) na punkt 1. zaskarżonego postanowienia zasługiwała na uwzględnienie, natomiast zażalenie odnoszące się do punktu 2. okazało się nieuzasadnione.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że wniosek dłużnika o odroczenie terminu zapłaty rat już wymagalnych, składany na podstawie art. 212 § 3 k.c., ma charakter merytoryczny. Inicjuje samodzielne postępowanie nieprocesowe, w związku z czym nie powinien być rozpoznawany jako kontynuacja postępowania, w którym ustalone zostały raty spłat lub dopłat (zob. M. Sychowicz, Postępowanie o zniesienie współwłasności, Wydawnictwo Prawnicze 1976, s. 123-124; uchwała Sądu Najwyższego z 21 listopada 1977 r., III CZP 79/77, OSNCP 1978/8/132). Stąd postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 10 września 2013 r. w punkcie 1. należało potraktować jako rozstrzygnięcie co do istoty sprawy, a od takiego orzeczenia przysługuje apelacja, a nie zażalenie (art. 518 k.p.c.).

Wprawdzie wywiedziony środek zaskarżenia wnioskodawca nazwał zażaleniem, jednak zgodnie z art. 130 § 1 zd. 2 k.p.c. mylne oznaczenie pisma procesowego nie stanowi przeszkody do nadania mu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym. Dlatego też w części dotyczącej punktu 1. pismo wnioskodawcy zostało potraktowane i rozpoznane jako apelacja, zwłaszcza że skarżący złożył je osobiście, a nie przez profesjonalnego pełnomocnika.

Wniosek R. W. z dnia 2 września 2013 r. dotyczył odroczenia terminu spłaty wymagalnej kwoty 10.000 zł wynikającej z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 20 grudnia 2011 r. o podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami. Zgodnie z art. 567 § 3 k.p.c. do podziału majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, do którego z kolei, stosownie do art. 688 k.p.c., odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy dotyczące zniesienia współwłasności. Te natomiast należą do prawa rzeczowego, a zgodnie z art. 607 k.p.c. tego typu sprawy rozpoznawane są na rozprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Nie ma jednak przepisu szczególnego, który dopuszczałby możliwość rozpoznania sprawy o zniesienie współwłasności na posiedzeniu niejawnym.

Powyższe prowadziło do wniosku, że rozpoznanie przez Sąd Rejonowy wniosku R. W. z dnia 2 września 2013 r. na posiedzeniu niejawnym było nieprawidłowe, gdyż powinien on zostać skierowany na rozprawę. Na skutek uchybienia sądu wnioskodawca nie mógł aktywnie uczestniczyć w zainicjowanym przez siebie postępowaniu, nie mógł przedstawić swojego stanowiska bezpośrednio przed sądem, zgłosić wniosków dowodowych czy podjąć jakiś innych czynności procesowych istotnych dla jego interesów, z czego mógłby skorzystać, gdyby wniosek został skierowany na rozprawę. Naruszone zostało elementarne prawo procesowe skarżącego, stanowiące element jego prawa do obrony, a uchybienie to nie zostało usunięte do chwili ostatecznego rozpoznania wniosku. W konsekwencji doszło do nieważności postępowania, albowiem wnioskodawca został pozbawiony możności obrony swych praw – art. 379 pkt 5 k.p.c.

Z tych też powodów postanowienie w punkcie 1. należało uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Lesznie. Prawidłowe rozstrzygnięcie wniosku R. W. wymaga wyznaczenia rozprawy, po przeprowadzeniu której sąd ponownie przeanalizuje, czy spełnione zostały przesłanki zastosowania art. 212 § 3 k.c.

Jeśli natomiast chodzi o zażalenie wnioskodawcy na punkt 2. postanowienia z dnia 2 września 2013 r., to nie zasługiwało ono na uwzględnienie. Wprawdzie mając na uwadze, że wniosek składany na podstawie art. 212 § 3 k.c. inicjuje samodzielne postępowania, rozważania sądu na temat zastosowania art. 730 § 2 zd. 2 k.p.c. i braku uprawnienia wnioskodawcy do złożenia wniosku o zabezpieczenie były chybione. Niemniej jednak skoro Sąd Rejonowy nadał klauzulę wykonalności na pkt 4. i 7. postanowienia z dnia 20 grudnia 2011 r., a następnie rozpoznał wniosek o udzielenie zabezpieczenia, to zabezpieczenie roszczenia zgodnie z żądaniem skarżącego, tj. przez „wstrzymanie wydania postanowienia nadającego klauzulę wykonalności.” – niezależnie od ewentualnego spełnienia przesłanek zabezpieczenia – byłoby na obecnym etapie postępowania niemożliwe. Sąd Okręgowy nie ma bowiem aktualnie uprawnienia do wzruszenia prawomocnego postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. Nie wyklucza to natomiast złożenia przez wnioskodawcę nowego wniosku o zabezpieczenie, dostosowanego do aktualnej sytuacji, polegającej na tym, że – jak wynika z informacji przekazanych przez skarżącego na rozprawie apelacyjnej – egzekucja przeciwko niemu na podstawie ww. tytułu wykonawczego jest w toku.

Z uwagi na powyższe zaskarżone postanowienie w punkcie 1. na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. podlegało uchyleniu, a sprawę należało przekazać Sądowi Rejonowemu w Lesznie do ponownego rozpoznania, w oparciu o art. 108 § 2 k.p.c. pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Natomiast zażalenie na punkt 2. zaskarżonego postanowienia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. podlegało oddaleniu.

SSO J. Grobelny SSO J. Andrzejak - Kruk SSO M. Radwan

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE