UZASADNIENIE

H. B. wytoczyła powództwo przeciwko Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w P. o uzgodnienie treści księgi wieczystej o numerze (...) - prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu, dla nieruchomości położonej w N., stanowiącej własność powódki - z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu IV księgi wieczystej hipoteki przymusowej zwykłej w wysokości 916,00 zł ustanowionej na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. oraz hipoteki przymusowej w wysokości 65 696,60 zł ustanowionej na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w P..

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że postanowieniem z 30 grudnia 2016 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. umorzył prowadzone wobec powódki postępowanie egzekucyjnego na skutek przedawnienia zobowiązania podatkowego. W związku z powyższym, w dniu 23 kwietnia 2018 roku powódka wystąpiła do pozwanego z pisemnym wnioskiem o wykreślenie z księgi wieczystej wskazanych wyżej hipotek. W odpowiedzi otrzymała informację, że w świetle przepisu art. 70 § 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa, wniosek o wykreślenie hipotek nie może zostać zrealizowany, gdyż zaległości podatkowe zostały zabezpieczone poprzez wpis hipoteczny, zatem nie uległy przedawnieniu i mogą być egzekwowane z przedmiotu hipoteki. Zdaniem powódki powyższa praktyka jest niezgodna z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 8 października 2013 roku w sprawie SK 40/12 oraz wyrokiem Sądu Najwyższego z 17 marca 2016 roku w sprawie V CSK 377/15.

Pozwany Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu podniósł, że gdyby przedmiotowe należności nie zostały zabezpieczone hipoteką, termin ich przedawnienia upłynąłby:

- 06.09.2016r. w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego za 2005 rok,

- 23.04.2016r. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 rok.

Jednak w związku z treścią art. 70 § 8 ustawy Ordynacja podatkowa, należności te nadal figurują na kartach kontowych jako wymagalne i mogą być egzekwowane z przedmiotu hipoteki.

Pozwany podniósł, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 października 2013 roku w sprawie SK 40/12 stwierdził, że art. 70 § 6 ustawy Ordynacja podatkowa w brzmieniu obowiązującym w okresie od 01.01.1998r. do 31.12.2002r. jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Tymczasem przedmiotowe zabezpieczenia hipoteczne zostały dokonane w styczniu i marcu 2011 roku. Organ podatkowy nie jest zatem zwolniony i nie może nie stosować obowiązującego art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej w celu zabezpieczenia należnych Skarbowi Państwa środków finansowych. Nie oznacza to również, aby powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego miał zastosowanie do zabezpieczeń hipotecznych powstałych po 1 stycznia 2003 roku, ponieważ art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej nie został wyeliminowany przez Trybunał Konstytucyjny z obowiązującego porządku prawnego, zaś organ podatkowy ma obowiązek stosować obowiązujące regulacje ustawowe.

Sąd ustalił, co następuje:

Naczelnik Urzędu Skarbowego w P., działając jako organ egzekucyjny, otrzymał do realizacji wystawione przeciwko H. B. tytuły wykonawcze:

1. nr (...) na kwotę 871,00 złotych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 rok,

2. nr(...) na kwotę 65 417,00 złotych z tytułu zryczałtowanego podatku dochodowego za 2005 rok.

Należności objęte wskazanymi wyżej tytułami egzekucyjnymi wraz z odsetkami zostały na wniosek Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. zabezpieczone poprzez wpis hipoteki przymusowej:

- w dniu 07.01.2011r. w kwocie 916,00 złotych,

- w dniu 01.03.2011r. w kwocie 65 696,60 złotych,

w dziale IV księgi wieczystej o numerze (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości stanowiącej własność H. B., położonej w N..

Egzekucja prowadzona ze wskazanej wyżej nieruchomości na wniosek Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piszu pod sygn. akt Km 1035/08 okazała się bezskuteczna, wobec czego postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

Wskazane wyżej należności zabezpieczone hipoteką uległy przedawnieniu odpowiednio z dniem:

- 06.09.2016r. w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego za 2005 rok,

- 23.04.2016r. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 rok.

Postanowieniem z 30 grudnia 2016 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone wobec majątku H. B. na podstawie tytułu wykonawczego nr (...)oraz nr (...).

(okoliczności bezsporne, dowód: akta księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Piszu; postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego k. 6-6v; tytuły wykonawcze k. 37-40)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 70 § 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (dalej OP), nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

Przepis powyższy ma analogiczną treść (poza nie mającym w sprawie znaczenia uzupełnieniem w postaci słów „lub zastawem skarbowym”), jaką miał art. 70 § 6 OP w brzmieniu obowiązującym do końca 2002 roku.

Tymczasem wyrokiem z dnia 8 października 2013 r. wydanym w sprawie SK 40/12 Trybunał Konstytucyjny uznał przepis art. 70 § 6 OP za niezgodny z Konstytucją. W pkt 2. wyroku Trybunału stwierdza się jednoznacznie i bez żadnych dodatkowych zastrzeżeń: „Art. 70 § 6 ustawy powołanej w pkt 1 [czyli OP] w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2012 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji”. Wynika z tego, że powołany przepis jako taki jest niekonstytucyjny, a zatem przestał wywierać skutki prawne i powinien być traktowany, jako odtąd nieistniejący w porządku prawnym. Rozwiązanie zawarte w art. 70 § 6 OP zostało zakwestionowane jako sprzeczne z konstytucyjnym standardem ochrony własności (art. 64 ust. 2 Konstytucji), dla którego podstawowym argumentem stała się konieczność jednakowego traktowania wierzycieli niezależnie od tego, czy ich wierzytelności mogą uzyskać zabezpieczenie w postaci hipoteki obciążającej nieruchomość dłużnika, czy też nie mogą z braku takiej nieruchomości. Pozostaje to bez związku z trybem, w jakim dochodzi do stwierdzenia zobowiązania podatkowego.

Powstał problem prawny, czy mając powyższe rozstrzygnięcie Trybunału można uznać, że nie powinien wiązać także art. 70 § 8 OP, skoro ma tożsame brzmienie, jak niekonstytucyjny art. 70 § 6 OP, a inna numeracja w ustawie wynika tylko z rozszerzenia treści art. 70 OP i przesunięcia się przepisu o dwie jednostki redakcyjne w ramach tego samego artykułu i będąc, co do istoty tej samej treści.

Problem powyższy został jednoznacznie rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu wyroku z 17 marca 2016 roku wydanym w sprawie V CSK 377/15 w sposób stwierdził, że bez wątpienia konstytucyjną zasadą jest wyłączna kompetencja Trybunału Konstytucyjnego do badania zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 i art. 193 Konstytucji), „jednakże nie można kwestii sprowadzać do czystego formalizmu i przedkładać go ponad racjonalne rozumienie prawa w całości jako systemu. Z niego zaś wynika, że orzekając o niezgodności konkretnego przepisu z Konstytucją chodzi o wyeliminowanie go z porządku prawnego, które powstało w rozpatrywanym wypadku dotyczącym wprost art. 70 § 6 OP. Nie można zatem twierdzić, że kontynuator tego przepisu, nadal tkwiący w ustawie pod zmienionym numerem (art. 70 § 8 OP) obowiązuje tak, jakby go wyrok o niekonstytucyjności poprzednika w ogóle nie dotyczył. Niezgodność z Konstytucją dotyczy określonej normy prawnej, którą przepis wyraża a nie jednostek redakcyjnych, pełniących wyłącznie rolę porządkującą wewnątrz aktu prawnego, w którym się znajduje. Powinnością ustawodawcy jest przepis ten z ustawy usunąć wraz z ogłoszeniem wyroku Trybunału, gdyż w przeciwnym wypadku doszłoby się do karkołomnego wniosku o możliwości dowolnego zmieniania numeracji przepisów w ustawach, np. w razie tworzenia tekstu jednolitego i omijania w ten sposób (nie wykonywania) wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Za zbędną powinno się uznać potrzebę powtórnego rozpatrywania przez Trybunał zgodności, tym razem art. 70 § 8 OP z Konstytucją, skoro przepis ten, co do kwestii z powodu której orzeczona została jego niekonstytucyjność, się nie zmienił. W orzecznictwie administracyjnym i doktrynie prawa administracyjnego jest przyjęte, że oczywista niezgodność przepisu z Konstytucją, wynikająca z uprzedniego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stanowi sobą wystarczające uzasadnienie do odmowy przez sąd zastosowania przepisów ustawy, gdyż, jak się podkreśla w tak oczywistych sytuacjach trudno oczekiwać, aby sądy uruchamiały procedurę pytań prawnych (por. wyrok NSA z dnia 14 lutego 2002 r., I PA/Po 461/01, OSP 2003, nr 2; uchwała NSA z dnia 16 października 2006 r., I FPS 2/06, ONSAiWSA z 2007 r., nr 1, poz. 3).”

Nadto Sąd Najwyższy podniósł, że „nie jest też bez znaczenia, że w końcowej części uzasadnienia wyroku w sprawie SK 40/12 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że uznanie za niekonstytucyjny art. 70 § 6 OP odnosi się również do brzmienia obowiązującego w chwili orzekania art. 70 § 8 OP. Rozstrzygnięcie co do tego nie mogło być zawarte w sentencji wyroku w tamtej sprawie tylko ze względu na związanie Trybunału granicami zaskarżenia w skardze konstytucyjnej. Niemniej, wskazanie w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 40/12 na tożsamość normatywną art. 70 § 6 OP, obowiązującego do końca 2002 r., z art. 70 § 8 OP, który zastąpił tamten przepis od początku 2003 r., było pożądane i jest użyteczne dla stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu obecnej sprawy [czyli V CSK 377/15]”.

Z uwagi na powyższe należy zatem uznać, że niezasadna jest argumentacja pozwanego odwołująca się do obowiązywania art. 70 § 8 OP i potrzeby zastosowania tego przepisu, mającego kluczowe znaczenie dla zasadności roszczenia powódki. Podobny punkt widzenia został także zaprezentowany w orzecznictwie administracyjnym (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 23 lipca 2014 roku w sprawie I SA/Po 925/13).

Wobec powyższego, przepis art. 70 § 8 OP nie stoi już na przeszkodzie przyjęciu przedawnienia zobowiązania podatkowego, które zgodnie z art. 70 § 1 OP przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W rozpoznawanej sprawie bezspornie ustalono, że przedawnienie zobowiązania podatkowego powódki nastąpiło z dniem:

- 06.09.2016r. w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego za 2005 rok,

- 23.04.2016r. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 rok.

Z chwilą wygaśnięcia wierzytelności, wygasa – jak stanowi art. 94 ustawy z 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece – hipoteka, a treść księgi wieczystej, w której taka hipoteka formalnie nadal figuruje, jest – od chwili wygaśnięcia wierzytelności – niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym.

W myśl z art. 100 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, po wygaśnięciu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, wierzyciel obowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.

Jeżeli wierzyciel nie wykonał lub nienależycie wykonał obowiązek, jaki wynika z art. 100, właściciel nieruchomości może wytoczyć przeciwko wierzycielowi powództwo - w oparciu o art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece - o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie hipoteki (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 1998r. w sprawie I CKN 885/97).

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał powództwo za zasadne i na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece orzekł jak w sentencji wyroku.

Przewodniczący:	SSAR Magdalena Łukaszewicz
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Anita Topa

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE