UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Słupsku postanowieniem z dnia 25 stycznia 2018r. w sprawie V U 347/17 odrzucił odwołanie płatnika od decyzji nr 57/2016 z dnia 20 lipca 2016r. (pkt I.) oraz zasądził od odwołującej na rzecz organu rentowego koszty procesu w kwocie 600 zł (pkt II.). Sąd ten oparł się na następujących ustaleniach i wnioskach:

Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2017r., wydanym w sprawie III AUa 392/17 po rozpoznaniu apelacji (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością, Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w całości i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Słupsku do ponownego jej rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania.

Sąd Apelacyjny uznał, iż do rozpoznania odwołania wniesionego przez spółkę od decyzji wydanej przez organ rentowy odnośnie objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym D. C. (2) – jej wspólnika i członka zarządu – doszło w warunkach nieważności postępowania, albowiem spółka nie była prawidłowo reprezentowana w toku procesu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością organem uprawnionym do jej reprezentowania jest zarząd (art. 201 § 1 ksh). Wyjątek w tym zakresie wprowadza art. 210 § 1 ksh, który stanowi, że w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia. Sąd Apelacyjny wskazał, iż Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 maja 2014r. (I UK 403/13, LEX nr 1738477) uznał, iż w świetle poglądów judykatury i nauki prawa pod pojęciem „sporu", o jakim mowa w art. 210 § 1 ksh, rozumie się wszelkie postępowania sądowe, zarówno procesowe jak i nieprocesowe, zaś w przypadku postępowania procesowego - tak sytuację, gdy spółka i członek jej zarządu występują po przeciwnych stronach (powoda i pozwanego), jak i wtedy, gdy występują wobec siebie w innych relacjach (strona - interwenient przystępujący do sprawy po drugiej stronie). Nadto Sąd ten podkreślił, że relacje między stronami postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są zbliżone do zachodzących w postępowaniu administracyjnym, przez co nie można zgodzić się z poglądem zaprezentowanym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 sierpnia 2011r. (I UK 16/11, OSNP 2012 nr 17-18, poz. 226), że pomiędzy pozostałymi (innymi niż organ rentowy i odwołujący się) stronami nigdy nie mamy do czynienia ze sporem w rozumieniu art. 210 § 1 ksh. Strony te nie mogą bowiem co prawda pozostawać w sporze o prawo, bo każda z tych stron jest w równej mierze adresatem rozstrzygnięcia dokonanego przez organ rentowy w drodze stosowania prawa, ale nie oznacza to, że nie mogą pozostawać w faktycznym sporze, czyli że nie może między nimi występować faktyczny konflikt interesów. Stąd też reprezentacja spółki kapitałowej przez członka jej zarządu jest wyłączona zawsze wtedy, gdy oba te podmioty są stronami jednego postępowania sądowego, w którym możliwa jest faktyczna kolizja ich interesów, niezależnie od tego, czy można ich uznać za przeciwników procesowych w klasycznym rozumieniu tego pojęcia.

Sąd Apelacyjny zważył, że niniejszym postępowaniu Spółka (...) nie była reprezentowana przez pełnomocnika ustanowionego w trybie art. 210 § 1 ksh, nie powołano w niej też rady nadzorczej. W toku postępowania przed Sądem I instancji była ona reprezentowana tylko przez jednego członka zarządu, B. C., mimo że z KRS wynika, iż w przypadku zarządu wieloosobowego do składania oświadczeń w imieniu Spółki jest wymagane współdziałanie dwóch członków zarządu lub członka zarządu łącznie z prokurentem. Sąd ten odniósł się także do pełnomocnictwa udzielonego H. P..

Wskazując na powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, że skoro w Spółce (...) nie ma rady nadzorczej i nie powołano też pełnomocnika do reprezentowania tej Spółki w niniejszym postępowaniu, a D. C. (1) jest członkiem jej zarządu, to stwierdzić należy, że w toku całego postępowania Spółka nie miała organu powołanego do jej reprezentowania w sporze z członkiem zarządu, czego skutkiem jest nieważność tego postępowania.

Sąd Okręgowy wskazał następnie, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy miał na uwadze art. 67 § 1 kpc, zgodnie z którym osoby prawne dokonują czynności procesowych przez organy uprawnione do działania w ich imieniu. Przepis ten nawiązuje do unormowania zawartego w art. 38 kc, wedle którego osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na nim statucie.

Regulacje te tworzą mechanizm działania osoby prawnej objaśniany w doktrynie i orzecznictwie przy pomocy teorii organów (por. wyroki SN: z dnia 24 października 1972r., I CR 177/72, OSNC 1973/10/71; z dnia 6 grudnia 1984r., II CR 442/84, LEX nr 8658; z dnia 12 marca 1997r., II CKN 24/97, LEX nr 80725). Teoria ta zakłada, że do podjęcia decyzji i wyrażenia woli osoby prawnej powołane są jednostki (osoby fizyczne) wchodzące w skład jej organu.

Działanie tych jednostek traktowane jest jako działanie osoby prawnej. Konieczne jest jednak, aby: 1) przepisy regulujące ustrój danej osoby prawnej przewidywały określony rodzaj organu; 2) konkretna osoba fizyczna powołana została zgodnie z prawem do pełnienia funkcji organu; 3) osoba ta wypełniała funkcję organu w granicach jego kompetencji (vide: wyrok Sąd Najwyższy z dnia 7 listopada 2006r. (I CSK 224/06, LEX nr 276251)

Organ osoby prawnej jest integralnym składnikiem osobowości osoby prawnej. Stanowi o istocie tej osoby. W oparciu o organy budowana jest struktura organizacyjna osoby prawnej, jej władza, a przede wszystkim prowadzona przez nią działalność. Organ składa się z osób fizycznych, które reprezentują osobę prawną w stosunkach zewnętrznych. Organ inaczej niż przedstawiciel nie jest podmiotem stosunków prawnych, a podmiotem tym jest sama osoba prawna (tak: Kodeks cywilny. Komentarz, Ciszewski Jerzy (red.), Jędrej Kamil, Karaszewski Grzegorz, Knabe Jakub, Nazaruk Piotr, Ruszkiewicz Beata, Sikorski Grzegorz, Stępień-Sporek Anna, LexisNexis, 2014). Innymi słowy, zdolność do czynności prawnych osoby prawnej realizuje się poprzez organy osoby prawnej.

Unormowania powyższe wskazują na ścisłe związanie możliwości korzystania przez osobę prawną z atrybutu zdolności procesowej z posiadaniem organu uprawnionego do działania utożsamianego z działaniem tego podmiotu.

Ustawodawca wręcz wykluczył dopuszczalność postępowania z udziałem (w charakterze strony) osoby prawnej, która nie ma umocowanego do działania za nią organu niezależnie od tego, czy brak ten ma charakter pierwotny, czy też wtórny oraz w jakiej roli procesowej występuje osoba prawna dotknięta tym brakiem.

W niniejszej sprawie organem powołanym do podejmowania działań za stronę powodową będącą spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jest zarząd spółki. Zgodnie z treścią art. 201§ 1 i § 2 ksh zarząd składa się z jednej albo większej liczby członków. Natomiast jak wynika z Informacji z Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 9 maja 2016r. organem uprawnionym do reprezentacji spółki jest zarząd, w skład którego wchodzą B. C. i D. C. (1).

Do składania oświadczeń w imieniu spółki jest wymagane współdziałanie dwóch członków zarządu albo jeden członek zarządu i prokurent.

Powyższe oznacza, że już na dzień wydania zaskarżonej decyzji tj. 20 lipca 2016r., jak również, co istotne procesowo – na dzień wniesienia odwołania, które – zastępując pozew – przenosi sprawę na drogę postępowania sądowego, (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w C. nie posiadała organu uprawnionego do jej reprezentacji wsporze z członkiem zarządu.

Zarządzeniem z dnia 2 czerwca 2017r. odwołującej Spółce zakreślony został termin 60 dni do ustanowienia pełnomocnika, zgodnie z treścią art. 210 ksh lub powołania rady nadzorczej do reprezentowania spółki w sporze, który dotyczy członka jej zarządu pod rygorem zawieszenia postępowania w sprawie (k.92). Zarządzenie skutecznie doręczone zostało w dniu 12 czerwca 2017r. (k.94).

Zarządzeniem z dnia 1 sierpnia 2017r. płatnikowi składek ponownie zakreślony został termin, tym razem czternastodniowy, do ustanowienia pełnomocnika zgodnie z treścią art. 210 ksh lub powołania rady nadzorczej do reprezentowania spółki w sporze, pod rygorem odrzucenia odwołania (k.97). Zarządzenie skutecznie doręczone zostało per aviso (k.102).

Uchwałą nr 6/2017r. z dnia 21 sierpnia 2017r. wspólnicy spółki (...) ustanowili pełnomocnikiem spółki zgodnie z art. 210 § 1 ksh B. C. (k.100).

Zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 18 września 2017r. zakreślony został spółce kolejny czternastodniowy termin do powołania pełnomocnika lub rady nadzorczej do reprezentacji spółki w sporze, albowiem stosownie do treści art. 210 ksh pełnomocnikiem nie może być ustanowiony inny członek zarządu czy też wspólnik (k.103). Zarządzenie skutecznie doręczone zostało w dniu 6 października 2017r. (k.105).

Odwołujący w zakreślonym terminie nie usunął skutecznie braku w zakresie ustanowienia pełnomocnika lub powołania rady nadzorczej. W żadnej mierze za usuniecie powyżej wskazanego braku nie można uznać powołania ,jako pełnomocnika spółki do reprezentowania w sprawie dotyczącej innego członka zarządu, w osobie B. C., będącego także członkiem zarządu.

Problem, czy dopuszczalne jest udzielenie pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w przypadku zarządu wieloosobowego, w którym obowiązuje reprezentacja łączna członków zarządu rozstrzygnięty został przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 sierpnia 2006r., III CZP 68/06 (OSNC 2007/6/82). Sąd Najwyższy przyjął w niej, że członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawniony umową spółki do jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowiony pełnomocnikiem do poszczególnych czynności. Zauważyć jednakże należy, że w ww. uchwale mowa jest o możliwości udzielenia członkowi zarządu pełnomocnictwa do poszczególnych czynności, zatem o pełnomocnictwie w rozumieniu prawa materialnego (wskazuje na to również ta okoliczność, że przedmiotem analizy Sądu Najwyższego były odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu spółek handlowych).

Skoro odwołujący nie wykonał zobowiązania i nie ustanowił pełnomocnika, ani nie powołał rady nadzorczej, to zaszły przesłanki do odrzucenia odwołania w oparciu o art. 199 § 1 pkt 3 kpc. Przepis ten stanowi, że sąd odrzuci pozew, jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 kpc.

O kosztach za postępowanie pierwszoinstancyjne Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. (Dz. U. z 2015r., poz. 1804), zasądzając od spółki (...) w C., jako przegrywającej sprawę, na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z wnioskiem, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 360 zł. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd I instancji orzekł na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. (Dz. U. z 2016r., poz. 1667) zasądzając od spółki (...) w C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 240 zł, o czym orzekł w punkcie II sentencji.

Odwołująca złożyła zażalenie na opisane postanowienie, wnosząc o jego uchylenie w całości oraz ponowne rozpatrzenie wniesionego odwołania z uwzględnieniem powołanego przez spółkę reprezentanta w osobie H. P..

W uzasadnieniu zażalenia wywodzono, że pismem z dnia 2 października 2017r. na zarządzenie Sądu I instancji nakazano spółce (...) powołanie innego pełnomocnika lub rady nadzorczej do reprezentowania Spółki przed Sądem w sprawie wniesionego odwołania. Nadto, co istotne dla uwzględnieniu zażalenia, nadano rygor – w przypadku, gdyby spółka tej czynności nie dokonała – którym było ustanowienie kuratora przez Sąd Rejestrowy. Spółka w niniejszej sprawie nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego), nadto z takich usług nie korzysta w bieżących sprawach. Art. 5 kpc w tej sytuacji wyraźnie wskazuje, iż Sąd może udzielić pouczenia stronie, co też uczynił.

Zarząd spółki po zapoznaniu się z pouczeniem nie miał podstawy, by uznać pouczenie za wprowadzające w błąd i oczekiwał, iż takowy kurator w sprawie zostanie powołany.

W związku z wydłużającym się czasem, w którym spółka nie otrzymywała żadnych
informacji o postępie w sprawie, 22 stycznia podczas walnego zgromadzenia wspólników powołano H. P. do reprezentowania spółki przed Sądem w niniejszej sprawie, na co wskazuje uchwała załączona do zażalenia.

Organ rentowy wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazano, że pozwany podziela stanowisko Sądu I instancji. Skoro w toku postępowania odwołująca Spółka nie usunęła braku i nie ustanowiła pełnomocnika, ani nie powołała rady nadzorczej do jej reprezentowania, zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołania. Organ rentowy wskazał na fakt, iż zażalenie złożył B. C., pełniący funkcję prezesa Spółki. Nie jest on osobą uprawnioną do reprezentowania Spółki w mniejszym procesie. Ponadto załączona do zażalenia uchwała nr 1/2018 nosi datę 22 stycznia 2011r., a więc nie może stanowić podstawę do przyjęcia, iż Spółka w sposób właściwy powołała pełnomocnika do jej reprezentowania w niniejszym procesie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie w sposób skutkujący uchyleniem zaskarżonego
postanowienia.

Po pierwsze skarżąca Spółka była trzykrotnie zobowiązywana do ustanowienia pełnomocnika w trybie art. 210 § 1 ksh lub do powołania rady nadzorczej do reprezentowania tej Spółki w sporze dotyczącym członka jej zarządu, przy tym każdorazowo pod innym rygorem – ostatnio pod rygorem ustanowienia kuratora przez sąd rejestrowy (k.104), zaś wcześniej pod rygorami zawieszenia postępowania (k.93) i odrzucenia odwołania (k.98). Wobec bezskutecznego upływu terminu z ostatniego zobowiązania, Sąd Okręgowy zwrócił się o ustanowienie kuratora. Pismem z dnia 13 grudnia 2017r. Sąd I instancji został zawiadomiony przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego o braku podstaw do ustanowienia kuratora przez sąd rejestrowy. Pomimo to Sąd Okręgowy wydał zaskarżone postanowienie bez ponowienia zobowiązania Spółki do usunięcia braków dotyczących jej reprezentacji pod rygorem odrzucenia odwołania. Mając na względzie, że Spółka działa bez fachowego pełnomocnika, już sama ta okoliczność skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego postanowienia, skarżąca mogła bowiem oczekiwać, że aktualny – w przypadku niewykonania omawianego zobowiązania – jest rygor ostatnio wskazany przez Sąd Okręgowy.

Po drugie nie ma, zdaniem Sądu Apelacyjnego, podstaw do przywołanego przez Sąd Okręgowy zakazu ustanowienia pełnomocnikiem procesowym spółki w sporze z członkiem jej zarządu innego członka tego organu. W tej kwestii warto przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 marca 2018r., sygn. akt III AUa 18/18, w którym przyjęto dopuszczalność tego rodzaju reprezentacji. W świetle argumentacji przywołanej przez Sąd I instancji, dotyczącej możliwości ustanowienia takiego pełnomocnika tylko do poszczególnych czynności, stanowisko Sądu Okręgowego jest zresztą niezrozumiałe, gdyż w uchwale wspólników płatnika nr 6/2017 z 21 sierpnia 2017r. (k.100) wyraźnie zaznaczono, że pełnomocnictwo udzielone D. C. (3) dotyczy reprezentowania Spółki tylko w niniejszej sprawie, nie ma więc ono charakteru ogólnego.

Po trzecie należy zwrócić uwagę, że jak wynika z odpisu aktualnego z KRS (wydruk z 25 czerwca 2018r.), obecnie D. C. (1) nie jest już członkiem zarządu skarżącej Spółki, przy czym ostatnia zmiana w rejestrze tej Spółki została dokonana w dniu 15 listopada 2017r., czyli przed wydaniem zaskarżonego postanowienia. Sąd Okręgowy niezasadnie pominął zbadanie aktualnego stanu rejestru, z którego wynika przecież, że stan niewłaściwej reprezentacji płatnika definitywnie ustał w połowie listopada 2017r.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386§1 kpc w związku z art. 397§2 kpc uchylił zaskarżone postanowienie. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawiono Sądowi Okręgowemu, stosownie do art. 108§2 kpc.

SSA Lucyna Ramlo SSA Michał Bober SSO del. Tomasz Koronowski

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE