UZASADNIENIE

Decyzją z 24.08.2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ponownie ustalił na dzień 1.01.1999r. dla G. J. wysokość kapitału początkowego w wysokości 99653,29zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1979r. do 31.12.1988r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 66,65%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 66,65% przez kwotę 1220,89zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2016r., poz. 887) [66,65% x 1220,89zł = 813,83,72zł]. Do wyliczenia wysokości kapitału początkowego ZUS przyjął okresy składkowe w ilości 19 lat i 22 dni, tj. 228 miesięcy, okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 11 miesięcy, 22 dni, tj. 59 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31.12.1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawcy wyniósł 84,58%. Zakład wyjaśnił, że współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01zł. Do obliczenia współczynnika przyjęto okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 24 lat i 14 dni. Zakład podał, że średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat wynosi 209 miesięcy zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z 25.03.1999r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. Nr 12, poz. 173). ZUS wyliczył kapitał początkowy dla wnioskodawcy w następujący sposób: 293,01 x84,58% (współczynnik proporcjonalny) =247,83 zł, (228 miesięcy składkowych x 1,3%):12 x813,72zł (podstawa wymiaru)= 200,99zł, (59 miesięcy nieskładkowych x 0,7%):12 x813,72zł (podstawa wymiaru)= 27,99zł, co razem dało 476,81zł, która to kwota pomnożona przez 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) dała kwotę kapitału początkowego w wysokości 99653,29 zł. / decyzja k. 20-21 akt ZUS/.

Decyzją z 8.09.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na skutek rozpoznania odwołania z 1.08.2016 r. przeliczył emeryturę od 15.06.2016 r., tj. od daty, od której przyznano świadczenie. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitał początkowy z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Zakład podał, że kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi (...),01, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 304816,63 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 251,30 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wynosi 1323,99 zł. Po korekcie kapitału początkowego wysokość emerytury wynosi ( (...),01 + (...),63)/ 251,30 = 1323,99 zł. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 66,31 zł. Łączna kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 1390,30 zł. /decyzja k. 26 akt ZUS/.

Ubezpieczona uznając powyższe decyzje za krzywdzące złożyła od nich odwołania, kwestionując brak możliwości zweryfikowania obliczenia przez ZUS kapitału początkowego. Skarżąca argumentowała, że jedynie szczegółowe rozpisanie lat pracy na okresy składkowe i nieskładkowe oraz przedstawienie waloryzacji kapitału i zewidencjonowanych składek w ujęciu poszczególnych lat może pozwolić na jednoznaczną ocenę słuszności zaskarżonych decyzji / odwołanie k. 2, k. 2 załączonych akt VIII U 2525/16/.

W odpowiedziach na odwołania ZUS wniósł o ich oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko ( odpowiedź na odwołanie k. 3- 4, k. 3-4 załączonych akt VIII U 2525/16 ).

W piśmie procesowym z 20.02.2017 r. odwołująca zarzuciła m.in., że okresy składkowe nie zgadzają się datami prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, a nadto kwestionując podstawę wymiaru kapitału początkowego zarzuciła, że 1) okresu 1.09.1989 r. – 141.12.1990 r. nie wliczono do podstawy wymiaru, mimo że ten okres zaliczono do okresu składkowego, argumentując, że z kopii dokumentów będących w jej posiadaniu wynika, że składki były odprowadzane wobec czego należy uwzględnić minimalne wynagrodzenie z tamtego okresu dodając, że za okresy zatrudnienia nieudokumentowane wynagrodzeniem ZUS zastosował przelicznik wynagrodzenia minimalnego, 2) za okres 10.07.1978 r. – 31.12.1979 r. dostarczyła umowę o pracę oraz angaże konstatując, że wobec tego zastosowanie wynagrodzenia minimalnego było niezasadne, 3) podważyła brak uwzględnienia waloryzacji kapitału i składek za I kwartał 2016 r., 4) zarzucała, że okresy składkowe i nieskładkowe przy obliczeniu wartości kapitału pomniejszono , odrzucono 2 x po 22 dni tj. w sumie 44 dni. Nadto wskazała, że wątpliwości dotyczą też „okresowej emerytury kapitałowej”, argumentując, że według ZUS zgodnie z przepisami wygaśnie oraz 14.07.1922 r. lub nawet wcześniej i w związku z tym kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie zostanie wypłacona minimalnie. Argumentowała, że w związku ze zmianą ustawy o OFE i zastosowaniem przez państwo obligatoryjnego suwaka, uważała, że jej środki z subkonta w całości zasilą budżet państwa i zostaną uwzględnione w naliczonym świadczeniu emerytalnym a nie, że będą przedmiotem „nowego sztucznego tworu” jakim wydaje się „okresowa emerytura kapitałowa”. /k. 11-13/.

