UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 lipca 2012 r. powód P. G. wniósł przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) SA w W. o ustalenie nieważności umów: ramowej o współpracy w zakresie transakcji terminowych i pochodnych z dnia 19 maja 2008 r. oraz dodatkowej transakcji zamiany z dnia 19 maja 2008 r., a także o zasądzenie od pozwanego kwoty 150.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu i kosztów procesu.

Pozwany (...) Bank (...) SA w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami procesu.

W piśmie procesowym z dnia 17.08.2015 r. powód – na żądanie Sądu dotyczące wskazania sposobu wyliczenia kwoty 150 000 zł dochodzonej pozwem oraz wskazania na naruszeniu, której normy prawnej opiera zarzut nieważności umowy – wyjaśnił, iż pozwany bank zawierając z powodem umowę dnia 19.05.2008 r. naruszył obowiązki wynikające z art. 9 i innych ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, albowiem pominął procedury mające na celu identyfikację ryzyka dla konkretnej decyzji. Do umów nie zostały również dołączone pełnomocnictwa dla osób podpisujących je ze strony banku, trudno więc ocenić, czy osoby te były upoważnione do reprezentacji banku. Bank nie dopełnił również obowiązku udzielenia klientowi kompleksowych informacji dotyczących m.in. instrumentów finansowych oraz proponowanych strategii inwestycyjnych. Wobec powyższego – zdaniem powoda – w pełni uzasadnione jest żądanie stwierdzenia nieważności umowy ramowej i umowy dodatkowej, a także transakcji zamiany kwot bazowych i stóp procentowych. Konsekwencją powyższego powinien być zwrot dochodzonej kwoty wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Powód wyjaśnił jednocześnie, że żądanie zasądzenia kwoty 150 000 zł stanowi roszczenie ewentualne, na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd żądania stwierdzenia nieważności umowy. Żądanie tej kwoty wynika z art. 415 k.c. oraz 471 k.c. i stanowi odszkodowanie z tytułu nienależytego wykonania umowy lub zawinionego działania pozwanego powodującego szkodę powoda.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 9 917 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne:

Powód P. G. prowadzi działalność gospodarczą od 1985 r. pod firmą (...) z siedzibą w K..

W ramach prowadzonej działalności, powód dnia 5 listopada 2007 r. wystąpił do (...) SA o udzielenie kredytu w wysokości 850 000 zł na transakcje rynku pieniężnego typu m.in. (...). We wniosku tym wskazał, że posiada zadłużenie kredytowe w:

- na rachunku bieżącym w Banku (...) SA w kwocie 545 000 zł z terminem spłaty 31.03.2008 r.,

- kredyty inwestycyjne w Banku (...) SA w kwocie 74 000 zł z terminem, spłaty 10.10.2011 r. i w kwocie 1 270 000 zł z terminem spłaty 15.09.2014 r.

Kredyt w wysokości wnioskowanej został powodowi udzielony na okres 18 miesięcy.

Również w ramach działalności gospodarczej powód P. G. – jako Klient dnia 21 lutego 2008 r. zawarł z pozwanym (...) Bank (...) SA w W. (dalej: Bank) Umowę Ramową Transakcji Terminowych i Pochodnych, na podstawie której strony zobowiązały się do zawierania Transakcji Terminowych i Pochodnych na zasadach określonych w Regulaminie Transakcji Terminowych i Pochodnych, stanowiącym integralną część niniejszej Umowy.

Na podstawie ww. Umowy strony uzgodniły, że w przypadku gdy Bank uzależniłby zawarcie Transakcji od złożenia przez Klienta zabezpieczenia rozliczenia Transakcji, Klient zobowiązany będzie do ustanowienia na rzecz Banku kaucji na zasadach określonych w § 4 Umowy. Tak ustanowiona kaucja miała zabezpieczać mogące powstać w przyszłości wierzytelności Banku z tytułu rozliczenia Transakcji. Wysokość kaucji, wysokość wynagrodzenia za korzystanie z kwoty kaucji oraz Waluta kaucji miała być każdorazowo określana w warunkach Transakcji. Środki stanowiące kaucję miały być ewidencjonowane na rachunku Banku oprocentowanym według stopy zmiennej, której wysokość miała zostać określona w Warunkach Transakcji. W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania przez Klienta zobowiązań wynikających z Transakcji, Bank miał prawo zaliczyć kaucję wraz z odsetkami na poczet spłaty wymagalnych wierzytelności Banku.

Na podstawie Umowy, Klient upoważnił Bank bez składania odrębnej dyspozycji do pobrania z Rachunków Rozliczeniowych w Banku i innych rachunków prowadzonych przez Bank środków pieniężnych tytułem zaspokojenia należności Banku związanych z zawarciem Transakcji oraz do pobierania z Rachunków Rozliczeniowych w banku oraz innych rachunków prowadzonych przez Bank ni przelewania na rachunek Banku środków tytułem ustanowienia zabezpieczenia na zasadach określonych w Regulaminie i Umowie Ramowej.

W Umowie tej Klient oświadczył, że został mu doręczony Regulamin Transakcji Terminowych i Pochodnych oraz, że jego treść jest mu znana i zaakceptowana. Oświadczył także, że znane mu są i zrozumiałe zasady i tryb dokonywania Transakcji określonych w Regulaminie oraz, że zobowiązuje się do ich przestrzegania. Nadto, że zawieranie Transakcji na zasadach określonych w Regulaminie jest zgodne z wewnętrznymi regulacjami Klienta, jak również uzyskał wszelkie zgody i zezwolenia na zawieranie tego typu Transakcji, o ile są wymagane. Klient zapewnił, że Transakcje realizowane na podstawie ww. Regulaminu dokonywane są wyłącznie na podstawie własnych, podjętych niezależnie od Banku decyzji Klienta, na własne ryzyko i odpowiedzialność, na podstawie analiz i oceny zasadności celowości zawarcia i wyboru rodzaju Transakcji. Zgodnie z Umową, Klient zapewnił, że wszelkie informacje otrzymane od Banku nie będą przez niego traktowane jako zapewnienie, rekomendacje lub gwarancja osiągnięcia spodziewanych rezultatów Transakcji.

Od dnia 2.06.2008 r. Klient zobowiązał się do przeprowadzenia przez rachunki w banku nie mniej niż 20% swoich obrotów tj. nie miej niż 180 000 zł średniomiesięcznie wynikających z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej oraz do utrzymywania tego poziomu przez cały okres kredytowania, co miało być monitorowane przez Bank.

Maksymalna niezabezpieczona ujemna wycena czynnych jednocześnie transakcji CIRS wynosić miała 200 000 zł. W przypadku przekroczenia tej kwoty Klient zobowiązał się zdeponować w Banku kaucję w wysokości 200 000 zł, a w przypadku dalszego pogłębienia straty na transakcjach – do zwiększenia kwoty zdeponowanych kaucji, tak by niezabezpieczona kaucją strata na transakcjach CIRS nie przekroczyła kwoty 200 000 zł.

Umowa ta została zawarta na czas nieokreślony, z jednoczesnym zastrzeżeniem dla każdej ze stron prawa jej rozwiązania z jednomiesięcznym wypowiedzeniem.

Tego samego dnia, 21 lutego 2008 r., (...) Bank (...) SA w W. (dalej: Bank) zawarł z powodem P. G. – jako Klientem Umowę Dodatkową w sprawie limitu dla Transakcji Zamiany, w której to Umowie strony postanowiły określić limit dla Transakcji Zamiany zawieranych na podstawie Umowy ramowej oraz zasady ich zawierania w ramach limitu. Strony postanowiły, że mogą zawierać Transakcje Zamiany w ramach przyznanego limitu w wysokości (...) do 20 sierpnia 2009 r. Transakcje Zamiany mogły być zawierane w przypadku posiadania w Banku przez Klienta innej transakcji o charakterze kredytowym zwanej dalej „Transakcją Bazową”. W przypadku spłaty Transakcji Bazowej Bank miał prawo rozwiązać Transakcję Zamiany zawartą w związku z daną Transakcją Bazową i wyznaczyć Dzień Wcześniejszego Rozwiązania na zasadach określonych w Umowie Ramowej i Regulaminie. Od dnia 2.06.2008 r. Klient zobowiązał się do przeprowadzania obrotów przez rachunki w Banku na poziomie min. 20% swoich obrotów średniomiesięcznych, ale nie mniej niż 180 000 zł średniomiesięcznie wynikających z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej oraz do utrzymywania tego poziomu przez cały okres kredytowania, co miało być monitorowane przez Bank.

W sytuacji, gdyby Bieżąca Wycena Rynkowa Transakcji Zamiany miała wartość ujemną i przekroczyła 200 000 zł, klient zobowiązał się na wezwanie Banku do ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia w postaci kaucji w wysokości 200 000 zł, a w przypadku dalszego pogłębienia straty na transakcjach – do zwiększenia kwoty zdeponowanych kaucji, tak by niezabezpieczona kaucją strata na transakcjach CIRS nie przekroczyła kwoty 200 000 zł.

Umowa ta została zawarta do dnia 20.08.2009 r., z tym że obowiązywała wyłącznie w okresie ważności Umowy Ramowej, albowiem rozwiązanie Umowy Ramowej powodowało rozwiązanie niniejszej Umowy.

W zakresie nieuregulowanym w niniejszej Umowie, zastosowanie miały mieć postanowienia Umowy Ramowej oraz Regulaminu. Nadto, postanowienia niniejszej Umowy stanowiły integralna część Umowy Ramowej.

W rezultacie zawarcia ww. Umów, powód osiągnął zysk w kwocie 22 811 zł. W czasie obowiązywania tych Umów powód nigdy nie kwestionował ich treści, ani też uprawnienia osób, które podpisywały Umowy do reprezentowania pozwanego Banku .

Zawarcie powyższych umów poprzedzone było licznymi rozmowami powoda z pracownikami pozwanego Banku, w trakcie których pracownicy Banku prezentowali zasady funkcjonowania transakcji zabezpieczenia ryzyka kursowego oraz transakcji CIRS. Ta ostatnia miała na celu zmniejszenie kosztów odsetek od zobowiązań kredytowych posiadanych przez powoda w innych bankach. Pozwany przygotowywał ofertę dla powoda po uzyskaniu od niego informacji na temat prowadzonej działalności gospodarczej, aktualnych potrzeb dotyczących finansowania. Przedstawiano powodowi tzw. Scenariusze ryzyka kursowego. Do zawarcia powyższych umów nie było wymagane posiadanie przez powoda kredytu w pozwanym banku. Wystarczyło, że kredyty takie powód miał w innych bankach.

Do podpisania umów doszło w siedzibie powoda. Pracownik Banku B. T. przywiózł w tym celu komplet dokumentów. W trakcie obowiązywania powyższych umów powód nigdy nie zgłaszał, że brakuje mu jakichkolwiek dokumentów.

Obie wyżej wymienione umowy zostały następnie zastąpione przez Umowę Ramową o Współpracy w zakresie Transakcji Terminowych i Pochodnych z dnia 19 maja 2008 r. (dalej: Umowa Ramowa), Umowę Dodatkową Transakcji Zamiany z dnia 19 maja 2008 r. (dalej: Umowa Dodatkowa) oraz Regulamin Transakcji Terminowych i Pochodnych stosowany u pozwanego z dnia 1.04.2008 r.

Na podstawie Umowy Ramowej o Współpracy w zakresie Transakcji Terminowych i Pochodnych z dnia 19.05.2008 r. strony oświadczyły, że zamierzają zawierać Transakcje, a warunki zawierania, realizacji, zabezpieczenia, rozliczenia oraz potwierdzenia Transakcji określać będzie Regulamin oraz odpowiednie Umowy Dodatkowe podpisane przez Klienta.

W Umowie tej Klient oświadczył, że:

- został mu doręczony Regulamin Transakcji Terminowych i Pochodnych stosowany przez Bank, zaś jego treść jest mu znana i przez niego zaakceptowana,

- pracownik Banku wyjaśnił mu sposób zawierania i rozliczania Transakcji określony w Regulaminie,

- znane i zrozumiałe są mu zasady i tryb dokonywania Transakcji określony w Regulaminie i zobowiązuje się do ich przestrzegania,

- będzie dokonywał Transakcji wyłącznie na podstawie własnych, podjętych niezależnie od Banku, decyzji na własne ryzyko i odpowiedzialność, na podstawie analiz i oceny zasadności i celowości zawarcia i wyboru rodzaju Transakcji,

- przed zawarciem jakiejkolwiek Transakcji rozważy ryzyko prawne, ekonomiczne oraz podatkowe, a także potencjalne ryzyko poniesienia straty.

Umowa została zawarta na czas nieokreślony, przy czym postanowiono, że Umowa Ramowa, podpisane wraz z nią Umowy Dodatkowe oraz Regulamin zastępują postanowienia Regulaminu i Umowy Ramowej Transakcji Terminowych i Pochodnych z dnia 21.02.2008 r., która uległa rozwiązaniu z dniem podpisania niniejszej Umowy. Transakcje zawarte na podstawie dotychczasowej umowy postawały w mocy, z tym, że zastosowanie do nich miały mieć postanowienia niniejszej Umowy ramowej, Umów Dodatkowych oraz Regulaminu.

W Umowie Dodatkowej Transakcji Zamiany zawartej przez strony również dnia 19.05.2008 r., strony uzgodniły, że Transakcje Zamiany są transakcjami polegającymi na zamianie między stronami kwot odsetek lub Kwot Bazowych i kwot odsetek w uzgodnionych Okresach Odsetkowych. Transakcje Zamiany zawierane miały być na zasadach określonych w Regulaminie Transakcji Terminowych i Pochodnych oraz Umowie Ramowej. Wszelkie wyrażenia pisane w niniejszej Umowie, a nie zdefiniowane, miały znaczenie nadane im w Regulaminie.

Strony uzgodniły, że w przypadku, gdy Bieżąca Wycena Rynkowa Transakcji Zamiany stanowiła wartość ujemną i przekraczałaby kwotę JPY 29.560.000 jenów japońskich, Klient miał obowiązek, na wezwanie banku, do ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia w postaci kaucji w trybie określonym w § 6 Regulaminu. Od 2.06.2008 r. Klient zobowiązał się do przeprowadzania obrotów przez rachunki w Banku na poziomie min, 20% swoich obrotów średniomiesięcznie, ale nie miej niż 180.000 zł średniomiesięcznie, wynikających z prowadzonej przez Klienta działalności gospodarczej oraz utrzymywania tego poziomu przez cały okres trwania Umowy, co miało być monitorowane przez Bank. Maksymalna niezabezpieczona ujemna wycena (strata Klienta) czynnych jednocześnie transakcji (...) wynosić miała 200 000 zł. W przypadku przekroczenia ww. kwoty, Klient zobowiązany był zdeponować w Banku kaucję w wysokości 200 000 zł, a w przypadku dalszego pogłębienia się straty na transakcjach, do zwiększenia się kwoty zdeponowanej kaucji, tak by niezabezpieczona kaucją strata na transakcjach CIRS nie przekroczyła kwoty 200 000 zł. Brak ustanowienia tej kaucji spowodować miał zamknięcie i rozliczenie transakcji.

W Umowie strony ustaliły, że Transakcje Zamiany mogą być zawierane w przypadku posiadania w Banku przez Klienta innej transakcji o charakterze kredytowym zwanej Transakcją Bazową. W przypadku spłaty Transakcji Bazowej Bank miał prawo rozwiązać Transakcję Zamiany zawartą w związku z daną Transakcją Bazową i wyznaczyć dzień Wcześniejszego Rozwiązania na zasadach określonych w Regulaminie.

Pod pojęciem Kwoty Bazowej strony rozumiały kwotę, od której naliczane miały być odsetki będące przedmiotem transakcji.

Zgodnie z Umową, w sytuacji gdy po rozliczeniu kwoty odsetek nie byłoby wymaganego pokrycia na Rachunku Rozliczeniowym Klienta, Bank miał być uprawniony do naliczenia odsetek za okres od dnia wymagalności do dnia zapłaty ze Stopą Odsetek od Salda Debetowego.

Strony postanowiły, że będą dokonywały w każdym Dniu Naliczenia Odsetek wymiany kwoty odsetek naliczonych na ten dzień od Kwoty Bazowej banku według Stopy Referencyjnej Banku z odsetkami naliczonymi od Kwoty Bazowej Klienta według Stopy Referencyjnej Klienta. Rozliczenie kwot odsetek miało następować w każdym Dniu Naliczenia Odsetek odpowiednim dla Stopy Referencyjnej Banku lub Stopy Referencyjnej Klienta poprzez obciążenie lub uznanie Rachunku Rozliczeniowego Klienta wskazane w warunkach Transakcji lub Potwierdzenia kwotą odsetek lub kwotą Różnicy Odsetek. W przypadku gdy dla danej Transakcji dzień Naliczenia Odsetek przypadał w dniu upływu Okresu Odsetkowego ustalonego wyłącznie według Stopy Referencyjnej jednej strony, Bank zobowiązany był do obliczenia kwoty odsetek według Stopy Referencyjnej tej strony i rozliczyć kwotę odsetek poprzez obciążenie lub uznanie rachunku Rozliczeniowego Klienta wskazanego w warunkach Transakcji lub Potwierdzeniu.

W Umowie tej Klient oświadczył i zapewnił, że pracownik Banku wyjaśnił mu sposób zawierania i rozliczania Transakcji określony w Umowie Dodatkowej oraz, że znane i zrozumiałe są mu zasady i tryb dokonywania Transakcji określony w niniejszej Umowie Dodatkowej, a także, że zobowiązuje się do ich przestrzegania.

W zakresie nieuregulowanym niniejszą Umową Dodatkową zastosowanie miały mieć postanowienia Regulaminu oraz Umowy Ramowej.

Umowa ta została zawarta na czas nieokreślony, jednak dla każdej ze stron zastrzeżono prawo do rozwiązania Umowy Dodatkowej z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia, rozpoczynającego się od dnia następnego po dniu w którym strona otrzyma od drugiej strony oświadczenia na piśmie o wypowiedzeniu Umowy Dodatkowej.

Natomiast w razie wypowiedzenia Umowy Ramowej, Bank nabywał upoważnienie następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia do potrącenia swojej wierzytelności ze wszystkich rachunków Klienta prowadzonych przez Bank, w tym także lokat terminowych, bez względu na ustalony okres ich utrzymywania, z wyjątkiem wierzytelności zajętych w postepowaniu egzekucyjnym.

Zgodnie z obowiązującym w (...) Bank (...) SA od 1.04.2008 r. Regulaminem Transakcji Terminowych i Pochodnych wydanym na podstawie art. 109 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe oraz art. 384 § 1 k.c., Umowa Ramowa oraz Umowy Dodatkowe wraz z uzgodnionymi Warunkami Transakcji stanowiły jeden stosunek prawny pomiędzy stronami. Warunkiem zawierania Transakcji z Bankiem przez Klienta miały być:

- zawarcie przez Klienta z Bankiem Umowy Ramowej,

- podpisanie innych umów, w tym Umowy Dodatkowej oraz oświadczeń wymaganych przez Bank, w tym oświadczenia o poddaniu się egzekucji,

- uzgodnienie Warunków Transakcji w Dniu Zawarcia Transakcji,

- posiadanie Rachunków Rozliczeniowych.

W celu zabezpieczenia należytego wykonania przez Klienta zobowiązań wynikających z Transakcji, Bank zastrzegł sobie prawo żądania od Klienta ustanowienia na Rachunku Rozliczeniowym Klienta w Banku kaucji w rozumieniu art. 102 prawa bankowego w wysokości określonej przez Bank. Kaucja stanowić miała podstawowe rodzaj zabezpieczenia, a ustanowienie innych niż kaucja zabezpieczeń miało być dokonywane na podstawie odrębnej umowy. Kaucja zabezpieczać miała wszelkie istniejące lub mogące powstać w przyszłości wierzytelności Banku z tytułu rozliczenia i realizacji Transakcji.

Rozliczenia z Klientem miały być dokonywane w wyznaczonym terminie przy użyciu Rachunku Rozliczeniowego Klienta. Przy czym Klient zobowiązany był do posiadania na swoim Rachunku Rozliczeniowym w terminach określonych w Umowach Dodatkowych,. Środków w walucie oraz w kwocie niezbędnej do rozliczenia transakcji.

Zgodnie z Regulaminem, Bank nie ponosił jakiejkolwiek odpowiedzialności za finansowy wynik Transakcji, w szczególności za osiągnięcie spodziewanych korzyści przez Klienta. Na żądanie Klienta Bank zobowiązał się do przedstawienia wyliczenia Bieżącej Wyceny Rynkowej Transakcji.

W dniu podpisania ww. Umów powód potwierdził podpisem fakt zapoznania się z „Przykładowym scenariuszem dla Transakcji Zamiany Kwot Bazowych i Stóp Procentowych”, stanowiącym Załącznik nr 2 do Umowy, w którym to Załączniku zastrzeżono, że Bank nie ponosi odpowiedzialności z tytułu otrzymania przez Klienta w dniu rozliczenia Transakcji Zamiany płatności w wysokości mniejszej niż oczekiwana przez Klienta w chwili zawarcia Transakcji Zamiany. Powód potwierdził również, że akceptuje fakt, że transakcja Quanto Swap obarczona jest ryzykiem zmiany stóp procentowych oraz, że Bank nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji podjętych przez Klienta na podstawie przesłanych informacji, prognoz, przedstawionych scenariuszy, a odpowiedzialność te ponosi wyłącznie Klient.

Dnia 18.04.2008 r. pozwany przesłał drogą elektroniczną do powoda potwierdzenie zawarcia w dniu 7.03.2008 r. Transakcji Zamiany Kwot Bazowych i Stóp Procentowych nr (...), zgodnie z którą Kwota Bazowa Banku wynosiła 2 000 000 zł, a Kwota Bazowa Klienta – 88 888 888 JPY, waluta rozliczeniowa transakcji zamiany – PLN/JPY, Baza odsetkowa Banku – 366/365, a Baza odsetkowa Klienta – 366/360; Stopa Referencyjna Banku – 1M WIBOR, a Stopa Referencyjna Klienta – 1M JPY LIBOR + 0,35%.

Transakcja ta – za porozumieniem stron – została wcześniej rozwiązana dnia 4.04.2008 r.

Dnia 22.07.2008 r. pozwany przesłał drogą elektroniczną do powoda potwierdzenie zawarcia w dniu 10.07.2008 r. Transakcji Zamiany Kwot Bazowych i Stóp Procentowych nr (...), zgodnie z którą Kwota Bazowa Banku wynosiła 2 000 000 zł, a Kwota Bazowa Klienta – 105 263 158 JPY, waluta rozliczeniowa transakcji zamiany – PLN/JPY, Baza odsetkowa Banku – 366/365, a Baza odsetkowa Klienta – 366/360; Stopa Referencyjna Banku – 1M WIBOR, a Stopa Referencyjna Klienta – 1M JPY LIBOR + 0,8%.

Transakcja ta – za porozumieniem stron – została wcześniej rozwiązana dnia 10.02.2009 r.

W piśmie z dnia 14.10.2008 r. pozwany (...) Bank (...) SA wezwał powoda - na podstawie § 1 pkt 6 Umowy Dodatkowej Transakcji Zamiany – do złożenia w banku kaucji w wysokości 550 000 zł, w trybie określonym w § 6 Regulaminu, na pokrycie straty wygenerowanej na transakcji zawartej w ramach limitu dla Transakcji Zamiany.

W piśmie z dnia 31.10.2008 r. pozwany wezwał powoda do ustanowienia zabezpieczenia Transakcji w postaci ustanowienia kaucji w wysokości nie niższej niż 800 000 zł, z uwagi na to, że Bieżąca Wycena Wartości Rynkowej Transakcji wykazała wartość ujemną i wyniosła 1 000 000 zł. Jednocześnie Bank poinformował powoda, że brak ustanowienia zabezpieczenia, brak uzupełnienia zabezpieczenia lub nie ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia stanowić będzie Przypadek naruszenia, który może skutkować Wcześniejszym Rozliczeniem Transakcji lub Wcześniejszym Rozwiązaniem i wypowiedzeniem Umowy Ramowej.

W piśmie z dnia 4.12.2008 r. pozwany – działając na podstawie § 6 ust. 9 i 10 Regulaminu - wezwał powoda do uzupełnienia kaucji o kwotę nie niższą niż 1 174 000 zł najpóźniej do dnia 09.12.2008 r. do godziny 16.00. Bieżąca wycena Rynkowej Transakcji wykazała wartość ujemną 1 474 000 zł.

Na podstawie Umowy Kredytowej nr (...) z dnia 20.02.2009 r. (...) Bank (...) SA w W. (dalej: Bank) udzielił powodowi P. G. – jako Kredytobiorcy, w ramach prowadzonej przez Kredytobiorcę działalności gospodarczej, Kredytu Nieodnawialnego na okres od Dnia Udostępnienia Środków z Kredytu do dnia Ostatecznej Spłaty. Okres Wykorzystywania Kredytu rozpoczynał się od Dnia Udostępnienia Środków z Kredytu pod warunkiem ustanowienia Zabezpieczeń Spłaty Kredytu oraz spełnienia Dodatkowych Warunków Wykorzystania Kredytu a zamykać się miał w Ostatnim Dniu Okresu Wykorzystania Kredytu. Warunki na jakich udzielono kredytu zostały sprecyzowane w Załączniku nr 1 do Umowy.

Zobowiązanie Kredytobiorcy do przewidzianych w Umowie dat spłaty kapitału i odsetek ewidencjonowane miało być na wewnętrznym koncie Banku. Niespłacenie kapitału w terminie miało być traktowane jako zadłużenie przeterminowane. Wykorzystanie Kredytu miało następować w drodze wykonywania poleceń wypłaty z kredytu. Za datę wykorzystania kredytu, od której miały być naliczane odsetki, strony przyjmowały datę realizacji pierwszego polecenia wypłaty z kredytu.

Na podstawie tej Umowy Kredytobiorca zobowiązał się spłacać zadłużenie z tytułu przyznanego Kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami w złotych polskich lub w walucie kredytu, uwzględniając zasady, terminy i kwoty spłaty określone w Umowie. Kredytobiorca zobowiązał się również do płacenia na rzecz Banku zależnych odsetek z tytułu wykorzystania kredytu naliczonych w Okresach Odsetkowych.

Jednocześnie Kredytobiorca oświadczył, że poddaje się egzekucji w trybie określonym w art. 97 ustawy Prawo bankowe, do łącznej kwoty aktualnego zadłużenia wraz z odsetkami i innymi kosztami, jednakże do kwoty nie wyższej niż 2 565 000 zł w zakresie wszelkich należności wynikających z Umowy.

Na podstawie niniejszej umowy Bank mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu do dnia 31.01.2016 r.

W Załączniku nr 1 do Umowy kredytowej strony uzgodniły kwotę kredytu na 1 710.000 zł, której spłata w 48 miesięcznych ratach miała się rozpocząć dnia 26.02.2009 r., a zakończyć dnia 31.01.2013 r. Przed uruchomieniem kredytu Kredytobiorca zobowiązany był do dopłacenia zdeponowanej w Banku kaucji w kwocie 300 000 zł o dodatkową kwotę 100 000 zł, tytułem spłaty zadłużenia wynikającego z rozliczonej transakcji CIRS. Wykorzystanie Kredytu mogło nastąpić wyłącznie w kwocie nie wyższej niż niepokryta kaucją kwota rozliczonej transakcji CIRS. Kredytobiorca zobowiązał się, że zysk w całym Okresie Kredytowania nie zostanie wypłacony bez uprzedniej pisemnej zgody Banku.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu były pełnomocnictwo do Rachunku bieżącego i innych rachunków Kredytobiorcy w Banku, a także hipoteka zwykła w kwocie 1 710 000 zł oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 500 000 zł na nieruchomościach stanowiących współwłasność majątkową małżeńską P. G. i I. G., a położonych w gminie K. obejmującej działki nr (...), a także w nr (...) i (...).

W piśmie z dnia 15.06.2009 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanego do przedłożenia dokumentacji, z której wynikałoby, że powód zawarł z pozwanym umowę kredytu dnia 19.05.2008 r.

W piśmie z dnia 14.09.2009 r. pełnomocnik powoda podniósł, iż powód nie zapoznał się z obowiązującymi u pozwanego procedurami zarządzania transakcjami terminowymi i instrumentami pochodnymi i nie miał możliwości zapoznania się z systemem zarządzania ryzykiem związanym z przeprowadzeniem tych transakcji.

W odpowiedzi na powyższe, pozwany w piśmie z dnia 26.06.2009 r. poinformował pełnomocnika powoda, że posiadanie przez klienta Transakcji Bazowej nie jest warunkiem niezbędnym zawarcia Transakcji Zamiany. W sytuacji gdy klient składa dyspozycję zawarcia Transakcji Zamiany, a Bank tę dyspozycję przyjmie (jak w niniejszej sprawie), dochodzi do skutecznego zawarcia Transakcji Zamiany.

Natomiast w piśmie z dnia 28.09.2009 r. pozwany dodatkowo poinformował pełnomocnika powoda, że zgodnie z § 1 ust. 8 Umowy Dodatkowej Bank w sytuacji, gdy Klient nie złoży kaucji zabezpieczającej stratę na transakcjach CIRS, może zamknąć i rozliczyć transakcję. Nie oznacza to jednak, że automatycznie transakcja jest zamykana w takim wypadku. Jeśli klient podejmuje z Bankiem negocjacje w sprawie zmniejszenia kwoty kaucji zabezpieczającej powstałą stratę, tak jak miało miejsce w przedmiotowej sprawie, bank może wyrazić zgodę na zmniejszenie zabezpieczenia powstałej straty i wówczas nie podejmuje decyzji i zamknięciu i rozliczeniu transakcji.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Pierwotnie swoje żądanie stwierdzenia nieważności obu umów zawartych z pozwanym dnia 19.05.2008 r. powód opierał na twierdzeniu, że umowy te były dla powoda niezrozumiałe, a pozwany Bank nie dopełnił obowiązku rzetelnego informowania powoda. Z tych przyczyn powód nie zauważył, że w ww. umowach brak jest określenia wysokości Kwoty Bazowej.

Następnie powód wskazał jako podstawę żądania stwierdzenia nieważności rzeczonych umów art. 9 ustawy prawo bankowe oraz inne przepisy tej ustawy, ale już nie wskazując, które konkretnie przepisy zostały naruszone w postanowieniach Umów z dnia 19.05.2008 r.

Natomiast żądanie zasądzenia od pozwanego kwoty 150 000 zł powód określił jako ewentualne, a jako jego podstawę prawną powołał przepisy art. 405, 410, 415 i 471 k.c. Nie wskazał jednak podstaw faktycznych uzasadniających zastosowanie wymienionych przepisów, podczas gdy każdy z tych przepisów kreuje odpowiedzialność opartą na innych przesłankach, których udowodnienie spoczywa – zgodnie z art. 6 k.c. – na podmiocie opierającym swoje roszczenie na tych podstawach.

Wobec tak sformułowanych żądań i ich podstaw prawnych Sąd Okręgowy zbadał zasadności roszczeń powoda w oparciu o powołane przez niego przepisy.

Analizując przesłanki nieważności czynności prawnej wskazane w art. 58 k.c. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania za nieważne umów zawartych przez strony w dniu 19 maja 2008 r. stwierdzając, że powód nie wskazał, który z zapisów zawartych w umowach jest sprzeczny z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa.

Odnosząc się do wskazanego przez powoda przepisu art. 9 ustawy Prawo bankowe Sąd Okręgowy wskazał, że w banku funkcjonuje system zarządzania, stanowiący stanowi zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do procesów decyzyjnych, zachodzących w banku oraz do oceny prowadzonej działalności bankowej.

Analiza powołanego przepisu w powiązaniu z analizą dowodów przeprowadzonych na wniosek obu stron, a to w postaci wszystkich umów zawartych przez strony, a także zeznań świadków M. B., B. T., M. K., nie pozwala zdaniem Sądu Okręgowego na stwierdzenie, że pozwany Bank zawierając kwestionowane pozwem umowy naruszył dyspozycję powołanego przepisu.

Z powołanych dowodów, a także z zeznań świadka J. P. wynika niespornie, że powód – w ramach prowadzonej od 1985 r. działalności gospodarczej – uzyskał od pozwanego Banku, na podstawie wniosku kredytowego z dnia 5.11.2007 r. kredyt w wysokości 850 000 zł, z przeznaczeniem m.in. na transakcje CIRS. Niespornym jest także, że we wniosku tym powód podał swoje zadłużenie z tytułu trzech kredytów zaciągniętych w innym banku. Termin spłaty ww. kredytu upływał po 18 miesiącach od jego zawarcia, a zatem w maju 2009 r.

Posiadając zatem transakcję o charakterze kredytowym w pozwanym Banku, powód dnia 21.02.2008 r. zawarł pierwszą Umowę Ramową i Umowę Dodatkową dotyczące Transakcji Terminowych i Pochodnych, a także drugą Umowę Ramową i Umowę Dodatkową z dnia 19.05.2008 r.

Te dowody przeczą twierdzeniom powoda, że Umowy Ramowa i Dodatkowa z dnia 19 maja 2008 r. były pierwszymi, które zawierał z pozwanym Bankiem.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w obu umowach zawartych zarówno dnia 21.02.2008 r., jak i 19.05.2008 r. powód oświadczył w sposób wyraźny i nie budzący trudności interpretacyjnych, że został mu doręczony Regulamin Transakcji Terminowych i Pochodnych oraz, że jego treść jest mu znana i zaakceptowana. Oświadczył także, że znane mu są i zrozumiałe zasady i tryb dokonywania Transakcji określonych w Regulaminie oraz, że zobowiązuje się do ich przestrzegania. Nadto, że zawieranie Transakcji na zasadach określonych w Regulaminie jest zgodne z wewnętrznymi regulacjami Klienta, jak również uzyskał wszelkie zgody i zezwolenia na zawieranie tego typu Transakcji, o ile są wymagane. Klient zapewnił, że Transakcje realizowane na podstawie ww. Regulaminu dokonywane są wyłącznie na podstawie własnych, podjętych niezależnie od Banku decyzji Klienta, na własne ryzyko i odpowiedzialność, na podstawie analiz i oceny zasadności celowości zawarcia i wyboru rodzaju Transakcji. Zgodnie z Umową, Klient zapewnił, że wszelkie informacje otrzymane od Banku nie będą przez niego traktowane jako zapewnienie, rekomendacje lub gwarancja osiągnięcia spodziewanych rezultatów Transakcji oraz, że pracownik Banku wyjaśnił mu sposób zawierania i rozliczania Transakcji określony w Regulaminie.

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego nie sposób uznać za prawdziwie twierdzeń powoda o tym, że nie znał Regulaminu, ponieważ go nie otrzymał od pozwanego.

Z treści Regulaminu wynikało wprost, że Bank nie ponosił jakiejkolwiek odpowiedzialności za finansowy wynik Transakcji, w szczególności za osiągnięcie spodziewanych korzyści przez Klienta. Na żądanie Klienta Bank zobowiązany był także do przedstawienia wyliczenia Bieżącej Wyceny Rynkowej Transakcji.

Ponadto, pod dokumentem zatytułowanym: „Przykładowy scenariusz dla Transakcji Zamian Kwot Bazowych i Stóp Procentowych” widnieje podpis powoda, a w dokumencie tym znalazł się zapis, zgodnie z którym Bank zastrzegł wobec Klienta, że nie ponosi odpowiedzialności za otrzymanie przez Klienta płatności mniejszych od oczekiwanych w chwili Zawierania Transakcji.

Również z zeznań świadków M. B. i B. T., którym Sąd Okręgowy w całości dał wiarę, wynika, że powód przed zawarciem zarówno Umów z dnia 21.02.2008 r., jak i z dnia 19.05.2008 r. był szczegółowo informowany przez upoważnianych pracowników Banku o zasadach działania Transakcji Zamiany oraz o możliwych ryzykach wiążących się z tymi Transakcjami. Pracownicy ci również potwierdzili fakt otrzymania przez powoda wszystkich dokumentów towarzyszących Umowom, a w szczególności Regulaminu. Z zeznań tych wynika, że powód nigdy nie zwracał się do pozwanego o uzupełnienie dokumentacji. Również powód nie wykazał, aby o ewentualnie brakujące dokumenty występował do pozwanego.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił również twierdzeń powoda o braku określenia limitu Kwoty Bazowej oraz o braku posiadanie przez powoda innej transakcji o charakterze kredytowym, co – w ocenie powoda – skutkowało nieważnością zawartych umów.

Sąd Okręgowy wskazał na dokument w postaci wniosku kredytowego z dnia 5.11.2007 r. oraz zeznania świadka J. P. – księgowej powoda, z których wynikało, że powód w listopadzie 2007 r. uzyskał od pozwanego kredyt, którego termin spłaty przypadał na maj 2009 r. A zatem w dacie zawierania Umowy Ramowej i Dodatkowej dnia 21.02.2008 r. oraz 19.05.2008 r. powód posiadał w pozwanym Banku inną transakcję o charakterze kredytowym. Jak wynika z treści wniosku kredytowego z dnia 5.11.2007 r. kredyt ten powód zaciągnął m.in. w celu finasowania Transakcji CIRS. Powód nie wykazał, aby kredyt ten spłacił przed zawarciem kwestionowanych pozwem Umów.

Jednocześnie z Umowy Ramowej i Umowy Dodatkowej z dnia 19.05.2008 r., a także z Regulaminu wynika, że jedynym wymaganym zabezpieczeniem przyszłych ewentualnych wierzytelności Banku wynikających z Transakcji Zmiany była kaucja, której wysokość została ściśle określone, a także zasady jej uzupełnienia na wypadek zwieszającego się zadłużenia Klienta. Z umowy kredytowej zawartej przez strony dnia 20.02.2009 r. wynika niespornie, że powód taką kaucję na rzecz Banku wpłacił, a także, że w dniu zawierania ww. umowy zachodziła konieczność zwiększenia tej kaucji.

W świetle powyższych ustaleń zupełnie niezrozumiałym jest zdaniem Sądu Okręgowego twierdzenie powoda, iż z uwagi na brak innej transakcji o charakterze kredytowym i braku kaucji Bank miał obowiązek – zgodnie z § 1 ust. 8 Umowy Dodatkowej – zamknąć transakcję, tak aby nie powodować zwiększenia straty powoda.

Jak wynika z pisma pozwanego do powoda z dnia 28.09.2009 r., powód podjął z Bankiem negocjacje co do zmniejszenia wysokości kaucji zabezpieczającej wierzytelności Banku i w takim wypadku Bank nie miał upoważnienia do wcześniejszego zamknięcia transakcji.

Wobec powyższych ustaleń, brak jest – w ocenie Sądu Okręgowego – podstaw do stwierdzenia nieważności Umowy Ramowej i Umowy Dodatkowej z dnia 19 maja 2008 r., powód nie wykazał bowiem, aby postanowienia tych Umów naruszały jakikolwiek przepis obowiązującego prawa.

W ocenie Sądu Okręgowego przyczyną wystąpienia z powyższym żądaniem była strata poniesiona przez powoda z Transakcji Zamiany, powód nie kwestionował bowiem mocy wiążącej ww. Umów w czasie, gdy osiągał z przedmiotowych Transakcji zyski.

Sąd Okręgowy uznał też za wątpliwe posiadanie przez powoda interesu prawnego do wystąpienia z powództwem na podstawie art. 189 k.p.c. wskazując, że interes prawny nie zachodzi, gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw, zaś w niniejszej sprawie takim powództwem dalej idącym byłby pozew o zapłatę kwoty obejmującej całą stratę poniesioną przez powoda w wyniku zawarcia nieważnej (w jego ocenie) umowy, co także uzasadnia oddalenie powództwa o stwierdzenie nieważności umów.

Oceniając zasadność roszczenia dotyczącego zasądzenia kwoty 150 000 zł Sąd Okręgowy odniósł się do wskazywanych przez powoda podstaw odpowiedzialności pozwanego, opartych na twierdzeniu, że poniesiona przez powoda strata wynikała z okoliczności zawinionych przez Bank, strata ta czyniła koniecznym zawarcie przez powoda umowy kredytowej z dnia 20 lutego 2009 r., a jednocześnie zdaniem powoda pozwany Bank został bezpodstawnie wzbogacony bądź otrzymał nienależne świadczenie.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia roszczeń powoda w oparciu o treść art. 405 k.c. wskazując, że strony łączyła umowa, zawarcie umowy kredytu było wynikiem ujemnej wartości bieżącej wyceny rynkowej transakcji i konieczności pokrycia przez powoda straty wynoszącej 1 474 000 zł. Tym samym brak zdaniem Sądu Okręgowego podstaw do postawienia pozwanemu zarzutu, że działał bez podstawy prawnej. Zdaniem Sądu Okręgowego powód nie wyjaśnił na czym miałaby polegać korzyść uzyskana przez pozwany Bank stwierdzając, że korzyści tej z pewnością nie mogłyby stanowić środki pieniężne otrzymane od powoda jako spłata zaciągniętego kredytu, przy czym powód nie udowodnił, że kredyt otrzymany od pozwanego na podstawie umowy z dnia 20.02.2009 r. spłacił w jakiejkolwiek części. Korzyści tej nie mogłaby też zdaniem Sądu Okręgowego stanowić kaucja uzyskana przez pozwanego od powoda na podstawie Umowy Ramowej i Dodatkowej oraz Regulaminu na zabezpieczenie wierzytelności Banku, skoro powód przyjął na siebie ryzyko powstania takich wierzytelności i całkowicie zwolnił Bank z odpowiedzialności za ujemny wynik Transakcji Zamiany.

Sąd Okręgowy nie znalazł też podstaw do zastosowania art. 410 k.c. wskazując, że powód w ogóle nie spełnił jakiekolwiek świadczenie na rzecz pozwanego, które mogłoby być uznane za nienależne.

Odnosząc się do przesłanek zastosowania art. 415 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, że powód nie podał, które z działań lub zaniechań pozwanego należy zakwalifikować jako zawinione wyrządzenie szkody. Z uzasadnienia pozwu można wyprowadzić jednak wniosek, że – zdaniem powoda – okolicznością obciążającą pozwanego jest brak rzetelnej informacji o ryzyku wiążącym się z Transakcją Zamiany oraz niewpisanie w umowach z dnia 19.05.2008 r. wysokości Kwoty Bazowej.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał w żaden sposób, aby pozwany Bank dopuścił się wobec powoda deliktu, a tym samym zbędne jest badanie pozostałych wyżej wymienionych przesłanek odpowiedzialności deliktowej pozwanego.

Odnosząc się do przepisu art. 471 k.c. Sąd Okręgowy uznał, że powód nie udowodnił, aby pozwany Bank nie wywiązał się z Umowy Ramowej i Umowy Dodatkowej z dnia 29.05.2008 r. Obie Umowy zostały zdaniem Sądu Okręgowego zawarte przez powoda po wszechstronnym poznaniu zasad funkcjonowania Transakcji Zamiany, umowy te nie były pierwszymi tego typu umowami zawartymi przez strony, zaś powód swoimi podpisami potwierdził otrzymanie, znajomość i akceptację Regulaminu stanowiącego integralną część obu Umów.

Z dowodów przedstawionych przez obie strony wynika, że umowy te były wykonywane przez obie strony i w całości akceptowane. Również w momencie powstania straty po stronie powoda z Transakcji Zamiany, powód nie zdecydował się na zamknięcie Transakcji, ale prowadził negocjacje z pozwanym w celu zmniejszenia zabezpieczenia wierzytelności Banku, a następnie zdecydował się na spłatę zadłużenia ze środków pozyskanych z kredytu otrzymanego od pozwanego.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw faktycznych do stwierdzenia, że pozwany nie wykonał kwestionowanych umów, bądź wykonał je w sposób nienależyty. Sąd Okręgowy wskazał też, że powód nie podał, mimo odrębnego wezwania, w jaki sposób wyliczył swoją szkodę na kwotę 150 000 zł. Z uzasadnienia pozwu wynika jedynie, że powód upatruje swojej szkody w wysokości 2 000 000 zł w konieczności spłaty kredytu zaciągniętego u pozwanego dnia 20.02.2009 r., na pokrycie straty odniesionej z Transakcji Zamiany. W ocenie Sądu Okręgowego, fakt zawarcia przez powoda dnia 20.02.2009 r. umowy kredytowej z pozwanym Bankiem świadczy o tym, że powód był w pełni świadomy, że tylko jego obciążało ryzyko poniesienia straty z Transakcji Zamiany i zdawał sobie sprawę z ciążącego na nim obowiązku wyrównania owej straty. Tym samym późniejszej spłaty tego kredytu (jeśli nastąpiła, ponieważ powód jej nie wykazał) nie można kwalifikować jako szkody po stronie powoda, ale jako wykonanie obowiązku umownego spłaty zobowiązań kredytowych na rzecz kredytodawcy.

Za całkowicie nieuzasadniony Sąd Okręgowy uznał również zarzut podniesiony przez powoda w ostatnim piśmie procesowym, dotyczący braku upoważnienia osób podpisanych pod umowami z dnia 19.05.2008 r. do reprezentowania pozwanego Banku, uznając też ten zarzut za spóźniony.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości i podnosząc zarzuty:

- naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wytycznych zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 listopada 2014 r., w tym w zakresie możliwości zastosowania w niniejszej sprawie postanowień dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych, nierozważenie skutków zaniechania przez pozwaną stosowania procedury wynikającej z art. 9 i 9b ust. 2 pkt 1 i 2 prawa bankowego w kontekście przesłanek z art. 58 § 2 k.c. i art. 471 § 1 k.c., nierozważenie wywodów w zakresie sprzeczności spornych umów z naturą (właściwością) zobowiązania zabezpieczającego wobec czysto spekulacyjnej ich natury oraz rażącej nie ekwiwalentności świadczeń między stronami przy ocenie możliwości zastosowania art. 353¹k.c. w zw. z art. 58 § 2 k.c., a także nierozpatrzenie wniosku powoda dotyczącego przedłożenia przez pozwaną „Zasad polityki i procedury zarządzania transakcjami terminowymi pochodnymi” oraz „Systemu zarządzania ryzykiem, związanym z przeprowadzeniem transakcji terminowych i instrumentów pochodnych”,

- nieuzasadnionego przyjęcia braku interesu prawnego powoda do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności spornych umów, o jakim mowa w art. 189 k.p.c.;

- nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji wszechstronnego zbadania materialnych podstaw żądania pozwu;

- naruszenia przepisów art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 217 § 2 i 3 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku dowodowego powoda dotyczącego przedłożenia przez pozwaną „Zasad polityki i procedury zarządzania transakcjami terminowymi pochodnymi” oraz „Systemu zarządzania ryzykiem, związanym z przeprowadzeniem transakcji terminowych i instrumentów pochodnych”;

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegającego na rozstrzygnięciu sprawy w oparciu o niepełny materiał dowodowy, z pominięciem wskazanego wyżej wniosku dowodowego powoda, zeznań świadków M. B. i M. K. oraz zapisów umów;

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznych z zasadami logiki, wiedzy oraz doświadczenia życiowego, jak też wzajemnie wykluczających się ustaleń dotyczących kwestii otrzymania przez powoda regulaminu, należytego poinformowania powoda o spoczywającym na nim ryzyku finansowym zawieranych transakcji, ekwiwalentności wzajemnych świadczeń stron, różnicy między kredytem a przyznanym powodowi limitem na transakcje na rynku finansowym, charakteru zawartej transakcji, braku umocowania pracowników banku do działania na rzecz pozwanej;

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oraz sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny zgromadzonego materiału dowodowego, tj. dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony;

- naruszenia art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c. i art. 353¹k.c. oraz art. 9, 9b ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy prawo bankowe, a także art. 65 § 1 i 2 k.c.

Wskazując na powyższe powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Przede wszystkim bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 386 § 6 k.p.c.

Niewątpliwie sprawa ta była ponownie rozpoznawana przez Sąd Okręgowy z uwagi na uchylenie przez Sąd Apelacyjny wyrokiem dnia 13 listopada 2014 r. wydanego przez Sąd Okręgowy w dniu 20 września 2013 r. wyroku oddalającego powództwo i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Apelacyjny wskazał na brak ustaleń faktycznych odnoszących się do zarzutu nieważności umów, a więc dotyczących kwestii doręczenia powodowi regulaminu transakcji, braku innych transakcji w pozwanym banku o charakterze kredytowym, sprzeczności umowy z celem jakiemu miała służyć, nie wykonania przez bank obowiązków dotyczących informacji w zakresie rozkładu ciężaru ryzyka dotyczącego tych transakcji.

Sąd Apelacyjny uznał, że na skutek powyższego Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy i wskazał na konieczność przeprowadzenia dowodów wnioskowanych przez powoda.

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 listopada 2014 r., poza ogólnym wskazaniem na brak odniesienia się przez Sąd I instancji do zarzutów i twierdzeń powoda, nie zawiera oceny prawnej ani wskazań co do dalszego postępowania, wiążących zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Za bezzasadne Sąd Apelacyjny uznaje też podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i błędów w ustaleniach faktycznych.

Przede wszystkim skarżący nie wykazał na czym polega wadliwość oceny dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy.

Tymczasem w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, przy użyciu wyłącznie argumentów jurydycznych, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8 poz. 139 i z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000/10 poz. 189).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 października 2004 r. III CK 245/04 przepis art. 233 § 1 k.p.c. określający obowiązujące zasady oceny dowodów może zostać naruszony w wyniku nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości. Postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania przez skarżącego konkretnych zasad lub przepisów, które naruszył sąd przy ocenie poszczególnych, określonych dowodów.

Zatem do naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

Nie mogą więc być uznane za zasadne zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 k.p.c. polegające jedynie na wskazaniu, w jakim zakresie w ocenie skarżącego ustalenia Sądu Okręgowego są wadliwe.

Także zarzut dotyczący oceny dowodu z zeznań powoda jest bezzasadny, gdyż Sąd Okręgowy w swoim uzasadnieniu wskazał jednoznacznie w jakim zakresie zeznania te uznał za niewiarygodne i z jakich przyczyn, zaś ocenę tę Sąd Apelacyjny w pełni podziela.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia Sądu Okręgowego uznając, iż znajdują one pełne oparcie w zgromadzonych w sprawie dowodach, w szczególności dokumentach i zeznaniach świadków.

Sąd Apelacyjny podziela też stanowisko Sądu Okręgowego, co do braku interesu prawnego powoda w żądaniu stwierdzenia nieważności zawartych umów.

Podstawą żądania powoda w tym zakresie jest art. 189 k.p.c., zgodnie z którym przesłanką materialnoprawną powództwa o ustalenie jest wykazanie interesu prawnego rozumianego jako obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej normy prawnej. Interes prawny występuje wówczas, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka.

Co do zasady przyjmuje się brak interesu prawnego w domaganiu się ustalenia treści stosunku pracy w sytuacjach, w których powodowi przysługują już roszczenia o konkretne świadczenia.

Skoro zatem powód występuje jednocześnie z żądaniem zasądzenia kwoty 500 000 zł, nie ma podstaw do uznania, że posiada interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności zawartych przez strony umów.

Tym niemniej, zarzuty i twierdzenia powoda, dotyczące nieważności umów zawartych przez strony, mogą mieć znaczenie właśnie dla oceny zasadności żądania ewentualnego, o zasądzenie kwoty wskazanej w pozwie.

Należy też zwrócić uwagę na niespójność zarzutów apelacji oraz podstaw z jakich powód wywodzi swoje roszczenie pieniężne.

Wynika to już z samego sformułowania zarzutu dotyczącego nierozważenie skutków zaniechania przez pozwaną stosowania procedury wynikającej z art. 9 i 9b ust. 2 pkt 1 i 2 prawa bankowego w kontekście przesłanek z art. 58 § 2 k.c. i art. 471 § 1 k.c.

Skarżący zdaje się nie zauważać, że uznanie czynności prawnej za nieważną w świetle art. 58 § 2 k.c. czyni bezzasadnymi roszczenia wywodzone z art. 471 k.c., gdyż umowa nieważna nie wywołuje żadnych skutków prawnych, a zatem nie jest możliwe wywodzenie roszczeń odszkodowawczych z jej niewłaściwego wykonania lub niewykonania.

Należy zatem podkreślić, że w wypadku uznania zawartych przez strony umów za nieważne podstawą roszczenia pieniężnego powoda mogłyby być przepisy art. 410 k.c. i 405 k.c., zaś przesłanką zasadności roszczenia odszkodowawczego z art. 471 k.c. jest uznanie umowy za ważną, gdyż tylko w takim wypadku można byłoby wykazywać, że strona nie wykonała lub nienależycie wykonała swoje zobowiązanie wynikające z tej umowy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do wywodzenia przez powoda roszczeń, zarówno wynikających z zarzutu nieważności umów, jak i roszczeń odszkodowawczych z art. 415 k.c. czy art. 471 k.c. z treści art. 9 i 9b prawa bankowego.

Z art. 9 prawa bankowego, w wersji obowiązującej od dnia 1 kwietnia 2007 r. , wynika przede wszystkim, że w każdym banku musi być wprowadzony i musi funkcjonować system zarządzania. Powyższy przepis wypełnia zalecenia wynikające z postanowień art. 22 dyrektywy 2006/48/WE z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe. W art. 9 b ustawy prawo bankowe zdefiniowano system zarządzania, wskazując, że jest to zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do procesów decyzyjnych zachodzących w banku oraz do oceny prowadzonej działalności bankowej.

Jako dwa niezbędne elementy systemu zarządzania w banku wymieniono system zarządzania ryzykiem oraz system kontroli wewnętrznej. System zarządzania ryzykiem powinien obejmować wszelkie ryzyka związane z działalnością bankową, a mianowicie jakiekolwiek zagrożenia towarzyszące działalności bankowej skutkujące powstaniem niespodziewanych strat, które uszczuplają dochód lub majątek banku. Przepis ten nie odnosi się jednak do zarządzania ryzykiem, jakie wynika z zawarcia umowy dla kontrahenta banku.

Tym samym bezzasadne są też zarzuty powoda dotyczące braku zobowiązania pozwanej do przedłożenia „Zasad polityki i procedury zarządzania transakcjami terminowymi pochodnymi” oraz „Systemu zarządzania ryzykiem, związanym z przeprowadzeniem transakcji terminowych i instrumentów pochodnych”. Pominięcie tych dowodów nie uzasadnia zarzutu naruszenia przepisów art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 217 § 2 i 3 k.p.c., gdyż dokumenty te nie dotyczą okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy odniósł się do wszystkich podstaw prawnych jakie mogły mieć zastosowanie w sprawie niniejszej i nie ma podstaw do stwierdzenia, iż nie została rozpoznana istota sprawy.

Bezzasadne są też zarzuty skarżącego odnoszące się do braku wykazania przez pozwanego umocowania osób zawierających w imieniu Banku umowę z powodem.

Nawet bowiem gdyby osoby podpisujące umowę w dacie jej zawarcia nie posiadały stosownych pełnomocnictw, to zgodnie z art. 103 k.c. umowa taka stałaby się nieważna dopiero w wypadku braku potwierdzenia przez mocodawcę czynności rzekomego pełnomocnika, co wymagałoby wyznaczenia przez kontrahenta stosownego terminu, z bezskutecznym upływem którego skutek nieważności czynności mógłby nastąpić. Mając jednak na uwadze stanowisko pozwanego, który potwierdził fakt umocowania osób zawierających w jego imieniu umowę należy uznać, że nawet przy braku pełnomocnictw czynności tych osób zostały przez pozwanego potwierdzone.

Skarżący skutek nieważności zawartych umów wywodzi także z naruszenia obowiązków informacyjnych pozwanego Banku względem powoda, spekulacyjnego charakteru zawartych umów, braku ekwiwalentności umów i w konsekwencji naruszenia zasad współżycia społecznego.

Zawarta przez strony umowy stanowi umowę nienazwaną, pozbawioną essentialia negotii, kształtowaną w każdym przypadku przez strony według schematu wypracowanego przez praktykę gospodarczą, orzecznictwo i doktrynę.

Niewątpliwie taka umowa podlega ocenie w świetle przesłanek z art. 353¹k.c., a więc czy jej cel lub treść nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) powstającego stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Analizując postanowienia zawartej umowy należy stwierdzić, że była to umowa oparta na ryzyku związanym z wahaniami kursów waluty będącej podstawa dokonywanych rozliczeń, jednak ryzyko to obciążało obie strony umowy.

Z zasad współżycia społecznego, określanych mianem lojalności i uczciwości w obrocie gospodarczym, wynika, że umowa wzajemna powinna stwarzać równorzędne warunki jej realizacji. Nawet jeśli jest to umowa o cechach umowy losowej, wskazującej również na podobieństwo do gry i zakładu, nie może tworzyć już u swej podstawy oczywistych preferencji dla jednej strony, zwłaszcza jeśli jest ona profesjonalnie silniejsza. Nie ulega bowiem wątpliwości, że powód, zawierając przedmiotową umowę, działał poza przedmiotem swojej działalności gospodarczej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2012 r., IV CSK 284/12, OSNC 2013, nr 6, poz. 77, z dnia 31 stycznia 2013 r. II CSK 330/12, OSNC 2013, nr 9, poz. 111).

Stwierdzenie nierównomiernego rozłożenia ryzyka osiągnięcia korzyści i wysokości świadczeń obciążających tylko jedną lub obie strony umowy nie może jednak wystarczyć do stwierdzenia, że czynność prawna narusza zasady słuszności kontraktowej i z tej przyczyny jest nieważna na podstawie art. 58 § 2 k.c. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 528/10 (niepubl.) został wyrażony pogląd, że w ramach wyrażonej w art. 353¹ k.c. zasady swobody umów mieści się również przyzwolenie na faktyczną nierówność stron, która może się wyrażać nieekwiwalentnością ich wzajemnej sytuacji prawnej. Nieekwiwalentność ta, stanowiąc wyraz woli stron, nie wymaga, co do zasady, wystąpienia okoliczności, które by ją usprawiedliwiały, jednakże obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy zasługuje na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzi do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, w której do ukształtowania stosunków umownych, w sposób krzywdzący dla strony doszło wskutek świadomego lub tylko spowodowanego niedbalstwem wykorzystania przez drugą stronę silniejszej pozycji. Istotne jest, czy powód, zawierając umowę z pozwanym, działała pod presją faktycznej przewagi Banku, gdyż w takim wypadku umowa nie mogłaby być uznana za zawartą w wyniku decyzji podjętej swobodnie i rozważnie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 478/07, niepubl.).

W tym zakresie istotne znaczenie mają okoliczności zawarcia umowy, a przede wszystkim zakres udzielonych przez pozwany Bank informacji dotyczących zawartej przez strony umowy.

Obowiązki informacyjne banku wynikają ze standardu, jaki instytucje finansowe są obowiązane stosować w zakresie terminowych operacji finansowych (art. 5 ust. 2 pkt 4 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, jedn. tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm. - dalej: "Pr.bank.").

Obowiązki banku, będącego instytucją zaufania publicznego określa również dyrektywa nr 2004/39/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych, która nakłada na takie firmy jak banki obowiązek działania w sposób uczciwy, sprawiedliwy i profesjonalny, zgodnie z najlepiej pojętym interesem klienta. Oprócz tak ogólnego sformułowania, na instytucjach finansowych, w tym na bankach, spoczywa wiele innych obowiązków, jak np. kierowanie wszystkich informacji do klientów w sposób jasny, rzetelny i niewprowadzający w błąd oraz ostrzeganie o ryzyku związanym z inwestycjami w taki sposób, aby były zrozumiałe i pozwalające podjąć świadome decyzje, także ze względu na osobę klienta i ocenę odpowiedniości dla niego proponowanego instrumentu finansowego, a ponadto o granicach ryzyka finansowego dla niego i banku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 166/12, "Glosa" 2013, nr 4, s. 65, z dnia 16 lutego 2012 r., IV CSK 225/11, oraz z dnia 9 listopada 2012 r., IV CSK 284/12, OSNC 2013, nr 6, poz. 77).

Zawarte przez strony umowy niosą ryzyko uzyskania przez strony korzyści albo poniesienia strat, zależnie od wahań wartości walut na rynku, a więc okoliczności niezależnych od stron. Natura prawna umów tego typu wymaga, aby strony miały świadomość możliwości odniesienia korzyści oraz poniesienia strat i ich rozmiaru.

Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych wynika, że pozwany Bank dopełnił obowiązków informacyjnych wobec powoda, w stopniu pozwalającym na dokonanie racjonalnej oceny związanego z zawarciem umowy ryzyka.

Przede wszystkim strony łączyła wcześniej umowa o podobnym charakterze, ponadto przed podpisaniem umów powód był wielokrotnie informowany przez pracowników pozwanego o charakterze i celach transakcji, a także otrzymał od pozwanego scenariusze dla tej transakcji. Powód był też wielokrotnie informowany przez pracowników pozwanego o wszelkich ryzykach, które mogą tej transakcji towarzyszyć.

Tym samym nie ma podstaw do uznania, że zawarta przez strony umowa narusza zasady współżycia społecznego.

Błędnie też skarżący wiąże normy prawne art. 353¹k.c. z art. 58 § 2 k.c.

Art. 353¹k.c. ma charakter normy prawnej bezwzględnie wiążącej, zatem czynność prawna dokonana z przekroczeniem określonej w tym przepisie granicy swobody umów, wyznaczanej m.in. zasadami współżycia społecznego, może być uznana za nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c. Inne są zaś przesłanki do zastosowania normy art. 58 § 2 k.c.

Wobec braku podstaw do stwierdzenia nieważności zawartych przez strony umów, nie ma podstaw do zastosowania przepisów art. 405 i 410 k.c.

Sąd Apelacyjny podziela także stanowisko Sądu Okręgowego co do braku przesłanek uzasadniających zastosowanie art. 415 k.c. czy art. 471 k.c.

Z twierdzeń powoda nie sposób wywieść, w czym upatruje on po stronie pozwanego deliktu, także w apelacji skarżący do tej podstawy odpowiedzialności pozwanego się nie odnosi.

Nie zostały też wykazane przesłanki zastosowania art. 471 k.c. Skarżący w swojej apelacji łączy odpowiedzialność kontraktową Banku z przesłankami nieważności umów, nie wskazując, w jakim zakresie Bank nie wykonał wiążącej strony umowy lub na czym polegało jej nienależyte wykonanie, ani też nie odnosząc się do związku przyczynowego między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą poniesioną przez powoda, odpowiadającą kwocie wskazanej w pozwie.

Z uwagi na powyższe, uznając podniesione w apelacji zarzuty za bezzasadne, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE