UZASADNIENIE

Ubezpieczony T. K. domagał się zmiany zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 2 stycznia 2017 roku poprzez uwzględnienie wniosku złożonego dnia 28 listopada 2016 roku o przeliczenie emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej oraz zasądzenie na swoją rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie podano, że za pomocą biegłego z zakresu wyliczeń emerytur istnieje możliwość odtworzenia zarobku rocznego ubezpieczonego za lata 1970-1979, korzystając z akt osobowych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. wniósł o oddalenie odwołania.

Na uzasadnienie podano, że organ rentowy obliczył wwpw świadczenia na podstawie przedłożonego przez ubezpieczonego zaświadczenia o zatrudnieniu. W. świadczenia nie przekroczył 250%, co jest warunkiem do przeliczenia emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej i wynosi 212,59%

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

ubezpieczony był zatrudniony w kopalni węgla kamiennego w okresie od dnia 30 czerwca 1965 roku do dnia 28 lipca 1992 roku w pełnym wymiarze czasu pracy, przy czym od dnia 1 sierpnia 1971 roku do dnia 30 czerwca 1975 roku na stanowisku górnika pod ziemią, a od dnia 1 lipca 1975 roku do dnia 28 lipca 1992 roku na stanowisku górnika kombajnisty pod ziemią.

Ubezpieczony pracował w systemie trzyzmianowym, tj. w cyklu: przez jeden tydzień na pierwszej zmianie, przez drugi tydzień na drugiej zmianie, przez trzeci tydzień na trzeciej zmianie. Ubezpieczony pracował przeciętnie 2 niedziele w miesiącu.

Ubezpieczony posiadał prawo do zasadniczego wynagrodzenia za pracę: na stanowisku młodszego górnika w wysokości 94 zł za dzień pracy (od 1.08.1969r.), na stanowisku górnika pod ziemią w wysokości 106 zł za dzień pracy (1.08.1971r.), na stanowisku górnika kombajnisty w wysokości 184 zł za dzień pracy (od dnia 1.07.1975r.).

Ubezpieczony zawarł związek małżeński dnia (...)

Decyzją z dnia 5 sierpnia 1992 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury, poczynając od dnia 2 lipca 1992 roku.

Dnia 28 listopada 2016 roku ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej. Do wniosku ubezpieczony złączył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1980-1992, informując że nie zachowała się dokumentacja płacowa sprzed 1980 roku.

Decyzją z dnia 2 stycznia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury, bowiem nowo ustalona wysokość wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia nie przekroczył 250% i wyniosła 212,59%.

Wyliczenia wwpw świadczenia dokonane przez organ rentowy przedstawiają się następująco:

1	1980	229,33%
2	1981	224,98%
3	1982	316,46%
4	1983	306,72%
5	1984	345,57%
6	1985	355,25%
7	1986	364,43%
8	1987	449,66%
9	1988	333,41%
10	1989	283,64%
11	1990	235,18%
12	1991	229,37%
13	1992	102,73%
14	1999	58,71%
15	2000	62,70%
16	2001	66,50%
17	2002	67,30%
18	2003	66,92%
19	2004	71,82%
20	2005	81,20%
		4251,88%	:20
		212,59%

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2017 roku Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu emerytur i rent na okoliczność odtworzenia hipotetycznego wynagrodzenia za pracę za lata 1970-1979 (w oparciu o układ zbiorowy pracy, z uwzględnieniem deputatu węglowego oraz świadczenia pieniężnego z tzw. Karty Górnika), a następnie ustalenia nowego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia z okresu 20 lat podlegania ubezpieczeniom społecznym, przy czym część okresu winna przypadać po nabyciu przez ubezpieczonego prawa do emerytury (art. 110a ustawy emerytalnej).

Opinię na piśmie z dnia 2 listopada 2017 roku sporządził biegły K. S. na podstawie akt emerytalnych, akt osobowych ubezpieczonego, układów zbiorowych pracy z dnia 15 kwietnia 1957 roku i z dnia 1 stycznia 1975 roku wraz z protokołami dodatkowymi.

Obliczając roczny zarobek ubezpieczonego, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, biegły przyjął: wynagrodzenie zasadnicze, świadczenie z Karty Górnika, deputat węglowy w wymiarze (2 tony dla kawalerów i 8 ton rocznie dla żonatych pracowników, którego wartość to: 500 zł/tonę rocznie w latach 1966-1968 i 550 zł/tonę rocznie w latach 1969-1977). Biegły za lata 1975-1979 przyjął dodatki za pracę w niedziele i święta, tj. dodatkowego wynagrodzenie za pracę w dwie niedziele w miesiącu oraz jedną sobotę w miesiącu (uchwała Nr 41 Rady Ministrów z dnia 6 lutego 1974 roku w sprawie zasad i terminów wprowadzenia dodatkowych dni wolnych od pracy w latach 1974 i 1975, M.P. z 1974 roku, Nr 6, poz. 43).

Biegły obliczył, że roczne wynagrodzenie za pracę ubezpieczonego wynosiło: 1970 rok – 37 322 zł, 1971 rok – 39 490 zł, 1972 rok – 41 965 zł, 1973 rok – 44 086 zł, 1974 rok – 54 913 zł, 1975 rok – 90 800 zł, 1976 rok – 103 760 zł, 1977 rok – 103 760 zł, 1978 rok – 103 760 zł, 1979 rok – 103 760 zł.

Biegły ustalił, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynosi 249,15%, przy założeniu, że za lata 1971, 1974-1979 należało odtworzyć zarobki ubezpieczonego, a za lata 1980-1992 przyjęto zarobki za organem rentowym z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, co przedstawia poniższa tabela:

Rok	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (A)	Kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia (B)	A : B
1971	39 490 zł	28 296 zł	139,56 %
1974	54 913 zł	38 220 zł	143,68 %
1975	90 800 zł	46 956 zł	193,37 %
1976	103 760 zł	51 372 zł	201,98 %
1977	103 760 zł	55 152 zł	188,13 %
1978	103 760 zł	58 644 zł	176,93 %
1979	103 760 zł	63 924 zł	162,32 %
1980	166 220 zł	72 480 zł	229,39 %
1981	207 580 zł	92 268 zł	224,98 %
1982	441 683 zł	139 572 zł	316,46 %
1983	532 775 zł	173 700 zł	306,72 %
1984	698 244 zł	202 506 zł	345,57 %
1985	852 809 zł	240 060 zł	355,25 %
1986	1 053 712 zł	289 140 zł	364,43 %
1987	1 574 750 zł	350 208 zł	449,86 %
1988	2 124 081 zł	637 080 zł	333,41 %
1989	7 037 338 zł	2 481 096 zł	283,64 %
1990	29 057 959 zł	12 355 644 zł	235,18 %
1991	48 718 226 zł	21 240 000 zł	229,37 %
1992	36 180 348 zł	35 220 000 zł	102,73 %

1	1971	139,56%
2	1974	143,68%
3	1975	193,37%
4	1976	201,98%
5	1977	188,13%
6	1978	176,93%
7	1979	162,32%
8	1980	229,39%
9	1981	224,98%
10	1982	316,46%
11	1983	306,72%
12	1984	345,57%
13	1985	355,25%
14	1986	364,43%
15	1987	449,86%
16	1988	333,41%
17	1989	283,64%
18	1990	235,18%
19	1991	229,37%
20	1992	102,73%
		4982,96%	:20
		249,15%

Ubezpieczony nie kwestionował opinii biegłego podnosząc, że w opinii nie zostały uwzględnione dodatki związane z pracą zmianową.

Organ rentowy nie kwestionował opinii.

Zarządzeniem z dnia 14 listopada 2017 roku płatnik składek został zobowiązany do podania, w jakiej wysokości i kiedy wypłacono ubezpieczonemu nagrody jubileuszowe po 15, 20, 25 latach pracy. Na podstawie akt osobowych ustalono, że ubezpieczony nabył prawo do nagród jubileuszowych za następujące lata pracy i w następujących terminach: po 15 latach pracy dnia 30 czerwca 1982 roku, po 20 latach 31 sierpnia 1984 roku, po 25 latach pracy dnia 31 lipca 1987 roku. Płatnik składek poinformował, że tylko nagroda za 25 latach pracy została ujęta w druku Rp-7; nie wpisano do druku Rp-7 nagród jubileuszowych: po 15 latach pracy w wysokości 23 715 zł, po 20 latach pracy w wysokości 41 455 zł.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że od dnia 1 stycznia 1977 roku do 31 grudnia 1989 roku nagrody jubileuszowe były tym składnikiem wynagrodzenia za pracę, od którego odprowadzono składki na ubezpieczenie społeczne. Problematykę zaliczania świadczeń ze stosunku pracy do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne regulowały między innymi następujące akty:

- rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 grudnia 1976 roku w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i o ubezpieczeniu rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac (Dz.U. nr 40, poz. 239 ze zm.),

- uchwała nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 roku w sprawie składników funduszu płac (M.P. nr 43, poz. 212),

- § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1987 r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie (Dz.U. nr 37, poz. 211; z 1988 r. nr 36, poz. 284) – obowiązujące od 1 stycznia 1987 r. do 31 grudnia 1989 r., [zgodnie z tym aktem nieoskładkowane były nagrody jubileuszowe wypłacane przez nieuspołecznione zakłady pracy, a ubezpieczony pracował w uspołecznionym zakładzie pracy].

- § 1 ust.1, § 3 ust. 1 pkt 1 uchwały nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. nr 15, poz. 85),

- zarządzenie nr 21 Prezesa GUS z dnia 18 maja 1984 r. w sprawie klasyfikacji składników wynagrodzeń (Dz. Urz. GUS nr 3, poz. 6).

Skoro do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne należało zaliczyć nagrody jubileuszowe po 15 i po 20 latach pracy (czego nie uwzględnił płatnik składek), to obliczenia wysokości wskaźnika podstawy wymiaru składek przedstawiają się następująco:

Rok	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (A)	Kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia (B)	A : B
1982	441 683 zł + 23 715 zł	139 572 zł	333,45 %
1984	698 244 zł + 41 455 zł	202 506 zł	365,27 %

1	1971	139,56%
2	1974	143,68%
3	1975	193,37%
4	1976	201,98%
5	1977	188,13%
6	1978	176,93%
7	1979	162,32%
8	1980	229,39%
9	1981	224,98%
10	1982	333,45%
11	1983	306,72%
12	1984	365,27%
13	1985	355,25%
14	1986	364,43%
15	1987	449,86%
16	1988	333,41%
17	1989	283,64%
18	1990	235,18%
19	1991	229,37%
20	1992	102,73%
		5019,65%	:20
		250,98%

Wyliczenia Sądu Okręgowego wskazują, że po uwzględnieniu nagród jubileuszowych po 15 i po 20 latach pracy, nowo ustalona wysokość wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia z okresu 20 lat podlegania ubezpieczeniom społecznym (przy czy część przypada po przejściu na emeryturę – 1992 rok) przekracza 250%. W związku z tym Sąd Okręgowy odstąpił od doliczenia do zarobku ubezpieczonego dodatku za pracę na III zmianie (20% wynagrodzenia zasadniczego do 1974 roku, 30% wynagrodzenia zasadniczego od 1975 roku, podstawa prawna UZP), dodatku za pracę na II zmianie (10% wynagrodzenia zasadniczego od 1975 roku, podstawa prawna UZP), dodatku za pracę w 2 niedziele w miesiącu (100% dniówki, regularna praca w niedziele zaczęła się w 1971 roku – a nie jak wskazał biegły od 1975, podstawa prawna UZP). Należy przyznać rację ubezpieczonemu, że od 1971 roku do zarobku rocznego należało doliczyć dodatek za pracę zmianową i pracę w niedziele. Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że praca w kopalni odbywała się na trzech zmianach i przeciętnie każdy górnik świadczył 1/3 rocznego czasu pracy na każdej zmianie. Dodatkowo górnicy pracowali w niedziele i święta, celem uzyskania odpowiednich wyników pracy.

/dowód z: akt ZUS; akt osobowych ubezpieczonego; opinii biegłego; zeznań świadków: W. W., S. L.; zeznań ubezpieczonego/.

Sąd zważył, co następuje:

odwołanie T. K. zasługuje na uwzględnienie.

Przepisy ustawy emerytalnej zapewniają możliwość ponownego obliczenia wysokości emerytury lub renty osobom, które są aktywne zawodowo po uzyskaniu prawa do tych świadczeń pod warunkiem, że wskaźnik podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego (art. 110 ustawy emerytalnej).

Pułap podstawy wymiaru składek wynoszący w skali roku trzydziestokrotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, co stanowi 250 % przeciętnego miesięcznego prognozowanego wynagrodzenia, został wprowadzony z dniem 1 stycznia 1999 roku. Przed tą datą zarobki, od których pobierana była składka na ubezpieczenia społeczne nie były ograniczane. Osoby, których zarobki przed 1999 rokiem kształtowały się nawet na poziomie 400% czy 500% przeciętnego wynagrodzenia opłacały przed 1 stycznia 1999 roku składki od pełnego osiąganego wynagrodzenia, czyli składki pobierane od tych osób były wielokrotnie wyższe od przeciętnych składek. Jednak do obliczenia emerytury jest stosowane – także w przypadku tych osób – generalne ograniczenie, zgodnie z którym podstawa wymiaru emerytury nie może być wyższa niż 250% przeciętnego wynagrodzenia.

W związku z tym ustawodawca podjął decyzję o uzupełnieniu istniejącego rozwiązania o przepisy umożliwiające jednorazowe przeliczenie wyłącznie emerytury w przypadku osób, które osiągały stosunkowo wysokie zarobki (wskaźnik podstawy wymiaru na poziomie ponad 250%) i odprowadzały przed 1 stycznia 1999 rokiem wysokie składki emerytalne – proces legislacyjny, druk (...), Sejm RP VII kadencji.

Ustawą z dnia 5 marca 2015 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 552) wprowadzono do ustawy emerytalnej z dniem 1 maja 2015 art. 110a, zgodnie z którym wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem art. 110 ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 5, jest wyższy niż 250%.

Z analizy cytowanej normy prawnej wynika, że zarobek roczny (będący podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe) winien przypadać w całości lub w części po przyznaniu prawa do emerytury.

Ubezpieczony spełnia przesłanki zawarte w art. 110a ust. 1 ustawy emerytalnej.

Należy zwrócić uwagę, że organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję na podstawie przedłożonego przez ubezpieczonego dowodu, tj. druku Rp-7. Postępowanie dowodowe pozwoliło na odtworzenie pewnej części zarobku rocznego za lata 1970-1979, które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne. Niemożliwe jest obecnie ustalenie innych składników wynagrodzenia za pracę, które także stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, np. premii, 14-stej pensji. Odtworzenie rocznego zarobku było możliwe na podstawie akt osobowych oraz obowiązujących w górnictwie przepisów branżowych. Pomocne okazały się zeznania świadków i ubezpieczonego, którzy opisali przeciętny czas pracy ubezpieczonego.

W przypadku ubezpieczonego należało obliczyć wwpw z okresu dowolnie wybranych 20 lat zatrudnienia pracowniczego poprzedzających rok, w którym zgłoszono wniosek o przeliczenie świadczenia w trybie art. 110a ustawy emerytalnej, z tym że część okresu musiała przypadać po nabyciu prawa do emerytury. Postępowanie dowodowe pozwoliło ustalić wysokość wynagrodzenia za lata 1971, 1974-1979 oraz ponownie ustalić wwpw świadczenia, którego wartość przekracza 250%.

Skoro zostały spełnione przesłanki, o których mowa w art. 110a ust. 1 ustawy emerytalnej, to na podstawie tego przepisu oraz art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. należało uwzględnić odwołanie i przyznać prawo ubezpieczonemu do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110 a ustawy emerytalnej, poczynając od dnia 1 listopada 2016 roku, tj. miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 października 2016 roku.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

Przewodniczący:	SSO Grzegorz Tyrka
Protokolant:	Igor Ekert

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE