UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 stycznia 2017 r. A. B. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 2.100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 listopada 2016 r. do dnia zapłaty, a ponadto o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej Spółki kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż strony zawarły umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną (...), która została rozwiązana, w związku z czym w dniu 17 października 2016 r. ze zgromadzonych przez powódkę środków tytułem opłaty dystrybucyjnej pobrano kwotę 2.100,00 złotych. W ocenie strony powodowej postanowienia przedmiotowej umowy ubezpieczenia stanowiły wzorzec umowy, który został ustalony przez pozwaną jednostronnie albowiem jego treść nie była uzgodniona z powodem, zaś sporne postanowienia nie dotyczyły głównych świadczeń stron.

W odpowiedzi na pozew (...) S.A. z siedzibą w W. wniosło o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2017 r., sygn. akt I C 493/17, Sąd Rejonowy oddalił powództwo, zasądził od A. B. na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedziba w W. kwotę 917,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i rozważania prawne Sądu pierwszej instancji:

A. B. zawarła z dniem 22 września 2014 r. z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z klauzulą rozszerzającą ochronę o ryzyko śmierci w razie Nieszczęśliwego Wypadku opartą na ogólnych warunkach ubezpieczenia (dalej OWU), do których załącznik stanowiła tabela opłat i limitów. Ochrona ubezpieczeniowa rozpoczęła się z dniem 22 września 2014 r. Integralną część umowy ubezpieczenia stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną nr (...), przyjętych uchwałą Zarządu w dniu 20 maja 2013 r. o numerze (...) z przeznaczeniem dla umów stosowanych z konsumentami począwszy od dnia 27 maja 2013 roku. Umowa ubezpieczenia została potwierdzona polisą ubezpieczeniową o nr (...). Składka regularna, którą Ubezpieczający zobowiązał się uiszczać co roku w rocznicę polisy, to jest w dniu 22 września każdego roku obowiązywania polisy z tytułu rzeczonej umowy wyniosła kwotę 4.200,00 zł.

Zgodnie z treścią ogólnych warunków ubezpieczenia umowa ubezpieczenia miała na celu długoterminowe inwestowanie przez Ubezpieczającego środków pochodzących ze składek (§ 3 ust. 2 OWU). Przedmiotem zawartej umowy jest ubezpieczenie życia i zdrowia ubezpieczanego (§ 3 ust. 1 OWU). Zakres ubezpieczenia, gdy Towarzystwo ponosi odpowiedzialność zgodnie z OWU, obejmuje takie zdarzenia jak śmierć ubezpieczonego, śmierć ubezpieczonego wskutek nieszczęśliwego wypadku oraz wystąpienie u ubezpieczonego śmiertelnej choroby w okresie udzielania ubezpieczenia. (§ 4 OWU). Podstawą zawarcia przedmiotowej umowy ubezpieczenia jest wniosek o zwarcie umowy ubezpieczenia (§ 8 OWU). Przed zawarciem umowy ubezpieczenia Towarzystwo zobowiązane było doręczyć ubezpieczającemu tekst ogólnych warunków umowy ewentualnie dostarczyć w taki sposób, by ubezpieczony mógł go przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności (§ 5 OWU).

Zgodnie z definicjami OWU suma ubezpieczenia stanowiła kwotę równą wartości polisy, powiększoną o 5% ale nie więcej niż 1500 zł. Wartością polisy była natomiast wartość Jednostek uczestnictwa zarejestrowanych na Rachunku regularnym. Wartość wykupu została zdefiniowana jako wartość, jaką Towarzystwo wypłaca w związku z rozwiązaniem umowy. Składała się na nią Wartość polisy oraz Wartość dodatkowa pomniejszona o opłatę dystrybucyjną oraz opłatę za całkowity wykup Wartości dodatkowej, wskazane w Tabeli.

Szczegółowo mechanizm świadczenia przysługującemu ubezpieczonemu omówiony został w § 30.

Umowa ubezpieczenia zawarta została na czas nieokreślony, przy czym warunkiem było, aby Ubezpieczony w dniu zawarcia umowy ukończył miesiąc i nie ukończył 66 roku życia, zaś umowa z tytułu śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku zawierana jest na okres nie dłuższy na jaki została zawarta umowa i nie dłuższy niż do rocznicy polisy, w której wiek ubezpieczonego wyniesie 65 lat (§ 6 OWU).

Zgodnie z § 11 OWU Ubezpieczającemu przysługiwało prawo wypowiedzenia umowy w dowolnym czasie ze skutkiem natychmiastowym.

W przypadku wypowiedzenia Umowy Towarzystwo zobowiązane było wypłacić wartość wykupu, a umowa ulegała rozwiązaniu (§ 11 ust. 1 i ust. 2 podpkt. 3). Rozwiązanie umowy następowało również m.in. w wypadku nieopłacenia składki regularnej przez Ubezpieczającego w Okresie składkowym w terminie i na zasadach określonych w § 16 OWU, a nadto w sytuacji, gdy wartość polisy jest niewystarczająca na pokrycie opłat o których mowa w § 25 OWU czyli m.in. opłaty za ryzyko, opłaty administracyjnej, opłaty operacyjnej, opłaty dystrybucyjnej, opłaty za całkowity i częściowy wykup wartości dodanej oraz opłaty za administrowanie grupą funduszy i zarzadzanie funduszami.

Zgodnie zaś z § 16 OWU, jeżeli w okresie składkowym ubezpieczający nie opłacił składki regularnej w wymaganym terminie, po upływie 30 dni od jej wymagalności, towarzystwo obowiązane było poinformować ubezpieczającego o zaległości i wezwać do zapłaty składki regularnej w dodatkowym 15 dniowym terminie liczonym od dnia otrzymania pisma. Towarzystwo nadto obowiązane było poinformować o skutkach nieopłacenia składki regularnej w terminie. Skutkiem zaś nieopłacenia składki w tym terminie jest rozwiązanie umowy i wygaśnięcie ochrony ubezpieczeniowej, przy czym nieopłacenie składki regularnej w wymaganym terminie powodowało zastosowanie przez pozwanego mechanizmów kolejno określonych w § 15 a polegającym na automatycznym przeksięgowaniu na składkę regularną – przy przyjęciu, iż brak opłacenia składki regularnej jest równoznaczne w wnioskiem o dokonanie wykupu wartości dodanej – tj. wartości umorzonych jednostek na rachunku dodatkowym (pod warunkiem iż wartość rachunku dodatkowego nie jest mniejsza niż wymagana kwota, niekorzystania przez ubezpieczającego z zawieszenia opłacania składek regularnych oraz opłacenia wszystkich składek regularnych w pierwszym roku polisowym).

Kolejnym mechanizmem jest ten, opisany w § 21 ust.1 pkt 2, a polegający na skorzystaniem przez ubezpieczającego z prawa do jednorazowego zawieszenia opłacania składek regularnych, a następnie mechanizmu określonego w § 22 ust. 1 pkt 2 a mianowicie wcześniejszego zakończenia okresu składkowego – w warunkach określonych w pkt 2 tj, przy wcześniejszym zawieszeniu opłacania składek, który jest możliwy po opłaceniu co najmniej 6 lat polisy – przy czym zastrzeżono w umowie, iż mechanizmy te mogą być zastosowane przez pozwanego, o ile umowa spełnia warunki do ich zastosowania.

Zaznaczyć przy tym należy, iż okres składkowy polisy wynosił 10 lat i rozpoczynał się w dniu rozpoczęcia ochrony polisowej § 18 przy czym zgodnie z § 22 możliwe jest jego skrócenie jednak nie wcześniej niż po opłaceniu 6 lat polisy i uprzednim skorzystaniu z zawieszenia opłacenia składek, przy czym zawieszenie opłacania składek nastąpić może jednorazowo i następuje na okres 12 miesięcy (§ 21 ust. 2 i 3) – czyli de facto po siedmiu latach polisowych.

Zgodnie z § 25 OWU pozwany z tytułu zawarcia umowy pobiera następujące opłaty: opłatę za ryzyko (miesięcznie), opłatę administracyjną (miesięcznie), opłatę operacyjną (w razie zmiany alokacji, przeniesienie jednostek lub udzielenie informacji o wartości wykupu na wniosek ubezpieczonego) , opłatę dystrybucyjną, opłatę za całkowity i częściowy wykup wartości dodatkowej oraz opłaty za administrowanie grupą funduszy i zarządzanie funduszami - w wysokości określonej w tabeli oraz zasadach.

W myśl § 26 OWU zawarcie umowy wiązało się z ponoszeniem przez Ubezpieczającego w okresie składowym i okresie utrzymania umowy kosztów związanych z zawarciem umowy tj. kosztów wdrożenia produktu, marży towarzystwa oraz kosztów akwizycji. Koszty te uwzględnione zostały w wysokości opłaty dystrybucyjnej. Zgodnie zaś z ustępem 3 tego § rozliczenie tych kosztów miało trwać nie krócej niż do zakończenia okresu składowego lub okresu utrzymania umowy. W przypadku zaś rozwiązania umowy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy towarzystwo uprawnione było do pobrania opłaty dystrybucyjnej.

W § 26 ust. 4 zastrzeżono, iż wartość polisy zmienia się w czasie, zarówno na skutek wpłaty składek, jak i pobierania przez pozwanego opłat wskazanych w tabeli – czyli także tych wymienionych w § 25 tj. opłaty za ryzyko, opłaty administracyjnej itd.

Zasady dokonywania wykupu i wyceny jednostek uczestnictwa określał z kolei § 27 OWU.

W myśl § 27 ubezpieczonemu przysługiwało prawo do wartości polisy i wartości dodatkowej oraz prawo do całkowitego wykupu polisy w dowolnym czasie (ustęp 1 i 2).

W przypadku jednak całkowitego wykupu towarzystwo zobowiązane było w myśl ustępu 3 wypłacić wartość wykupu, zaś w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości dodatkowej pozwany zobowiązany był wypłacić wartość polisy lub jej cześć pomniejszoną o opłatę za całkowity lub częściowy wykup wartości dodatkowej (ust.4)

W myśl ustępu 5 pozwany dokonywał wykupu wartości polisy poprzez obliczenie wartości polisy i wartości dodatkowej przyjmując cenę jednostki obowiązującą w dniu w którym dokonuje umorzenia jednostek uczestnictwa, które następuje nie później niż 5 dnia roboczego po otrzymaniu oświadczenia ubezpieczającego o dokonaniu wykupu.

Pozwany nie zastrzegł co prawda w ustępie 3 niniejszego paragrafu opłaty za wykup wartości polisy analogicznie jak to poczynił w przypadku wykupu wartości dodatkowej jednakowoż o opłacie pobieranej przezeń w wypadku wykupu wartości polisy stanowił ustęp 6.

Zgodnie zaś z postanowieniem ustępu 6, z tytułu całkowitego wykupu wartości polisy towarzystwo uprawnione było do pobrania opłaty dystrybucyjnej określonej w Tabeli jako procent składki pierwszorocznej uzależnionej od roku polisy, w którym dokonywany jest wykup. Opłata ta pobierana jest w okresie składkowym i okresie utrzymania polisy i opłata ta nie mogła być wyższa niż wartość polisy.

Zgodnie z ustępem 7 i 8 w przypadku wykupu polisy po zakończeniu okresu zawieszenia opłacania składek opłata dystrybucyjna pobierana jest w wysokości właściwej dla roku polisy poprzedzającego rok polisy w którym dokonywany jest wykup (czyli opłata nie uwzględnia roku polisowego w którym trwało zawieszenie opłacania składek, a bierze się pod uwagę rok składkowy polisy przed zawieszeniem). Z kolei w przypadku wykupu wartości polisy przed upływem pełnego okresu zawieszenia (nota bene wynoszącego 12 miesięcy) opłatę ta pobiera się w wysokości określonej dla roku w którym nastąpił początek zawieszenia – czyli podobnie w wysokości właściwej dla roku składkowego jeszcze opłacanego, nie uwzględniając tym samym okresu zawieszenia składek)

Nadto towarzystwo miało obowiązek zgodnie z ustępem 11 przekazać ubezpieczonemu informacje o wartości wykupu na jego wniosek, za co uprawnione było do pobrania opłaty.

Zgodnie z tabelą opłat i limitów opłata za całkowity wykup wartości polisy wynosiła w pierwszym i drugim roku 120% składki pierwszorocznej, w trzecim i czwartym roku – 115%, w piątym i szóstym – 110%, a w następnych latach – 100%.

Sąd Rejonowy ustalił nadto, że strony, w celu wykonania decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. (...), zmieniły umowę potwierdzoną polisą nr (...) w ten sposób, że:

- zdefiniowały pojęcie wartości umowy, postanawiając, że wartość umowy oznacza sumę składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego w okresie, przez jaki ubezpieczający zgodnie z umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, przy założeniu ciągłego trwania umowy i regularnego opłacania składek w całym okresie ubezpieczenia. W przypadku, w którym ubezpieczający zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy przez okres dłuższy niż 10 lat, wartość umowy miała być ograniczona do sumy składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego przez okres pierwszych 10 lat trwania umowy. Przy ustalaniu wartości umowy pod uwagę brana miała być wysokość składki wskazana w polisie w momencie zawierania umowy, tj. bez uwzględnienia ewentualnych zmian wysokości składek w przyszłości, np. z tytułu indeksacji;

- zmieniły zasady obliczania wysokości opłaty za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy w ten sposób, że opłata taka miała być wyliczana w dotychczasowy sposób z tym zastrzeżeniem, że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5% wartości umowy, a w przeciwnym razie opłata taka ulegała obniżeniu do wysokości 5% wartości umowy;

- opłata za częściowy wykup wartości polisy została ograniczona w ten sposób, że miała nie być wyższa niż część 5% wartości umowy, odpowiadająca stosunkowi wartości częściowego wykupu do wartości polisy;

- suma wszystkich opłat pobranych za wykupy częściowe oraz wykup całkowity miała nie przekroczyć 5% wartości umowy;

- opłata za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy, obliczona w sposób przyjęty w aneksie do umowy, nie mogła być wyższa niż ta sama opłata obliczona na podstawie dotychczasowej umowy.

Aneks podpisany przez powoda został doręczony pozwanemu w dniu 16 marca 2016 r.

A. B. złożyła wniosek o całkowitą wypłatę wartości polisy. Wskutek powyższego umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu w dniu 17 października 2016 r. i pozwany dokonał całkowitej wypłaty wartości wykupu pobierając od konsumenta opłatę za całkowity wykup polisy w wysokości 2.100,00 zł, stanowiącą 25% wartości zgromadzonych przez konsumenta środków pieniężnych na dzień rozwiązania umowy ubezpieczenia.

Wartość rachunku polisy powoda (umorzonych jednostek) zgromadzonych ze składek regularnych na dzień rozwiązania umowy tj. dzień 17 października 2016 r., wynosiła 8.271,07 zł, pozwana dokonała wypłaty i zwróciła powodowi środki pieniężne w kwocie 6.171,07 złotych, zaś kwotę 2.100,00 zł pobrała tytułem opłaty za wykup.

Opłata za wykup polisy została wyliczona i pobrana zgodnie z aneksem do umowy zawartym w celu wykonania decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. (...), w ten sposób, że ww. kwota stanowiła 5% wartości umowy rozumianej jako sumy składek regularnych za 10 lat, a to poprzez pomnożenie składki regularnej rocznej w kwocie 4.200,00 zł poprzez 10 lat, co daje wartość 42.000,00 zł i obliczeniu wartości stanowiącej 5% z ww. kwoty (4.200,00 * 10 lat=42.000,00 zł, 5% z 42.000,00 zł = 2.100,00 zł).

26 września 2016 r. powód wezwał pozwaną do zwrotu kwoty zatrzymanej w związku z rozwiązaniem umowy, wyznaczając termin 3-dniowy na dobrowolne spełnienie świadczenia.

Do dnia złożenia pozwu w niniejszej sprawie strona pozwana nie spełniła żądanego świadczenia.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości, jak i nie były one kwestionowane przez strony. Sąd pominął dowody z pozostałych dokumentów, jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu art. 227 k.p.c.

Oddalając powództwo Sąd Rejonowy wskazał, iż spór pomiędzy stronami dotyczył zasadności pobrania przez pozwanego na podstawie postanowień § 26 ust. 3 i 27 ust. 1, 2, 3, 5 i 6 OWU, zmienionych następnie aneksem do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi potwierdzonej polisą nr (...), opłaty za wykup w kwocie 2.100,00 zł.

Na podstawie art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.

W sprawie niniejszej nie budziło wątpliwości Sądu pierwszej instancji, że ustalone przez pozwaną OWU, obejmujące Tabelę opłat i limitów wiązały powoda, skoro z jego oświadczenia zawartego we wniosku o zawarcie umowy wynika, że tekst OWU został mu doręczony przed zawarciem umowy.

