UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 września 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił G. Ł. prawa do emerytury. Decyzja została wydana na podstawie art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku poz.1383 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż na wymagane 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczony udokumentował 6 miesięcy i 16 dni pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. w okresie od 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku, a na wymagane 25 lat okresów ubezpieczenia, ubezpieczony udowodnił łącznie 19 lat 10 miesięcy i 18 dni.

Zakład wyjaśnił, iż nie rozpatrywał pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców z uwagi na braki formalne w dokumentacji – brak zaświadczenia potwierdzającego stałe miejsce zamieszkania i pracy w gospodarstwie rolnym, brak danych co do pokrewieństwa z właścicielem gospodarstwa (...) oraz brak informacji o okresach odbywania służby wojskowej.

Zakład nie uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia:

1) w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. od 16 stycznia 1979 roku do 2 marca 1981 roku, gdyż w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie wskazano pozycji wykazu zarządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a stanowiska: „traktorzysta – kierowca ciągnikowy”, „operator koparki” nie są zgodne ze stanowiskiem w zarządzeniu „kierowca ciągnika kołowego”;

2) w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. od 2 marca 1981 roku do 31 sierpnia 1989 roku, gdyż stanowisko „operator spycharki” nie zostało wymienione w zarządzeniu Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej;

3) w Zakładzie (...) i Usługi Budowlane (...) na stanowisku „operator koparki”, gdyż pracodawca nie powołał się na zarządzenie resortowe tylko na rozporządzenie z 1983 roku.

W odwołaniu od powyższej decyzji pełnomocnik ubezpieczonego wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach i zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu odwołania podała, iż rodzice ubezpieczonego od co najmniej 1969 roku byli użytkownikami, a od okresie od 29 maja 1974 roku właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 20 ha w S.. Tam też zamieszkiwał ubezpieczony i do 1976 roku pracował. Okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców podlega zatem zaliczeniu do ogólnego stażu ubezpieczeniowego.

Nadto wskazała, iż ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat. Od 1 października 1976 roku ubezpieczony podjął pracę w (...) w G., gdzie przez 3 miesiące pracował jako kierowca samochodu Ż.. Potem, do końca zatrudnienia – od 15 listopada 1977 roku pracował jako kierowca ciągnika o całkowitej masie powyżej 3,5 tony.

W Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. ubezpieczony pracował od 15 listopada 1977 roku do 16 stycznia 1979 roku, w tym od 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku pracował jako kierowca ciągnika powyżej 3,5 tony.

W okresie od 1 listopada 1979 roku do 2 marca 1981 roku ubezpieczony pracował jako operator w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J., wcześniej zaś jako traktorzysta od 16 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1979 roku.

W okresie od 2 marca 1981 roku do 25 września 1990 roku ubezpieczony pracował w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. jako operator koparki – spycharki.

W okresie od 1 kwietnia 1993 roku do 31 grudnia 1996 roku ubezpieczony pracował w firmie (...) jako operator koparki, zaś w okresie od 8 października 1990 roku do 30 kwietnia 1991 roku ubezpieczony pracował w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jako maszynista urządzeń odżużlania i nawęglania.

Ww. okresach ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie.

Decyzją z dnia 27 listopada 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję z dnia 25 września 2017 roku w zakresie ilości zaliczonych okresów pracy w szczególnych warunkach. Do pracy w szczególnych warunkach Zakład zaliczył pracę w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w okresie od 8 października 1990 roku do 30 kwietnia 1991 roku. Łącznie niesporny okres pracy w szczególnych warunkach wynosi 1 rok 1 miesiąc i 10 dni.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony G. Ł. urodził się (...).

W dniu 1 września 2017 roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(wniosek – k.1-8 akt ZUS)

Ubezpieczony do 1 stycznia 1999 roku był zatrudniony w następujących okresach:

1) od 1 października 1976 roku do 15 listopada 1977 roku w Gminnej Spółdzielni (...) w G. jako kierowca samochodu Ż., a ostatnio kierowca ciągnika (świadectwo pracy – k.3 akt ZUS, II plik);

2) od 16 listopada 1977 roku do 16 stycznia 1979 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S., przy czym w okresie od 15 listopada 1977 roku do 30 czerwca 1978 roku jako kierowca samochodu Syrena, a od 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku jako kierowca ciągnika (umowa o pracę – k.4 akt ZUS, II plik);

3) od 17 stycznia 1979 roku do 1 marca 1981 roku w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. przy czym od dnia 16 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1979 roku jako traktorzysta, a od 2 listopada 1979 roku do 2 marca 1981 roku jako operator koparki (świadectwo pracy – k.5 akt ZUS, II plik);

4) od 2 marca 1981 roku do 25 września 1990 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. jako operator koparko – spycharki (świadectwo pracy – k.6 akt ZUS, II plik);

5) od 8 października 1990 roku do 30 kwietnia 1991 roku w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. (...) B. jako maszynista urządzeń odżużlania i nawęglania (świadectwo pracy – k.7 akt ZUS, II plik);

6) od 4 czerwca 1991 roku do 8 lipca 1991 roku w Zakładzie (...) jako operator koparki (świadectwo pracy – k.8 akt ZUS, II plik);

7) od 12 sierpnia 1991 roku do 31 sierpnia 1991 roku w Zakładzie (...) jako operator koparki (świadectwo pracy – k.9 akt ZUS, II plik);

8) od 5 września 1991 roku do 31 stycznia 1992 roku w Zakładzie (...) jako operator koparki (świadectwo pracy – k.10 akt ZUS, II plik);

9) od 1 kwietnia 1993 roku do 31 grudnia 1996 roku w Zakładzie (...) jako operator sprzętu budowlanego – operator koparki (świadectwo pracy – k.12 akt ZUS, II plik);

10) od 2 maja 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym (zaświadczenie – k.14 akt ZUS II plik),

Od 14 lutego 1992 roku do 6 kwietnia 1992 roku i od 14 stycznia 1997 roku do 1 maja 1997 roku ubezpieczony pobierał zasiłek dla bezrobotnych.

(zaświadczenie – k.11, k.13 akt ZUS, II plik)

W 1969 roku rodzice ubezpieczonego kupili gospodarstwo rolne od H. D. i je użytkowali. Ubezpieczony wraz z rodzicami i młodszym o 2 lata bratem mieszkał na terenie tego gospodarstwa rolnego, a od 10 października 1969 roku do 5 grudnia 1979 roku był zameldowany na pobyt stały.

29 maja 1974 roku rodzice ubezpieczonego stali się z mocy prawa właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 20,98 ha w gminie S..

(akt własności ziemni – k.7-8, protokół ustalenia stanu władania gruntami – k.44-47, zaświadczenie – k.6)

W gospodarstwie 18 ha zajmowały stawy rybne, a na pozostałej części były uprawiane ziemniaki, zboże.

Rodzice ubezpieczonego hodowali około 30 sztuk bydła oraz od 7 do 10 sztuk trzody.

Rodzice ubezpieczonego pracowali tylko w gospodarstwie rolnym, nie zatrudnili pracowników do pracy w gospodarstwie. Jedynie jesienią i zimą przy odłowach ryb pomagali w pracy członkowie dalszej rodziny.

Ubezpieczony pracował przy wszystkich pracach wynikających z potrzeby gospodarstwa rolnego. Do stałych obowiązków ubezpieczonego należało karmienie ryb, obrządek zwierząt, koszenie trawy. Prace te ubezpieczony wykonywał codziennie.

Latem ubezpieczony pracował przy żniwach, orał, jesienią przy zbieraniu ziemniaków, a zimą przy młóceniu zboża.

Ubezpieczony uczył się w szkole zawodowej, w której zajęcia odbywały się po południu – od godziny 12-13 do godziny 20. Jedynie raz w tygodniu zajęcia były rano. Ubezpieczony dojeżdżał do szkoły pociągiem, około 15 minut.

Ubezpieczony wykonywał prace w gospodarstwie przed zajęciami w szkole, a gdy zajęcia były od rana, także po południu.

(zeznawania świadków: M. P. min.00:01:17-00:06:02, K. P. min.00:07:23-00:10:05 protokół z 7.03.2018 r., zeznania ubezpieczonego min.00:10:21-00:19:26 protokół z 25.07.2018 r.)

Ubezpieczony nie odbywał służby wojskowej.

(kopia książeczki wojskiej – k.12)

Od 1 października 1976 roku do 15 listopada 1977 roku ubezpieczony rozpoczął pracę w Gminnej Spółdzielni (...) w G.. Początkowo ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy samochodu Ż. – zajmował się rozwożeniem chleba, a następnie pracował jako kierowca ciągnika. Rozwoził węgiel, nawozy, zboże, jabłka. Prace te wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie był oddelegowany do innych prac.

(zeznania ubezpieczonego min.00:19:26-00:25:50 protokół z 25.07.2018 r., zeznania świadka K. M. min. od 00:23:15 protokół z 7.03.2018 r.)

W Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. ubezpieczony był zatrudniony od 16 listopada 1977 roku na stanowisku kierowcy samochodu (...).

Od dnia 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy ciągnika. Ubezpieczony wykonywał prace polowe, na rzecz rolników. Wykonywał również przewozy materiałów na budowy. Przełożony ubezpieczonego decydował czy traktorzysta będzie wykonywał prace polowe, czy też będzie przewoził materiały.

W okresie zimowym traktorzyści wykonywali prace transportowe, remontowali sprzęt, wykonywali prace zlecone przez kierownika. Jeżeli rozwozili mleko, to wracali do bazy i tam pracowali.

(umowy o pracę, akta osobowe, k.39, świadectwo pracy – akta osobowe, k.14, zeznania świadka K. P. min.00:11:24-00:14:10 protokół z 7.03.2018 r., zeznania ubezpieczonego min.00:19:26-00:25:50 protokół z 25.07.2018 r.)

Od dnia 17 stycznia 1979 roku ubezpieczony został zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J..

Do dnia 1 listopada 1979 roku ubezpieczony wykonywał prace traktorzysty, a od 2 listopada 1979 roku do dnia 2 marca 1981 roku prace operatora koparki. Ubezpieczony pracował na budowach, wykonywał wykopy, zajmował się ładowaniem piachu, żwiru. Prace te wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wynagrodzenie ubezpieczonego było określone wg dniówki obrachunkowej.

W dniu 10 lutego 1979 roku ubezpieczony złożył deklarację członkowstwa w spółdzielni, zadeklarował 1 udział, który zobowiązał się wpłacić terminie do 10 lutego 1980 roku.

18 lutego 1981 roku Walne Zgromadzenie Członków Rolniczej Spółdzielni w J. rozwiązało stosunek członkowski i umowa ubezpieczonego zastała rozwiązana w dniu 2 marca 1981 roku

(deklaracja członkowstwa, świadectwo pracy – akta osobowe, k.41 listy płac – k.58-85, zeznania świadków: B. K. min. od 00:27:55 protokół z 7.03.2018 r., W. C. min. od 00:30:36 protokół z 7.03.2018 r., zeznania ubezpieczonego min.00:30:09-00:35:57 protokół z 25.07.2018 r.)

W dniu 28 marca 1980 roku ubezpieczony uzyskał uprawnienia III klasy na koperki jednonaczyniowe. (zaświadczenie – akta osobowe, k.39)

Od dnia 2 marca 1981 roku ubezpieczony został zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. na stanowisku operatora koparko-spycharki.

Od 1 kwietnia do 30 września 1981 roku ubezpieczonemu powierzono obowiązki kierowcy ciągnikowego. Ubezpieczony otrzymał dodatek szkodliwy za pracę na ciągniku.

Od 1 października 1981 roku do 30 września 1982 roku ubezpieczonemu powierzono obowiązki operatora koparko – spycharki.

Od 1 października 1982 roku do 31 grudnia 1984 roku powierzono ubezpieczonemu obowiązki operatora maszyn.

Od 1 stycznia 1985 roku powierzono ubezpieczonemu obowiązki operatora koparki.

Od 1 lipca 1986 roku do 30 września 1986 roku powierzono ubezpieczonemu obowiązki kierowcy ciągnikowego i operatora koparki, a od 1 października 1988 roku operatora koparki.

Od 1 lipca 1987 roku powierzono ubezpieczonemu obowiązki operatora koparko – spycharki.

(umowa o pracę, świadectwo pracy, skierowanie na badania lekarskie, angaże – akta osobowe, k.39, zeznania świadków: K. P. min.00:10:53, min. od 00:15:17 protokół z 7.03.2018 r., S. B. min.00:04:00-00:13:58 protokół z 14.05.2018 r.)

W okresie od 10 sierpnia 1989 roku do 1 listopada 1989 roku ubezpieczonemu został udzielony na jego wniosek urlop okolicznościowy.

Od 1 września 1989 roku do 25 września 1990 roku ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym.

(wniosek, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – akta osobowe, karty pracy traktorzysty – k.102)

Ubezpieczony otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych:

-: w 1981 roku – w styczniu,
-: w 1983 roku – w marcu, w maju, od sierpnia do listopada,
-: w 1984 roku – od sierpnia do października i w grudniu,
-: w 1985 roku – od września do listopada,
-: w 1986 roku – za maj, od sierpnia do grudnia,
-: w 1987 roku – w kwietniu i w sierpniu,
-: w 1988 roku – w kwietniu, sierpniu i we wrześniu,
-: w 1989 roku – w lutym i marcu.

(karty wynagrodzeń – akta osobowe, k.39)

W okresie od 1 kwietnia 1993 roku do 31 grudnia 1996 roku ubezpieczony pracował w Zakładzie (...) jako operator sprzętu budowlanego – operator koparki. Ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace przy budowie wodociągów, kanalizacji

(zeznania świadka J. K. min. od 00:35:27 protokół z 7.03.2018 r.)

W okresie zatrudnienia u J. K. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego w dniach od 15 do 17 maja 1993 roku.

Ubezpieczony nie był zgłoszony do ubezpieczeń w okresie od 1 do 2 października 1994 roku, od 15 do 16 października 1994 roku oraz od 29 do 31 października 1994 roku.

zaświadczenie o przebiegu ubezpieczenia – k.31 akt ZUS, II plik, deklaracje rozliczeniowe – k.148-149)

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w S. wydała ubezpieczonemu w dniu 25 sierpnia 2017 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku na stanowisku kierowcy ciągnikowego (traktorzysty).

(świadectwo – k.7 akt ZUS, I plik)

Urząd Gminy w J. wydał ubezpieczonemu w dniu 24 sierpnia 2017 roku świadectwo wykonywania pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. w okresie od 16 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1979 roku w szczególnych warunkach na stanowisku traktorzysty (kierowcy ciągnikowego) a od 1 listopada 1979 roku do 2 marca 1981 roku jako operatora koparki. (świadectwo – k.10 akt ZUS, I plik)

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w S. wydała ubezpieczonemu w dniu 25 sierpnia 2017 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 2 marca 1981 roku do 25 września 1990 roku na stanowisku operatora koparko spycharki, kierowcy ciągnika kołowego. (świadectwo – k.11 akt ZUS, I plik)

J. K. wydał ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 1 kwietnia 1993 roku do 31 grudnia 1996 roku na stanowisku operatora koparki. (świadectwo – k.13 akt ZUS, I plik)

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wydała ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 8 października 1990 roku do 30 kwietnia 1991 roku na stanowisku maszynisty urządzeń odżużlania i nawęglania (świadectwo – k.28 akt ZUS, I plik)

Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom ubezpieczonego, że nie był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J.. Zeznania te pozostają w sprzeczności z dowodami z dokumentów – deklaracją członkowską i listami płac. Co więcej w świadectwie pracy pracodawca podał, iż „stosunek członkowstwa został rozwiązany przez Walne Zgromadzenie Członków spółdzielni na prośbę członka”. Dokumenty te wskazują jednoznacznie, że ubezpieczony był członkiem tej spółdzielni. Ubezpieczony miał ustalone wynagrodzenie według dniówki obrachunkowej, czyli w sposób charakterystyczny dla członka spółdzielni. Twierdzenia ubezpieczonego, że nie był członkiem spółdzielni, gdyż nie uczestniczył w zebraniach wobec treści ww. dokumentów nie zasługują na wiarę.

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom ubezpieczonego, że w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Produkcyjnej w S. nie przebywał na urlopie bezpłatnym od 10 sierpnia 1989 do 25 września 1990 roku, gdyż zeznania te pozostają w sprzeczności z wydanym przez pracodawcę zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Nadto na korzystanie przez ubezpieczonego z urlopu bezpłatnego wskazuje również brak kart wynagrodzeń za okres od 1 września 1989 roku. Co więcej, ubezpieczony w dniu 7 sierpnia1989 roku złożył wniosek o urlop okolicznościowy (do 1 listopada 1989 roku) i urlop ten został mu udzielony od dnia 10 sierpnia 1998 roku. Okoliczność ta znajduje potwierdzenie w treści kart drogowych, z których wynika, że w sierpniu 1989 roku ubezpieczony wykonywał pracę do 9 sierpnia, zaś od 10 sierpnia 1998 roku przebywał na urlopie okolicznościowym (k.102). Skrupulatnie prowadzona i kompletnie zachowana dokumentacja płacowa ubezpieczonego za okres do sierpnia 1989 roku i brak tej dokumentacji za dalszy okres, do zakończenia zatrudnienia (do dnia 25 września 1990 roku) daje podstawę do przyjęcia, iż ubezpieczony w okresie za który brak kart pracy, pracy nie wykonywał. Dodatkowo Spółdzielnia Kółek Rolniczych w S. przedłożyła dokumentację płacową innego pracownika – M. D. zatrudnionego na stanowisku traktorzysty za 1989 rok i do końca 1990 roku. W ocenie Sądu, skoro zachowała się kompletna dokumentacja płacowa (karty pracy kierowcy) innego pracownika oraz dokumentacja ubezpieczonego za wcześniejszy okres, to logicznym jest, że gdyby ubezpieczony pracował jego dokumentacja płacowa również by istniała. Twierdzeniom ubezpieczonego, że pracował wspólnie z M. D. przeczą zapisy kart drogowych dotyczące tego pracownika, w których nie ma informacji o wykonywaniu pracy wspólnie z ubezpieczonym. Nie ma rozliczenia czasu pracy ubezpieczonego ani wynagrodzenia, co jednoznacznie potwierdza, że ubezpieczony nie pracował w okresie od 10 sierpnia 1989 roku.

Świadek K. P. nie potrafiła wyjaśnić przyczyn dla których wpisała w zaświadczeniu o wynagrodzeniu, że ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego. Przyznała, że za ten okres nie ma kart pracy, kart drogowych.

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom ubezpieczonego, że w okresie zatrudnienia u J. K. nie przebywał na urlopie bezpłatnym. Z dokumentacji sporządzonej przez J. K. – deklaracji rozliczeniowych ZUS, składanych za maj 1993 roku i za październik 1994 roku wynika, że ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym w okresach wskazanych w tym dokumencie, łącznie przez 10 dni.

W toku postępowania ubezpieczony nie wykazał jak długo w okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w G. pracował jako kierowca Ż.. Ze świadectwa pracy wynika, że ubezpieczony był zatrudniony w tej spółdzielni jako kierowca Ż. a ostatnio na stanowisku kierowca ciągnika. W zaświadczeniu o wynagrodzeniu i zatrudnieniu, wydanym ubezpieczonemu w dniu 20 lutego 2003 roku (k.16 akt ZUS) pracodawca wskazał, iż ubezpieczony zajmował stanowisko kierowcy samochodu Ż.. W odwołaniu ubezpieczony wskazał, że jako kierowca Ż. pracował 3 miesiące, a następnie został zatrudniony jako kierowca ciągnika. Zeznając na rozprawie w dniu 25 lipca 2018 roku podał, że jako kierowca Ż. pracował 1 miesiąc. Niewątpliwie ubezpieczony pracował również jako kierowca ciągnika, co potwierdziła K. M.. Ubezpieczony nie przedłożył dokumentacji osobowo-płacowej dotyczącej tego okresu zatrudnienia, zatem nie ma możliwości jednoznacznego ustalenia na podstawie zaoferowanych dowodów, jak długo ubezpieczony wykonywał prace kierowcy Ż..

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego i świadków M. P. i K. P. co do okoliczności związanych z wykonywaniem przez ubezpieczonego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Zeznania te są spójne, logiczne. Rodzice ubezpieczonego posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 22 ha, z tego 18 ha stanowiły stawy rybne, hodowali bydło, trzodę, chlewną, uprawiali zboże, ziemniaki. Ubezpieczony miał stałe obowiązki w gospodarstwie, wykonywał pracę głównie przed południem, gdyż zajęcia w szkole odbywały się przez 4 dni w tygodniu od godziny 12. Natomiast do stałych wieczornych obowiązków ubezpieczonego należało karmienie zwierząt.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego i świadków: K. P., K. M., S. B., B. K., W. C. w zakresie w jakim zeznają o rodzaju wykonywanych przez ubezpieczonego prac.

Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wydane ubezpieczonemu przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w S., w dniu 25 lipca 2017 roku wskazuje, że ubezpieczony wykonywał prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do 25 września 1990 roku jako operator koparko – spycharki i kierowcy ciągnikowego. Dokument ten ma walor dokumentu prywatnego i potwierdza jedynie, że osoba która dokument wystawiła złożyła oświadczenie o określonej treści. W ocenie Sądu nie ma podstaw, wobec braku kart drogowych, list płac oraz treści zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu do stwierdzenia, że ubezpieczony do dnia rozwiązania umowy o pracę, pracę wykonywał.

Wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. Zakładzie (...) w B. w okresie od 8 października 1990 roku do 30 kwietnia 1991 roku nie było kwestionowane przez organ rentowy. Zakład nie kwestionował również wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. od 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz.1270) ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku, przysługuje emerytura, po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli, w dniu wejścia w życie ustawy, osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art.184 ust.2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury, na podstawie art.184 ww. ustawy, przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Z treści przepisu art.32 ww. ustawy wynika, że możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie art.32 ust.4 ww. ustawy wiek emerytalny, o którym mowa w ust.1 rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie którym osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy (w rozumieniu art.32 ust.4 ww. ustawy) należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43), ale wyłącznie w zakresie regulowanym przez ww. ustawę o emeryturach i rentach, a więc co do wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust.2 i ust.3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do emerytury (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II UK 31/09).

Zgodnie z treścią §3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania prawa do emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie był zarówno ogólny staż pracy jak i staż pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony wniósł o zaliczenie do okresów ubezpieczenia:

1) pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od ukończenia 16 roku życia – od 24 września 1971 roku do roku do czasu rozpoczęcia pracy do 30 września 1976 roku (5 lat i 7 dni),

2) dnia 1 marca 1981 roku, gdyż pracę w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. wykonywał do 1 marca 1981 roku, a nie jak zaliczył Zakład do 28 lutego 1981 roku,

3) okresu od 1 września 1989 roku do 25 września 1990 roku, gdyż nie korzystał z urlopu bezpłatnego,

4) 10 dni w okresie pracy w firmie (...), gdyż nie miał przerw w pracy.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż do ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych stażu ubezpieczeniowego osiągniętego przez ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 roku – 19 lat 10 miesięcy i 18 dni należy zaliczyć pracę w gospodarstwie rolnym rodziców od 24 września 1971 roku do 30 września 1976 roku (5 lat 7 dni).

Zgodnie z treścią art.5 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1) składkowe, o których mowa w art. 6;

2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy pozwala na uwzględnienie przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art.5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Okres ten jest traktowany jako okres składkowy.

Na gruncie systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego zagadnienie, czy praca w gospodarstwie rolnym, o której mowa w art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach zaliczana jest pod jakimikolwiek warunkami, w szczególności wymaganego wymiaru czasu pracy, rozpatrywane było w orzecznictwie, między innymi w wyrokach Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 2000 roku (II UKN 535/99, OSNAP 2001 nr 21, poz. 650), z dnia 19 grudnia 2000 roku (II UKN 155/00, OSNAP 2002 nr 16, poz. 394), z dnia 4 października 2006 roku (II UK 42/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 292), z dnia 17 października 2008 roku (II UK 61/08, Lex nr 741080), z dnia 8 marca 2011 roku (II UK 305/10, Lex nr 852557), z dnia 18 września 2014 roku (I UK 17/14, Lex nr 1538420). Sąd Najwyższy brał pod uwagę, że praca w gospodarstwie rolnym nie może być traktowana inaczej, niż przebyte w poprzednim stanie prawnym okresy ubezpieczenia, a przynajmniej powinna być ekwiwalentna tytułowi ubezpieczenia.

Definicji gospodarstwa rolnego, osoby prowadzącej gospodarstwo rolne i osoby wykonującej pracę w gospodarstwie rolnym należy szukać w przepisach regulujących ubezpieczenie społeczne rolników. Za wymienione w art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym, uważa się okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po dniu 1 stycznia 1983 roku dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. Ustawa z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jednolity Dz.U. z 1989 nr 24 poz.133) wprowadzająca obowiązek ubezpieczenia społecznego domowników w art.2 punkt 2 zawierała definicję domownika określając go jako członka rodziny rolnika pracującego w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończył 16 lat, nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowi jego główne źródło utrzymania. Późniejsza definicja domownika z art.6 punkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku poz.704) również wymagała zamieszkiwania z rolnikiem lub w bliskim sąsiedztwie i stałej pracy w gospodarstwie rolnym. W wyroku z dnia 3 lipca 2001 roku (II UKN 466/00) Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż stała praca w gospodarstwie rolnym nie polega na codziennym wykonywaniu czynności rolniczych, co ze względu na rozmiar gospodarstwa lub rodzaj produkcji rolnej może nie być w pewnych okresach konieczne, lecz polega na gotowości do wykonania pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. Do stażu emerytalnego uwzględnia się - jak okresy składkowe - nie okresy jakiejkolwiek pracy rolniczej, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana (domownik) zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania w nim prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą. O stałości pracy w gospodarstwie rolnym decyduje zatem gotowość do świadczenia jej na rzecz osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego funkcjonowania tego gospodarstwa zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru, liczby pracujących w nim osób oraz sprzętu rolniczego.

W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (to jest przed dniem 1 stycznia 1983 roku) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze - wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art.6 punkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, to jest minimum 4 godziny dziennie. Praca w gospodarstwie rolnym w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy, ma mieć charakter ciągły, co oznacza, że wystarczające dla uznania pracy domownika w gospodarstwie rolnym za stałą jest wykonywanie w jej przebiegu wszystkich zabiegów agrotechnicznych związanych z produkcją w rozmiarze dyktowanym potrzebami i terminami tych prac oraz używaniem ułatwiającego te prace sprzętu oraz zajmowanie się inwentarzem w przypadku hodowli zwierząt (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 roku, II UK 42/06oraz z dnia 21 kwietnia 1998 roku, II UKN 3/98). Rozmiar wykonywanej przez rolnika lub domownika pracy uzależniony jest od rodzaju i wielkości danego gospodarstwa rolnego, bowiem ma na celu zapewnienie jego prawidłowego funkcjonowania.

Stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym nie musi oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. Nie sprzeciwia się zaliczeniu takiej pracy fakt równoległej nauki, jeśli okoliczności faktyczne wskazują na potrzebę pomocy domownika w gospodarstwie i na realną możliwość pogodzenie pracy w gospodarstwie z nauką, nawet okresowo, od wiosny do jesieni, skoro w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dopuszczalne jest zaliczanie okresów pracy w czasie samych wakacji szkolnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 roku, (...) 155/00, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 roku, III AUa 59/12).

Gotowość do pracy w gospodarstwie rolnym powinna korelować z wymiarem czasu pracy niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego, a negatywną przesłanką do jej przyjęcia jest wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac sezonowych, doraźnie w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015 roku, I UK 292/14 Legalis nr 1263220).

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne było zatem faktyczne ustalenie rodzaju i rozmiaru pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rodziców oraz ocena, czy czynności przez niego wykonywane były pracą w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art.10 ust.3 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego (spójnych i logicznych zeznań ubezpieczonego i świadków) wynika, że ubezpieczony świadczył pracę w gospodarstwie swoich rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Ubezpieczony wprawdzie w spornym okresie uczęszczał do zasadniczej szkoły zawodowej, ale była to szkoła w której zajęcia odbywały się głównie od godziny 12 (przez 4 dni w tygodniu). Ubezpieczony mieszkał wraz z rodzicami i młodszym bratem w gospodarstwie rolnym. Naturalną rzeczą było wykonywanie przez niego pracy w tym gospodarstwie. Rodzice ubezpieczonego pracowali tylko w gospodarstwie rolnym, nie korzystali z pomocy innych osób (poza okresem odłowów ryb, kiedy to pomagali im w pracach członkowie rodzinny). Gospodarstwo rolne miało powierzchnię 20,98 ha. W gospodarstwie poza stawami rybnymi (o powierzchni 18 ha) było uprawiane zboże, ziemniaki, hodowana trzoda chlewna (7-10 sztuk) i bydło (30 sztuk). Do obowiązków ubezpieczonego należała codzienna opieka nad zwierzętami, dodatkowo ubezpieczony wykonywał prace polowe zależne od pory roku.

Zadania jakie wykonywał ubezpieczony były istotne dla normalnego funkcjonowania gospodarstwa, bowiem rodzice ubezpieczonego nie korzystali z pomocy najemnej. Gospodarstwo nie było zmechanizowane, większość czynności wykonywano ręcznie, co niewątpliwie przekładało się na wydłużony czas jaki im poświęcano.

W ocenie Sądu ubezpieczony wykazał, że wykonywał stałą pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Należy także wskazać, iż stałość wykonywania pracy w gospodarstwie nie musi oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, lecz gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej.

Do stażu pracy podlega zaliczeniu 1 dzień – 1 marca 1981 roku, gdyż ubezpieczony w Spółdzielni Produkcyjnej w J. był zatrudniony do 1 marca 1981 roku, co wynika z treści świadectwa pracy, a nie jak przyjął Zakład do 28 lutego 1981 roku,

Do stażu pracy nie podlegają zaliczeniu okresy urlopu bezpłatnego:

1) w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. od 10 sierpnia 1989 roku do 25 września 1990 roku;

2) w firmie (...) – od 15 do 17 maja 1993 roku, od 1 do 2 października 1994 roku, od 15 do 16 października 1994 rok, od 29 do 31 października 1994 roku.

Przede wszystkim należy wskazać, iż urlop bezpłatny nie jest okresem ubezpieczenia, gdyż w myśl zasady ogólnej wyrażonej w art.174§2 k.p. urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze; nie wlicza się go także do okresu pracy, od którego zależą prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego pracowników (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 listopada 1996 roku, III AUa 888/96).

Z ustaleń Sądu poczynionych w oparciu o zgromadzoną dokumentację płacową ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Spółdzielni Produkcyjnej w S. wynika, iż w dniu 7 sierpnia 1989 roku ubezpieczony złożył wniosek o urlop okolicznościowy i urlop ten został mu udzielony. Ostatnim dniem pracy ubezpieczonego był 9 sierpnia 1989 roku, gdyż od 10 sierpnia 1989 roku nie ma kart drogowych a w dokumencie zatytułowanym „Miesięczna karta traktorzysty” (k.102) zapisy czasu pracy kończą się na 9 sierpnia. Ubezpieczony zakończył stosunek pracy w dniu 25 września 1990 roku, a w wydanym w dniu 18 lutego 2003 roku zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu pracodawca wskazał, że ubezpieczony pracował 8 miesięcy w 1989 roku a w 1990 roku udzielono mu urlopu okolicznościowego. Ubezpieczony nie kwestionował tego dokumentu.

Również nieobecności ubezpieczonego w pracy, za które nie zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne w okresie zatrudnienia w firmie (...) nie podlegają zaliczeniu do stażu pracy, gdyż nie jest to okres ubezpieczenia, w rozumieniu definicji zawartej w art.4 punkt 5 ww. ustawy.

Zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców (5 lat 7 dni) do już ustalonego przez Zakład okresu ubezpieczenia (19 lat 10 miesięcy i 18 dni) nie ma wpływu na prawo do emerytury, gdyż okres ubezpieczenia wynosi mniej niż 25 lat.

Niespełnienie chociaż jednego czterech warunków określonych w art.184 ww. ustawy o emeryturach i rentach skutkuje brakiem prawa do świadczenia.

Niemniej jednak wobec prowadzenia postępowania także w zakresie spełnienia warunku posiadania przez ubezpieczonego co najmniej 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach konieczne jest odniesienie się do tego spornego zagadnienia.

Niespornym jest okres zatrudnienia ubezpieczonego w szczególnych warunkach w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. od 1 lipca 1978 roku do 16 stycznia 1979 roku i w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. Zakładzie (...) w B. w okresie od 8 października 1990 roku do 30 kwietnia 1991 roku – łącznie 1 rok 1 miesiąc i 10 dni.

W ocenie Sądu brak jest podstaw do zaliczenia do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia ubezpieczonego w Gminnej Spółdzielni (...) w G. od 1 października 1976 roku do 15 listopada 1977 roku, gdyż ubezpieczony nie wykazał precyzyjnie w jakim okresie pracował jako kierowca ciągnika.

Zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach nie podlega również okres zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. od dnia 10 lutego 1979 roku do dnia 1 marca 1981 roku.

W ocenie Sądu kluczowe dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było ustalenie charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego na rzecz Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) – a mianowicie czy ubezpieczony był pracownikiem czy też wykonywał swoje obowiązki w ramach stosunku członkostwa. Dopiero zagadnieniem wtórnym jest zbadanie czy praca świadczona przez ubezpieczonego kwalifikuje się, jako praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze

Z ustaleń Sądu wynika, iż ubezpieczony wykonywał pracę na rzez Spółdzielni od dnia 17 stycznia 1979 roku. W dniu 10 lutego 1979 roku ubezpieczony złożył deklarację członkowstwa w spółdzielni i zobowiązał się pokryć udziały, co oznacza iż został zatrudniony na podstawie spółdzielczej umowy o pracę.

Zgodnie przyjmuje się w orzecznictwie, że okresy pracy w charakterze członka spółdzielni nie mogą zostać zaliczone do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury z art.32 ww. o emeryturach i rentach. Wymagający przytoczenia w tym kontekście jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku (I UK 142/04), w którym Sąd Najwyższych wypowiedział się dodatkowo, iż „przedstawione w art.32 ustawy o emeryturach i rentach ograniczenie prawa do wcześniejszej emerytury jedynie do wypadków świadczenia pracy w charakterze pracownika nie jest niezgodne z konstytucyjną zasadą równego traktowania (art. 32 Konstytucji RP). Sąd Najwyższy w tym zakresie odwołał się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 roku (P 17/03), w którym uznano, że art.32 ust.2 (w części obejmującej zwrot: „w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych”) oraz art.32 ust.4a ustawy o emeryturach i rentach są niezgodne z art.2 i 32 Konstytucji RP”. Sąd Najwyższy wskazał, iż o ile Trybunał Konstytucyjny zaaprobował zapatrywanie, że zróżnicowanie prawa do emerytury w wieku niższym niż ogólny (podstawowy, typowy) wiek emerytalny w zależności od tego, czy zatrudnienie wykonywane jest (było) przez pracownika w uspołecznionym albo nieuspołecznionym zakładzie pracy oznacza nieuprawnioną dyferencjację i narusza zasadę równego traktowania przez władze publiczne (stanowiące określone reguły prawne) z art.32 Konstytucji RP, to pośrednio rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego może być rozumiane w ten sposób, iż o ile nie widzi on podstaw do różnicowania uprawnień do emerytury w zależności od rodzaju zakładu pracy (pracodawcy), w którym pracownik jest zatrudniony, o tyle nie kwestionuje on ograniczenia prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na wykonywanie zatrudnienia tylko w charakterze pracownika.

Zgodnie z utrwalonym w judykaturze stanowiskiem, okres zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jej członek nie jest pracownikiem, a wyłącznie pracownik ma prawo do takiego świadczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2012 roku, I UK 384/11; wyrok Sądu Najwyższego z 21 października 2009 roku, I UK 115/09; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16 stycznia 2013 roku, III AUa 752/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 11 września 2012 roku, III AUa 325/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 12 lutego 2013 roku, III AUa 1360/12.

Praca ubezpieczonego Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. od daty złożenia deklaracji członkowstwa (od 10 lutego 1979 roku) była pracą wykonywaną w ramach stosunku członkostwa, a w konsekwencji nie można jej zakwalifikować, jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów art.184 i art.32 ww. ustawy o emeryturach i rentach. Przyjęcie pracownika spółdzielni pracy w poczet jej członków powoduje rozwiązanie pracowniczego i nawiązanie spółdzielczego stosunku pracy. Członek spółdzielni pracy nie może, bowiem pozostawać ze spółdzielnią w pracowniczym stosunku pracy (wyrok Sądu najwyższego z dnia 5 maja 1999 roku, I PKN 677/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1999 roku, I PKN 385/99).

W toku postępowania wykazano, że ubezpieczony był wpisany na listę płac członków spółdzielni, miał obliczone wynagrodzenie na podstawie dniówki obrachunkowej, a dodatkowo Walne Zgromadzenie Członków spółdzielni na wniosek ubezpieczonego rozwiązało stosunek członkowstwa w dniu 18 lutego 1981 roku.

Ustalony status zatrudnienia ubezpieczonego Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J. nie na podstawie stosunku pracy, lecz członkostwa przekreśla możliwość uwzględnienia tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Urząd Gminy w J. wydał ubezpieczonemu w dniu 24 sierpnia 2017 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Legitymowanie się przez ubezpieczonego świadectwem pracy w szczególnych warunkach nie daje podstaw do ustalenia, iż był on zatrudniony, jako pracownik w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w J.. W postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się, jako dokument prywatny w rozumieniu art.245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art.244§1 i 2 k.p.c. podlega kontroli zarówno, co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej dowodowych. Sąd może, zatem prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych we właściwych przepisach.

Zdaniem Sądu nie znajduje uzasadnienia twierdzenia ubezpieczonego, iż fakt nie korzystania przez niego z uprawnień przewidzianych dla członków Spółdzielni miałby przemawiać za tym, iż ubezpieczony członkiem Spółdzielni nie był. Okoliczność, iż ubezpieczony nie uczestniczył w walnych zgromadzeniach, nie miał udziału w zyskach – nie negują jego członkostwa. Czym innym są uprawnienia członka spółdzielni, określone w art.18§2 i 4 ustawy Prawo spółdzielcze, które ubezpieczonemu przysługiwały, a czym innym jest fakt, iż ubezpieczony z tych uprawnień nie korzystał.

Kolejnym spornym okresem jest zatrudnienie ubezpieczonego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. od 3 marca 1981 roku do 25 września 1990 roku.

Niewątpliwie ubezpieczony został zatrudniony jako operator koparko-spycharki Białoruś. Prace te do 9 sierpnia 1989 roku wykonywał stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w S. świadczyła usługi na rzecz innych podmiotów, głównie spółdzielni mieszkaniowych. Ubezpieczony wykonywał prace przy budowie wodociągów, kanalizacji, przy wykopie rowów melioracyjnych. Przewodził materiały na budowy.

W wykazie A załącznika do ww. rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w Dziale V dotyczącym prac w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych do prac w warunkach szczególnych zostały zaliczone prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych (punkt 3). W judykaturze przyjmuje się, że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości i przypisanie ich do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale gospodarki jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki (wyroki Sądu Najwyższego: z 16 czerwca 2009 roku I UK 20/09 i I UK 24/09; z 1 czerwca 2010 roku II UK 21/10; z 14 marca 2013 roku I UK 547/12). Oznacza to, że przynależność pracodawcy do określonej gałęzi (branży) gospodarki ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym (wyroki Sądu Najwyższego: z 19 maja 2011 roku III UK 174/10; z 6 lutego 2014 roku I UK 314/13,). Nie można więc przyjąć, że istotny dla stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest wyłącznie rodzaj tej pracy (w rozpoznawanej sprawie operator koparki), a bez znaczenia pozostaje okoliczność zatrudnienia pracownika w określonym sektorze gospodarki (w rozpoznawanej sprawie chodzi o okres zatrudnienia wnioskodawcy w spółdzielni kółek rolniczych, czyli w dziale rolnictwo, a nie w dziale transport).

Biorąc bowiem pod uwagę treść art.32 ust.2 ww. ustawy o emeryturach i rentach należy przede wszystkim stwierdzić (ustalić i ocenić), czy konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w różnym stopniu w zależności od tego, w którym dziale przemysłu (gospodarki) jest umiejscowione. Jeżeli bowiem uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika właśnie z jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale gospodarki. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest ona wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została przyporządkowana do innego działu przemysłu (gospodarki). Jeżeli pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę. Z ustanowionej na gruncie art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasady wynika bowiem nakaz jednakowego traktowania podmiotów znajdujących się w zbliżonej sytuacji oraz zakaz różnicowania w tym traktowaniu bez przyczyny znajdującej należyte uzasadnienie w przepisie rangi co najmniej ustawowej. Zasady sprawiedliwości wymagają przy tym, aby zróżnicowanie prawne podmiotów (ich kategorii) pozostawało w adekwatnej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej jako adresatów danych norm prawnych (wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2014 roku, I UK 314/13).

Z ustaleń poczynionych w niniejszej sprawie wynika, że ubezpieczony był zatrudniony w spornym okresie operator koparki w spółdzielni kółek rolniczych, czyli w dziale rolnictwo (którego dotyczy w wykazie A dział X „w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”). Jak wyżek wskazano prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych są wymienione w wykazie A, odnoszącego się budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Prace te zostały wymienione w dziale V pozycja 3 punkt A3 załącznika do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze jako prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych – maszyniści koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych. Ubezpieczony, pracując w spornym okresie w innym dziale gospodarki niż „budownictwo”, w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy zatrudnieni jako operatorzy ciężkich maszyn budowlanych w przemyśle budowlany. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, zwłaszcza w najnowszym orzecznictwie, że może się zdarzyć, iż zakład pracy wykonywał także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, a co za tym idzie, szkodliwość danego rodzaju pracy odpowiada szkodliwości pracy przyporządkowanej do innej branży. Decydujące znaczenie ma w tym przypadku to, czy pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był narażony na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu gospodarki, w ramach którego takie same prace zaliczane są do prac w szczególnych warunkach (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 lutego 2014 roku, I UK 314/13, z dnia 25 marca 2014 roku, I UK 337/13, z dnia 6 lutego 2014 roku, I UK 314/13).

Z ustaleń Sądu wynika, iż praca ubezpieczonego w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w S. na stanowisku operatora koparki, nie różniła się od pracy operatora w innych branżach. Ubezpieczony jak wyżej wskazano wykonywał prace na budowach, prace te były zlecane głównie przez spółdzielnie mieszkaniowe. Zatem można w realiach niniejszej sprawy przyjąć, że praca ubezpieczonego podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach, gdyż odpowiada pracy wymienionej w dziale V punkt 3 załącznika A do ww. rozporządzenia.

Nadto do pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć okres zatrudnienia ubezpieczonego:

1) w Zakładzie (...) jako operatora koparki od 4 czerwca 1991 roku do 8 lipca 1991 roku, od 12 sierpnia 1991 roku do 31 sierpnia 1991 roku, od 5 września 1991 roku do 31 stycznia 1992 roku (6 miesięcy i 21 dni),

2) Zakładzie (...) od 1 kwietnia 1993 roku do 31 grudnia 1996 roku z wyłączeniem okresów urlopu bezpłatnego (3 lata 8 miesięcy)

Ubezpieczony wykonywał w tych zakładach prace operatora koparki – czyli maszynisty ciężkiego sprzętu budowlanego, prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony pracował przy budowie wodociągów, kanalizacji. Praca ubezpieczonego odpowiada pracy określonej w ww. rozporządzeniu (dział V punkt 3).

Łącznie czas pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach wynosi 14 lat 9 miesięcy i 24 dni.

Reasumując, ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania prawa do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach gdyż na dzień 1 stycznia 1999 roku nie ma 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych. Z tych też względów Sąd na podstawie art.477¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE