UZASADNIENIE

Pismem z dnia 9 kwietnia 2018 r. pełnomocnik (...) w Islandii wniósł do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu skargę na naruszenie prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową dla Wrocławia-Fabrycznej, wnosząc o stwierdzenie przewlekłości wymienionego postępowania, zasądzenie Skarbu Państwa na rzecz pokrzywdzonej spółki 10.000 zł oraz kosztów postępowania.

Pismem z dnia 20 kwietnia 2018 r. zastępca Prokuratora Rejonowego we Wrocławiu wniósł o nieuwzględnienie skargi. Pismem z dnia 11 maja 2018 r. Prokurator Okręgowy we Wrocławiu zgłosił swój udział w postępowaniu, wnosząc o oddalenie skargi.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył, co następuje.

W dniu 30.12.2016 r. spółka (...) z Islandii złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa wraz z licznymi dokumentami uzasadniającymi podejrzenie popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK oraz czynu z art. 54 § 1 KKS (k. 1-65, t. I).

W dniu 1.02.2017 r. przesłuchano w charakterze świadka K. W. (reprezentanta pokrzywdzonej spółki, k. 71-74, t. I), a następnie w dniu 13.02.2017 r. wszczęto śledztwo w sprawie doprowadzenia w okresie od lipca 2016 r. do listopada 2016 r. we W. spółki (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 600.000 zł za pomocą wprowadzania w błąd, co do zamiaru wywiązania się z umowy z dnia 4 lipca 2016 r. z firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na dostarczenie elementów ze stali nierdzewnej pod budowę rurociągu, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK i inne (k. 77, t. I). W tym samym dniu prowadzenie śledztwa powierzono Komisariatowi Policji W. G. (k. 78, t. I), o czym poinformowano pełnomocnika pokrzywdzonej (k. 79, t. I).

Pismem z dnia 29.03.2017 r. wystąpiono w drodze pomocy prawnej do Komendy Policji w S. o przesłuchanie P. K. (k. 81-82, t. I). Czynność procesową przeprowadzono w dniu 10.04.2017 r. (k. 91-94, t. I).

W dniu 31 marca 2017 r. prokurator wystąpił do Sądu Okręgowego we Wrocławiu o zwolnienie z tajemnicy bankowej określonego w piśmie rachunku bankowego (k. 83-84, t. I), a także do operatora sieci komórkowej (k. 85, t. I).

Pismem z dnia 10.04.2017 r. wystąpiono do Komendy Policji w W. o przesłuchanie w drodze pomocy prawnej dyrektora zarządzającego (...) sp. z o.o. (k. 87-88, t. I). Czynność procesową przeprowadzono w dniu 4.05.2017 r. (k. 110-114, t. I)

Pismem z dnia 19.04.2017 r. wystąpiono do Komendy Policji w P. o przesłuchanie w drodze pomocy prawnej C. Ś. (k. 97-99, t. I). Czynność tę przeprowadzono w dniu 15.05.2017 r. (k. 119-122, t. I). Wówczas przesłuchano również D. K. (k. 162-167, t. I)

Postanowieniem z dnia 12 maja 2017 r. przedłużono okres trwania śledztwa do dnia 30.06.2017 r. (k. 115).

Postanowieniem z dnia 17 maja 2017 r. Sąd Okręgowy wyraził zgodę i zobowiązał bank do udostępnienia tajemnicy bankowej (k. 117).

Postanowieniem z dnia 9.06.2017 r. wystąpiono do E. (...) C. o wydanie dokumentacji dotyczącej umowy z dnia 22 września 2016 r. (k. 134, t. I).

W dniu 22.06.2017 r. przesłuchano K. P. (k. 152-154, t. I) i D.P.-B. (k. 155-157, t. I).

Postanowieniem z dnia 10 lipca 2017 r. przedłużono okres trwania śledztwa do dnia 30.08.2017 r. (k. 168, t. I).

Pismem z dnia 29.07.2017 r. ponownie wystąpiono w drodze pomocy prawnej o przesłuchanie P. K. (k. 169-170, t. I), P. P. (k. 171-172, t. I), M. G. (1) (k. 173, t. I), R. M. (k. 174, t. I), D. K. (k. 177-178, t. I). Wskazane czynności procesowe przeprowadzono w okresie od lipca do września 2017 r. (181-199, t. I).