Sąd Rejonowy wskazał, iż niekwestionowana była okoliczność, że powód zawierał umowę jako konsument w myśl art. 22¹ k.c., a pozwanemu przysługiwał status przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43¹ k.c.

Okoliczność, że wysokość opłaty za całkowity wykup wartości polisy przewidzianej w art. IX i II OWU w zw. z pkt 4. Tabeli opłat i limitów OWU nie została indywidualnie uzgodniona przez pozwanego z powodem nie budziła żadnych wątpliwości, skoro zapisy zawarte w treści polisy potwierdzającej zawarcie umowy przez strony stanowią dokładne powtórzenie zapisów zawartych w OWU, gdy chodzi o wysokość stawek procentowych wartości polisy utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych dziesięciu latach polisy.

Sąd Rejonowy stwierdził, że niewątpliwie nie została indywidualnie uzgodniona z powodem także wysokość opłaty przyjęta w aneksie modyfikującym postanowienia OWU, skoro umowa ta została zawarta z wykorzystaniem wzorca umownego zaproponowanego przez pozwanego w wykonaniu decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. (...), a wzorzec ten został jedynie podpisany własnoręcznie przez powoda. Decyzja ta była ponadto przyczyną przewidzianego w tej umowie ograniczenia wysokości opłaty za wykup do 5% wartości umowy.

Zdaniem Sądu Rejonowego wbrew twierdzeniom pozwanego brak było podstaw do zakwalifikowania jako określających świadczenie główne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. postanowień zawartych w art. § 26 ust. 3 i 27 ust. 1, 2, 3, 5 i 6 OWU zmodyfikowanych postanowieniami aneksu do łączącej strony umowy, w części, w jakiej zastrzegają prawo pomniejszenia wartości wykupu o opłatę dystrybucyjną w proporcji osiągającej 120% wartości polisy (poz. 7 tabeli opłat i limitów), a po modyfikacji – przewidujących opłatę dystrybucyjną pobieraną w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub w okresie utrzymania umowy w ten sposób, że opłata ta będzie wyliczana w dotychczasowy sposób z tym zastrzeżeniem, że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5% wartości umowy w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy po pierwszym roku polisy.

Uwzględniając powyższe Sąd Rejonowy uznał, iż możliwym jest dokonanie oceny tych postanowień w świetle przesłanek określonych w art. 385¹ § 1 zd. pierwsze k.c.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji postanowienia wzorca umowy ubezpieczenia przewidujące obciążenie konsumenta kosztami ponoszonymi przez przedsiębiorcę w przypadku jej rozwiązania wcześniej, niż strony zakładały w chwili jej zawarcia, aby mogły zostać uznane za zgodne z dobrymi obyczajami i nienaruszające interesów konsumenta w sposób rażący, o czym mowa w art. 385¹ § 1 zd. pierwsze k.c., muszą być precyzyjne i pozwalać konsumentowi już w chwili zawierania umowy na ustalenie rzeczywistego związku wysokości opłat przewidzianych w takim przypadku oraz kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę. W przeciwnym wypadku przybierają one postać swoistej sankcji za rezygnację z kontynuowania umowy ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 r., VI ACa 1324/12, LEX nr 1331146), utrudniającej skorzystanie przez ubezpieczającego z uprawnienia do wypowiedzenia umowy w każdym czasie na podstawie art. 830 § 1 k.c., potwierdzonego w art. IX OWU, czy stwarzającej nadmierne ryzyko w przypadku rozwiązania umowy ze względu na nieopłacenie zaległej składki regularnej.

Powołując się na wyroki Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2015 r. w sprawie C-143/13, B. M. i I. M. przeciwko S. V. (...) oraz z dnia 30 kwietnia 2014 r., C-26/13, Sąd Rejonowy wskazał, że ochronie na podstawie art. 385¹ § 1 k.c. podlega dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż przepis art. 385¹ § 1 k.c. służyć ma realizacji celów dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, gdzie pojęciu dobrych obyczajów, użytemu w art. 385¹ § 1 k.c. i art. 385² k.c., odpowiada pojęcie dobrej wiary. Według ust. 16 preambuły tej dyrektywy przedsiębiorca spełnia wymaganie działania w dobrej wierze, jeżeli traktuje konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, należycie uwzględniając jego prawnie uzasadnione roszczenia (uzasadnione interesy).

Sąd Rejonowy stwierdził, że wprawdzie w treści polisy, postanowieniach OWU, Załączniku do OWU ani aneksie, ograniczająceym wysokość opłaty za wykup do 5% wartości umowy, nie wskazano podstawy mającej służyć ustaleniu wysokości kosztów poniesionych przez pozwanego w związku z zawarciem i rozwiązaniem umowy ubezpieczenia z powodem ani związku takich kosztów z wysokością przewidzianej opłaty za wykup, z którymi powód, zawierając umowę, mógłby się zapoznać, niemniej okoliczność ta nie pozwalała jeszcze zdaniem Sądu meriti na przyjęcie, że postanowienia zawarte w art. § 26 ust. 3 i 27 ust. 1, 2, 3, 5 i 6 OWU, zmodyfikowane umową aneksem, pozostawały w sprzeczności z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy powoda jako konsumenta w myśl art. 385¹ § 1 zd. pierwsze k.c.

W ocenie Sądu pierwszej instancji okoliczność, że zawarcie umowy między stronami musiało wiązać się z ponoszeniem przez pozwanego określonych kosztów nie powinna budzić jakichkolwiek wątpliwości w przypadku przeciętnego konsumenta, dostatecznie uważnego i rozsądnego. Okolicznością powszechnie znaną jest bowiem to, że zawarcie umowy pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą przy udziale pośrednika, niezależnie od rodzaju rynku towarów lub usług, zawsze związane jest z ponoszeniem przez przedsiębiorcę pewnych kosztów.

Sąd Rejonowy wskazał, że poza sporem pozostawała okoliczność, że umowa pomiędzy powodem, a pozwanym została zawarta z udziałem pośrednika ubezpieczeniowego, co jednoznacznie wynikało z treści wniosku o zawarcie umowy. Poza sporem była także okoliczność, że powód w związku z zawarciem umowy nie zapłacił pośrednikowi jakiegokolwiek wynagrodzenia. Wobec tego okoliczność, że pośrednictwo znajdowało podstawę w stosunku umownym pomiędzy pośrednikiem a pozwanym oraz okoliczność, że to pozwany poniósł koszty pośrednictwa powstałe w związku z zawarciem umowy ubezpieczenia z powodem, nie powinny zdaniem Sądu pierwszej instancji stanowić zaskoczenia dla powoda jako dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta.

Na podstawie art. 385² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

W ocenie Sądu Rejonowego okoliczność, że postanowienia zawarte w art. § 26 ust. 3 i 27 ust. 1, 2, 3, 5 i 6 OWU, przewidujące opłatę za całkowity wykup wartości polisy, zmienione zostały umową z dnia 16 marca 2016 r., ograniczającą wysokość takiej opłaty do 5% wartości umowy, powodowała, że stanem rzeczy, według którego dokonywać należało oceny zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami był ten, który istniał w dniu 16 marca 2016 r.

Wówczas obowiązywał art. 23 ust. 6 ustawy z dnia 11 września 2015 r.
o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z dnia 10 listopada 2015 r., poz. 1844) według którego w umowie ubezpieczenia na życie, jeżeli jest związana z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, zawartej na okres dłuższy niż 5 lat lub na czas nieokreślony zakład ubezpieczeń w zakresie wynagrodzenia pośrednika ubezpieczeniowego kieruje się zasadą równomiernego rozłożenia w czasie wydatków z tytułu prowizji pośrednika ubezpieczeniowego w okresie nie krótszym niż 5 lat.

Przepis ten, będący przepisem o charakterze bezwzględnie obowiązującym, nie regulował wprawdzie wprost uprawnień i obowiązków stron powoda i pozwanego jako stron umowy objętej sporem, niemniej gdy chodzi o pozwanego, jego przestrzeganie nie mogło pozostawać bez wpływu na ocenę działania pozwanego przy zawieraniu umowy aneksu podpisanego przez powoda w dniu 16 marca 2016 roku z punktu widzenia działania w dobrej wierze i traktowania powoda jako konsumenta w sposób sprawiedliwy, respektujący jego prawnie uzasadnione roszczenia. Jeśli zaś chodzi o powoda, obowiązywanie tego przepisu stanowiło normatywną podstawę obowiązku liczenia się z ponoszeniem kosztów pośrednictwa ubezpieczeniowego powstałych w związku z zawarciem umowy, jeśli okres jej obowiązywania, z punktu widzenia jej celu inwestycyjnego, wiadomemu obu stronom, nie doprowadził do zrekompensowania tego rodzaju kosztów poniesionych przez pozwanego.

Sąd Rejonowy wskazał nadto, że przy ocenie działania pozwanego z punktu widzenia dobrej wiary i traktowania powoda jako konsumenta w sposób sprawiedliwy należało także uwzględnić okoliczność, że zawarcie wspomnianego aneksu miało na celu wykonanie decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. (...) i wprowadzenie do umowy objętej sporem przewidzianego w tej decyzji ograniczenia wysokości opłaty za wykup do 5% wartości umowy. W ocenie Sądu Rejonowego jeśli pozwany zachowuje w ten sposób wymagania stawiane mu przez Prezesa UOKiK, będącego centralnym organem administracji rządowej kompetentnym do nadzorowania działalności pozwanego jako ubezpieczyciela, to nie można pozwanemu postawić zarzutu, że jego działanie sprzeciwia się dobrej wierze i nie polega na respektowaniu usprawiedliwionego interesu powoda jako konsumenta.

W sytuacji, gdy w okolicznościach sprawy niniejszej strony ustaliły składkę regularną w kwocie 4.200,00 zł rocznie, a pojęcie wartości umowy oznaczało sumę składek regularnych płatnych przez powoda w okresie, przez jaki zgodnie z umową zobowiązany był do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, gdzie okres taki wynosił 10 lat i jednoznacznie wynikał z treści polisy, określenie wysokości opłaty za całkowity wykup wartości polisy na 5% wartości umowy spełniało zdaniem Sądu Rejonowego wymagania właściwego poinformowania, skoro prosta operacja matematyczna polegająca na obliczeniu iloczynu 10 rocznych składek po 4.200,00 zł (łącznie 42.000,00 zł) oraz wskaźnika 5% pozwalała na ustalenie wysokości opłaty za całkowity wykup w kwocie 2.100,00 zł.

Rażące naruszenie interesów konsumenta w rozumieniu art. 385¹ § 1 zd. pierwsze k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom
w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w orzecznictwie sądowym utrwalony został trafny pogląd, w myśl którego postanowienie ogólnych warunków umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym przewidujące utratę całości lub znacznej części środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego w razie wypowiedzenia przez niego umowy przed upływem 10 lat od jej zawarcia umowy bez względu na wysokość uiszczonej przez ubezpieczającego składki oraz wysokość środków zgromadzonych na prowadzonym dla niego rachunku rażąco narusza interes konsumenta, prowadzi do nierówności stron stosunku zobowiązaniowego i kształtuje uprawnienia i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Zdaniem Sądu Rejonowego w sprawie niniejszej pogląd ten traci jednak aktualność, skoro zobowiązanie powoda do zapłaty składki regularnej w kwocie 4.200,00 zł rocznie w okresie obowiązywania umowy, w którym obciążało go także zobowiązanie do zapłaty na rzecz pozwanego opłaty za wykup wartości polisy, wynoszącym 10 lat, obejmowało łącznie kwotę 42.000,00 zł, odpowiadającej wartości umowy. Opłata za całkowity wykup wartości polisy w okresie 10 lat, odpowiadająca 5% wartości umowy, stanowiła zatem 5% środków, które miały zostać zapłacone przez powoda tytułem składki regularnej w tym okresie. Nie była zatem rażąco wygórowana.

Sąd Rejonowy wskazał nadto, że nie była ściśle związana z wartością rachunku, na którym ewidencjonowane były jednostki uczestnictwa nabywane za środki pochodzące ze składek w poszczególnych okresach obowiązywania umowy, a przez to nie była uzależniona od wysokości ewentualnego świadczenia na rzecz powoda w postaci wypłaty wartości wykupu polisy zależnego od powodzenia inwestycyjnego zawartej umowy.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że ostatecznie ustalona opłata za wykup nie stanowiła swoistej sankcji za rezygnację z kontynuowania umowy ubezpieczenia, która mogłaby utrudniać skorzystanie przez powoda jako ubezpieczającego z uprawnienia do wypowiedzenia umowy w każdym czasie w myśl art. 830 § 1 k.c., związanego z roszczeniem o wypłatę środków zgromadzonych na rachunku, czy stwarzać nadmierne ryzyko w przypadku rozwiązania umowy ze względu na nieopłacenie zaległej składki regularnej i upływ okresu prolongaty. Ryzyko takie ze względu na limit 5% wartości umowy było bowiem w pełni przewidywalne.

Z tych przyczyn brak było zdaniem Sądu Rejonowego podstaw do przyjęcia nieskuteczności ze względu na naruszenie art. 385¹ § 1 zd. pierwszego k.c. postanowień zawartych w art. § 26 ust. 3 i 27 ust. 1, 2, 3, 5 i 6 OWU, przewidujących opłatę za całkowity wykup wartości polisy, zmienionych aneksem podpisanym przez powoda w dniu 16 marca 2016 roku, ograniczającą wysokość takiej opłaty do 5% wartości umowy.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła strona powodowa, skarżąc go w całości. Orzeczeniu Sądu pierwszej instancji zarzuciła:

Błąd w ustaleniach stanu faktycznego sprawy:

•: poprzez błędne przyjęcie, że tekst Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i Załącznika do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia zostały doręczone powodowi przed podpisaniem wniosku o zawarcie umowy z pozwaną, co zostało przyjęte przez Sąd I instancji jedynie na podstawie zapisu potwierdzającego doręczenie zawartego we wniosku o zawarcie umowy i w konsekwencji bezpodstawne uznanie przez Sąd I instancji, że ustalone przez pozwaną Ogólne Warunki Ubezpieczenia wraz z Załącznikiem do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia wiązały powoda w sytuacji, gdy powód działając w pełnym zaufaniu do osoby pośrednika, jedynie złożył swoje podpisy w miejscach wskazach przez niego, bez zapoznawania się z treścią wniosku, gdyż nie znał się na tego rodzaju produktach, a pośrednik podczas przeprowadzonej z powodem rozmowy zapewniał jedynie o atrakcyjności oferowanego produktu i płynących z niego korzyściach, bez poinformowania o konsekwencjach negatywnych wynikających z zawieranej przez niego umowy ubezpieczenia, w tym kosztach związanych z zawieraną umową, oraz nie doręczył powodowi tekstu Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i Załącznika, tym samym wprowadzając powoda w błąd
•: poprzez bezpodstawne przyjęcie, że powód jako dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument musiał liczyć się z tym, że zawierając umowę poniesie opłatę za wykup niezależnie od tego, kiedy umowa zostanie rozwiązana, podczas gdy powód nie został przed zawarciem umowy poinformowany przez pośrednika o konieczności poniesienia opłaty za wykup ani tym bardziej o sposobie ustalenia jej wysokości a tym samym nie miał takiej świadomości;
•: poprzez bezpodstawne przyjęcie, że z uwagi na zawarcie aneksu do Umowy nie można przypisać pozwanej działania sprzecznego z dobrymi obyczajami mimo, że kluczowy dla oceny niniejszej spraw jest moment zawierania umowy, a okoliczności zaistniałe już po jej podpisaniu nie mają dla sprawy najmniejszego znaczenia. Co więcej poza zapisami umowy również aneks zawiera niedozwolone postanowienia ograniczając wypłatę środków powoda. Nadto aneks ten zgodnie z treścią porozumienia z UOKiK nie zamyka drogi do dochodzenia dalszych środków konsumentowi;
•: poprzez bezpodstawne przyjęcie, że opłata za wykup nie była rażąco wygórowana z uwagi na fakt, że zgodnie z aneksem do Umowy stanowi 5% wartości Umowy, a tym samym nie narusza dobrych obyczajów i interesów konsumenta w sposób rażący, mimo że oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

Naruszenie przepisów prawa procesowego tj.

•: art 217 § 1 k.p.c. w zw. z art 299 k.p.c. oraz w zw. z art 227 k.p.c. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego strony powodowej o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda na okoliczności związane z zawarciem umowy, informacji udzielanych powodowi przez pośrednika podczas zawierania umowy oraz przyczyn rozwiązania umowy, które to zeznania stanowiły istotny dowód zmierzający do wykazania okoliczności braku poinformowania powoda przez pośrednika o opłacie za wykup oraz jej celu, a także niedoręczenia przez pośrednika powodowi Ogólnych Warunków Ubezpieczenia wraz z Załącznikiem przed zawarciem umowy z pozwaną, co stanowiło kluczową okoliczność przy ocenie przez Sąd naruszenia dobrych obyczajów i interesów powoda jako konsumenta;

•art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

o błędne przyjęcie, że zapisy dotyczące opłaty za wykup nie naruszają interesów konsumenta w stopniu rażącym w sytuacji, gdy w postanowieniach Ogólnych Warunków Ubezpieczenia, Załącznika do OWU oraz Aneksie do Umowy nie wskazano podstawy mającej służyć ustaleniu wysokości opłaty za wykup, OWU oraz Aneks do Umowy nie określało celu jakiemu ma posłużyć pobieranie opłaty za wykup, a ponadto, opłata ta nie została ustalona w treści OWU wprost w określonej wysokości, a za pomocą dodatkowych wyliczeń, co zdaniem powoda jest przejawem wykorzystania słabszej pozycji konsumenta oraz wskazuje również na brak przejrzystości kwestionowanego zapisu;

o poprzez nierozważenie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i uznanie, że zapisy dotyczące opłaty za wykup nie naruszają interesów powoda w sposób rażący, gdyż okoliczność, że zawarcie takiej umowy musiało się wiązać z ponoszeniem przez pozwaną określonych kosztów nie powinna budzić jakichkolwiek wątpliwości w przypadku przeciętnego konsumenta, dostatecznie uważnego i rozsądnego, bowiem okolicznością powszechnie znaną jest to, że zawarcie umowy pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą przy udziale pośrednika, niezależnie od rodzaju rynku towarów lub usług, zawsze związane jest z ponoszeniem przez przedsiębiorcę pewnych kosztów, podczas gdy powód zawierając umowę nie miał wiedzy na temat pobieranych przez stronę pozwaną opłat, jak również celu jakiemu miało służyć pobranie opłaty za wykup, co w konsekwencji oznacza, że koszty oraz ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwaną zostały przerzucone na powoda jako konsumenta;

o bezzasadne przyjęcie, że przy zawieraniu umowy powód otrzymał OWU, jego załączniki i tym samym jest nimi związany w sytuacji, gdy powód nie miał zagwarantowanej możliwości zaznajomienia się z treścią dokumentów, bowiem ich nie otrzymał, nie miał także doświadczenia w tego rodzaju sprawach oraz nie przedstawiono mu informacji na temat opłaty za wykup, jej wysokości i celu, co doprowadziło do błędnego uznania przez Sąd meriti, że kwestionowane postanowienia OWU nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami i nie naruszają w sposób rażący interesów powoda jako konsumenta;

⚫: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art 232 zd. 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że sposób określenia przez pozwaną wysokości opłaty za wykup spełniał wymagania właściwego poinformowania przeciętnego konsumenta, podczas gdy opłata ta powinna zostać sformułowana w sposób jednoznaczny poprzez określenie wysokości tej opłaty kwotowo i nie powinna odsyłać do innych pojęć ani dalszych mechanizmów jej określania.

Naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

•: art 385¹ k.c. - poprzez przyjęcie przez Sąd I Instancji, że konstrukcja opłaty za wykup nie narusza dobrych obyczajów i interesów konsumenta w sposób rażący w sytuacji, gdy zapisy OWU dotyczące pobierania opłaty za wykup miały na celu „zamknięcie" konsumenta w produkcie przez określoną liczbę lat i stanowił swoistą sankcję za rozwiązanie Umowy, a cel opłaty za wykup nie został określony w umowie;
•: art. 385¹ - art. 385³ pkt 12, 13, 16, 17, - poprzez pominięcie, że kwestionowane zapisy (mechanizm umowy) jest tożsamy w skutkach z niedozwolonymi postanowieniami takimi które:

o przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;

o nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;

o nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;

•: art 385² k.c. w zw. z art. 385¹ k.c. poprzez dokonywanie oceny zgodności z zasadami współżycia społecznego oraz interesem Powoda umowy w kształcie nadanej jej Aneksem do umowy z dnia 16 marca 2016 r., podczas gdy ocenie pod tym kątem winny zostać poddane zapisy umowy pierwotnej (nieaneksowanej), co winno prowadzić do uznania, że zapisy te naruszają w sposób istotny zasady współżycia społecznego oraz interes Powoda;
•: art 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. poprzez przyjęcie, że roszczenie dochodzone pozwem nie pozostaje świadczeniem nienależnie pobranym, w sytuacji, gdy uznanie zapisu za niedozwolony skutkuje jego usunięciem z treści umowy, a w konsekwencji cała kwota pobrana tytułem opłaty za wykup (swoistej opłaty likwidacyjnej) powinna zostać uznania za świadczenie nienależne.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości to jest przez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda - A. B. - kwoty 2 100,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 08.11.2016 r. do dnia zapłaty; rozstrzygnięcie o kosztach postępowania pierwszej instancji, w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych; rozpoznanie niniejszej sprawy na rozprawie, w składzie trzech sędziów zawodowych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy podzielił i przyjął ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, uznając je za prawidłowo osadzone w zgromadzonym materiale dowodowym, jednak na ich podstawie dokonał odmiennej oceny prawnej.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż podpisanie aneksu nie zamyka konsumentom drogi do dochodzenia swych prawnie chronionych interesów na drodze sądowej, w tym w zakresie dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej w większym rozmiarze niż wynika to z obniżenia opłaty za wykup w związku zawarciem aneksu. Niedopuszczalne i sprzeczne z obowiązującymi przepisami jest stanowisko, że wobec stosowania praktyki zaakceptowanej przez Prezesa UOKiK i potwierdzonej w sposób formalny poprzez wydaną decyzję oraz zawarte porozumienie nie jest możliwe indywidualne badanie zapisów wzorca umowy pod kątem ich abuzywności. Przyjęcie i wykonanie stanowiska Prezesa UOKiK nie pozbawia bowiem konsumenta prawa do dochodzenia spornej części świadczenia na drodze sądowej ani nie stanowi przeszkody dla sądu do dokonywania samodzielnych ustaleń w zakresie postanowień, którym powód zarzuca abuzywny charakter.

Podkreślić należy, że z treści samego aneksu wynika, że opłata miała być wyliczana w dotychczasowy sposób z tym zastrzeżeniem, że jej wysokość nie mogła przekroczyć 5% wartości umowy - uzasadnione więc było w świetle samego aneksu badanie zapisów umowy w jej pierwotnym brzmieniu.

Dokonując wykładni postanowień OWU, przy uwzględnieniu zawartego przez strony aneksu, Sąd Okręgowy miał na względzie brzmienie art. 385¹ k.c. stanowiącego, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Prawidłowo Sąd Rejonowy stwierdził, iż powódka zawarła umowę jako konsument w myśl art. 22¹ k.c., zaś pozwany jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 43¹ k.c. Słusznie też Sąd pierwszej instancji wskazał, że postanowienia łączącej strony umowy, jak i aneksu nie zostały ustalone z powódką indywidualnie. Zgodzić się również należy ze stanowiskiem, iż brak było podstaw do zakwalifikowania jako określających świadczenie główne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. postanowień zawartych w art. § 26 ust. 3 i 27 ust. 1, 2, 3, 5 i 6 OWU zmodyfikowanych postanowieniami aneksu do łączącej strony umowy.

W ocenie Sądu Okręgowego postanowienia dotyczące badanego świadczenia miały charakter abuzywny, kształtując prawa i obowiązki strony powodowej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszając jej interesy. Niewątpliwie co do zasady umowy ubezpieczenia są zawierane na wiele lat. Jednocześnie jednak oczywistym jest, że część klientów ostatecznie podejmie decyzję o wcześniejszym rozwiązaniu z umowy, do czego ma pełne prawo i okoliczność ta stanowi ryzyko przedsiębiorcy prowadzącego działalność ubezpieczeniową. Sposób uregulowania omawianego świadczenia w umowie wskazuje jednak, że swoje ryzyko pozwany jako przedsiębiorca w całości przerzucał na konkretnego konsumenta, obniżając wysokość tego świadczenia, w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy. Przejęcie przez ubezpieczyciela części wpłaconych środków, w arbitralnej wysokości nie mającej w ocenie Sądu związku z rzeczywiście poniesionymi kosztami, oraz fakt, że w takich okolicznościach to wyłącznie strona powodowa ponosiła ryzyko wcześniejszego rozwiązana umowy, rażąco naruszało jej interes jako konsumenta, a nadto było wyrazem nierówności stron tego stosunku zobowiązaniowego, kształtując prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Powyższej oceny nie zmienia fakt podpisania przez strony aneksu do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną. W ocenie Sądu Okręgowego rzeczą wtórną jest okoliczność, jak procentowo określona została wartość wykupu, bowiem abuzywności analizowanych zapisów upatrywać należy w braku ekwiwalentności świadczeń, a także niejasnym sformułowaniu zapisów odnoszących się do wypłaty tego świadczenia, zawartych zarówno w OWU, jak i aneksie. Wartość umorzonych jednostek wynosiła 8.271,07 zł, zaś za wykup pobrano opłatę w wysokości 2.100 zł. Pobrano więc opłatę w wysokości blisko 25% zgromadzonych środków. Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego, sposób wyliczenia pobieranej opłaty skonstruowany w aneksie, jedynie pozornie czyni świadczenia stron ekwiwalentnymi. Wartość 5% może pozornie sugerować, iż opłata od wykupu jest niska, ale faktycznie tak nie jest.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że przejęcie przez ubezpieczyciela znacznej części wpłaconych przez powódkę środków, w arbitralnej wysokości nie mającej w ocenie Sądu związku z rzeczywiście poniesionymi kosztami, oraz fakt, że w takich okolicznościach to wyłącznie strona powodowa ponosiła ryzyko wcześniejszego rozwiązana umowy rażąco naruszało jej interes jako konsumenta, a nadto było wyrazem nierówności stron tego stosunku zobowiązaniowego, kształtując prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając jej interesy.

W świetle dyspozycji art. 385¹§ 1 i 2 k.c. postanowienia umowy oraz aneksu w części, w jakiej zastrzegały prawo pomniejszenia wartości wykupu o opłatę od wykupu nie wiązały zatem powódki, natomiast w pozostałym zakresie umowa pomiędzy stronami pozostawała aktualna – w tym w zakresie obowiązku wypłaty przez stronę pozwaną wartości rachunku.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok uwzględniając roszczenie w całości.

Stosownie do treści poczynionych ustaleń zasądzona na rzecz powódki kwota została powiększona o odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 8 listopada 2016 r. do dnia zapłaty, zgodnie z żądaniem pozwu. Roszczenie powódki o odsetki ustawowe za opóźnienie znalazło podstawę w treści art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienie, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

O kosztach postępowania za pierwszą instancję Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z wyrażoną w nim zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., przy zastosowaniu § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Agnieszka Łukaszuk SSO Beata Gutkowska SSO Bogusława Jarmołowicz-Łochańska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE