UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 10 września 2018 r., Sąd Rejonowy oddalił w całości powództwo (...)Sp. z o.o. w G. przeciwko J. F., o zapłatę 2.967 zł. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że roszczenie strony powodowej wynika z przyjęcia zlecenia od pozwanej przeprowadzenia usługi pogrzebowej wobec zmarłej B. F.. Miało to jednak miejsce poprzez wprowadzenie w błąd pozwanej, polegającym na zapewnieniu jej, że nie poniesie z tego tytułu żadnych konsekwencji prawnych, jak i finansowych. Pozwana nie miała jednak prawa do zasiłku pogrzebowego, o czym szczegółowo powinna poinformować ją strona powodowa. Z tego względu, Sąd dopatrzył się w działaniu strony powodowej nadużycia prawa podmiotowego.

W apelacji od powyższego wyroku, strona powodowa zarzuciła:

1. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na uznaniu, że strona powodowa miała wiedzę odnośnie nieposiadania ubezpieczenia przez zmarłą B. F. i co za tym idzie, świadomie wprowadziła w błąd pozwaną, podczas gdy powód takiej wiedzy nie posiadała;

2. naruszenie art. 79 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że pozwana nie miała prawa do zasiłku pogrzebowego, wobec tego, iż była osobą obca dla zmarłej, podczas gdy zgodnie z powołanym przepisem, zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie niebędącej członkiem rodziny zmarłego z ograniczeniem do poniesionych przez nią kosztów pogrzebu;

3. art. 233 § 1 kpc, poprzez bezpodstawne uznanie, że strona powodowa nadużyła przysługujących jej praw podmiotowych i świadomie wprowadziła w błąd pozwaną, mówiąc że ma prawo zlecić wykonanie pogrzebu osobie obcej, podczas gdy powód działał zgodnie z posiadaną wiedzą i doświadczeniem życiowym;

4. art. 5 kc, poprzez jego zastosowanie i oddalenie powództwa, podczas gdy w niniejszej sprawie nie zachodziły przesłanki do zastosowania zasady wynikającej z tego przepisu;

5. art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 6 kc, poprzez przyjęcie, że strona powodowa nie wykazała, aby pozwana świadomie podpisała zlecenia usług pogrzebowych, a ponadto nie była osobą uprawnioną do wypłaty zasiłku pogrzebowego, podczas gdy wykazano zasadność dochodzonego roszczenia.

Mając na uwadze powyższe, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja podlegała uwzględnieniu.

Jak wynika z analizy zaskarżonego rozstrzygnięcia, główną przyczyną oddalenia powództwa w niniejszej sprawie miało być nadużycie prawa podmiotowego / art. 5 kc / przez stronę powodową wyrażające się w tym, że wprowadzono w błąd pozwaną, co do przysługującego jej zasiłku pogrzebowego, przez co wyraziła ona zgodę na pochowanie zmarłej, będącej dla niej osobą obcą, przy zapewnieniu, że nie poniesie ona z tego tytułu żadnych konsekwencji prawnych oraz finansowych. Strona powodowa miała dodatkowo nie wykazać, że pozwana świadomie podpisała zlecenie usług pogrzebowych oraz naruszyć zasady współżycia społecznego. Wspomniane zasady są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania przepisu art. 5 kc konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym / zob. wyrok SA w Szczecinie z 6 czerwca 2018 r., I ACa 54/18, wyd./el. Lex nr 2544929 /. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę, że skoro pozwana J. F. powoływała się na wprowadzenie w błąd, powinna uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli / art. 84 § 1 ust. 1 kc /, czego w niniejszej sprawie do dnia dzisiejszego nie uczyniła. Ponadto, powołując się na błąd, to na pozwanej spoczywał ciężar dowodu wykazania, że nieświadomie podpisała zlecenie usług pogrzebowych, tym samym czyniąc rozważania Sądu pierwszej instancji w tym przedmiocie całkowicie błędnymi. Sam fakt zlecenia tego typu usługi przez J. F. nie ulega wątpliwości i nie był przez nią w żaden sposób kwestionowany, a wynika m.in. z jej zeznań i przedłożonych faktur VAT, własnoręcznie podpisanych / k. (...)/. W toku postępowania ustalono, że strona powodowa kontaktowała się z Z. (...) i otrzymała pozytywną wiadomość w przedmiocie zasiłku pogrzebowego, o czym wiedziała pozwana i czego w toku postępowania nie negowała. Pomimo tego, decyzją Z. (...)Oddział w W. z 9 sierpnia 2017 r., odmówiono jej wypłaty do zasiłku pogrzebowego, gdyż zmarła nie była członkiem rodziny pozwanej, a przede wszystkim nie była osobą wskazaną w art. 77 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ta okoliczność nie może stanowić jednak podstawy do przyjęcia, że skarżąca nadużyła prawa podmiotowego, a przede wszystkim celowo wprowadziła pozwaną w błąd. Co także istotne, te okoliczności nie wykluczają możliwości uzyskania przez pozwaną zwrotu kosztów pogrzebu. Przepisy art. 77-79 ww. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych / tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 / w sposób enumeratywny określają krąg osób, którym przysługuje zasiłek pogrzebowy. Tak też zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci ubezpieczonego; osoby pobierającej emeryturę lub rentę; osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania; członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2. Zasiłek zawsze przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu / art. 78 ust. 1 /. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez osobę inną, aniżeli wskazaną w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80 / art. 79 ust. 1 /. Jak wskazuje się w orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym, powyższe przepisy określają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości - oprócz bliskich - także osobom obcym, bez jakiegokolwiek ich różnicowania. Zasiłek pogrzebowy może, zatem otrzymać każda osoba fizyczna / zob. wyrok SN z dnia 13 grudnia 2010 r., I UK 222/10, wyd./el. Lex nr 1120428; K. Jankowska, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, [w:] Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, wyd./el. Lex 2011 /. W razie jednak śmierci osoby, która nie została wymieniona w art. 77 ust. 1 ustawy temu, kto pokrył koszty jej pogrzebu, nie przysługuje zasiłek pogrzebowy przyznany na podstawie tych przepisów. Nie ma, zatem racji strona skarżąca, zarzucając naruszenie art. 79 ust. 1 ustawy, niemniej jednak w takiej sytuacji należy wziąć pod uwagę, że sprawienie pogrzebu należy do obowiązkowych zadań własnych gminy, co wynika wprost z art. 17 ust. 1 pkt 15 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej / tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1508 /. Oznacza to, że osoba, która pokryła koszty pogrzebu może zwrócić się o ich zwrot do gminy / zob. wyrok SA w Warszawie z dnia 13 lutego 2003 r., III AUa 1552/01, wyd./el. Lex nr 79257; K. Antonów, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, wyd./el. Lex 2014 r. /. Ponadto, nie może ujść uwadze, że zgodnie z art. 922 § 3 kc, koszty pogrzebu spadkodawcy wchodzą w skład długów spadkowych. Pozwana wiedziała przynajmniej o tym, że do pokrycia kosztów pochówku zobowiązana jest Gmina w ramach działalności w zakresie opieki społecznej, co wynika wyraźnie z treści złożonego przez nią sprzeciwu od nakazu zapłaty / k. 29 /. Miała ona tym samym świadomość możliwości odzyskania kosztów pogrzebu w inny sposób, aniżeli wyłącznie poprzez zasiłek pogrzebowy. Musiała również mieć podstawowe rozeznanie w przedmiocie ubezpieczenia zmarłej, skoro w tej sprawie kontaktowała się z jej córką, która odmówiła przygotowania pogrzebu, bo jak wskazywała – sama nie jest osobą ubezpieczoną / k. 70 /. Z tych względów oraz wobec braku sprzeciwu skarżącej, co do samej wysokości dochodzonego roszczenia, brak było podstaw do oddalenia powództwa, w konsekwencji prowadząc do konieczności uwzględnienia wniesionej przez stronę powodową apelacji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 kpc, orzekł jak w pkt I wyroku, nie obciążając na podstawie art. 102 kpc pozwanej kosztami procesu, jak i kosztami postępowania apelacyjnego / pkt II /, biorąc pod uwagę szczególny charakter oraz okoliczności sprawy, jak i sytuację materialną pozwanej.

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

Publikować na (...): X

(...)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WYROK

UZASADNIENIE