Pismem z dnia 22.09.2017 r. pełnomocnik pokrzywdzonego wniósł o objęcie sprawy nadzorem, wskazując na brak zaangażowanie po stronie organów prowadzących śledztwo (k. 210-211, t. II). Organ prowadzący udzielił odpowiedzi pismem z dnia 29.12.2017 r. Pismem z dnia 27.09.2017 r. prokurator prowadzący postępowanie ponownie wystąpił do banku o przekazanie informacji stanowiących tajemnicę bankową (k. 213, t. II), albowiem wcześniej mimo ponagleń jej nie otrzymał. Postanowieniem z dnia 28 września 2017 r. przedłużono okres trwania śledztwa do dnia 30.11.2017 r. (k. 214, t. II).

W dniu 3.10.2017 r. przesłuchano K. K. (k. 225, t. II), M. G. (2) (k. 230-232, t. II). W dniu 4.10.2017 r. przeprowadzono oględziny akt postępowania o sygn. PR 2 Ds. 73.2017 dotyczącego podejrzenia popełnienia przestępstwa przez R. W. (k. 215-223, t. II). Postanowieniem z dnia 9.10.2017 r. zwolniono z tajemnicy telekomunikacyjnej określone numery abonentów (k. 235-236, t. II). W tym samym dniu E. (...) C. przekazało dokumenty dotyczące podpisania umowy (k. 238-268, t. II). W dniu 16.10.2017 r. uzyskano dane w związku z zwolnieniem z tajemnicy telekomunikacyjnej (k. 273-275, t. II). W dniu 25.10.2017 r. przesłuchano E. P. (k. 283-284, t. II).

W dniach 8-9.11.2017 r. ponownie dokonano oględzin akt o sygn. PR 2 Ds. 73.2017 (k. 279, 287 t. II). Postanowieniem z dnia 21.11.2017 r. przedłużono okres trwania śledztwa do dnia 31.12.2017 r. (k. 296, t. II). W dniu 30.11.2017 r. uzyskano informacje bankowe, a następnie 1.12.2017 r. wystąpiono o zwolnienie z tajemnicy bankowej, co do dalszych numerów rachunków bankowych. Sąd Okręgowy wydał postanowienie w przedmiocie zwolnienia w dniu 27.12.2017 r. Bank przesłał informacje pismem z dnia 25.03.2018 r.

Postanowieniem z dnia 2 stycznia 2018 r. przedłużono okres trwania śledztwa do dnia 13.02.2018 r. Pismem z dnia 22.01.2018 r. organ prowadzący wystąpił o przesłuchanie w drodze pomocy prawnej M. W.. Czynność wykonano w dniu 31.01.2018 r.

Postanowieniem z dnia 13.04.2018 r. Prokurator Prokuratury Okręgowej przedłużył okres trwania śledztwa do dnia 13.05.2018 r. Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2018 r. postawiono R. W. zarzut popełnienia czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. Pismem z dnia 13.04.2018 r. wystąpiono do Sadu Okręgowego o zwolnienie z tajemnicy bankowej.

Na dzień 7 maja 2018 r. przewidziano przesłuchanie R. W..

Wobec ustalenia powyższych faktów, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył, co następuje. Analizę zasadności zarzutów podniesionych w skardze należy poprzedzić wypowiedzią dotyczącą wymogów formalnych i materialnych skargi na przewlekłość postępowania, warunkujących jej przyjęcie i rozpoznanie. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego i powinna ponadto zawierać: a) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy, b) przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie (art. 6 ust. 1 ustawy).

Celem skargi jest przeciwdziałanie trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją - przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego (por. post. SN z dnia 12.06.2012 r., III SPP 21/12). Służy temu stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu (art. 12 ust. 2 ustawy) oraz możliwość zalecenia podjęcia odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 ustawy).

Przepis art. 2 ust. 2 ustawy określa okoliczności decydujące dla stwierdzenia, że w sprawie doszło do przewlekłości postępowania przygotowawczego. Należą do nich terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora w celu zakończenia postępowania przygotowawczego, charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygnięte w niej zagadnienia oraz zachowanie się stron postępowania, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (por. post. SN z dnia 13.11.2014 r., III SPP 225/14). Obiektywne kryteria terminowości i prawidłowości czynności prokuratora powinny być oceniane każdorazowo w odniesieniu do specyfiki i indywidualnego układu okoliczności danej sprawy (por. post. SN z dnia 12.03.2013 r., KSP 1/13). Ocena, czy w sprawie doszło do przewlekłości nie powinna ograniczać się do upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, lecz stanowić wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego dla podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami, przewidującymi zachowanie określonych procedur (por. post. SA we Wrocławiu z dnia 16.04.2014 r., II S 17/14, post. SA w Katowicach z dnia 4.12.2013 r. V S 83/13). Charakter sprawy, stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości związany jest ze stopniem obszerności i skomplikowania stanu faktycznego sprawy. Taka zawiłość może usprawiedliwiać długotrwałość postępowania. Dotyczyć to będzie spraw, w których istnieje konieczność przeprowadzenia licznych dowodów, a czynności procesowe będą podejmowane przez prowadzących postępowanie przygotowawcze, również w drodze pomocy prawnej. Zatem stwierdzenie przewlekłości w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez prokuratora, uwarunkowane jest oceną obiektywnej sprawności postępowania prokuratora podjętego w indywidualnym układzie okoliczności faktycznych i prawnych.

Wskazane warunki prawne limitowały rozważania Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu nad trafnością wniesionej skargi na przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego w sprawie PR 2 Ds. 12.2017. Rozpoznając skargę Sąd Apelacyjny we Wrocławiu miał na uwadze, że skarżący oczekuje na szybkie zakończenie postępowania, w związku z poniesieniem szkody majątkowej w wysokości 600.000 zł.

Przechodząc do analizy zasadności skargi należało w pierwszej kolejności odnieść się merytorycznie do jej zasadniczego zarzutu kwestionującego prawidłowość i terminowość postępowania prokuratura. Skarżący zarzucił prokuratorowi prowadzącemu śledztwo, „sporadyczność czynności”, wskazując, że „sprawa od ponad 7 miesięcy stoi w miejscu”. Podniósł też, że przewlekłości upatruje w tym, że ilość osób przesłuchanych i brak złożoności przedmiotu sprawy sugerowałyby zakończenie śledztwa w kilka miesięcy, dostrzegając przy tym, że znaczna część czynności procesowych jest przeprowadzana poza W.. W 2018 r. przeprowadzono wyłącznie jedną czynność procesową – przesłuchano świadka M. W.. Zarzut dotyczy, więc w istocie bezczynności prokuratora i organów prokuratury, czyli niepodjęcia przez nich żadnych czynności od ponad 7 miesięcy.

Szczegółowa analiza czynności podejmowanych przez prokuratora nadzorującego śledztwo PR 2 Ds. 12.2017 prowadzi do stwierdzenia, że zarzut braku aktywności prokuratora jest zasadny. Zważyć należy, że określone w art. 297§1 KPK cele postępowania przygotowawczego nakładają na organy ścigania obowiązek sprawnego działania (Zob. K.Witkowska, Znaczenie szybkości postępowania karnego oraz koncentracji czynności procesowych dla realizacji celów i zadań procesu karnego, Prok. i Pr. 2009/3/75). Stosownie do art. 298§1 KPK, prokurator prowadzi lub nadzoruje postępowanie przygotowawcze, co czyni go odpowiedzialnym za realizację celów tego etapu procesu karnego. Przyjmuje się, że organy postępowania przygotowawczego powinny wykazać się szczególną aktywnością, gdyż na nich spoczywa obowiązek wszczęcia postępowania karnego w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Stąd, wymienione organy powinny niezwłocznie podjąć decyzję o wszczęciu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Organy postępowania przygotowawczego mają obowiązek podjęcia maksymalnego wysiłku, zarówno na etapie czynności sprawdzających, jak i na dalszych etapach postępowania przygotowawczego, wykonania w możliwie najkrótszym czasie niezbędnych czynności pozwalających na usunięcie wszelkich wątpliwości związanych z zaistnieniem czynu zabronionego. Pozwala to na uniknięcie błędów w procesie gromadzenia dowodów, właściwy dobór środków dowodowych, które w istotny sposób przyczynią się do pozyskania obiektywnej wiedzy o zdarzeniu (Zob. K.Witkowska, op. cit., s. 76).

Oceniając sposób i terminowość prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawie PR 2 Ds. 12.2017 należy mieć na względzie, że dopiero po dwóch miesiącach od złożenia przez pokrzywdzoną spółkę zawiadomienia o przestępstwie, przesłuchano w charakterze świadka zawiadamiającego, tj. K. W., a po upływie kolejnych dwóch tygodni wszczęto śledztwo. Czynności dowodowe w wymienionym postępowaniu wykonywane były w następujących terminach i ilościach:

⚫: w lutym 2017 r. - 1,
⚫: w marcu 2017 - 2,
⚫: w kwietniu 2017 r. - 2,
⚫: w czerwcu 2017 r. - 2,
⚫: w lipcu 2017 r. - 1,
⚫: we wrześniu 2017 r. - 1,
⚫: w październiku 2017 r. - 4,
⚫: w listopadzie 2017 r. - 1,
⚫: w grudniu 2017 r. - 1,
⚫: w styczniu 2018 r. – 1,
⚫: w kwietniu 2018 r. – 2.

W okresie od stycznia 2017 r. do maja 2018 r., a więc przez okres 16 miesięcy, w sprawie przesłuchano 13 świadków. Oznacza to przesłuchanie mniej niż jednego świadka w ciągu miesiąca. Poza tym zabezpieczono liczne dokumenty, które poddano oględzinom oraz uzyskano dane dotyczące czynności bankowych. W maju i sierpniu 2017 r. oraz w lutym i marcu 2018 r. nie wykonywano żadnych czynności dowodowych. W pozostałym okresie wykonywano jedną lub dwie czynności w ciągu miesiąca, z wyjątkiem października 2017 r., gdy wykonano cztery czynności. Wykonywanie poszczególnych czynności często oddzielał znaczny upływ czasu. Mianowicie, po wykonaniu czynności w dniu 13.02.2017 r. następne zostały wykonane dopiero w dniu 31.03.2017 r., a później w dniach: 19.04; 9.06; 29.07.2017 r. Odezwy o przeprowadzenie czynności dowodowych w ramach krajowej pomocy prawnej zostały wydane w dniach: 29.03; 10.04; 19.04 i 29.07.2017 r. oraz 22.01.2018 r., pomimo że z zawiadomienia skarżącej spółki wynikała konieczność przeprowadzenia wielu czynności poza siedzibą Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Fabryczna.

W ciągu ostatnich 7 miesięcy przeprowadzono w sprawie następujące czynności: przesłuchano K. K. (k. 225, t. II), M. G. (2) (k. 230-232, t. II), E. P. (k. 283-284, t. II) oraz M. W.. W dniach 4.10.2017 r. i 8-9.11.2017 r. przeprowadzono oględziny akt postępowania PR 2 Ds. 73.2017 dotyczącego podejrzenia popełnienia przestępstwa przez R. W. (k. 215-223, t. II). Postanowieniem z dnia 9.10.2017 r. zwolniono z tajemnicy telekomunikacyjnej określone numery abonentów (k. 235-236, t. II) i uzyskano dane w związku z zwolnieniem z tajemnicy telekomunikacyjnej (k. 273-275, t. II). W dniu 25.03.2018 r. uzyskano dalszą dokumentację bankową, a w dniu 13.04.2018 r. sporządzono postanowienie o przedstawieniu zarzutów popełnienia czynu z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK w zw. z art. 12 KK.

W sprawie nie wykonywano czynności dowodowych w ramach tzw. zagranicznej pomocy prawnej, ani czynności poza granicami kraju, nie sprowadzano dowodów z zagranicy, nie zabezpieczano mienia za granicą.

Sprawa nie jest szczególnie skomplikowana i zawiła. Dotyczy przestępstwa oszustwa z art. 286§1 KK, a zatem wprowadzenia skarżącej spółki w błąd i doprowadzenia jej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w wysokości 600.000 zł. W sprawie nie ujawniły się żadne faktyczne i prawne okoliczności wskazujące na ponadprzeciętną zawiłość sprawy. Zresztą Prokurator Rejonowy dla Wrocławia –Fabrycznej przekazując śledztwo do prowadzenia Komisariatowi Policji W. G. dał wyraz temu, że sprawa nie jest skomplikowana. W przeciwnym razie, zarządziłby prowadzenie śledztwa osobiście przez prokuratora albo zlecił jego prowadzenie w całości lub w określonym zakresie przez bardziej fachowe jednostki policji albo inne organy ścigania.

W sprawie nie ujawniły się również okoliczności wskazujące na zawinione przewlekanie postępowania przez skarżącą spółkę. Dyskusji nie powinna też podlegać kwestia, że sposób zakończenia sprawy PR 2 Ds. 12.2017 ma duże znaczenie dla skarżącej spółki.

W odpowiedzi na skargę prokurator podkreśla skomplikowany charakter sprawy, nie wyjaśniając jednak powodów takiej oceny, poza licznymi dokumentami, które należało zgromadzić i ocenić. Miarą oceny zawiłości sprawy nie jest zaś ilość zgromadzonych dokumentów, ale rzeczywiste skomplikowanie sprawy, wyrażające się m.in. w konieczności zasięgania opinii biegłych z wielu dyscyplin naukowych, wykonywania czynności dowodowych o różnym charakterze i poza granicami kraju. Argumenty przedstawione w odpowiedzi na skargę nie uzasadniają zatem stanowiska, co do zawiłego charakteru sprawy, tym bardziej, że akta sprawy liczą zaledwie dwa tomy.

Przedstawiony układ chronologiczny i temporalny podejmowanych czynności potwierdził zarzut, że czynności dowodowe w śledztwie podejmowane były sporadycznie, gdyż w ciągu 16 miesięcy przesłuchano jedynie 13 świadków, uzyskano historię rachunków bankowych R. W. oraz sp. z o.o. (...), a także dokumentację wszystkich podmiotów zaangażowanych w wykonanie umowy zawartej między pokrzywdzoną spółką (...) sp. z .o.o.

Ocena podejmowanych przez prokuratora czynności procesowych nakazuje uznać, że śledztwo nie jest prowadzone prawidłowo i sprawnie. Konieczność zebrania wielu dokumentów, w tym historii rachunków bankowych, nie usprawiedliwia 16 miesięcznego prowadzenia śledztwa w tej sprawie, tym bardziej, że skarżąca spółka przekazała wiele niezbędnych dokumentów. Korzystanie z pomocy prawnej innych organów jest co prawda uzasadnione, gdyż wszyscy świadkowie mieszkają poza W., w okręgu S., P., W., ale i ta okoliczność nie uzasadnia tak długiego prowadzenia śledztwa.

Okres postępowania przygotowawczego w sprawie PR 2 Ds. 12.2017 jest zbyt długi i wynika z zawinionej przez prokuratora przewlekłości postępowania. Upływ czasu związany z podejmowaniem przez prokuratora czynności procesowych zmierzających do uzyskania istotnych dowodów, a w końcowym efekcie podjęcia decyzji, co do sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego, uzasadnia stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie PR 2 Ds. 12.2017.

Reasumując należy stwierdzić, iż przedstawione okoliczności wskazują, że długotrwałość postępowania przygotowawczego w sprawie PR 2 Ds. 12.2017 jest wynikiem nieprawidłowego i nieterminowego wykonywania czynności przez prokuratora (nieuzasadnionej przewlekłości). Przewlekłość postępowania spowodowana jest przede wszystkim uchybieniem terminowi wszczęcia śledztwa w sprawie, niewielką ilością czynności dowodowych oraz brakiem terminowości ich przeprowadzania. Nieprawidłowy sposób prowadzenia postępowania przygotowawczego stanowi podstawę do stwierdzenia, że w toku postępowania Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Fabryczna o sygn. PR 2 Ds. 12.2017 doszło do naruszenia prawa spółki (...) z Islandii do rozpoznania wymienionej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie).

Mając na względzie że sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącej spółki, która swoją postawą nie przyczyniła się do wydłużenia czasu trwania postępowania oraz rażącą nieterminowość przeprowadzanych w sprawie czynności, powodującą zawinioną przez prokuratora przewlekłość postępowania, na podstawie art. 12 ust. 3i 4 cytowanej ustawy przyznano skarżącej spółce 10.000 zł.

Skarżącej spółce należało też zwrócić wniesioną opłatę od skargi w wysokości 200 zł.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, jak na wstępie.

SSA Stanisław Rączkowski SSA Jerzy Skorupka SSA Tadeusz Kiełbowicz

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE