UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2017 roku w sprawie z powództwa K. B. przeciwko (...) w W. o zapłatę kwoty 15.470,24 zł Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim w pkt. 1 zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 12.558,24 zł z ustawowymi odsetkami od kwot: 12.358,24 zł od dnia 12 lutego 2016 roku do dnia zapłaty; 200,00 zł od dnia 12 lipca 2016 roku do dnia zapłaty; w pkt. 2 oddalił powództwo w pozostałej części; w pkt. 3 zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.258,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

(wyrok k. 116, uzasadnienie k. 123 - 136)

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w części, to jest w zakresie uwzględniającym powództwo ponad kwotę 2.038,24 zł oraz w zakresie początkowego terminu roszczenia odsetkowego ustalonego przez sąd pierwszej instancji na dzień 12 lutego 2016 roku w miejsce terminu prawidłowego przypadającego na dzień 29 lutego 2016 roku, a także w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu skarżąca zarzuciła:

I. naruszenie norm prawa procesowego, to jest:

a) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów niedokonanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie a w konsekwencji wyprowadzenie z niego wniosków sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, to jest:

⚫: przyjęcie, że uzasadniony czas dla zbycia wraku i nabycia nowego pojazdu przez poszkodowanego wynosił więcej niż 16 dni oraz że zasadny czas trwania najmu pojazdu zastępczego i parkowania wraku na płatnym parkingu wynosił 56 dni, podczas gdy poszkodowany dowiedział się o rozliczeniu szkody z dnia 25 października 2015 roku metodą dyferencyjną w dniu 6 listopada 2015 roku i został poinformowany o możliwości pozyskania środków pieniężnych przez zbycie wraku wskazanemu oferentowi;
⚫: przyjęcie, że poszkodowany nie mógł znaleźć kupca na wrak pojazdu, podczas gdy sprzedaż wraków pojazdów nie nastręcza trudności, a w dniu 6 listopada 2015 roku poszkodowanemu wprost wskazano zainteresowanego zakupem wraku, z której to propozycji poszkodowany nie skorzystał, ani nie podjął innych działań mających na celu sprzedaż wraku;
⚫: przyjęcie, że koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym były konieczne, uzasadnione i stanowią szkodę podlegającą refundacji jako pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym, podczas gdy powód w żaden sposób nie wykazał zasadności poniesienia tych kosztów, a pomoc prawna ograniczyła się do sporządzenia lapidarnych i nieskomplikowanych wezwań do zapłaty, zaś poszkodowany jest przedsiębiorcą, który z powodzeniem mógł te działania wykonać samodzielnie;
⚫: zachowanie poszkodowanego doprowadziło do zwiększenia rozmiaru szkody o niebagatelną kwotę 10.520 zł, która to kwota przenosi wartość pojazdu w stanie nieuszkodzonym;

b) art. 232 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuznanie, że to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia, że poniesione koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym były konieczne i uzasadnione;

II. naruszenie norm prawa materialnego, to jest:

a) art. 817 k.c. w związku z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że zakład ubezpieczeń ma 14 dni na wypłatę odszkodowania, podczas gdy termin ten wynosi 30 dni i to po upływie tego terminu należne są odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia;

b) art. 361 § 1 k.c. – poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do ustalenia, iż w granicach adekwatnego związku przyczynowego ze szkodą pozostają:

⚫: koszty najęcia przez poszkodowanego pojazdu zastępczego przez okres powyżej 16 dni oraz koszty parkowania wraku na płatnym parkingu przez okres powyżej 16 dni;
⚫: koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym, podczas gdy zakres tej pomocy polegał na sporządzeniu lapidarnych i nieskomplikowanych wezwań do zapłaty a poszkodowany jest przedsiębiorcą, który z powodzeniem mógł te działania wykonać samodzielnie;

c) art. 354 § 2 k.c., art. 362 k.c., art. 826 § 1 k.c. oraz art. 16 ust. 1 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że poszkodowany nie przyczynił się do zwiększenia rozmiaru szkody, podczas gdy nie współdziałał on z dłużnikiem i nie podjął on możliwych działań celem minimalizacji rozmiaru szkody:

⚫: nie podjął on jakichkolwiek działań zmierzających do sprzedaży wraku pojazdu, co pozwoliłoby na minimalizację kosztów parkowania warku na płatnym parkingu, przez co przyczynił się do zwiększenia szkody o kwotę 1.200 zł;
⚫: nie skorzystał on z propozycji kupna wraku przekazanej w piśmie pozwanego z dnia 6 listopada 2015 roku, co pozwoliłoby mu na pozyskanie środków pieniężnych niezbędnych do minimalizacji szkody przez zakup nowego pojazdu ani nie podjął on żadnych działań mających na celu zakup nowego pojazdu, przez co przyczynił się do zwiększenia szkody o kwotę 9.120 zł;
⚫: poniósł nieuzasadnione koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym w wysokości 200 zł;
⚫: dodatkowe odszkodowanie, na które poszkodowany oczekiwał wynosiło jedynie 3.800 zł.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie pkt. 1 poprzez obniżenie zasądzonej od pozwanej na rzecz powoda kwoty o 10.520,00 zł, to jest z kwoty 12.558,24 zł do kwoty 2.038,24 zł, wraz z odsetkami ustawowymi począwszy od dnia 29 lutego 2016 roku i oddalenie powództwa w pozostałej części, a także w zakresie kosztów procesu poprzez rozliczenie ich stosownie do wyniku sprawy i zasądzenie tych kosztów od powoda na rzecz pozwanej. Ponadto skarżąca wniosła o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu przed sądem drugiej instancji wedle norm przepisanych.

(apelacja k. 143 – 151)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się częściowo zasadna.

Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych wszechstronnie rozważając materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. Jednakże dokonał nieprawidłowej oceny prawnej żądań powoda, co uzasadniało częściową zmianę rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne.

Bezprzedmiotowy okazał się zarzut skarżącej naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego pozwana formułując analizowany zarzut nie kwestionuje ustaleń faktycznych i oceny dowodów a ocenę prawną i wykładnię prawa materialnego. W treści zarzutu pozwana wskazuje okoliczności dotyczące oceny rozmiaru szkody oraz przyczynienia się poszkodowanego do zwiększenia rozmiaru szkody. Tak sformułowane zarzuty mogą być ocenione tylko z punktu widzenia przepisów prawa materialnego powołanych w dalszej części apelacji.

Chybiony okazał się zaś zarzut skarżącej naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 232 k.p.c. W niniejszej sprawie sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił rozkład ciężaru dowodu. Z treści uzasadnienia zaskarżonego rozstrzygnięcia jednoznacznie wynika, że to powód powinien wykazać, że koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym były konieczne i uzasadnione. Tym samym nie ma podstaw do uznania analizowanego zarzutu za słuszny.

Przechodząc do oceny zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego należy odnieść się do uwzględnionego przez sąd pierwszej instancji żądania zasądzenia kwoty 200 zł tytułem kosztów pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym.

Trafny a jednocześnie wystarczający do uwzględnienia apelacji we wskazanym zakresie był zarzut skarżącej naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 361 § 1 k.c.

Istota ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikająca z art. 822 k.c. sprowadza się do tego, że zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za te szkody ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której zawarta została umowa ubezpieczenia. Uregulowania szczególne dotyczące odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawiera ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 2060, z późn. zm.).

Utrwalone w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych jest stanowisko, że dla ustalenia pojęcia szkody ubezpieczeniowej należy sięgać do odpowiednich regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym.

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia szkody, a w doktrynie definiuje się je niejednolicie. Tym niemniej za przeważające należy uznać stanowisko, zgodnie z którym szkoda majątkowa to różnica między stanem majątkowym poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia powodującego uszczerbek, a stanem jaki by istniał, gdyby to zdarzenie nie nastąpiło. Z kolei w orzecznictwie Sądu Najwyższego pojęcie szkody zostało zdefiniowane jako uszczerbek w prawnie chronionych dobrach majątkowych, wyrażający się w różnicy między stanem tych dóbr, jaki istniał i jaki następnie mógłby istnieć w ramach normalnej kolei rzeczy, a stanem jaki powstał na skutek zdarzenia wywołującego zmianę polegającą na uszczupleniu aktywów lub zwiększeniu pasywów.

Dla ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela należy stwierdzić istnienie szkody w rozumieniu art. 361 §1 k.c. uwzględniając wykładnię pojęcia szkody prezentowaną w orzecznictwie oraz określić granice obowiązku naprawienia szkody wyznaczone przez normalny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołującym uszczerbek a szkodą.

W niniejszej sprawie uwzględniając całokształt okoliczności sprawy koszty pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym nie pozostają w związku przyczynowym ze zdarzeniem drogowym. Nie ulega bowiem wątpliwości, że to powód jako cesjonariusz wierzytelności z obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej po nabyciu tej wierzytelności zlecił prowadzenie przedmiotowej sprawy w postępowaniu likwidacyjnym radcy prawnemu. Bez znaczenia dla oceny treści stosunku prawnego łączącego powoda i profesjonalnego pełnomocnika jest faktura VAT. Jest to bowiem wyłącznie dokument techniczny, rozrachunkowy, niestanowiący źródła zobowiązania i niekształtujący treści stosunku prawnego.

Wobec powyższego żądanie zasądzenia kwoty 200,00 zł tytułem kosztów pomocy prawnej w postępowaniu likwidacyjnym okazało się bezzasadne.

Przechodząc do oceny rozstrzygnięcia w zakresie żądania zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie należy zauważyć, że trafny okazał się także zarzut skarżącej naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 817 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 2060, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

W niniejszej sprawie szkoda obejmująca koszty najmu pojazdu zastępczego, koszty parkowania wraku oraz koszty holowania została zgłoszona ubezpieczycielowi dnia 28 stycznia 2016 roku. Biorąc pod uwagę treść cytowanego przepisu wypłata odszkodowania powinna nastąpić do dnia 27 lutego 2016 roku. Tym samym żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jest zasadne od dnia 28 lutego 2016 roku.

Jednocześnie należy zauważyć, że nie ma podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Reguluje on bowiem przypadki, w których wyjaśnienie w terminie 30 dni okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe. Biorąc pod uwagę, że zgłoszenie ubezpieczycielowi żądania zapłaty odszkodowania za koszty najmu pojazdu zastępczego, koszty parkowania wraku oraz koszty holowania ma odrębny charakter od innych roszczeń poszkodowanego zgłaszanych ubezpieczycielowi w związku tym samym zdarzeniem, to termin wypłaty odszkodowania wynosi 30 dni zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Wobec powyższego żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 12 lutego 2016 roku do dnia 27 lutego 2016 roku okazało się bezzasadne.

Pozostałe zarzuty skarżącej naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 361 § 1 k.c. oraz art. 354 § 2 k.c., art. 362 k.c., art. 826 § 1 k.c. oraz art. 16 ust. 1 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych okazały się chybione.

Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego. Jednakże, jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 17 listopada 2011 roku, sygn. akt: III CZP 5/11, nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane. Istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2 k.c., art. 362 k.c. i art. 826 §1 k.c.). Na ubezpieczycielu ciąży w związku z tym obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. Nie jest celowe nadmierne rozszerzanie odpowiedzialności odszkodowawczej i w konsekwencji gwarancyjnej ubezpieczyciela.

W niniejszej sprawie wszechstronnie rozważając okoliczności niniejszej sprawy nie ma podstaw do nieuwzględnienia rzeczywistego okresu najmu pojazdu zastępczego. W ocenie Sądu Okręgowego opieszałość ubezpieczyciela w wypłacie odszkodowania uzasadnia przyznanie odszkodowania za cały okres najmu pojazdu zastępczego, a tym samym cały okres parkowania wraku. Zwłoka ubezpieczyciela pomiędzy dniem poinformowania o sposobie rozliczenia szkody a dniem wypłaty odszkodowania niewątpliwie usprawiedliwia zachowanie poszkodowanego. Nawet dysponując odpowiednią kwotą na zakup nowego pojazdu poszkodowany nie może oczekiwać nadmiernie długo na wypłatę świadczeń przez ubezpieczyciela. Należy podkreślić, że źródła finansowania zakupu nowego pojazdu przez poszkodowanego mogą być różne, a zwłoka ubezpieczyciela może skutkować koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów związanych z wyrządzoną poszkodowanemu szkodą. Tym samym doprowadziłoby to do nieuzasadnionego obciążenia poszkodowanego kosztami likwidacji szkody. Warto także zauważyć, że poniesienie przez poszkodowanego będącego przedsiębiorcą kosztów zakupu nowego pojazdu i długie oczekiwanie na wypłatę odszkodowania może doprowadzić do zaburzenia płynności finansowej prowadzonego przedsiębiorstwa.

Tymczasem poszkodowany powinien mieć zapewnione stosownie do okoliczności sprawy możliwości przywrócenia stanu poprzedniego bez nadmiernych niedogodności z uwzględnieniem zasad odpowiedzialności cywilnej.

Argumentacja skarżącej zmierzała do wykazania, że poszkodowany w znacznym zakresie przyczynił się do zwiększenia rozmiaru szkody. Jednakże w świetle wskazanych powyżej okoliczności jego zachowanie było usprawiedliwione, ponieważ stanowiło konsekwencję zwłoki ubezpieczyciela w wypłacie odszkodowania.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w pkt. 1 i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 12.358,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lutego 2016 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w zakresie kwoty 200,00 zł oraz odsetek ustawowych liczonych od kwoty 12.358,24 zł za okres od dnia 12 lutego 2016 roku do 27 lutego 2016 roku.

Zmiana rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji nie uzasadniała zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Obniżenie wysokości zasądzonego świadczenia o kwotę 200,00 zł nie wpływa istotnie na dokonane przez sąd pierwszej instancji stosunkowe rozliczenie kosztów procesu. Biorąc pod uwagę, że stosunkowe rozliczenie kosztów procesu dokonywane na podstawie art. 100 k.p.c. nie wymaga ściśle matematycznego wyliczenia kosztów procesu należnych stronom, Sąd Okręgowy uznał rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji za adekwatne do ostatecznego wyniku procesu.

W pozostałej części na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy oparł na podstawie art. 100 k.p.c. uwzględniając dyspozycję art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Pozwana przegrała postępowanie apelacyjne prawie w całości (98%) i powinna zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty w całości, to jest w kwocie 1.800,00 zł stanowiącej wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika ustalone stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia na podstawie § 2 pkt. 5 rozporządzenia z § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 roku, poz. 265).

Jolanta Jachowicz Krzysztof Wójcik Iwona Godlewska