Na rozprawie z 6.03.2017 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie i oświadczyła, że decyzja z 24.08.2016 r. została poprawiona, precyzując swoje stanowisko w ten sposób, że nie zgadza się z wysokością kapitału początkowego ponieważ nie uwzględniono okresów składkowych, tj. okresów jej pracy w (...) w Ł. i nie uwzględniono składek, mimo że zakład pracy składki te odprowadzał, a nadto zarzuciła, że pomylono również daty dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej i nie zgadza się w tym zakresie okres składkowy. Wnioskodawczyni w przedmiocie decyzji z 8.09.2016 r. zarzuciła, że nie zgadza się kapitał początkowy, negując prawidłowość waloryzacji składek, gdyż jej zdaniem powinien być uwzględniony w waloryzacji I kwartał 2016 roku, a nadto nie zgadza się staż pracy tj. okres ajenci , gdyż nie zaliczono jej składek. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania /e-prot. z 6.03.2017 r.: 00:00:57, 00:12:30/.

W piśmie procesowym z 28.03.2017 r. pełnomocnik ZUS podtrzymał dotychczasowe stanowisko i odnosząc się zarzutów wnioskodawczyni oświadczył, że 1) okres 1.09.1989 r. – 14.12.1990 r. uwzględniony został do stażu pracy na podstawie zaświadczenia z 31.08.1989 r. wskazując, że wnioskodawczyni w tym czasie zawarła umowę agencyjną na warunkach zlecenia, zatem nie można przyjąć minimalnego wynagrodzenia; 2) w okresie 10.07.1978 r. – 20.02.1979 r. przyjęto minimalne wynagrodzenie, gdyż wnioskodawczyni nie przedłożyła dokumentacji płacowej, na podstawie której można byłoby odtworzyć faktyczne wynagrodzenie, a umowa o pracę z 10.07.1978 r. wskazuje jedynie stawkę godzinową akordową, zaś od 21.09.1979 r. do 31.12.1979 r. przyjęto angaże, a od 1.01.1980 r. do 31.05.1989 r. wykazy na drukach Rp-7; 3) okresy prowadzenia działalności gospodarczej przyjęto na podstawie poświadczenia ZUS; 4) do stażu przyjęto 19 lat, 22 dni okresów składkowych i 4 lata, 11 miesięcy i 22 dni okresów nieskładowych, a łączna liczba tych okresów do 31.12.1998 r. wynosiła 8654 dni, który to zapis widać w obliczeniu wartości współczynnika; 5) prawo do emerytury wnioskodawczyni nabyła 15.06.2016 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, zatem kwota składek poddana została ostatniej rocznej waloryzacji, ale nie podlega waloryzacji kwartalnej /k. 30/.

Na rozprawie z 15.05.2017 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie i świadczyła, że w stosunku: do pkt 1 z w/w pisma ZUS zarzuca, że nie jest wiadome dlaczego nie ustalono minimalnego wynagrodzenia, a składki były opłacane, dodając, że dokumenty odnośnie Spółdzielni zostaną jej udostępnione; do pkt 2 zarzuciła, że ZUS przyjął wynagrodzenie minimalne a powinna być przyjęta stawka godzinowa wynikająca z jej angażu pomnożona przez liczbę godzin; do pkt 3 zarzuciła, że ZUS powinien policzyć rzeczywisty czas prowadzenia działalności według wpisu do ewidencji, a jeśli składka nie była odprowadzana to winien ten okres potraktować jako bezksładkowy; do pkt 4 zarzuciła, że ZUS obliczając okresy składkowe i nieskładkowe pomniejszył je o niepełne miesiące; natomiast w zakresie pkt 5 oświadczyła, że nie ma żadnych uwag. Jednocześnie wnioskodawczyni wyjaśniła, że do końca 1979 r. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, akord była tylko wtedy, gdyby przekroczyła godzinową stawkę, a jeśli nie wyrobiła normy to wówczas otrzymywała wynagrodzenie wyliczone według stawki godzinowej. Odwołująca przyznała, że nie jest w stanie ustalić czy za cały okres prowadzenia działalności gospodarczej odprowadzała składki, zaznaczając, że gdyby ich nie odprowadzała, to nie miałaby zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami. Wyjaśniła, że działalność została wykreślona 30.09.1991 r., natomiast ZUS przyjął, że prowadziła tę działalność do 1.09.1991 r. i oświadczyła, że sporny jest sierpień 1991 r. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenia odwołania i oświadczył, że odnośnie pkt 1 minimalne wynagrodzeni przysługuje tylko w przypadku umów o pracę co wynika z art. 15 ustawy emerytalnej, odnośnie pkt 3 ZUS przyjął okresy opłacania składek; odnośnie pkt 4 nieuwzględnienie niepełnych miesięcy wynika z art. 174 ustawy emerytalnej. /e-prot. z 15.05.2017 r.: 00:01:09-00:11:26/.

W piśmie procesowym z 8.06.2017 r. wnioskodawczyni oświadczyła, że zaginęły jej akta osobowe z (...) Spółdzielni Pracy w Ł., jednocześnie podkreślając, że o wysokości osiąganych przez nią dochodów świadczy to, że mogła wówczas zatrudniać 3 pracowników oraz ucznia, który następnie także został jej pracownikiem / k. 34 - 35/.

Na rozprawie w dn. 20.09.2017 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie / e-prot. z 20.09.2017 r.: 00:00:39, 00:02:16/.

Na rozprawie w dn. 9.07.2018 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie i oświadczyła, że spornym jest 1990 rok, gdyż jej zdaniem wynagrodzenie za ten rok powinno zostać przyjęte zgodnie z ustawą emerytalna w wysokości przeciętnego wynagrodzenia, nie zaś wynagrodzenia minimalnego, wywodząc z powyższego, że wówczas korzystniejszym byłoby obliczenie wskaźnika z 20 lat z całego okresu zatrudnienia, nie zaś z kolejnych 10 lat kalendarzowych. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania /k. 98/.

Na rozprawie w dn. 26.09.2018r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie – wnioskodawczyni poparła odwołanie oświadczając, że nie kwestionuje uzupełniającej opinii biegłego, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania /e-prot. z 26.09.2018r.: 00:01:04, 00:01:59, 00:02:42/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni – G. J. urodziła się (...) / niesporne/.

W dniu 26.10.2015r. odwołująca złożyła wniosek o ustalenie kapitału początkowego na dzień 1.01.1999r. / wniosek w aktach ZUS k. 1/.

Na skutek rozpoznania tego wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. decyzją z 17.11.2015r. ustalił na dzień 1.01.1999r. dla G. J. wysokość kapitału początkowego w wysokości 98627,10 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1980r. do 31.12.1989r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 65,22%. Zakład dla obliczenia stosunku podstawy wymiaru składek oraz kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w latach: 1978 r., 1989 r., 1991 r., w których wnioskodawczyni pozostawała w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego przyjął sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok – odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w tym roku. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego Zakład przyjął: podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 796,26 zł, którą ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 65,22% przez kwotę 1220,89 zł tj. kwotę bazową (65,22% x 1220,89 zł = 796,26 zł). Zakład przyjął okresy składkowe w ilości 19 lat i 22 dni, tj. 228 miesięcy i okresy nieskładkowe ilości 4 lat, 11 miesięcy i 22 dni, tj. 59 miesięcy – po ograniczeniu do 1.3 uwzględnionych okresów składkowych. Współczynnik proporcjonalny do – osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawczyni wyniósł 84,58%. Zakład wyjaśnił, że współczynnik ten służy do obliczenia części socjalnej kapitału początkowego wynoszącej 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do obliczenia wartości współczynnika 84,58% Zakład przyjął: 43 lata – wiek wnioskodawczyni w dniu 31.12.1998 r. (po zaokrągleniu w górę do pełnych lat) albo ukończony wiek w dniu 31.12.1998 r., 18 lat –zgodnie z art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej, 60 lat – wiek emerytalny wnioskodawczyni, 8654 dni łącznej liczby lat okresów składkowych i nieskładkowych do 31.12.1998 r. – po zaokrągleniu w górę do pełnych lat albo łączna liczba okresów składkowych i nieskładkowych do 31.12.1998 r. określona w dniach. 7200 wymagany staż 20 lat dla kobiet określony w dniach. Nadto ZUS wskazał, że średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynosi 209 miesięcy zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn – M.P. Nr 12, poz. 173. Obliczenia wartości kapitału początkowego ZUS dokonał następująco: 293,01 x 84,85% (współczynnik proporcjonalny) = 247,83 zł, (228 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 796,26 zł (podstawa wymiaru) = 196,68 zł, (59 miesięcy nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 796,26 zł (podstawa wymiaru) – 27,39 zł, co razem dało 471,90 zł, która to kwota pomnożona przez 209 miesięcy średniego dalszego trwania życia dała ostatecznie kwotę kapitału początkowego ustalonego na dzień 1.01.1999 r. w wysokości 98627,10 zł. Jednocześnie ZUS poinformował skarżącą, że kapitał początkowy będzie podlegał waloryzacji według zasad określonych w art. 173 ustawy emerytalnej, dodając, że zwaloryzowany kapitał początkowy oraz zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne opłacone po 31.12.1998 r. stanowić będą podstawę obliczenia emerytury ustalonej według przepisów art. 24-26 ustawy emerytalnej. Ponadto Zakład podał, że za okresy zatrudnienia nieudokumentowane wynagrodzeniem tj. 10.07.1978 r. – 31.12.1979 r. przyjęto wynagrodzenie minimalne obowiązujące w tym czasie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy / decyzja w aktach ZUS k. 17 wraz załącznikami k. 15-16/.

Następnie zaskarżoną decyzją z 24.08.2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z urzędu ponownie ustalił na dzień 1.01.1999r. dla G. J. wysokość kapitału początkowego w wysokości 99653,29zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1979r. do 31.12.1988r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 66,65%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 66,65% przez kwotę 1220,89zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2016r., poz. 887) [66,65% x 1220,89zł = 813,83,72zł]. Do wyliczenia wysokości kapitału początkowego ZUS przyjął okresy składkowe w ilości 19 lat i 22 dni, tj. 228 miesięcy, okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 11 miesięcy, 22 dni, tj. 59 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31.12.1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawcy wyniósł 84,58%. Zakład wyjaśnił, że współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01zł. Do obliczenia współczynnika przyjęto okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 24 lat i 14 dni. Do obliczenia wartości współczynnika 84,58% Zakład przyjął: 43 lata – wiek wnioskodawczyni w dniu 31.12.1998 r. (po zaokrągleniu w górę do pełnych lat) albo ukończony wiek w dniu 31.12.1998 r., 18 lat –zgodnie z art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej, 60 lat – wiek emerytalny wnioskodawczyni, 8654 dni łącznej liczby lat okresów składkowych i nieskładkowych do 31.12.1998 r. – po zaokrągleniu w górę do pełnych lat albo łączna liczba okresów składkowych i nieskładkowych do 31.12.1998 r. określona w dniach. 7200 wymagany staż 20 lat dla kobiet określony w dniach. Nadto ZUS wskazał, że średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynosi 209 miesięcy zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn – M.P. Nr 12, poz. 173. ZUS wyliczył kapitał początkowy dla wnioskodawcy w następujący sposób: 293,01 x84,58% (współczynnik proporcjonalny) =247,83 zł, (228 miesięcy składkowych x 1,3%):12 x813,72zł (podstawa wymiaru)= 200,99zł, (59 miesięcy nieskładkowych x 0,7%):12 x813,72zł (podstawa wymiaru)= 27,99zł, co razem dało 476,81zł, która to kwota pomnożona przez 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) dała kwotę kapitału początkowego w wysokości 99653,29 zł.

ZUS do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonej przyjął: za 1979 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 31367,86 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 63924 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 49,07%; za 1980 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 44144 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 72480 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 60,91%; za 1981 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 57425 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 92268 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 62,24%; za 1982 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 76984 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 139572 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 55,16%; za 1983 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 100902 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 173700 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 58,09%; za 1984 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 133438 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 202056 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 66,04%; za 1985 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 158091 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 240060 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 65,85%; za 1986 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 221065 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 289140 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 76,46%; za 1987 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 354221 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 350208 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 101,15%; za 1988 r. zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 455932 zł, kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 637080 zł a stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy 71,57%.

/ decyzja z załącznikiem k. 20-22 akt ZUS/.

Drugą zaskarżoną decyzją z 8.09.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na skutek rozpoznania odwołania z 1.08.2016 r. przeliczył emeryturę od 15.06.2016 r., tj. od daty, od której przyznano świadczenie. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitał początkowy z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Zakład podał, że kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi (...),01, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 304816,63 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 251,30 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wynosi 1323,99 zł. Po korekcie kapitału początkowego wysokość emerytury wynosi ( (...),01 + (...),63)/ 251,30 = 1323,99 zł. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 66,31 zł. Łączna kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 1390,30 zł. /decyzja k. 26 akt ZUS/.

W okresie 10.07.1978 r. do 31.08.1986 r. wnioskodawczyni pracowała w (...) Spółdzielni Pracy w Ł.. W umowie o pracę z 10.07.1978 r. wynagrodzenie wnioskodawczyni zostało określone stawką godzinową akordową 11 zł/godz . Do końca 1979 r. wnioskodawczyni pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy a jej wynagrodzenie było wyliczane według stawki akordowej jedynie wtedy, gdyby przekroczyła stawkę godzinową /świadectwo pracy k. 13 plik dot. wniosku o rentę z tytułu niezdolności w aktach ZUS, umowa o pracę k. 15 plik dot. wniosku o emeryturę k. 15, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 15.05.2017 r.: 00:11:26/.

Nie zachowała się oryginalna dokumentacja płacowa wnioskodawczyni z okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy w Ł. / niesporne, a nadto okoliczność przyznana przez wnioskodawczynię w piśmie z 8.06.2017 r. k. 34-35, pismo likwidatora k. 36-38/.

Wnioskodawczyni od 1.08.1989 r. - 31.08.1989 r. nie pozostawała w zatrudnieniu /o koliczność przyznana przez wnioskodawczynię k. 95-96/.

W okresie 1.09.1989 r. – 14.12.1990 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na umowę agencyjną na warunkach umowy zlecenia w Zakładach Usług (...) w Ł.. W okresie 1.09.1989 r. - 14.12.1990 r. składki na ZUS były odprowadzane. ZUS uwzględnił wnioskodawczyni do stażu pracy w/w okres zatrudnienia na podstawie zaświadczenia z 31.08.1989 r. / niesporne, zaświadczenie k. 25 -27 plik dot. wniosku o rentę w aktach ZUS/.

Wnioskodawczyni od 15.12.1990 r. do 1.09.1991 r. prowadziła własną działalność gospodarczą / zaświadczenia k. 14-15/.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalony poprzez przyjęcie przeciętnej podstawy wymiaru składek z wybranych 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia okazał się niższy niż z okresu 10 lat i wyniósł 61,91%

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 01.01.1979 r. do 31.12.1988 r

Wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego za ten okres wynosi 66,80% i jest wyższy od przyjęcie przeciętnej podstawy wymiaru składek z wybranych 20 lat kalendarzowych, który wynosi 61,91%.

Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r, która wynosi 1 220,89 zł

Do wyliczenia współczynnika przyjęto okresy:

-: składkowy - 19 lat 2 miesiące 9 dni (230 miesięcy)
-: nieskładkowy - 4 lata11 miesięcy 21 dni (59 miesięcy)

Staż ubezpieczeniowy określony w dniach wynosi 8700 dni.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 66,80% przez kwotę 1220,89 tj. kwotę bazową określoną w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wynosi 100.276,11 zł.

(opinia biegłego z zakresu rachunkowości k. 64-84, uzupełniająca opinia biegłego z zakresu rachunkowości k. 103 -113).

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się na ww. dokumentach, które nie były kwestionowane przez strony, a także na opinii biegłego z zakresu rachunkowości w wersji uwzględniającej opinię uzupełniającą, w której biegły skorygował swoje wyliczenia wobec okoliczności przyznanej przez wnioskodawczynię, że w okresie od 1 do 31.08.1989 r. nie pozostawała w zatrudnieniu, a nadto uwzględnił zmienioną regulację od 1.02.1990 r. dotyczącą podstawy .wymiaru składek z tytułu wykonywania umowy agencyjnej.

Uzupełniającej opinii biegłego ds. rachunkowości nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd uznał, że jest ona rzetelna, pozbawiona błędów merytorycznych i rachunkowych i uczynił ją w konsekwencji podstawą własnych ustaleń łącznie z podstawową opinią tego biegłego w zakresie w jakim nie było do niej sformułowanych zarzutów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 173 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz.1270) emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 art. 174 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 art. 174 w/w ustawy, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r.

Natomiast w myśl ust. 7 do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. Ust. 8 powyższego przepisu, stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do 31.12.1998 r.

Z kolei z mocy art. 15 powyższej ustawy o emeryturach i rentach z FUS podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę. Z kolei ust 3 tego samego przepisu stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie natomiast z art. 15 ust. 2a w/w ustawy, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. (por uchwałę SN z 7.05.2003 r., III UZP 2/03, OSNAPiUS z 2003 r. nr 14, poz.338)

Należy przypomnieć, że w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego. W związku z tym to na ubezpieczonym spoczywał ciężar dowodzenia i udokumentowania podnoszonych twierdzeń. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w konkretnie określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka./Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.08.2016 r. III AUa 1723/15 LEX nr 2149641 /

Wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w danych okresach, przyjmowana dla potrzeb ustalenia wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, wynikać musi z nie budzących żadnych wątpliwości, spójnych i precyzyjnych dowodów./ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, z dnia 3 grudnia 2015 r. .III AUa 1088/15 LEX nr 1960794/

Jak stanowi § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Należy podkreślić, iż Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Wskazana regulacja § 21 ust. 1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z 14.06.2006r., I UK 115/06, (...) 2007, nr 17-18, poz.257, str. 753). Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione.

Rzeczą sądu jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób nie budzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego, jak też dowodach niejasnych. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. / tak wyrok SA w Łodzi z 19.10.2016, III AUa 2185/15, LEX nr 2152862/.

Stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem /tak wyrok SA w Gdańsku z 6.10.2015 r. ,III AUa 712/15, LEX nr 1820442/

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, jedynie wynagrodzenie ubezpieczonej ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy a następnie kwoty świadczenia emerytalnego.

Odwołująca wniosła o uwzględnienie wynagrodzenia, jakie osiągała w okresie zatrudnienia od 10.07.1978 r. do 20.02.1976 r. zgodnie ze stawką godzinową wynikającą z jej umowy o pracę przy założeniu, że była w tym czasie zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodać należy, że dokumentacja osobowa w tym płacowa z tego okresu nie istnieje.

Zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą Sądów Okręgowych, Apelacyjnych i Sądu Najwyższego w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację z akt osobowych, taką jak min.: umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia uwzględniając tylko „pewne” składnik wynagrodzenia, wypłacane w danym okresie stale i w określonej wysokości przy przyjęciu wymiaru czasu pracy udowodnionego przez ubezpieczonego co też Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie uczynił za okres od 19.04.1975 r. do 30.09.1977 r. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 11.12.2017 r. III AUa 1071/16, LEX nr 2423321, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.08.2016 r. III AUa 1723/15, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24.05.2016 r. III AUa 119/16 , L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29.10.2015 r. III AUa 822/15, L., wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z 18.09.2013 r. V U 466/13, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12.02.2013 r. III AUa 1024/12, L.).

W ocenie Sądu, w podstawie wyliczenia kapitału początkowego należało uwzględnić wynagrodzenia obliczone na podstawie załączonej umowy o pracę z 10.07.1978 r., przy uwzględnieniu wskazanej tam stawki godzinowej 11 zł/godz. Sąd w tym zakresie miał na uwadze, że uregulowania przyjętej tam stawki wynagrodzenia czyniły możliwym ustalenie wysokości wynagrodzenia przy uwzględnieniu tygodniowej normy czasu pracy i stawki godzinowej. Przyjęto normatywny czas pracy z uwagi na brak dostatecznych dowodów, że wnioskodawczyni wykonywała pracę ponad przewidziane normy i w jakim zakresie.

Aby merytorycznie ustosunkować się do treści zarzutu odwołań w zakresie możliwości przyjęcia minimalnego wynagrodzenia za okres, gdy wnioskodawczyni wykonywała umowę agencyjną, warto przytoczyć na wstępie akty prawne, które regulowały kwestie ubezpieczenia z tytułu umowy agencyjnej oraz wysokości składek z tegoż tytułu w spornym okresie.

Wnioskodawczyni, co jest w sprawie bezsporne, gdyż okres ten został zaliczony przez ZUS jako składkowy, wykonywała umowę agencyjną w okresie od 1.09.1989 roku do 14 grudnia 1990 r., w pełnym wymiarze czasu pracy. Kwestią sporną pozostawała kwestia wysokości osiąganego w tym czasie wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

W spornym okresie w stosunku do ajentów wykonujących prace na rzecz jednostek uspołecznionych zastosowanie znajdowały przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. Nr 45, poz. 232)

W tym czasie obowiązywały także dwa rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów:

-: z dnia 31 grudnia 1975 r w sprawie wykonywania ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia (Dz. U. 1975 nr 46 poz. 250)
-: z dnia 29 stycznia 1990 roku w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. nr 7, poz. 41 ze. zm.), które weszło w życie w dniu 9 lutego 1990 r.

Od dnia 17 maja 1982 r., tj. do daty wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 1982 r. zmieniającego wymienione wyżej rozporządzenie (Dz. U. Nr 13, poz. 102) doszło do zmiany dotychczasowej treści § 3 rozporządzenia z dnia 31 grudnia 1975 r., a nadto dodano § 3a. W myśl § 3a rozporządzenia (obowiązującego od 17 maja 1982 r.) jeżeli czas pracy określony w umowie odpowiadał co najmniej pełnemu wymiarowi czasu pracy obowiązującego pracowników jednostki gospodarki uspołecznionej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie, ustalona stosownie do § 2 i § 3 ust. 1, nie mogła być niższa od kwoty najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej.

Przy ustalaniu podstaw wymiaru składek osób wykonujących pracę na rzecz jednostek uspołecznionych na postawie umów agencyjnych z okresu obowiązywania § 3a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie wykonywania ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. Nr 46, poz. 250 ze zm.), przepis art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), winno się stosować przez analogię./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 23 października 2013 r, III AUa 3/13, Lex nr 1416048/

Zatem podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne skarżącej w okresie 1.09.1989 r. do 8. (...). nie mogła być niższa od kwoty najniższego wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 a ustawy emerytalnej, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Mając na uwadze, że według § 3a wskazanego rozporządzenia podstawa wymiaru składki ajenta, który wykonywał pracę w wymiarze odpowiadającemu pełnemu etatowi nie mogła być niższa od najniższego wynagrodzenia, to nie ulega wątpliwości, że norma wynikająca z art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS może mieć tutaj odpowiednie zastosowanie.

Zgodnie natomiast z § 22 rozporządzenia z dnia 29.01.1990 r, w spornym okresie -od 9 lutego 1990 r podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z nimi współpracujących stanowił, z zastrzeżeniem ust.2, dochód bieżąco zadeklarowany przez jednostkę gospodarki uspołecznionej za zgodą osoby, która zawarła umowę, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia i nie wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50%.

Tym samym zawsze najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę w oparciu o umowę ajencyjną (agencyjną) stanowiła w powyższym okresie kwota odpowiadająca 60% przeciętnego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że w okresie obowiązywania ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (t. j. Dz. U z 1995, nr 65, poz. 333 ze. zm.), gdy nie ma możliwości ustalenia podstawy wymiaru składek w okresie trwania umowy ajencyjnej lub zlecenia, a fakt jej realizacji nie budzi wątpliwości, za podstawę wymiaru składek należy przyjąć kwoty, które stanowiły minimalną wartość, jaką strony umowy agencyjnej miały obowiązek regulować, czyli w spornym okresie będzie to kwota odpowiadająca 60% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej.

Podobne stanowisko zajmuje także Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 października 2012 roku, wydanym w sprawie o sygn.. akt III AUa 2099/11, opublikowanym w LEX nr 1238331.

Zatem za okres od 9.02.1990 r do 14.12.1990 r należało przyjąć, wobec braku innych dowodów dających podstawę do ustalenia faktycznej wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej, 60 % przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej jako podstawę wymiaru składek.

Dlatego też Sąd przyjął za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za powyższe okresy wskazane w uzupełniającej opinii biegłego ds. rachunkowości kwoty, a których to wyliczeń wnioskodawczyni nie kwestionowała, następujące: od 1.01.1990r. Do 31.12.1990 r. w każdym miesiącu 60% przeciętnego wynagrodzenia w kwocie 617782,20 zł, co razem dało 7413386,40 zł.

Sąd oceniając odwołania wnioskodawczyni uczynił podstawą swojego rozstrzygnięcia w zakresie wyliczenia wysokości kapitału początkowego niekwestionowaną przez żadną ze stron opinię uzupełniającą biegłego ds. rachunkowości łącznie z jego podstawową opinią w części, co do której nie było jakichkolwiek zarzutów.

Sąd uznał, że prawidłowo do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 01.01.1979 r do 31.12.1988. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 66,80%, który jest wyższy od przyjęcie przeciętnej podstawy wymiaru składek z wybranych 20 lat kalendarzowych, który wynosi 61,91%.

Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r, która wynosi 1 220,89 zł.

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wynosi 100.276,11 zł.

Kierując się powyższymi okolicznościami, Sąd uznał, iż roszczenie odwołującej w zakresie w jakim kwestionowała wysokość kapitału początkowego i co za tym idzie wysokość jej emerytury jest uzasadnione i z uwagi na powyższe orzekł jak w punktach 1 i 2 w wyroku zgodnie z treścią art. 477¹⁴§2 k.p.c.

Pozostałe zarzuty odwołującej okazały się niezasadne.

W szczególności nie przyjęcie niepełnych miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych przez ZUS było prawidłowe i wynika ono wprost z art. 174 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 /ust. 1/.

Co się tyczy zarzutów odwołującej, że ZUS nie wypłacił jej wszystkich środków z OFE, to Sąd zważył, że dla osób będących członkami Otwartych Funduszy Emerytalnych ustawodawca przewidział uwzględnienie środków zewidencjonowanych na subkoncie przy ustalaniu wysokości emerytury z FUS. Zgodnie z art. 8 ustawy z 21.11.2008r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1097) okresowa emerytura kapitałowa przysługuje kobietom, które urodziły się po 31.12.1948 r. oraz należą do otwartego funduszu emerytalnego (OFE), ukończyły 60 lat (powszechny wiek emerytalny dla kobiet), mają ustalone prawo do emerytury na nowych zasadach, mają na subkoncie w ZUS zapisaną sumę środków, która (w ostatnim dniu miesiąca przed miesiącem, w którym przyznano emeryturę na nowych zasadach) jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności dodatku pielęgnacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył też, że w ustawie z 6.12.2013r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z 2013 r., poz.1717) uregulowano sytuację osób, którym w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1.02.2014r. brakuje mniej niż 10 lat do wieku emerytalnego określonego w art. 24 ustawy emerytalnej. Zgodnie z art.12 tej ustawy otwarty fundusz emerytalny umarza jednostki rozrachunkowe pozostające na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego po otrzymaniu informacji z ZUS o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego na fundusz emerytalny FUS w związku z ukończeniem przez ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia ustawy, tj. 1.02.2014r. byli w wieku niższym o mniej niż 10 lat od wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ustawy emerytalnej; każdego miesiąca umorzeniu podlega odpowiednia liczba jednostek rozrachunkowych; kwota wynikająca z umorzonych jednostek jest ewidencjonowana na subkoncie ZUS. Od 3.02.2014 r. otwarty fundusz emerytalne umorzył 51,5% jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunkach członka OFE (na dzień 31.01.2014 r.) i w tym dniu przekazano do ZUS aktywa odpowiadające 51, % wartości jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku każdego członka OFE. Wartość aktywów została zapisana na rachunku członka OFE i przekazana następnie do ZUS - na indywidualne subkonto prowadzone przez ZUS. Zgromadzone środki na rachunku członka OFE, który ma mniej niż 10 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, będą stopniowo przekazywane z OFE do ZUS i zostaną zaksięgowane na indywidualnym subkoncie utworzonym dla każdego przez ZUS, który będzie odpowiedzialnym za wypłatę emerytury (suwak emerytalny). Przekazane aktywa odzwierciedlają udział członka funduszu w środkach zainwestowanych w wartości odpowiadające sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych. Do Zakładu zostały więc przekazane środki dotąd zainwestowane w obligacje czy bony emitowane przez Skarb Państwa lub inne papiery wartościowe gwarantowane lub poręczone przez Skarb Państwa (zob. wyrok SA w Rzeszowie z 10.06.2015r., III AUa 831/14, Legalis nr 1285261).

Podkreślić należy, że ubezpieczona w żaden sposób nie wykazała, że organ rentowy naliczył jej nieprawidłową wysokość świadczenia tytułem okresowej emerytury kapitałowej, przyjął niewłaściwe dane lub nie uwzględnił istotnych okoliczności. Nie podała konkretnych argumentów przeciwko treści zaskarżonej decyzji z 8.09.2016 r. w omawianym zakresie. Wartość środków przeniesionych z OFE do ZUS widoczna jest na portalu internetowym na indywidualnym subkoncie ubezpieczonego. Odwołująca nie wypełnił zatem obowiązku z art. 6 kc. wobec czego jej odwołanie stanowiło wyłącznie swoistą, bezprzedmiotową polemikę ze stanowiskiem organu rentowego.

Problem prawny, który zaistniały w sprawie niniejszej dotyczył też sytuacji osób, wobec których w czerwcu dokonywana jest waloryzacja roczna, a jednocześnie czerwiec jest miesiącem drugiego kwartału, co skłaniać może ubezpieczonych, jak w przypadku odwołującej do domagania się waloryzacji kwartalnej zgodnie z art. 25a ust. 2 pkt 2Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS(tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.).

Niewątpliwie istota tego sporu sprowadza się do sposobu obliczania podstawy emerytury, a w szczególności zasad waloryzowania składników tej podstawy przy ustalaniu wysokości emerytury.

Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3 art. 25 Ustawy emerytalnej).

Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4 art. 25 Ustawy emerytalnej).

Natomiast w myśl art. 25a ust. 1 przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.

W przypadku ustalania wysokości emerytury: 1/ w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku; 2/ w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku; 3/ w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku; 4/ w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku (art. 25a ust. 2).

Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (art. 25a ust. 3).

Natomiast waloryzację kapitału początkowego przeprowadza się na podstawie art. 173 ust. 4, 5 i 5a Ustawy emerytalnej, który stanowi, iż pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r. Drugiej waloryzacji, przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r., dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a, natomiast trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

Wskazać należy, że waloryzacja roczna składek polega na pomnożeniu zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek emerytalnych na dzień 31 stycznia danego roku, za który jest przeprowadzana, przez wskaźnik waloryzacji, powiększona o kwotę przeprowadzonych już waloryzacji. Przeprowadzana jest ona od 1 czerwca każdego roku – corocznie, z urzędu.

Waloryzacje kapitału początkowego przeprowadzane są według wskaźników waloryzacji składek.

Zdaniem Sądu prawidłowo przeprowadzono waloryzację roczną w przypadku emerytury wnioskodawczyni.

Z zestawienia powołanych przepisów wynika bowiem, że zasadą jest waloryzacja roczna, a waloryzacja kwartalna stanowi odstępstwo przewidziane dla osób, które przechodzą na emeryturę w ciągu roku kalendarzowego i dla których naliczenie emerytury przy uwzględnieniu jedynie waloryzacji rocznej, bez dokonania waloryzacji kwartalnych dotyczących okresów po roku, którego dotyczyła waloryzacja roczna, byłoby niekorzystne. Zgodnie z cytowanym art. 25 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych waloryzację składek (kapitału) przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, z uwzględnieniem art. 25a, który z kolei w ust. 1 ustawy emerytalnej przewiduje, że przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie, zaś szczegółowe reguły waloryzacji kwartalnej wynikają z ust. 2-5 art. 25a. ustawy, przy czym ust. 2 pkt 2 stanowi, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku-ostatniej kwartalnej waloryzacji dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku.

Stosownie do art. 173-175 Ustawy emerytalnej, na dzień 1 stycznia 1999 r. kapitał początkowy stanowi odtworzenie składek na ubezpieczenia sprzed wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. przed wprowadzeniem ustawowego obowiązku ewidencjonowania przez ZUS indywidualnych składek każdej osoby podlegającej ubezpieczeniu społecznemu. Kapitał ten ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego i corocznie waloryzowany, poczynając od 1 czerwca 2000 r., a następnie każdego 1 czerwca kolejnego roku, według reguł przewidzianych dla waloryzacji składek, a więc przez zastosowanie wskaźnika waloryzacji.

W ocenie Sądu art. 25 a ust.2 pkt 2 Ustawy emerytalnej w praktyce nie znajduje zastosowania do osób przechodzących na emeryturę w czerwcu danego roku, gdyż ich kapitał początkowy został zwaloryzowany na indywidualnym koncie wskaźnikiem rocznym, stosownie do treści art. 25 ust. 3 ustawy i nie ma możliwości zaniechania waloryzacji dokonywanej z mocy przepisu ustawy na dzień 1 czerwca. Sposób przeprowadzenia waloryzacji rocznej przez ZUS w niniejszej sprawie został zweryfikowany w wyniku opinii biegłego, który uznał, iż została wyliczona prawidłowo. Opinia biegłego nie była zresztą kwestionowana przez wnioskodawczynię w toku procesu w analizowanym zakresie.

W żadnym razie nie są prawidłowe zapatrywania, jakoby normę z art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy należało odczytywać jako lex specjalis w stosunku do art. 25 ust. 3, co prowadzić ma do pominięcia art. 25 ust. 3, jako lex generalis. Przepis art. 25 ust. 3 ustawy emerytalnej przewiduje waloryzację kapitału początkowego zgromadzonego na indywidualnym koncie, a więc przed naliczeniem emerytury, a zaś przepis art. 25a ust. 2 pkt 2 przewiduje waloryzację kwartalną już przy ustalaniu emerytury, zatem są to dwa różne mechanizmy w sytuacjach po sobie następujących.

Reasumując, zasadą jest waloryzacja roczna składek i kapitału początkowego na koncie przypadająca na każdy 1 czerwca, zaś w przypadku przechodzenia na emeryturę w pozostałych miesiącach, w których pozostanie tylko przy ostatniej waloryzacji rocznej skutkowałoby nieobjęciem waloryzacją określonych okresów (podzielonych na kwartały) i ci ubezpieczeni byliby w sytuacji mniej korzystnej, od osób przechodzących na emeryturę bezpośrednio po waloryzacji w czerwcu, ustawodawca dodatkowo wprowadził waloryzację kwartalną, która oczywiście nie eliminuje wcześniej dokonanej waloryzacji rocznej /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 13 lutego 2013 r., III AUa 757/12/.

W związku z powyższym, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako niezasadne także i w tym zakresie.

(A.P.)

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE